radiozamaneh

سانسور مفهومی‌ست که به جامعه تحمیل می‌شود و بعد اگر مراقب نباشیم، کم‌کم ریشه می‌دواند و درونی می‌شود. سانسور معمولاً در جوامعی شکل می‌گیرد که یک نفر به تنهایی یا به کمک دار و دسته‌اش برای جامعه تصمیم می‌گیرد. هر کلمه و هر جمله‌ای که از یک اثر ادبی حذف شود، مثل آجری‌ست که از یک بنا جدا شده باشد. آن بنا بدون آن آجر ناقص است. پس می‌توانیم بگوییم سانسور در وهله نخست هویت فرد و اثرش را نشانه می‌‌رود با این هدف که او و اثر را بی‌شخصیت و بی‌هویت کند. گفت‌وگوی آرش دبستانی با فرهاد باباییر را می‌شنوید. این گفت‌وگو آخرین قسمت از فصل اول پادکست‌های دبستانی‌ست: فرهاد بابایی در گفت‌وگو با آرش دبستانی می‌گوید نویسندگان و هنرمندان مستقل دقیقاً به همین دلیل معمولاً در برابر سانسور مقاومت می‌کنند. آن‌ها اگر همسو با صاحبان قدرت نباشند، تلاش می‌کنند که سانسور را کنار بزنند. کشش و کوششی درمی‌گیرد که ما به آن مقاومت مدنی می‌گوییم. فرهاد بابایی، متولد ۱۳۵۶ تهران است. گرافیک خوانده و از اواسط سال‌های دهه ۱۳۷۰ شروع به داستان‌نویسی کرده است. کارگاه ادبیات خلاقه «کارنامه» فرصتی بود تا پنج سال زیر نظر محمد محمدعلی به کار ادبیات خلاقه بپردازد. در ایران رمان «پارازیت» او از سد سانسور عبور نکرد و او اکنون در خارح از ایران به سر می‌برد. در مناظره‌های انتخاباتی، برخی نامزدها اشاره کرده بودند که سانسور سلیقه‌ای را جمع می‌کنند. فرهاد بابایی اما به درستی یادآوری می‌کند که سانسور نه بر مبنای سلیقه‌های اشخاص بلکه بر اساس یک ایدئولوژی و به طور آیین‌نامه‌ای و سامان‌مند اعمال می‌شود. بنابراین تا «نظام» برجاست سانسور هم باقی خواهد ماند. دولت‌ها هم یکی از پس دیگری می‌آیند و می‌روند بدون آنکه گشایش چندانی اتفاق بیفتد.

هشدار: این پادکست شامل روایتی از خشونت جنسی‌ست و شنیدن آن ممکن است بسیار آزاردهنده باشد. ---- براساس برآوردها ۹۰ درصد موارد تعرض و تجاوز جنسی به‌ویژه به کودکان، از سوی اعضای خانواده یا آشنایان انجام می‌شود. آن‌چه در ادامه می‌شنوید روایت سیما، زنی ۳۹ ساله است که زمانی که تنها ۱۲ سال داشته، در خانه که امن‌ترین جا برای کودکان فرض می‌شود، به‌دست یک مرد بزرگسال مورد تعرض جنسی قرار گرفته است. او می‌گوید این شانس را داشته که این تعرض را با خواهرش درمیان بگذارد و بتواند در ادامه به او تکیه کند اما تظاهر آزارگر جنسی به این‌که اتفاقی رخ نداده و در واقع سلب مسئولیت از خود در مقابل تبعات عملی که انجام داده، همچنان سیما را آزار می‌دهد. به گفته سیما تأثیر دیگر تعرض جنسی برای او این بوده که مرد متعرض توان اعتماد به دیگران را نیز در سیما خدشه‌دار کرده است. اهمیت بازگو کردن روایت‌های تجاوز جنسی از زبان زنان، مردان و افراد کوییر سیلی محکمی به به صورت جوامع مردسالار است؛ جوامعی که در آن‌ها جامعه، قانون و عرف علیه فردی که به او تجاوز شده عمل می‌کند و بیش از آن‌که از بازمانده تجاوز حمایت کند، فرد متجاوز را که تحت مصونیت قرار می‌دهد. این صداهای بلند، خشمگین، ترس خورده… ایستادن شجاعانه‌ی آزاردیدگانی است که در مقابل تحجر، قدرت، مذهب و قوانین قد علم کرده اند. به امید روزی که با تکیه بر قانون هیچ انسانی به خود اجازه ندهد که بدن و تن دیگری را مورد تاخت و تاز و خشونت قرار دهد.

