Thời sự quốc tế tuần qua nổi bật với sự kiện « tối hậu thư » về hòa bình cho Ukraina, của tổng thống Mỹ Donald Trump, buộc chính quyền Kiev phải trả lời trước dịp lễ Tạ Ơn, ngày 27/11/2025. Nhiều hoạt động ngoại giao dồn dập diễn ra đặc biệt tại châu Âu sau « tối hậu thư » của tổng thống Mỹ. Sự kiện nói trên diễn ra đúng vào lúc mâu thuẫn gia tăng trong nội bộ phe cầm quyền của tổng thống Trump.

Tối hậu thư về chiến tranh Ukraina của tổng thống Mỹ được tung ra đúng vào dịp diễn ra thượng đỉnh của nhóm G20, gồm 19 nền kinh tế lớn nhất thế giới, cùng Liên Hiệp Châu Âu (và Liên Hiệp Châu Phi, mới gia nhập từ năm 2023). Washington tẩy chay thượng đỉnh G20 tại Nam Phi. G20 ra tuyên bố chung bất chấp phản đối của Mỹ.

Tối hậu thư của tổng thống Mỹ cũng được đưa ra đúng vào giai đoạn chót đầy căng thẳng của Hội nghị Khí hậu COP30 của Liên Hiệp Quốc tại Brazil, khi cộng đồng quốc tế, bị chia rẽ về vấn đề lộ trình từ bỏ năng lượng hóa thạch, có nguy cơ không ra được Tuyên bố chung. COP30 rút cục tái khẳng định Hiệp định Paris 2015 là kim chỉ nam trong hành động Khí hậu, « ngọn hải đăng » của cộng đồng quốc tế trong công cuộc chuyển đổi sang mô hình kinh tế xanh.

• Đọc thêm - Hành động Khí hậu – Công lý Khí hậu : Vì sao ví Hiệp định Paris 2015 như « Ngọn hải đăng » ? (Phần đóng khung trong bài)

Giáo hoàng Lêô XIV dành chuyến công du quốc tế đầu tiên cho Thổ Nhĩ Kỳ, cũng là nơi diễn ra dịp kỉ niệm 1.700 năm Công đồng Nicea I, một thời điểm quan trọng bậc nhất trong lịch sử đạo Thiên Chúa. Trên đây là các chủ đề chính của Tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Kế hoạch cho Ukraina tiếp theo kế hoạch Gaza

Kế hoạch hòa bình cho Gaza theo đề xuất của chính quyền Mỹ được Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc thông qua ngày 17/11/2025. Ít ngày sau, chính quyền Trump tung ra kế hoạch hòa bình 28 điểm cho Ukraina, mà nhiều nhà quan sát coi là thiên hẳn về lợi ích của điện Kremlin. Cá nhân tổng thống Trump công khai gây áp lực, và thậm chí buộc Kiev phải trả lời trong ít ngày, và đe dọa nếu bác bỏ, Ukraina sẽ phải gánh chịu hậu quả nặng nề.

Phía Nga ngay lập tức hoan nghênh sáng kiến 28 điểm của Mỹ. Tổng thống Ukraina một mặt tỏ ra hưởng ứng, mặt khác báo động trước toàn dân về nguy cơ phải lựa chọn, hoặc chấp nhận  mất chủ quyền, rơi vào thân phận chư hầu của Nga, hoặc bị mất đi một « đồng minh lớn », ngụ ý chỉ Mỹ. Các nước châu Âu đồng minh chủ chốt của Ukraina nỗ lực tìm kiếm một giải pháp ngoại giao để hóa giải áp lực của tổng thống Mỹ.

• Đọc thêm - Chiến tranh Ukraina: Châu Âu hóa giải kế hoạch "hòa bình" áp đặt của Mỹ như thế nào

« Hỏa mù » tối hậu thư Ukraina: Một « vở bi hài kịch » ?

