Утульны горад

Харасмент – гэта абразлівыя паводзіны сэксуальнага характару, якія парушаюць асабістыя межы асобы. Калі хтосьці кранае іншага чалавека або пачынае весці размовы на тэмы датычныя сэксуальнага жыцця без дазволу - гэта харасмент. Некаторыя з нас сутыкаліся з тым, што, напрыклад, у аўтобусе хтосьці кранае нас за інтымныя часткі цела, ці на прыпынку грамадскага транспарту нейкі нецвярозы чалавек раптам кажа, што мы выглядаем сэксуальна. Такі нежаданы інтымны кантакт з незнаёмым чалавек парушае асабістыя межы. Часцей за ўсё з такім парушэннем межаў сутыкаюцца жанчыны. 25 лістапада пачалася штогадовая міжнародная кампанія «16 дзён супраць гендарнага гвалту». У гэтыя 16 дзён актывісткі па ўсім свеце ладзяць фестывалі, вулічныя акцыі, асветніцкія семінары і дабрачынныя зборы. 26 лістапада ў Вільні адбыўся фестываль «Невінаватая» (https://instagram.com/nevinavataya.vilnius) – акцыя ў падтрымку людзей, якія перажылі хатні гвалт. Пагаварылі з арганізатаркай фестывалю Алінай пра тое, чаму з гвалтам можа сустрэцца і дома, і ў грамадскіх прасторах, і чаму часцей за ўсё гэты гвалт накіраваны ў бок жанчын.Старонка акцыі “Невінаватая”: https://instagram.com/nevinavataya.vilniusСтаронка ініцыятывы “Новыя рэгіёны”: https://instagram.com/newregionsmog

Незалежна ад нашага семейнага статусу, побач з намі заўсёды ёсць людзі, якія нявольна дзеляць з намі частку праблем. Гэтыя людзі – нашы суседзі. Усе мы церпім ад праблем з ацяпленнем, газам і электрычнасцю, ад нашэсця пацукоў і прусакоў, ад капітальна рамонту і яго адсутнасці. Пра тое, як і навошта камунікаваць людзям, у якіх часта няма нічога агульнага акрамя бытавых праблем, пагаварылі з эксперткай па супольнасцях Наталляй. Чаму хтосьці ведае сваіх суседзяў і суседак, а хтосьці – не? Навошта пячы пірог, калі пераязджаеш? У якія моманты суседзі і суседкі аб'ядноўваюцца? Як мадэраваць бурлівыя дыскусіі ў двары? Ці варта ісці знаёміцца, калі людзей палохае грукат у дзверы? Падкаст пра супольнасці «PRO.Сообщества»: https://www.youtube.com/@pro.4175/videos

Часта навігацыяй памылкова называюць указальнікі і шыльды з інфармацыяй аб тым, куды гараджане і гараджанкі мусяць кіравацца. Аднак такія знакі больш карэктна называць «элементамі навігацыі». Бо навігацыя – гэта ўся сукупнасць транспартных сістэм, якая адказвае на пытанне: «Якім чынам можна патрапіць у пэўнае месца?» Як распрацаваць зручную сістэму навігацыі? Чаму некаторыя ўказальнікі - зразумелыя, а некаторыя – не? Дзе шукаць білеты на грамадскі транспарт у незнаёмым горадзе? Колькі моў мусіць быць на ўказальніках? Якія правілы распрацоўкі навігацыі існуюць у Беларусі? Ці проста ў Гродне знайсці патрэбны прыпынак, а ў Мінску – выхад з метро?Калі вы не слухалі папярэдні выпуск пра бясшвоўнасць перасоўвання і тое, як зрабіць вандроўкі па горадзе зручнымі, то абавязкова праслухайце яго таксама: https://cozycity.mave.digital/ep-39

