Διαβολοδεκαετία, με τον Χρήστο Χωμενίδη

«Είναι όλα αυτά τα πράγματα πολύ παλιά – η χρεοκοπία, τα μνημόνια, το δημοψήφισμα…» σκέφτομαι ολοένα και συχνότερα. Κοντεύουν δεκαπέντε χρόνια από όταν το κράτος φαλήρισε και η κοινωνία μας διχάστηκε. Πλην εξαιρέσεων, όσοι έπαιξαν τότε κρίσιμο ρόλο έχουν πάρει πιά άλλη ρότα. Ο χρόνος είναι πανδαμάτωρ. Οι άνθρωποι κοιτούν πάντα μπροστά. Ευτυχώς. Γιατί όσοι μένουν πίσω, όσοι αναμασούν εμμονικά το παρελθόν, έχουν την τάση να το διαστρεβλώνουν κατά τις ψυχολογικές ή άλλες ανάγκες τους. Ξεβάβουν τα κόκκαλα των παππούδων τους και τα κάνουν ή ρόπαλα ή δεκανίκια. Ζητούμενο ωστόσο, πριν ανοιχτείς στο μέλλον, είναι να αποκομίζεις κάποια συμπεράσματα. Κάποια διδάγματα από τις πανωλεθρίες και από τους θριάμβους σου. Γιατί χρεοκοπήσαμε το 2010; Πώς αντέδρασε η ηγεσία της Ελλάδας στη χρεοκοπία; Ήταν νομοτελειακός ο εθνικός διχασμός που ξεκίνησε μετά το Καστελλόριζο και κορυφώθηκε το 2015; Εξυγιανθηκε η οικονομία μας με τα μνημόνια; Γίναμε άξιοι να ανήκουμε στην Ευρωζώνη; Μας έκανε η Διαβολοδεκαετία πιο σοφούς; Κινδυνεύουμε να χρεοκοπήσουμε ξανά στο ορατό μέλλον; 

Το καλοκαίρι του 2018, η Ελλάδα βγήκε από το μνημόνιο. Η Διαβολοδεκαετία που ξεκίνησε με την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Που οδήγησε το ελληνικό κράτος στη χρεοκοπία το 2010. Που μείωσε το ΑΕΠ κατά 25%, όσο ποτέ, πουθενά σε περίοδο ειρήνης. Που εκτίναξε την ανεργία και ανάγκασε μυριάδες Έλληνες -νέους κυρίως- να μεταναστεύσουν. Που δίχασε βαθιά την κοινωνία, συγκλόνισε τα κόμματα εξουσίας της Μεταπολίτευσης, έφερε στο προσκήνιο νέες δυνάμεις, κάποιες δημιουργικές, άλλες τερατώδεις. Η Διαβολοδεκαετία που άλλαξε άρδην την καθημερινότητα μας και γκρέμισε τους ζωτικότερους μύθους μας είχε τελειώσει. Με αμφιθυμίες και παλινωδίες, με άλματα αλλά και τρεκλίσματα, η πατρίδα είχε καταφέρει να ξανασταθεί στα πόδια της. Φτύναμε τον κόρφο μας. Θυμόμασταν τις συμπληγάδες από τις οποίες περάσαμε. Τολμούσαμε -δειλά στην αρχή, είναι αλήθεια- να κάνουμε σχέδια για το μέλλον. Να ελπίσουμε ξανά στο καλύτερο. Ο Χρήστος Χωμενίδης αναψηλαφεί ό,τι προηγήθηκε από τις εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2015. Από τη δεύτερη και πύρρειο νίκη του Σύριζα.-    

Πώς πραγματοποίησε την “kolotoumba” ο Αλέξης Τσίπρας την επαύριο του δημοψηφίσματος; Ποιοι τον ενθάρρυναν, τον καθοδήγησαν και ποιοι αισθάνθηκαν ότι τους είχε ξεδιάντροπα προδώσει και αντέδρασαν εκρηκτικά; Ο Χρήστος Χωμενίδης αφηγείται την ανώμαλη προσγείωση στην πραγματικότητα. Την πιο κρίσιμη σύσκεψη πολιτικών αρχηγών σε ολόκληρη τη Μεταπολίτευση. Την δεκαεφτάωρη διαπραγμάτευση που χάρισε στον Τσίπρα έναν έρπη στα χείλη και στην Ελλάδα ένα τρίτο μνημόνιο. Την ολονύκτια συνεδρίαση της Βουλής κατά την οποίαν ο Σύριζα διασπάστηκε και η Ζωή Κωνσταντοπούλου, στο έδρανο της Προέδρου, κόντεψε να αυταναφλεγεί. Ό,τι τότε παρακολουθούσαμε με την ψυχή στο στόμα, το ακούμε σήμερα σαν μία μαύρη κωμωδία χαρακτήρων και καταστάσεων. 