Chính quyền Trump ngay sau đó đã tỏ ra xuống nước, chấp thuận nhiều sửa đổi từ phía Ukraina, và hoan nghênh các đóng góp của châu Âu. Tuy nhiên, theo nhiều nhà quan sát về chính trị quốc tế, những gì diễn ra nói trên trên thực tế có thể chỉ là một vở kịch trên truyền thông, không hứa hẹn mang lại giải pháp cho chiến tranh Ukraina. Quan điểm sau đây của nhà báo đài Pháp France Inter, Bertrand Gallicher, trong một cuộc trả lời đài TF1, ngày 24/11, được nhiều nhà quan sát chia sẻ:

« Kế hoạch hòa bình này ngày càng giống một vở kịch tồi, mà chúng ta không biết liệu đó là một vở hài kịch bi đát hay một bi kịch, bởi vì dĩ nhiên chiến tranh vẫn tiếp tục trong thời gian này. Chúng ta không biết tác giả của vở kịch này là ai, không biết tác giả của kế hoạch hòa bình này là ai. Là Donald Trump hay Vladimir Putin? Chúng ta cũng không thực sự biết kết thúc của vở kịch này là gì, có thể nó chỉ đơn giản là một lời mời tham dự một hội nghị hòa bình mới.

Tất cả những gì chúng ta biết là có những diễn viên, đó là những người tham gia các đoàn đàm phán đã có mặt hôm qua tại Geneva. Nhưng về bản chất, vẫn còn rất nhiều câu hỏi chưa có lời giải. Có lẽ ngoại trừ ý chí của tổng thống Nga Vladimir Putin không muốn đạt được kết quả. Người ta có thể hình dung rằng kế hoạch hòa bình này, trong tình hình hiện tại, chắc chắn sẽ thất bại. Cần phải thay đổi triệt để để thành công, nhưng đây là điều cực kỳ khó xảy ra. »

Kế hoạch hòa bình của Mỹ cho Ukraina thực hư ra sao là câu chuyện còn để ngỏ, trước chuyến công du Matxcơva của đặc sứ của tổng thống Trump, nhưng màn tối hậu thư tỏ rõ là một hỏa mù.

Phe của tổng thống Trump: Mâu thuẫn nội bộ chưa từng có

Điểm ít được chú hơn trong vụ tối hậu thư Ukraina là sáng kiến ngoại giao này được tung ra đúng vào lúc nội bộ phe Cộng hòa của tổng thống Trump rơi vào mâu thuẫn nội bộ chưa từng có, kể từ khi ông Trump trở lại nắm quyền. Nhà báo Lê Ngọc từ Washington cho biết cụ thể :

« Khó ai có thể nghĩ rằng nhà lãnh đạo uy quyền nhất trong đảng Cộng Hòa kể từ thời cố tổng thống Ronald Reagan lại bị chính các thành viên trong đảng chống đối. Đầu tháng này, gần như đa số các dân biểu Cộng hòa đã cùng với các dân biểu Dân chủ bỏ phiếu đòi công khai hồ sơ Epstein, tội phạm tình dục, đã bị kết án, bất chấp phản đối quyết liệt của ông Trump lúc đầu. Chính trong bối cảnh này, chính quyền Trump đã đưa cho tổng thống Volodymyr Zelenskyy bản kế hoạch hòa bình 28 điểm.

Bản kế hoạch, mà theo đó Ukraina buộc phải nhường lãnh thổ cho Nga, hạn chế quy mô quân đội và không được gia nhập NATO, đã vấp phải sự phản đối dữ dội từ nhiều thành viên Cộng Hòa. Mitch McConnell, cựu lãnh đạo phe Cộng Hòa tại Thượng viện, thành viên Cộng hòa có ảnh hưởng, phẫn nộ về việc tổng thống Trump để ‘‘uy tín chúng ta bị đe dọa. Các đồng minh và đối thủ đang nhìn: Liệu Mỹ sẽ kiên quyết phản đối xâm lược hay sẽ tưởng thưởng kẻ xâm lược ?"

Chưa kể đến ‘‘sự cố rò rỉ đoạn ghi âm’’ của Steve Witkoff, đặc phái viên của ông Trump về Ukraina. Dân biểu Cộng Hòa Don Bacon xem Steve Witcoff không khác nào một điệp viên Nga, và kêu gọi không để Witkoff dẫn dắt các đàm phán. Kế hoạch cho Ukraina và việc công bố hồ sơ Epstein chỉ là hai trong một loạt sự việc, như đòi hỏi của ông Trump, trong vụ ‘‘shutdown’’, bãi bỏ “filibuster”, tức quy định lâu đời về việc cần phải có 60/100 phiếu để một dự luật được đưa ra biểu quyết ở Thượng viện, cho đến ý tưởng cho mỗi người dân 2.000 đô la lấy từ tiền thu thuế quan...