У вялікіх гарадах, каб патрапіць з аднаго пункта ў іншы, даводзіцца карыстацца грамадскім транспартам. Часта мы нават не можам абысціся адным сродкам транспарту: даводзіцца, напрыклад, перасаджвацца з аўтобуса на тралейбус. Невялікія адлегласці мы можам прайсці пешшу або арандаваць ровар ці самакат. Калі мы гладка і без асаблівых намаганняў трапляем у патрэбнае месца праз розныя сродкі транспарту, то можна казаць пра бясшвоўнасць перасоўвання.Пра тое, якой мусіць быць гарадская мабільнасць, пагаварылі з Ілонай Эльяшэвіч з Менскай урбаністычнай платформы. Што такое бясшвоўнасць перасоўвання? Дзе нас напаткаюць тыя самыя “швы”? Чаму чакаць перасадкі паўгадзіны – гэта не ок? Колькі часу мусіць займаць вандроўка па горадзе? Як мусяць выглядаць білеты на грамадскі транспарт? Чаму блуканні турыстаў і турыстак – праблемы для ўсяго горада? Сайт Менскай Урбаністычная Платформы: https://www.mienskurban.space/

17 мэт устойлівага развіцця – канцэпцыя, якую распрацавала ААН у 2015 годзе. Згодна з мэтамі ўстойлівага развіцця, ліквідацыя беднасці, напрыклад, павінна ісці рука аб руку са стратэгіямі, якія паляпшаюць здароўе і адукацыю, памяншаюць няроўнасць і стымулююць эканамічны рост – і ўсё гэта адначасова змагаецца са змяненнем клімату і працуе над захаваннем акіянаў і лясоў. Адна з 17 мэт – устойлівасць гарадоў. Што ААН разумее пад устойлівасцю гарадоў? Пагаварылі пра гэта з прадстаўніком арганізацыі «Інтэракцыя» Іванам Шчадранком. Што такое ўстойлівы горад? Па якіх крытэрах можна памераць устойлівасць? Як даведацца, ці дастаткова горад бяспечны і інклюзіўны? Чаму Гродна звычайна – на першых месцах рэйтынгаў беларускіх гарадоў? Пра што кажа факт існавання падкаста «Утульны горад» у кантэксце ўстойлівасці?

Бяздомнасць – гэта складаная праблема, якая паўстае праз разнастайныя сацыяльныя, эканамічныя і псіхалагічныя прычыны. Большасць з нас гэта праблема не датычыць, пакуль мы не спаткаем апранутых не па сезоне людзей, ад якіх непрыемны пахне. У такія моманты нас ахапляе ўласнае пачуццё агіды, і мы нават не задумваемся, што людзі, якіх мы раптам спаткалі, – гэта, у першую чаргу, людзі, якія трапілі ў вельмі непрыемную жыццёвую сітуацыю.Пра тое, чаму некаторыя людзі ў гарадах не маюць сталага жытла, і як ім спрабуюць дапамагчы ў розных краінах свету, пагаварылі з эксперткамі Марыяй і Валерыяй з Менскай урбаністычнай платформай. Якія словы выкарыстоўваць, каб казаць пра людзей з досведам бяздомнасці? Ці ўсе людзі, якія жывуць на вуліцы, маюць алкагольную залежнасць? Чаму на вуліцах гарадоў Заходняй Еўропы і ЗША больш людзей з досведам бяздомнасці, чым у Беларусі? Што не так з ідэяй перасяліць усіх, хто не мае дому, у закінутыя хаты ў вёсках? Як агароды і пчолы дапамагаюць рэсацыялізацыі? Пост Менскай урбаністычнай платформы пра бяздомнасць: https://t.me/minskurban/1042 Сайт Менскай урбаністычнай платформы: https://www.mienskurban.space/

Гарадскія легенды – тыя гісторыі, якія расказваюць краязнаўцы падчас экскурсій і якія вусна перадаюцца сярод гараджан і гараджанак.Пры тым пэўныя матывы паўтараюцца ў самых розных гарадах Еўропы. Напрыклад, гісторыі пра падземныя лабірынты, жабракоў, якія насамрэч прыхоўваюць незлічонае багацце, ды актора мясцовага тэатра, які скончыў жыццё самагубствам на сцэне праз неўзаемнае каханне.Гродна не выключэнне: у мясцовым фальклоры мы знойдзем і гісторыі пра падземны горад, і пра жабрака Люціка, і пра прывіда з тэатра лялек. Пра гродзенскія легенды ў падкасце “Утульны горад” пагаварылі з Яўгенам Аснарэўскім – таямнічым краязнаўцам і гісторыкам.Дарэчы, Аснарэўскі і сам з'яўляецца вядучым падкаста пра літаратуру "Гаворыць Гродна"! Паслухаць яго разам з сувядучай Ірынай Новік можна тут: https://govorit-grodno.mave.digitalЯўген Аснарэўскі ў Instagram: https://instagram.com/asnareuskiЯўген Аснарэўскі ў Facebook: https://www.facebook.com/profile.php?id=100010783908995

