شرح کتاب صد میدان حکیم خواجه عبدالله انصاری

ورع به معنای پرهیزگاری‌ است، درواقع قابل استفاده برای افرادی‌ است که زندگی‌ای سرشار از خویشتن‌ داری دارند و عملکرد‌هایشان بسیار هوشمندانه است.ورع حالتی‌ است که خویشتن‌داری هر فرد از نیت باشد و به عمل تبدیل گردد.انسان توانایی درک خیر و شر را تا حدی دارد، و هنر هر فرد این است که از ناپسند و ناپسندی روی گرداند.میانه‌روی در همه‌ی ابعاد زندگی باید رعایت شود و بشر به هیچ‌وجه نباید خود را در مقابل اتهام دیگران قرار دهد.ورع در سه قسم قابل اجراست‌:ناپسند_افزونی_خاطرهای شوریدهناپسند به سه چیز توان:_ دریغ داشتن خود را از نکوهش_و دریغ داشتن دین خود را از کاهش_و دریغ داشتن دل خود از آلایش.ورع از افزونی به سه چیز توان:_ بیم درازی حساب_و بیم شماتت خصمان_و بیم غبن وارثان.و ورع از خاطرهای شوریده به سه چیز توان:_ به تدبر در قرآن_زیارت گورستان_تفکر اندر حکمت حکیمان.

تجرید به معنای برهنه شدن از نفس و وابستگی ها و بندهاست.تجرید در سه چیز است:_تن، دل، سرزندگی را معناگرایانه ببینید و از شکست و پیروزی های زندگی درس بگیرید و رشد کنید.این دنیا کلاس درس است و بایستی تسلیم وار درس شکست و اتفاقات ناگوار و پیروزی های زندگی را بگیریم.چشم امیدتان به غیر از خدا و هیچ کس نباشد.هر گاه در هر موقعیتی گفتید که من بهترینم همان جا سقف رشد شما خواهد بود.به آن چیزی که ندارید دل نبندید و هر چیزی را که داری راقدر بدانید و شکرکامل کنید و در ترک کردن دارایی هاتان نترسید که رشد شما در همین جاست همچون تفکر، اموال و….در مسیر الهی اگر به جایگاهی رسیدید که فکر کردید حق هستید در تعصب خودتان هستید و هیچ انتقادی را قبول نخواهید کرد و این نقطه ی سکون شماست.در کمک کردن به دیگران و در مسیر های معنوی، رد پای خودتان را پاک کنید و از ریا دوری کنید(حذف منیت در درون).سیر سلوک از حق به حق است یعنی وجودمان روح الهیست و به سوی روح قدم بر می داریم.

زهد به معنای به‌ دور ریختن اضافات میباشد.هنگامی که بیداری الهی در درون شخص شکل گیرد، فرد به مرحله‌ی زهد خواهد رسید.در مسیر معنویت (سلوک) می‌بایست وابستگی‌هایمان را از همه به جز معبود یکتا از بین برده و داشتن ظاهری معنوی را پیشه کنیم.آنچه از خداوند برای ما باقی می‌ماند، هیچگاه توسط افرادی دیگر ربوده نخواهد شد.جهان، جایی‌ست که بر پایه‌ی قانونی فیزیکی به نام عمل و عکس‌العمل استوار است، بنابراین هیچ زمانی درگیر بازی‌های ذهنی نگردید و بدانید پاداش رفتارهای خیرتان به شما باز خواهد گشت.زهد در سه چیز بکار آید:اول زهد در دنیا: هرکه دولت این جهان را از دشمن خود دریغ ندارد.نشان زهد در دنیا سه چیز است: یاد مرگ_قناعت به قوت‌(روزی یا هر نوع خوراک)_همنشینی با درویشان.دوم زهد در خلق: هرکه او آزرم خلق وی را در حق مداهن نکند.زهد در خلق را سه نشان است: دیدن سبق حکم_استقامت قدر_عجز خلق.سوم زهد در خود‌: هرکه به چشم پسند در خود ننگرد.نشان زهد در خود نیز به سه چیز است: شناختن کید و دیو_ضعف خود_تاریکی استدراج.