Một liên minh các dân biểu Cộng Hòa ở Hạ Viện, do dân biểu Brian Fitzpatrick đứng đầu, yêu cầu bỏ phiếu ở Hạ Viện dự luật trừng phạt Nga ngay sau Lễ Tạ Ơn ngày 27/11, bất chấp kế hoạch 28 điểm. Tóm lại, phản đối mạnh trong nội bộ cũng như từ các đồng minh châu Âu khiến khả năng kế hoạch hòa bình 28 điểm cho Ukraina của tổng thống Trump được thông qua, mà không có sửa đổi đáng kể, gần như là điều bất khả. »

Mâu thuẫn giữa chính quyền Trump và châu Âu có còn là chuyện « nội bộ » phương Tây ?

Thái độ nhiều phần đứng hẳn về phía điện Kremlin của chính quyền Trump, nhất quán từ khi lên nắm quyền đến nay, ngày càng đặt ra vấn đề : Liệu các mâu thuẫn giữa Washington và các đồng minh châu Âu của Ukraina có còn là chuyện « nội bộ » của phương Tây ?  

Giới chuyên gia phương Tây dường như đang bị chia rẽ triệt để trong cách hiểu về vấn đề này. Tiêu biểu cho quan điểm coi đây là chuyện « nội bộ » của phương Tây là ý kiến của các chuyên gia như Natasha Lindstaedt, Đại học Essex (Anh Quốc). Trong cuộc trả lời đài France 24, bà Natasha Lindstaedt nhận định : « thế nào thì Putin cũng đều thắng : hoặc Ukraina chấp nhận kế hoạch ban đầu thiên về có lợi cho phía Nga, hoặc Zelensky từ chối và Matxcơva có thể chứng tỏ mình là bên bị cản trở thúc đẩy hòa bình, đồng thời gieo rắc chia rẽ giữa Mỹ và châu Âu ».

• Đọc thêm - Kế hoạch hòa bình cho Ukraina: Sự hỗn loạn ngoại giao của phương Tây có lợi cho Nga

Ngược lại, nhà cựu ngoại giao Pháp Michel Duclos, chuyên gia địa chính trị Viện Montaigne, khẳng định kế hoạch 28 điểm cho Ukraina mà phe cầm quyền tại Mỹ bàn thảo với Nga, cho thấy tổng thống Donald Trump đã « lộ rõ bộ mặt thật », đặc biệt với điều khoản thứ tư, khi Hoa Kỳ tự đặt mình ra ngoài hệ thống bảo vệ an ninh châu Âu, « các nước châu Âu không còn thực sự là các đồng minh » của nước Mỹ thời Donald Trump.

Nói mâu thuẫn nội bộ giữa Mỹ và châu Âu chỉ đúng với những ai còn đặt niềm tin vào chính quyền Trump. Nhà báo Pierre Haski, đài Radio France, mới đây đưa ra diễn đạt « jeux des dupes » để nói về quan hệ Mỹ - Âu (tạm dịch là : « một trò lừa nhau giữa các bên, nhưng ai cũng giả vờ như không biết »). Châu Âu phụ thuộc nhiều vào Mỹ về mặt an ninh, và bị nước Mỹ của Donald Trump đe dọa về nhiều phương diện. Vừa phải cố gắng để không bị Mỹ ngoảnh mặt, vừa không để bị Mỹ thao túng là thách thức với châu Âu, như nhận định của Michel Duclos. 

Thượng đỉnh G20 ở Nam Phi ra tuyên bố chung bất chấp Mỹ: Thắng lợi của hợp tác đa phương ?

Hội nghị thượng đỉnh G20 họp tại Johannesburg, Nam Phi, bế mạc ngày 23/11/2025, đúng vào ngày Mỹ đàm phán với các nước châu Âu về kế hoạch 28 điểm cho Ukraina tại Genève, đã ra một Tuyên bố chung, với nội dung chính là kêu gọi thúc đẩy hợp tác đa phương, để chung tay hóa giải các thách thức toàn cầu, đặc biệt là bảo vệ hòa bình, giải quyết khủng hoảng khí hậu. Bất chấp phản đối của Mỹ, quốc gia tẩy chay thượng đỉnh, Tuyên bố chung đã được