Візуальныя рашэнні на вуліцах беларускіх гарадоў часта моцна адрозніваюцца ад таго, што мы бачым у Заходняй Еўропе. Скульптуры і помнікі, якія стварылі ўжо ў час незалежнасці, а таксама афіцыйныя банеры, плакаты і графіці на сценах чамусьці шмат у каго выклікаюць пачуццё сораму і не падаюцца эстэтычнымі. У дварах жа можна знайсці ўсякія спрэчныя кампазіцыі: жабкі, намаляваныя на камянях, лебедзяў з аўтамабільных шын, азёры са старой цыраты... Такія ўпрыгожанні часта становяцца аб’ектамі для жартаў у сацыяльных сетках.Дык што не так з выяўленчым мастацтвам у беларускіх гарадах? Сабралі для вас меркаванні дызайнер_ак і мастацтвазнаўцаў.

Ва Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека пазначана, што кожны чалавек мае права прымаць удзел у кіраванні сваёй краінай непасрэдна або праз свабодна абраных прадстаўнікоў. Адпаведна, кожны чалавек мае права прымаць удзел у кіраванні сваім горадам. Аднак у сучаснай Беларусі грамадзяне і грамадзянкі амаль не маюць такой магчымасці. Гэта пры тым, што гістарычна на беларускіх землях усё з самакіраваннем было вельмі добра. Чаму адбыліся такія змены? Што не так з мясцовым самакіраваннем у Беларусі? Навошта гэтае самакіраванне патрэбна ўвогуле? Пагаварылі з паліталагіняй Алінай Харысавай. Што такое мясцовае самакіраванне? Чаму ў ВКЛ з ім усё было класна, а ў сучаснай Беларусі – не вельмі? Як звязаны сумленныя выбары і ўзровень жыцця ў горадзе? Чаму лепей, калі кіраўнік ці кіраўніца мясцовай выканаўчай улады – выбарная пасада? Чаму нізавыя ініцыятывы – гэта не органы самакіравання, але шмат робяць для паляпшэння жыцця ў горадзе? Instagram палітылагіні Аліны Харысавай: https://instagram.com/alinaharisov Ініцыятыва Аліны «Яна/Ёй»: https://instagram.com/yana.joj Дадатковае чытво:5 фактаў пра самакіраванне ў Гродне часоў ВКЛ - https://hrodna.life/articles/garadzienskaja-azbuka-magistrat/10 крокаў да дэмакратыі. Як развіваць рэгіёны ў Беларусі - https://hrodna.life/articles/10-krokau-da-demakratyii-ales-belyi-ab-tyim-yak-razvivats-regiyonyi-u-belarusi/

Малы бізнес – панятак, які мы апошнія гадоў 20 рэгулярна чулі з радыё і тэлевізара. Чыноўнікі сцвярджалі, што робяць усё для падтрымкі малога бізнесу, а банкі прапанавалі бізнесоўцам ільготныя крэдыты. Звычайна малым бізнесам лічыцца небагатая кампанія на некалькі чалавек у супрацьвагу буйным карпарацыям, якія маюць мільёны на рахунках і тысячы супрацоўнікаў. Пра тое, якім чынам і сціплыя кампаніі, і буйныя карпарацыі ці вытворчасці ўплываюць на гарадскую штодзённасць, паразмаўлялі з архітэктаркай Лізаветай з Менскай урбаністычнай платформы.Як узніклі першыя гарады і да чаго тут малы бізнес? Навошта ўладам падтрымліваць дробных бізнесоўцаў? Што змяняюць бары і кавярні ў нашых гарадах? Чаму бар у маленькім горадзе аб’ядноўвае розныя сацыяльныя групы? Калі ў спальных раёнах з’явяцца кавярні? Буйныя прадпрыемствы і гарадское асяроддзе: хто каго? На якія сферы гарадскога жыцця незаўважна ўплываюць гродзенскія заводы? Калі давядзецца ліквідаваць некаторыя прадпрыемствы, што будзе на іх месцы?