انسان بیدار و هوشیار، به هیچ‌وجه نباید در غفلت فرو رود، همچنین مسئولیت‌های آن بیشتر شده و می‌تواند حکمت اتفاقات جهان‌هستی را به طور کامل درک کند.در مسیر طریقت هرچه خود را هیچ پنداریم، موفق‌تر خواهیم بود و آن زمان که خودمان را برتر و سرتر دانیم سقوطی بزرگ خواهیم داشت.عزت و رشد بشر در خاکساری‌ست، جهانی شدن و به نمایش گذاشته شدن با خلاف این امر سازگاری چندانی نخواهند داشت.یقظت را سه رکن می‌باشد:_نعمت‌های بزرگ را از وی دیدن._جرم‌های بزرگ را از خود دیدن._عیار روزگار خود از زیادت و نقصان شناختن و مدام از جمله‌ی مکر ترسیدن.اول: نعمت‌های وی را به سه چیز توان یافت: به نیاز دل_شنیدن علم_پاکی قوت.دوم: جرم به سه چیز توان یافت: کوتاهی امید_دوام فکر_بیداری سحرگاه.و آخر به سه چیز توان یافت: بدگمانی به خود_بریدن از علایق_تعظیم حق. 

محاسبات به معنای محاسبه‌ی نفس می‌باشد، در نهان انسان هوشی قرار دارد که یاری‌دهنده‌ی وی در شناخت خویشتن است.اشتباهات زندگی و گذشته‌ی شما تنها راهنمایان بهتر در راستای دست‌یابی شما به تعالی هستند، بنابراین بابت هیچ‌یک از آنان احساس شرم و گناه نداشته باشید.لذت‌هایی که شما در مسیر خیر و نیکی حاصل می‌کنید، باید مشخص شده باشد که در راه شادمانی خداوند است یا خودتان!محاسبت را سه رکن میباشد:_ جنایت از معاملت جدا کردن_نعمت با خدمت سختن_نصیب خود از نصیب حق جدا کردن._ حیلت شناخت رکن اول: هرکاری که دیو در آن نصیب است جنایت است_هر معامله که در آن جور است جنایت است_هر عمل که به خلاف سنت است جنایت است._ حیلت شناخت رکن دوم: نعمت‌های ناشناخته همه خصمان است_شناخته‌ی شکر ناکرده همه تاوان است_در معصیت بکار برده تخم زوال ایمان است._ حیلت شناخت رکن سوم: هر خدمت که بدو دنیا خواهی آن بر توست_هر خدمت که بر آن آخرت خواهی تو را است_هر خدمت که بدان مولی خواهی یافت آن قیمت توست.

تهذیب به معنای پاک کردن پلیدی، ناپاکی و شر از هر چیز می‌باشد.در حیطه‌ی نفس بشر خودبه‌خود مایل به انجام کارهای خیر نیست و گرایش وی به متضاد آنها بیشتر است.حلیت‌ها بدین شکل هستند:🔸نفس را با سنت:از شکایت به مدح گراییدن.از کرامت به هوشیاری گراییدن.از غفلت به بیداری گراییدن.🔸خوی را با صحبت:از زجرت به صبر آیی.از بخل به بذل آیی.از مکافات به عفو آیی.🔸دل را با حیرت:از هلاک امن به حیات ترس آمدن.از شومی نومیدی به برکت امید آمدن.از محنت پراکندگی دل به آزادی دل آمدن. 

ریاضت سختی‌ایست که به زندگی انسان ورود پیدا می‌کند تا در پایان نرمی‌ای را در نهاد انسان جای دهد.ریاضت توسط افرادی که طلب پاکی دارند انتخاب خواهد شد.اذکار منفی که شامل غیبت، ناسزا، اخبار منفی و از این قبیل می‌باشند؛ سرنوشت ما را بسیار تحت تاثیر قرار خواهند داد و اینها چیزی جز کلامات شیطانی نیستند.پیش از آنکه جهان‌هستی شما را با سنگ آسیاب خود نرم کند، خودتان به جوانمردی و فتوت روی آورید.ارکان ریاضت به سه صورت زیر هستند:_ ریاضت افعال به حفظ به سه چیز است:👈🏻اتباع علم _غذای حلال _دوام ورد._ریاضت اقوال به ضبط به سه چیز است:👈🏻قرائت قرآن_ مداومت بر عذر_ نصیحت خَلق._ریاضت اخلاق به رفق به سه چیز است:👈🏻فروتنی_ جوانمردی_ بردباری.🎶 موسیقی از آیدین جودی.