«Να χαμηλώσουν τα όργανα τι είναι φτωχός ο γάμος…» είπε στον Χρήστο Χωμενίδη την παραμονή του δημοψηφίσματος του 2015 ένα ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, ηλικίας τότε 103 ετών. Τα όργανα πράγματι έπαιζαν κατά το προεκλογικό δεκαήμερο στη διαπασών. Οι υποστηρικτές του «ΟΧΙ» ένιωθαν σαν να ζούσαν μια δεύτερη 28η Οκτωβρίου. Οι υποστηρικτές του «ΝΑΙ» έτρεμαν μια εθνική καταστροφή που θα βύθιζε την Ελλάδα στη φτώχεια και στο χάος. Ο Αλέξης Τσίπρας επαναλάμβανε σε όλους τους τόνους ότι το δημοψήφισμα δεν αφορά την παραμονή της χώρας μας στην ευρωζώνη. Οι ηγέτες των εταίρων μας όμως μάλλον το έβλεπαν αλλιώς. Πολλοί από όσους έζησαν το δημοψήφισμα δεν θέλουν καν να το θυμούνται. Ο Χρήστος Χωμενίδης έχει διαφορετική γνώμη. 

«Ήμασταν πάντοτε μιας ήττας που νικάει την εξουσία και ξαφνικά μάς παρεδόθη αληθινά, τι τραγωδία!» τραγουδούσε ο Διονύσης Σαββόπουλος το 1989. Αυτό ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα με την «Πρώτη Φορά Αριστερά», το πρώτο εξάμηνο του 2015. Στο 11ο επεισόδιο της «Διαβολοδεκαετίας», ο Χρήστος Χωμενίδης ξεκινάει από τα επινίκια του Ιανουαρίου και φτάνει μέχρι την αναγγελία του δημοψηφίσματος.  Διηγείται τη συγκρότηση της κυβέρνησης Σύριζα-Ανελ, την εκλογή του Προκόπη Παυλόπουλου ως Προέδρου της Δημοκρατίας, τη ρομαντική -ή δονκιχωτική- διαπραγμάτευση με τους δανειστές, το “chicken game” του Γιάνη Βαρουφάκη. Όσο ο πολιτικός χρόνος πύκνωνε, τόσο την αρχική ελπίδα διαδεχόταν η αμφιβολία. Για να καταλήξουμε σε μια ηρωική έξοδο που περισσότερο έμοιαζε με πήδημα στο κενό. 

Στις ευρωεκλογές που έγιναν στις 25 Μαίου 2014, ο Σύριζα ήρθε πρώτος. Στις αυτοδιοικητικές που διεξήχθησαν την ίδια μέρα, εξέλεξε τη Ρένα Δούρου περιφερειάρχη Αττικής. Θεωρητικά η κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας-Πασόκ, οι λεγόμενοι Σαμαροβενιζέλοι, είχαν μπροστά τους ενάμιση χρόνο ώσπου να ολοκληρώσουν τη θητεία τους. Μεσολαβούσε όμως η εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Εάν δεν συγκεντρώνονταν οι απαραίτητες εκατόν ογδόντα ψήφοι βουλευτών, θα προκηρύσσονταν πρόωρες εκλογές. Το περιπετειώδες δεύτερο εξάμηνο του 2014 διηγείται ο Χρήστος Χωμενίδης στο ενδέκατο επεισόδιο της «Διαβολοδεκαετίας». Όταν οι Σαμαροβενιζέλοι βρίσκονταν μεταξύ σφύρας και άκμονος, νιώθοντας την καυτή ανάσα του Σύριζα, έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη των δανειστών. Όταν η «Πρώτη Φορά Αριστερά» είχε πρεμούρα να έρθει μιά ώρα αρχύτερα. Χωρίς μάλλον συναίσθηση γιά το τι θα αντιμετώπιζε… 

«… Η ζωή μας είχε επιστρέψει σε μια σχετική κανονικότητα. Όχι επειδή είχε τέλειωσε η κρίση αλλά γιατί είχαμε κουραστεί, είχαμε μπουχτίσει να ασχολούμαστε διαρκώς με τα μνημόνια και με την τρόικα και με όσους έταζαν λαγούς με πετραχήλια. Σαν ασυναίσθητα να συνηθίζαμε να ζούμε με τα λίγα, μετρώντας και το ευρώ….» Και όμως. Το 2013 και το 2014 έβριθε από γεγονότα. Φρικτά όπως η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, ανακουφιστικά όπως η σύλληψη του διευθυντηρίου της «Χρυσής Αυγής», ελπιδοφόρα για αρκετούς πολίτες όπως η ίδρυση του «Ποταμιού». Στο δέκατο επεισόδιο της «Διαβολοδεκαετίας», ο Χρήστος Χωμενίδης θυμάται όσα συνέβησαν, αναπλάθει το κλίμα στην Ελλάδα μέχρι τις ευρωεκλογές του 2014, όταν άνοιξε διάπλατα ο δρόμος για την «Πρώτη Φορά Αριστερά». 

«… Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση που είχε προκύψει από τις εκλογές του 2012 παγιδευόταν στις αντιφάσεις της. Ο Αντώνης Σαμαράς κι ακόμα περισσότερο ο Ευάγγελος Βενιζέλος έδειχναν να έχουν κατανοήσει πως άμα δεν απαλλάσσονταν από την κακοδαιμονία του παρελθόντος, δεν επρόκειτο να δουν χαϊρι. Οι παθογένειες όμως του παλαιοκομματισμού, του συντεχνιασμού, της εξυπηρέτησης μικρών και μεγάλων συμφερόντων δεν ξερριζώνονταν. Αποκορύφωμα εκείνου του ερμαφροδιτισμού; Το κλείσιμο της ΕΡΤ. Για το οποίο θα άξιζε να γυριστεί μια ταινία. Μια τραγωδία με ξεκαρδιστικές πινελιές. Μια βιτριολική σάτιρα που θα διαλάμβανε όλη σχεδόν την ελληνική κοινωνία. Αλλά τι λέω; Ο σπουδαίος σκηνοθέτης Νίκος Περάκης, το έχει ήδη κάνει, δεκαετίες πριν. “Μαύρο στην ΕΡΤ” θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της συνέχειας του “Λούφα και Παραλλαγή” και του “Βίος και Πολιτεία”….» Συνεχίζοντας τη «Διαβολοδεκαετία», ο Χρήστος Χωμενίδης θυμάται την κυβέρνηση Σαμαροβενιζέλων ως το τελευταίο ανάχωμα πριν επελάσει ο Σύριζα και την πανωλεθρία της ΕΡΤ.-

Από την εκτίναξη της ανεργίας στους νέους στο 57% έως το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων και τη μείωση του χρέους κατά 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Από την παραίτηση της κυβέρνησης Παπαδήμου μέχρι την πρόταση να αναλάβει πρωθυπουργός ο Φώτης Κουβέλης. Από τη σύλληψη του Άκη Τσοχατζόπουλου μέχρι το «Εγέρθητω!» του Καιάδα. Κι από την απέλαση του Αλέξη Τσίπρα από την Ιταλία το 2001 μέχρι τον θρίαμβο του Σύριζα στις εκλογές του Μαϊου…. Ο Χρήστος Χωμενίδης ιχνηλατεί το τρομερό έτος 2012.

Όταν ο πρωθυπουργός επέστρεφε από τις Βρυξέλλες περήφανος που είχε ρυθμίσει το ζήτημα του χρέους και στην Αθήνα τον υποδέχονταν με καγχασμούς και με κατάρες… Όταν ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποχωρούσε έξαλλος από την παρέλαση και στη θέση του στην εξέδρα των επισήμων έπαιρναν οι «Αγανακτισμένοι»… Όταν η κυβέρνηση έπαιρνε ψήφο εμπιστοσύνης με τη ρητή διαβεβαίωση ότι σε πέντε μέρες θα παραιτούνταν… Τότε ζούσαμε στη χώρα του υπαρκτού σουρρεαλισμού. Ο Χρήστος Χωμενίδης θυμάται με κλαυσίγελο τα ευτράπελα γεγονότα του τέλους του 2011.- 

«Χθες το βράδυ γιαούρτωσα την Άννα Διαμαντοπούλου!». «Γιατί οι ιδέες της Χρυσής Αυγής είναι ανατρεπτικές και δεν είναι το ίδιο ανατρεπτικές ή επικίνδυνες οι ιδέες του Σύριζα ή του ΚΚΕ;». «Πάρτε τα μνημόνια και φύγετε από εδώ!». «Αν εφάρμοζες, Γιάνη μου, τις ιδέες σου, αλίμονο και τρισαλίμονό μας…». «Η Γερμανία με χαρά θα υποστήριζε την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη». Ο Χρήστος Χωμενίδης συνεχίζει την περιήγησή του στη Διαβολοδεκαετία αφηγούμενος τα φοβερά και τα ευτράπελα γεγονότα του 2011.

