به گزارش واشنگتن‌ پست، مأموران سازمان سیا سال‌ها با پخش نوعی از دانه‌های خشخاش، مشغول جنگی پنهان علیه کشت تریاک در برخی ولایت‌ها در افغانستان بوده‌اند. کاهش کشت تریاک در افغانستان، در ایران نیز بدون پیامد نبوده است.ایالات متحده آمریکا به مدت ۲۰ سال با طالبان در افغانستان در جنگ بود. در این مدت جنگنده‌ها و توپخانه‌ها موشک و توپ پرتاب کردند و مأموران سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) میلیاردها دانه‌ خشخاش را از هواپیماها بر فراز کوه‌های هندوکش پخش کردند.

روزنامه "واشنگتن پست" در گزارشی با استناد به ۱۴ منبع مختلف، هدف از این اقدام را تضعیف تولید تریاک در افغانستان عنوان کرده است.

افغانستان برای سال‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی ماده‌ خام هروئین، یعنی تریاک که از گیاه خشخاش به‌دست می‌آید، شناخته می‌شد.

عملیات محرمانه سیا طبق گزارش‌ها در بهار سال ۲۰۰۴ آغاز شد و احتمالاً تا سال ۲۰۱۵ ادامه داشت. در این مأموریت از هواپیماهای باری بریتانیایی نوع C-130 استفاده شد که فقط در شب پرواز می‌کردند. تمرکز اصلی بر ولایت‌های ننگرهار و هلمند بود، جایی که بیشترین کشت خشخاش صورت می‌گرفت.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله

به نوشته واشنگتن پست، تاکنون شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این دانه‌های خشخاش دست‌کاری ژنتیکی شده بودند. جزئیات این عملیات هنوز مبهم است، اما گفته می‌شود که پژوهشگران سال‌ها برای پرورش نوع خاصی از دانه‌ها وقت صرف کرده بودند. نتیجه‌کار، دانه‌هایی بود که میزان بسیار کمی از آلکالوئیدها (مواد مؤثر در تولید هروئین) را در خود داشتند.

هدف از پخش این دانه‌ها در مناطق مورد نظر آن بود که با گیاهان بومی ترکیب شوند، گونه‌ جدید را به گونه غالب بدل کنند و در نتیجه محصولی با قدرت تخدیر پایین‌تر تولید گردد. میزان موفقیت این مأموریت تا کنون نامشخص است.

بر اساس گزارش دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل (UNODC) در وین، تولید تریاک در افغانستان در سال جاری تقریباً یک‌سوم کاهش یافته است. در این کشور که اکنون تحت کنترل طالبان است، تنها ۲۹۶ تن تریاک تولید شده است.

طالبان در سال ۲۰۲۲ کشت خشخاش را ممنوع کردند. طبق آمار سازمان ملل، تولید در سال ۲۰۲۵ نسبت به سال گذشته ۳۲ درصد و نسبت به آخرین برداشت پیش از ممنوعیت،۹۵ درصد کاهش یافته است.

معمولاً کاهش برداشت تریاک به افزایش قیمت آن می‌انجامد، اما کارشناسان سازمان ملل در فصل اخیر کشت، روندی کاهشی در قیمت‌ها مشاهده کرده‌اند. این موضوع ممکن است نشان دهد که کشت خشخاش در کشورهای همسایه افغانستان افزایش یافته است. گزارش سازمان ملل به افزایش چشمگیر زمین‌های زیر کشت در دو کشور اشاره کرده، اما نام آن‌ها را ذکر نکرده است.

البته این عامل هم مورد بحث است که گرایش به مواد مخدر جایگزین، از جمله در ایران نیز رو به افزایش است، مواد مخدری که معمولا اثرات زیانبار بیشتری دارند.

بنا بر آمارها، بیشتر از ۹۰ درصد مخدر تریاک مصرفی معتادان ایرانی از افغانستان وارد کشور می‌شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

خبرهایی هم در رسانه‌های ایران منتشر شده است که بر اساس آنها در برخی از نقاط ایران مثل مناطق مرکزی، شمالی و برخی دیگر از نقاط، بعضی‌ها به کشت موادمخدر از جمله تریاک (یا همان خشخاش) و بعد حشیش اقدام می‌کنند و این موضوع نسبت به سال‌های قبل با افزایش همراه بوده است.

پیامدهای کاهش کشت خشخاش در افغانستان برای ایران

یکی دیگر از پیامدهای کاهش کشت خشخاش در افغانستان پس از روی کارآمدن طالبان کاهش واردات از این کشور و نیز کاهش کشفیات پلیس ایران است که معمولا در اختیار شرکت‌های دارویی قرار می‌گرفته است. بروز مشکل در تامین تریاک برای شرکت‌های دارویی حالا چند ماهی است که در ایران بحث مجازشدن کشت کنترل‌شده خشخاش داغ شده است.

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در شهریور ماه امسال در اظهاراتی گفت: «کاشت خشخاش با توجه به نیازهای دارویی و دسته ضددردها ریشه در پیش از انقلاب دارد که بعد از انقلاب ملغی شد و به سمت واردات حرکت کرد. با توجه به تغییرات سیاسی در افغانستان، منابع ما به‌سرعت رو به‌کاهش گذاشت.»

او در ادامه اتکا به واردات تریاک را "باتوجه به تحریم‌ها و برخی سایه‌های سیاسی" زمینه‌ساز ناپایداری در تامین این ماده عنوان کرد و افزود: «در دولت، جمع‌بندی بر تولید داخلی قرار گرفت که با سازوکار نظارتی انجام می‌شود.»

در همین رابطه، محمدحسین محمدی، عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، اوایل این هفته گفت که "نزدیک به ۴۰ ساعت کار کارشناسی و تدوین برنامه عملیاتی انجام شده و لایحه (مجازشدن کشت کنترل‌شده خشخاش) هم‌‌اکنون در صحن کمیسیون در حال بررسی است." او این لایحه را یکی از چالش‌برانگیزترین لوایح خوانده است.

اگرچه مسئولان دولتی کشت دوباره خشخاش در کشور را به دلیل کمبود در بخش تولید دارو می‌دانند اما هنوز هیچ ساز و کاری برای انجام این کشت تعریف نشده است.