جهاد بازکوشیدن‌ است، بدان معنا که در مسیر سلوک روح هر فرد در حال جهاد می‌باشد.می بایست در مسیر به آن شکل که شایسته‌ی پروردگار جهانیان است جهاد کنید، بدان معنا که به هیچ وجه کاستی پیشه نکنید و از هیچ کوششی روی برنگردانید.جهاد سه قسم می‌باشد:جهاد با نفس_جهاد با دیو_جهاد با دشمن.جهاد سه رکن است و ارکان به صورت زیر هستند:با دشمن به تیغ_با نفس به قهر_با دیو به صبر.مجاهدان با دشمن:کوشنده ماجور_خسته مغفور _کشته شهید.مجاهدان با نفس:ابرار (نیکان)_اوتاد (مرتبطان به جهان هستی)_ابدال (جدا شده از بندهای ذهنی و نفسانی)جهاد با دیو:مقربان (به علم مشغول)_صدیقان (به عبادت مشغول)_اولیایان (به زهد مشغول).🎶 موسیقی از هژیر مهرافروز.

آن زمان که قصد الهی خود را مشخص شده یافتید و به درک آن رسیدید، می‌بایست در مسیر تعالی استوار و مقاوم باقی بمانید.صبر توانایی تبدیل آزار به لذت به کمک نور و حکمت‌الهی می‌باشد.هرگاه در هنگام دشواری صبر را پیشه کردید تغییرات مثبت بسیاری در زندگی خود مشاهده خواهید کرد.صبر سه قسم می‌باشد:صبر بر بلا (به دوست‌داری توان): یکتایی دل_علم باریک_نور فراست.صبر بر معصیت (به ترس توان): الهام دلها_قبول دعا_نور عصمت.صبر بر طاعت (به امید توان): بازداشت بلاها_روزی نابیوسیده_گراییدن با نیکان.

 در عملی سالکانه نیت، قصد و اراده، معنا و مفهومی مجزا و جداگانه دارند. با یاری رساندن به پروردگار، در حالی که وی نیازی به کمک از سوی ما ندارد، نشان‌دهنده‌ی ارادت و قصد ما در طول مسیر می‌باشد. استحکام قدم‌های ما و استواری گام‌هایمان مانع از رخنه کردن ترس در وجودمان خواهد شد. قصد ما ترک هرچه غیر از او و روی‌آوری به خود اوست.قصد سه قسم دارد:🔹قصد تن به خدمت: از جهل نیاسودن_از تنعم بکاستن_فراغت جستن.🔹قصد دل به معرفت: رنج کشیدن_به ضرورت زیستن_خلوت گزیدن.🔹قصد جان به محنت: نازک‌دل بودن_از سماع ناشکیب شدن_به مرگ گراییدن.🎶 همایون شجریان.

 پس از آزادمردی و جوانمردی با فیضی که از سمت پروردگار جاری‌ست، نور ارادت در دل و جان تک‌تک‌تان جاری خواهد گشت.ارادت خواست می‌باشد و مراد در راه بردن؛ نیتی‌ست که بدون هیچ تردیدی به فعل تبدیل خواهد شد.مبنای رفتار جهان‌هستی با ما بر اساس ساختار ذهنی‌ای‌ست که درون ما شکل می‌گیرد.ارادت سه قسم می‌باشد:🔹ارادت دنیایی محض: در زیادت دنیا به نقصان دین راضی بودن_از درویشان مسلمان اعراض کردن_حاجت به مولا به حاجت‌های دنیا گرفتن.🔹ارادت آخرت محض: در سلامت دین به نقصان دنیا راضی بودن_موانست کار درویشان داشتن_حاجت‌های خود به مولا به آخرت افکندن.🔹ارادت حق محض: پای بر هر دو جهان نهادن_از خلق آزاد گشتن_از خود باز رستن.🎶 موسیقی از همایون شجریان.