هشدار: این پادکست شامل روایتی از خشونت جنسی‌ست و شنیدن آن ممکن است بسیار آزاردهنده باشد. -- هنوز دست‌هایش موقع روایت اتفاق می‌لرزد. مردی که عاشقش بود، تجاوز را برنامه‌ریزی کرده بود. او به عشق باور دارد، اما می‌گوید زخم آن اتفاق در سنین نوجوانی روح و روانش را در هم شکست؛ اتفاقی که نه برای خانواده و دوستانش توانست روایت کند و نه می‌توانست به پلیس شکایت کند. از روی سختی‌ها و ویرانی آن اتفاق به تنهایی عبور کرده و خوشحال است که امروز زنان می توانند حداقل بدون شرم حرف بزنند. گرچه به اعتقاد او هنوز راه زیادی برای آزادی و حقوق پایمال شده زنان پیش رو است اما قدم های نخست برداشته شده است. او امید آن روزی را دارد که هر کسی در ایران به راحتی بتواند به متجاوز بگوید «مملک قانون دارد و تو نمی‌توانی هر کاری دلت خواست بکنی.» اهمیت بازگو کردن روایت‌های تجاوز جنسی از زبان زنان، مردان و افراد کوییر سیلی محکمی به به صورت جوامع مرد سالار است. جوامعی که در آن‌ها جامعه، قانون و عرف علیه فردی که به او تجاوز شده عمل می‌کند و بیش از آن‌که از بازمانده تجاوز حمایت کند، فرد متجاوز را که تحت مصونیت قرار می‌دهد. این صداهای بلند، خشمگین، ترس خورده… ایستادن شجاعانه‌ی آزاردیدگانی است که در مقابل تحجر، قدرت، مذهب و قوانین قد علم کرده اند. به امید روزی که با تکیه بر قانون هیچ انسانی به خود اجازه ندهد که بدن و تن دیگری را مورد تاخت و تاز و خشونت قرار دهد. برای حفظ حریم خصوصی راوی، کتایون حلاجان روایت او را بازخوانی کرده است.

مأموران امنیتی رضا، برادر فرزاد را در آبان ۹۸ در شهریار کشتند. خود او پس از بازداشت مجدد در فروردین سال جاری، کماکان در بلاتکلیفی در اوین به سر می‌برد و از اتهام‌هایش اطلاعی در دست نیست. گفت‌و‌گوی روناک فرجی با رزیتا، خواهر فرزاد معظمی گودرزی را بشنوید.

مهدی اصلانی در آن تابستان شوم با دادیار سابق قضائی در گوهردشت مواجه شده بود. این بازمانده کشتار زندانیان سیاسی در ۱۳۶۷ می‌گوید محاکمه نوری، دستاوردی بزرگ بود و معامله بازگرداندن او به ایران نباید دادخواهان را نومید کند.

مبادله یک عامل کشتار تابستان ۶۷ با سعید عزیزی و یوهان فلودرس چه دلالت‌هایی دارد؟ آیا انتظارش می‌رفت؟ و بالاخره، آیا آزادی نوری شکستی برای جنبش دادخواهی ایران بود؟ «زمانه» این پرسش‌ها را با منیره برادران، نویسنده و کنشگر دادخواه و نیز از زندانیان سیاسی دهه ۶۰ در میان گذاشت.