Краязнаўства ў Гродне мае спецыфічную афарбоўку. У гэтым горадзе краязнаўства – гэта не толькі збор гістарычных цікавостак, але і грамадзянскі актывізм. Менавіта краязнаўцы ў Гродне выхадзілі з пікетамі, рабілі апытанні грамадскага меркавання і вялі перамовы з уладамі. Звычайна гэтая актыўнасць была звязаная з захаваннем ці разбурэннем гісторыка-культурнай спадчыны. Чаму гродзенскія краязнаўцы ператвараюцца ў актывістаў? Якая іхная звычайная роля ў гарадах? Пагаварылі з адным з найбольш вядомых гродзенскіх краязнаўцаў Мечыславам Супронам. Хто займаецца краязнаўствам? Калі краязнаўцы пераўтвараюцца ў палітычных актывістаў? Чаму гродзенскія краязнаўцы падобныя да рок-зорак? Навошта чыноўнікам пытацца парады краязнаўцаў? Хто нясе адказнасць за гісторыка-культурную спадчыну ў горадзе? Ці можна займацца вывучэннем горада, калі не жывеш у гэтым горадзе? Паслухайце таксама выпуск падкаста “Говорит Гродно” з “віртуальным краязнаўцам” Яўгенам Аснарэўскім: https://hrodna.life/podcast/ або https://govorit-grodno.mave.digital/ep-7 

Нерухомасць – недасяжная мара, выгаднае ўкладанне ці прыбытковы бізнес? Для розных людзей – па-рознаму. Для эканамістаў нерухомасць можа быць увогуле аб’ектам даследаванняў, бо па гэтым рынку звычайна бачна, што адбываецца ў грамадстве. Але беларускі рынак жытла мае свае парадоксы. Напрыклад, ёсць попыт на кватэры і катэджы, якія каштуюць сотні тысяч долараў, пры сярэднім заробку крыху больш за $500. Або пасля 2020 і 2022 гадоў беларусы ўсё яшчэ купляюць кватэры ў Беларусі, а не прыглядаюцца да нерухомасці ў бліжэйшым замежжы. Пра гэтыя і не толькі парадоксы пагаварылі з Лізаветай з Менскай урбаністычнай платформы. Што такое рынак нерухомасці? Колькі каштуюць кватэры ў беларускіх гарадах? Як мяняюцца цэны на жытло ў Беларусі? Чаму кватэра на ўскрайку Мінска даражэй за кватэру ў цэнтры Гродна? Дзе шукаць кватэру ў арэнду? Чаму ў беларускіх кватэрах такія дзіўныя рамонты? Якія кватэры лепшыя: беларускія ці замежныя? Адкуль у беларусаў сотні тысяч доляраў на катэджы? Сайт Менскай Урбаністычнай платфомы: https://www.mienskurban.space/ Telegram-канал Менскай Урбаністычнай платфомы: https://t.me/minskurban Instagram Менскай Урбаністычнай платфомы: http://instagram.com/miensk_urban_platform

Час ад часу даводзіцца чуць ад беларусак і беларусаў, што беларуская мова – мёртвая. У сучаснага гараджаніна можа скласціся такое ўражанне: вакол гучыць толькі расійская мова, шыльды і ўказальнікі напісаны толькі па-расійску, супрацоўнікі дзяржаўных устаноў разам з бізнесоўцам размаўляюць толькі па-расійску. Ці не толькі? Пра тое, якія беларускамоўныя лакуны можна знайсці нават зараз у беларускіх гарадах і як увогуле суіснуюць розныя мовы ў гарадской прасторы, размаўляем з антраполагам Андрэем Ваз’янавым.Чаму мы не заўважаем беларускую мову вакол сябе? Для чаго патрэбныя беларускамоўныя ўказальнікі? Дзе шукаць лакуны беларускамоўнасці ў горадзе? У якіх гарадах размаўляць на адной мове, а пішуць – на іншай? Чым дапаможа нам прыклад украінізацыі ўкраінскіх гарадоў? Што мусіць адбыцца, каб беларус_кі пачалі размаўляць па-беларуску?