Στις 6 Μαϊου 2010, ψηφίστηκε από τη Βουλή το πρώτο μνημόνιο. Μία μέρα νωρίτερα είχε συμβεί η τετραπλή δολοφονία της Μαρφίν. Το πέμπτο επεισόδιο της «Διαβολοδεκαετίας» διαλαμβάνει τη φοβερή εκείνη άνοιξη. Όπου οι εργασιακές κατακτήσεις σαρώνονταν. Όπου η βία ξέσπαγε και απειλούσε να κανονικοποιηθεί. Να ενταχθεί στην καθημερινότητά μας. Ο Χρήστος Χωμενίδης αφηγείται και αναστοχάζεται τα γεγονότα. Πόσο κινδύνεψε η Ελλάδα να γίνει «Δημοκρατία της Βαϊμάρης», βιότοπος για τέρατα; Πώς μπορούσες να διατηρήσεις μια στοιχειώδη ψυχραιμία όταν η κοινωνία έμοιαζε έτοιμη να εκραγεί; 

Την άνοιξη του 2010, η Ελλάδα πτώχευσε. Το κράτος αδυνατούσε πλέον να πληρώσει τις υποχρεώσεις του. Βάρεσε κανόνι; Κήρυξε επισήμως χρεοκοπία; Όχι. Υπέγραψε το πρώτο μνημόνιο και ετέθη υπό την κηδεμονία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Στο 4o επεισόδιο της «Διαβολοδεκαετίας», ο Χρήστος Χωμενίδης ιχνηλατεί την πορεία προς τον γκρεμό. Πότε έμεινε η πατρίδα μας ξεβράκωτη; Πότε το πήραμε χαμπάρι εμείς; Μπορούσε να σωθεί έστω και στο παραπέντε η παρτίδα, είχε εναλλακτικές επιλογές η κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου; Επρόκειτο για το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου; Ή μήπως ήταν κάτι χειρότερο κι από έγκλημα; Μια αλυσίδα από τερατώδη λάθη. 

Πώς γίνεται η ύπαρξή σου να συνταραχθεί διπλά μέσα σε λίγους μήνες; Να έρθει ο θάνατος και να αρπάξει τα πιο αγαπημένα πρόσωπά σου, σε διαφορετική στιγμή το καθένα, με διαφορετικό τρόπο; Ένα χρόνο προτού ξεσπάσει η κρίση στην Ελλάδα, ο Χρήστος Χωμενίδης έχασε τη γη κάτω από τα πόδια του. Βίωσε άφατες, προσωπικές συμφορές, οι οποίες προμήνυαν -θαρρείς- τη γενική καταστροφή που ερχόταν. Την Πρωτοχρονιά του 2009 δεν έκοψε βασιλόπιτα γιατί κανείς δεν είχε απομείνει στο σπίτι του για να του βγάλει κομμάτι…Άντεξε όμως, κρατήθηκε με νύχια και με δόντια. Και στη στροφή του δρόμου τον περίμενε ένας καινούργιος έρωτας. Μία νέα ζωή.

Στο δεύτερο επεισόδιο της Διαβολοδεκαετίας, ο Χρήστος Χωμενίδης μάς ξεναγεί στον καιρό της αστακομακαρονάδας, που ο ίδιος την ονομάζει «Εποχή των Μικρών Γραμμάτων». Μάς μιλάει για τον εκσυγχρονισμό που επαγγέλθηκε και εν μέρει πραγματοποίησε ο Κώστας Σημίτης. Για τα μεγάλα έργα στο κατώφλι του Μιλένιουμ. Για την ιλιγγιώδη άνοδο και την παταγώδη πτώση του χρηματιστηρίου. Μας ξεναγεί σε μια κοινωνία που δανειζόταν αβέρτα και ξόδευε αστόχαστα, που κατανάλωνε βουλιμικά την κάθε μέρα. Χωρίς να υποψιάζεται ότι σε λίγα χρόνια θα της ερχόταν ο ουρανός σφοντύλι. 

Όσοι γεννήθηκαν λίγο πριν-λίγο μετά από το 1970, έζησαν σε τρεις χώρες. Σε τρεις χώρες που έχουν το ίδιο όνομα. Ελλάδα. Την ίδια γλώσσα, τους ίδιους ανθρώπους. Στο πρώτο επεισόδιο της «Διαβολοδεκαετίας», ο Χρήστος Χωμενίδης μιλάει για την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Που ήταν φτωχή, τραυματισμένη μα απολύτως σίγουρη ότι η ζωή θα πηγαίνει ολοένα και καλύτερα για όλους. Πως το αύριο θα είναι νομοτελειακά πιο φωτεινό από το χθες.