۵ آبان ۱۳۷۸ برابر با ۲۷ اکتبر ۱۹۹۹محمد خاتمی، رئیس دولت اصلاحات به دعوت ژاک شیراک، رئیس جمهوری وقت فرانسه برای ایراد سخنانی در یونسکو درباره «گفت‌وگوی تمدن‌ها» به پاریس سفر کرد. یک سال قبل از آن تاریخ، در شهریور ۱۳۷۷ خاتمی در مجمع عمومی سازمان ملل درباره گفت‌وگوی تمدن‌ها سخنرانی کرده بود. قدرت‌های اروپایی در آن زمان با توجه به تحولات داخلی در ایران، در یک چرخش محتاطانه «سیاست موسوم به «گفت‌وگوی انتقادی» را به سیاست «گفت‌وگوی سازنده» تغییر داده بودند. در همان حال جناحی در وزارت اطلاعات بعد از پایان جنگ هشت ساله و کشتار زندانیان سیاسی، در بهار ۱۳۷۹ با قتل‌های زنجیره‌ای، زمینه‌های توقیف روزنامه‌نگاران و سرکوب مطبوعات را فراهم آورده بود. در حالی‌که سرکوب در داخل همچنان ادامه داشت و نظام در پی تنش‌زدایی با قدرت‌های غربی بود، نیروهای اپوزیسیون در خارج از ایران نسبت به وعده‌های دولت اصلاحات هشدار می‌دادند. همزمان با سفر خاتمی به پاریس، احسان منوچهری از صدای فرانسه در برنامه «زمینه‌ها و زمانه‌ها» با احسان نراقی، جامعه‌شناس و مشاور فرح پهلوی در سال‌های قبل از انقلاب و مشاور وقت سازمان یونسکو (۲۲ شهریور ۱۳۰۵ – ۱۲ آذر ۱۳۹۱) و حسن حسام، نویسنده، شاعر و فعال سیاسی گفت‌وگویی در دو قسمت انجام داد. در بخش نخست این گفت‌وگو که اکنون از نظر شما می‌گذرد، نراقی حامی سیاست‌های دولت خاتمی‌ست و حسن حسام مطالبات انباشته شده مدنی و ناتوانی حکومت از برآوردن این مطالبات و تداوم سرکوب‌ها در داخل را یادآوری می‌کند.

لیان درویش، زندانی سیاسی محبوس در بند زنان زندان اوین که دوران محکومیت خود را سپری می‌کند، از هشتم خردادماه سال جاری به دلیل اذیت و آزار و فشارهای وارده از سوی مسئولان زندان و هم‌چنین عدم دسترسی به خدمات پزشکی دست به اعتصاب غذای تر زده است. «زمانه» با روبرت درویش، برادر او که ساکن آلمان است، گفت و گو کرده است.

دستفروشی یا به یک معنا «بساط کردن» در مفهوم گوشه خیابان بساطی گستردن با هدف عرضه مستقیم کالا به خریداران به ویژه در مشرق‌زمین قدمتی دراز دارد. با توجه به تورم مهارنشدنی و بحران معیشتی فراگیر، دستفروشی چند سالی‌ست که دیگر مختص طبقات کم‌برخوردار جامعه نیست، بلکه افرادی از جمله هنرمندانی که به طبقه متوسط نیمه‌مرفه تعلق دارند برای گذران زندگی یا برای غلبه پیدا کردن بر بحران‌های مالی به طور پیوسته یا مقطعی به دستفروشی روی آورده‌اند. آرش دبستانی با دو هنرمند دستفروش از تهران و اصفهان گفت‌وگو کرده است.

در این پادکست حسین نوش‌آذر با دو تن از دانشجویان دانشگاه جندی‌شاپور اهواز گفت‌وگو می‌کند که شهادت می‌دهند که محمد مخبر جلودار صف قمه‌کشانی بود که در سال ۵۹ به دانشگاه جندی‌شاپور حمله کردند. یک تن از شاهدان تأیید می‌کند که او به یک قبضه سلاح کمری و مسلسل یوزی مسلح بود و از فاصله نزدیک به گروهی از دانشجویان شلیک کرد.