У красавіку 2023 у Гродне раптам знікла электрычнасць. Знікла - і дала нам зразумець, як моцна мы ад яе залежым. Аказваецца, калі не працуюць тэрміналы, згасаюць светлафоры і заміраюць пасярод дарогі тралейбусы, гарадское жыццё блізкае да калапсу.Адкуль у горадзе ў прынцыпе бярэцца электрычнасць?Як яна можа знікнуць?Чаму экаактывісты супраць таго, каб электрычнасць здабывалі на атамных станцыях?Разбіраемся разам з экаактывісткай Ірынай Сухій, якая ачаляе антыядзерны накірунак у арганізацыі “Экадом”.

Гарадскі актывізм – тэма, у якой мы разбіраемся сумесна з Кацярынай – вядоўцай падкаста «Вясна прыйдзе» праваабарончай арганізацыі “Вясна” – і нашай ананімнай эксперткай. На жаль, у сучасных умовах мы можам размаўляць са спецыяліст_камі па гарадскім актывізме толькі на ўмовах ананімнасці. Што такое гарадскі актывізм, хто ім займаецца і ці можа быць чыноўнік актывістам, слухайце ў гэтым выпуску падкаста “Утульны горад”. Актывісты – гэта тыя, якія выходзяць з плакатамі? Чаму рабіць клумбы ля пад’ездаў – гэта таксама актывізм? Як раварысты пераўтвараюцца ў актывістаў? Днём – выкладчыкі, ноччу – актывісты. Чаму менавіта гісторыкі заўсёды такія актыўныя? Для чаго дамаўляцца з дзяржавай, калі займаешся актывізмам? Што штурхае актывістаў станавіцца чыноўнікамі?

Калі адбываюцца нейкія фемінісцкія акцыі, у каментарах у медыях часта ўзнікаюць тыя ж самыя фундаментальныя пытанні:навошта патрэбны фемінізм;ці не ўсіх правоў жанчыны ўжо дасягнулі;чаго яшчэ бракуе гэтым феміністкам.Насамрэч, жанчынам бракуе шмат чаго, але паколькі мы ў падкасце разбіраем урбаністычныя пытанні, то мусім разабрацца, чаго бракуе жанчынам менавіта ў гарадской прасторы.Пагаварылі аб гэтым з гарадской сацыялагіняй і феміністкай Анастасіяй Галаўнёвай.

Дваравыя супольнасці і дваравы чацікі – два словазлучэнні якія, у шэрагу іншых, часта ўзгадаваліся ў 2020 годзе. Супольнасці сталі месцам грамадскіх аб’яднанняў, а чат – інструментам камунікацыі і кіравання ўсёй маштабнай грамадскай дзейнасцю. Феномен дваравых супольнасцей у тым, што стварыліся яны не на патрэбу рэвалюцыі, і ў чатах першапачаткова абмяркоўвалі не фальсіфікацыю выбараў і падрыхтоўку да пратэстаў. Ад пачатку жыхары навакольных дамоў проста хацелі зрабіць свой двор больш камфортным і прывабным для сябе, але ў выніку рух перарос у сапраўдную палітычную сілу. Чаму дваравыя супольнасці – гэта амаль што дэмакратычныя інстытуты, як адбываецца іх эвалюцыя, і як выжыць у пекле дваровага чата, расказвае спецыялістка па камунікацыі Лізавета Шалай. КАТОСы, кааператывы і таварыствы ўласнікаў – што гэта такое, і чым адрозніваюцца? Як аб’ядноўвацца ў краіне, дзе любое аб’яднанне прызнаецца экстрэмісцкім фармаваннем? Навошта нам суседскія чацікі, і чаму яны пераўтвараюцца ў філіялы пекла на зямлі? Як медыятар_кі могуць вырашыць ваш даўні дваравы канфлікт? Дэбаты, выбары і змена ўлады: чаму дваравыя супольнасці – гэта мадэль дэмакратычнага грамадства? Што рабіць, калі ваш старшыня кааператыву робіць шкодныя, на вашу думку, рэчы? Што яшчэ паглядзець:Цыкл анлайн-лекцый для развіцця дваровых прастор і дваровых супольнасцяў ад Менскай Урбаністычнай платформы (https://www.mienskurban.space/nashidvory)Арганізацыя CreateCulture.group (https://createculture.group/)Фэйсбук Лізаветы Шалай (https://www.facebook.com/liz.shalay/)