 فتوت به معنای جوانمردی و آزادانه زیستن می‌باشد، در این نوع جوانمردی، آزادی و آزادگی در کردار و رفتار مشهود است.در مسیر فتوت شور و شوق و ذوق جوانی می‌بایست جاری باشد.اقسام فتوت:🔸فتوت با حق(به توانایی خود در بندگی کوشیدن): از جستن علم ملول نشوید_از یاد وی نیاسایید_به صحبت با نیکان بپیوندید.🔸فتوت با خلق(به عیبی که از خود دانی میفکن): آنچه از ایشان نداری ظن مزن_آنچه دانی بپوشانی_بدان مؤمنان را شفیع باشی.🔸فتوت با خود(تسویل نفس خویش و زینت و آرایش وی نپذیرفتن): بازجستن به عیب خویش مشغول باشید و عیب خود را بد دانید_شکر نعمت ستر بر خود بینی_از ترس نیاسایی.🎶 موسیقی از گروه پالت🎶 هنگ درام از متین حسین پور

 انابت به معنای رویگردانی و بازگشت از همه‌چیز و همه‌کس و روی‌آوری به همه‌چیز و همه‌کس آفرین می‌باشد. در مقام و مرتبه‌ی انابت، فرد هیچ‌چیز را ازآن خود ندانسته و تنها در برابر الطافِ الهی سر تعظیم فرود خواهد آورد، شکرگزار خواهد بود و با تمام وجود به آفریننده‌ی خود عشق می ورزد.قانون توجه، قانونی بسیار تاثیرگذار و مهم در زندگی بشر است.انابت سه قسم می‌باشد:🌿 انابت انبیأ: بیم و بشارت_آزادی و بندگی_استکانت با شرف پیغمبری و بار بلا کشیدن با دل‌ها شادی.🌿 انابت توحید: اقرار و اخلاص و بینایی وی را پذیرفتن_فرمان وی را گردن نهادن_نهی وی را حرمت داشتن.🌿 انابت عارفان: از معصیت دور بودن_از طاعت خجل بودن_در خلوت با حق انس داشتن.🎶 موسیقی از چارتار.🎶 هنگ درام از متین حسین پور.

مروت به معنای جوانمردی‌ ست و با روانی نرینه که درون تمامی افراد چه زن و چه مرد وجود دارد باید صورت گیرد، درواقع این امر که بر خودسازی نیز گذر دارد هیچگونه ارتباطی به هیچ‌نوع جنسیتی ندارد. بازداشتن نگاه از اطرافیان زمانی که دچار طمع و توقع می‌شود، اصلی‌ترین پله برای دستیابی به مروت می‌باشد؛ همه را یکسان بدانید و با مرامی جاودانه برخورد داشته باشید. با خود عاقلانه_با خلق به صبر_با خدا به نیاز رفتار شود. احترام به نفس سبب آرامش درونی و بهتر زیستن و در مقابل همچنین باعث بهتر رفتار کردن با دیگران خواهد شد؛ و در آخر خواهید توانست مخلوق خود را همچون معشوق خود دانید و از دل و جان دوستش داشته باشید.

در لغت توبه (بازگشت) معنی می‌شود؛ یعنی انسان در مسیر سلوک می‌بایست هرلحظه از زندگی دنیوی و زیستن در نفس خارج شود و به زیستن با روح‌الهی و درک جان بپردازد.توبه علمی برای زندگی بهتر، حکمت آئینه، خرسندی حصار، امید شفیع، تریاقی بسیار شفادهنده، سالار بار و کلید گنج و شفیع وصال، میانجی و شرط قبول، و سرّ همه شادی می‌باشد.هرگز دچار نفس و نفسانیات نگردید و هرچه هست را فضلی الهی که نسیب حالتان گشته است در نظر گیرید.🎶