حملات اسرائیل به غزه و اعتراضات ضد جنگ دانشجویان در اروپا و آمریکا چگونه در رسانه‌های فارسی‌زبان داخل و خارج ایران بازنمایی شدند؟ این پرسش را در میزگرد زمانه با حضور فاطمه شمس، نویسنده و استاد دانشگاه پنسیلوانیا، نگین شیرآقایی، روزنامه‌نگار سابق و بنیانگذار آزادی نتورک، سبا معمار، پژوهشگر فمینیست، روزنامه‌نگار و دانشجوی علوم سیاسی، و نینا وباب، پژوهشگر رسانه و دانشجوی دکترای مطالعات فرهنگی طرح کردیم.

ابراهیم رئیسی روز یکشنبه ٣٠ اردیبهشت بر اثر سقوط هلیکوپترش در جنگل دیزمار در استان آذربایجان شرقی کشته شد. ابراهیم رئیسی را عمدتا به‌ عنوان رئیس‌جمهور و رئیس سابق قوه قضائیه جمهوری اسلامی می‌شناختند. اما او کارش در جمهوری اسلامی را در سال ١٣۵٩، وقتی که فقط ٢٠ سال داشت، با دادستانی کرج آغاز کرد. مشارکت او در صدور احکام مرگ برای مخالفان سیاسی جمهوری اسلامی در جریان کشتار‌های تابستان ١٣٦٧ به اوج خود رسید. در آن زمان، او به همراه حسینعلی نیری، مرتضی اشراقی و مصطفی پورمحمدی عضو گروهی بود که به اعدام چند هزار نفر به اتهام ارتداد و یا نفاق حکم دادند؛ گروهی که به «هیئت مرگ» معروف شد. در رابطه با مرگ ابراهیم رئیسی و معنای آن برای جنبش دادخواهی ایران، با منیره برادران، نویسنده و کنشگر دادخواه گفتگو کردیم. برادران در سال‌‌های دهه ١٣٦٠ در زندان جمهوری اسلامی مورد شکنجه قرار‌گرفته بود و پس‌از‌آن، فعالیت‌های خود را به آگاهی‌رسانی درباره خشونت در زندان‌های جمهوری اسلامی و پژوهش درباره دادخواهی اختصاص داده است. منیره برادران می‌ گوید که در دادخواهی، مسئله اصلا انتقام‌جویی نیست؛ مسئله این است که جنایتکاران باید پاسخگوی اعمالشان باشند و به علاوه، فرهنگ مسئولیت‌پذیری باید در جامعه اشاعه داده شود.

۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۹ قوه قضاییه ایران شیرین علم هولی، فرهاد وکیلی، علی حیدریان و فرزاد کمانگر را اعدام کرد. کمانگر معلمی بود که در روستاهای دور افتاده کامیاران به دانش‌آموزانش توصیه کرده بود: «به خواب‌ها به لیلاهاتان پشت نکنید». نیروهای امنیتی او را به همراه وکیلی و حیدریان به همکاری با حزب حیات آزاد کردستان (پژاک) متهم کردند و مدعی شدند قصد انفجار داشته‌اند. پرونده قوه قضاییه برای معلمی که ۱۵ سال سابقه تدریس داشت و عضو انجمن صنفی معلمان بود، آنقدر خالی از مستندات حقوقی بود که وکیل فرزاد گفت: «حتی یک سرسوزن مدرک ندارند. اگر ادعا کنند بیاورند پیش یک سری از قضات بی نظر و باشرف ایرانی که قضات دادگاه‌ها بوده‌اند و قضات بین‌المللی بگویند. اگر کوچکترین دلیلی علیه فرزاد دارند من علاوه براین‌که حاضرم پروانه وکالتم را برای همیشه پاره کنم حاضرم هر گونه مجازاتی را تحمل کنم.» قوه قضاییه اما پس از اعتراض‌های گسترده به نتیجه انتخابات آنها را به همراه شیرین علم هولی که خرداد ۱۳۸۷ در تهران بازداشت شده بود، اعدام کرد. علم هولی به روایت همبندانش در زندان شعار ژن، ژیان، ئازادی را بر کاغذی نوشته و بر تختش چسبانده بود. او گفته بود که در بازجویی‌ها زبان فارسی را درست نمی‌فهمید و نمی‌توانست پاسخ بدهد. ۱۴ سال پس از آن واقعه، نگین شیخ‌الاسلامی می‌گوید تصویر آنها قاب چهار نفره مقاومت را به یاد می‌آورد و راهی که آنها ترسیم کردند:

هنر موضوع و محتوای زندگی یک هنرمند است و به کنش‌های روزانه او جهت می‌دهد. یکی از هدف‌های هنرمند این است که چیزی به هنر اضافه کند و با این‌حال او هم مانند دیگران به منبع درآمد ثابت و مطمئنی نیاز دارد. نخستین مهمان آرش یک عروسک‌ساز است. دومین مهمان آرش یک سفالگر. هر دو این حرفه‌ها از دوران باستان وجود داشته‌اند. اما در زندگی امروز ما معناهای متفاوتی پیدا کرده‌اند. گفت‌وگوی آرش با این دو هنرمند را می‌شنوید:

در این پادکست روایت سحر، هنرمند جوانی را می‌شنوید که تجاوز جنسی یک کارگردان به او در حین تمرین، اولین تجربه جنسی‌اش را رقم زده و کابوس آن زندگی شخصی و حرفه‌ای و سلامت جسمی و او را تحت تأثیر قرار داده است.

فرزاد مرادی‌نیا پیش از آنکه در جریان قیام ژینا چشم‌اش را از دست بدهد، به دلیل فعالیت‌های کارگری‌اش زندانی و شکنجه شده بود. گفت‌و‌گوی روناک فرجی با او را می‌شنویم.

محمد مختاری، شاعر و نویسنده و پژوهشگر، در پاییز ۱۳۷۴ در ایالات متحده درباره شاهنامه و شیوه‌ی مطالعه و تحقیق آن سخنرانی کرد. متن پیش‌رو عیناً از فایل صوتی برجای‌مانده از سخنرانی او پیاده‌سازی شده که چندان در دسترس مخاطبان نیست و به مناسبت سالروز تولد او بازنشر می‌شود. فایل صوتی این سخنرانی را نیز با هم می‌شنویم.

۲۸ اسفند ۱۴۰۲، نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در شهر ژنو، دربارۀ «وضعیت حقوق بشر در ایران» برگزار شد. در این نشست، جاوید رحمان، گزارشگر ویژۀ حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، گزارشی ۴۲ صفحه‌ای در مورد ایران ارائه کرد که در بخشی از آن به تفصیل سرکوب گسترده علیه بهائیان در ایران مستند شده است. به فاصلۀ یک روز، ۲۹ اسفند ۱۴۰۲، جامعۀ جهانی بهائی بیانیه‌ای مرتبط با گزارش جاوید رحمان منتشر کرد. رادیو زمانه، جهت کسب اطلاع بیشتر از نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و جزئیات گزارش جاوید رحمان پیرامون وضعیت بهائیان در ایران، با وثاق سنائی، از سخنگویان جامعۀ جهانی بهائی، گفت‌وگو کرده است:

پژوهش «یادگیری قابل مشاهده» که توسط جان هتی دانشمند نیوزلندی در سال ۲۰۱۳ انجام شد، ثابت کرد که اعتماد بین معلم و دانش‌آموزانش معیار تعیین‌کننده‌ای برای تدریس خوب است. اگر شرایط عمومی مساعد نباشد این رابطه ممکن است خدشه‌دار شود. بنابراین شرایط اجتماعی که در مدرسه و در جامعه حاکم است بر رابطه معلم با دانش‌آموزانش تأثیر غیرقابل انکاری دارد. آرش دبستانی در گفت‌وگو با دو معلم این موضوع را از دو زاویه مختلف بررسی کرده است: از زاویه رابطه معلم با دانش‌آموزانش و از زاویه جایگاه اجتماعی معلم و تأثیر آن بر کار تدریس.

آنچه در ادامه می‌شنوید، روایت فاطمه خوشرو از دستگیری در جریان اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸، حبس پس از آن، و دیگر فشارهای امنیتی پس از خروج از ایران است.