Заторы на гродзенскіх дарогах – звыклая зʼява. Мы назіраем іх зранку, калі ўсе спяшаюцца на працу, мы стаім у іх увечары, калі ўсе вяртаюцца дамоў. У заторах вінавацяць надворʼе, аварыі, супрацоўнікаў ДАІ і ландшафт. Чаму насамрэч гродзенцы рэгулярна доўгія хвіліны нудзяцца ў заторах? Пры чым тут Нёман і Ленінскі раён? Разбіраемся разам са спецыялісткай па паліталогіі і кіраванні Алінай Харысавай. Адкуль бяруцца заторы ў горадзе? У чым унікальнасць гродзенскага трафіку? Навошта вам уласны аўтамабіль? У тралейбусы ў раніцу не праціснуцца: ці гэта натуральная з’ява? Ці стане затораў менш, калі пашырыць дарогі? Што не так з гродзенскім грамадскім транспартам? Як платныя паркоўкі вырашаюць праблему затораў? Ці рэальна закрыць цэнтр для аўтамабіляў? Інастаграм Аліны Харысавай: https://www.instagram.com/alinaharisov/Праект «Яна/Ёй»: https://www.instagram.com/yana.joj/Выпуск падкаста пра камфортны грамадскі транспарт: https://cozycity.mave.digital/ep-3

З жывёламі ў горадзе мы сутыкаемся ў дзвюх сітуацыях: калі гэта хатнія жывёлы на шпацыры або калі гэта галодныя бадзяжныя жывёлы. Да першых у нас часцей за ўсё няма ніякіх прэтэнзій, а вось пра бадзяжных прынята лічыць, што яны разносяць хваробы, нападаюць на людзей і проста псуюць вуліцы сваім няшчасным выглядам. Аб тым, як хатнія жывёлы пераўтвараюцца ў бадзяжных, што трэба ўсім чацвераногім у нашых гарадах і хто насамрэч пераносіць хваробы, пагаварылі з Марыяй – эксперткай Менскай урбаністычнай платформы.Адкуль у горадзе бяруцца бадзяжныя сабакі і каты? Дзе па законе можна выгульваць сабак? Хто мусіць плаціць падатак за жывёлу? Дзе котка можа атрымаць пашпарт? Чаму ў коткі больш шанцаў выжыць у горадзе, чым у сабакі? Навошта сабака вашых суседзяў увесь час вые? Што рабіць з бадзяжнымі жывёламі? Ці праўда, што сабакі – галоўныя пераносчыкі шаленства?

Некаторыя задумваюцца: ці можам мы таксама заняцца ўрбаністыкай, як героі «Утульнага горада»? Кароткі адказ: так! Шмат хто атрымлівае вышэйшую адукацыю ў гэтым кірунку: паступае на архітэктурную або ўрбаністычную спецыяльнасць. Аднак нават прыклад нашых запрошаных экспертаў паказвае, што ў гэтым няма неабходнасці. Некаторыя людзі становяцца гарадскімі актывістамі без дыплома.Абмяркоўваем, як займацца ўрбаністыкай разам з архітэктаркай-урбаністкай Віялетай Масаловай.Куды пайсці вучыцца ўрбаністыцы?У чым адрозніваецца ўрбаністыка ад урбанізма?Чым адрозніваецца архітэктурная адукацыя «у нас» і «у іх»?Каб назвацца ўрбаніст_кай, трэба мець дыплом?Што пачытаць пра ўрбаністыку?Чаму варта адпісацца ад Варламава?Карысныя спасылкі пра ўрбаністыку: Узгаданы выпуск з урбаністкай Ілонай Эльяшэвіч (https://hrodna.life/2022/10/24/cozy-city-podcast-ep12/)Менская ўрбаністычная платформа (https://www.mienskurban.space/)Выдавецтва з кніжкамі пра ўрбаністыку (https://store.strelka.com/books)Юцюб-канал урбаніста Андрэй Ялбаева (https://www.youtube.com/@yelbayev/videos)