سنت تاریخ‌نویسی ایرانیان (۱): سیری در منابع پهلوی با نگاهی به حماسه‌ی «زریر» در «یادگار زریران»

هر وقت به شاهنامه نگاه می‌کنیم، می‌خونیم و می‌شنویمش، به تلاش ۳۰ ساله‌ی حکیم ابوالقاسم فردوسی درود می‌فرستیم که با رنج زیاد تونست، بزرگ‌ترین و ماندگارترین منظومه به زبان فارسی رو پدید بیاره و تاریخ و هویت و زبان ایران رو زنده نگه داره. کار سترگ حکیم توس اما نخستین تلاش برای حفظ و تداوم تاریخ ایران نبود.

شاهنامه‌ی در حقیقت، نه آغاز و نه پایان سنتیه که ایرانیا برای هزاران سال تداومش دادند تا در درازنای گذر قرن‌ها، ایران و تمدن ایرانشهر از بین نره و رنگ انحطاط به خودش نبینه. هزاران تن، پیش از فردوسی عمر، زندگی و سرمایه‌ی خودشون رو وقف این کردند تا بنویسند و به یادگار بگذارند که ایران از کجا آغاز شده، چه روی‌دادهایی رو به چشم دیده و چگونه از فراز روی‌دادها، شکست‌ها و ناکامی‌ها، دوباره برخاسته و خودش رو از نو ساخته.

در این قسمت از پادکست مدبویز، نگاهی انداختیم به این تلاش پیوسته و بزرگ برای ثبت و ضبط تاریخ ایران، که در درازنای هزاران سال، جاری و ساری بوده و احتمالن مهم‌ترین چسب هویتی ما ایرانی‌هاست. به این پرسش پاسخ دادیم که تاریخ ایران از کجا و چگونه آغاز شده و نخستین تلاش‌ها برای نوشتن تاریخ ایران چه زمانی، به دست چه کسانی رقم خورده.

در کنکاش امروزمون به منابع نادر و گران‌بهای حفظ شده از دوره‌ی ساسانی پرداختیم و داستان دلاوری بزرگ رو بازخونی کردیم: «زریر دلاور»، او که بر ترگ اسپ نشست و به هر شمشی،ر ۲۰ تن از دشمن را چون برگ بر زمین ‌ریخت.

۱۳ تیر ۲۵۸۳ / ۱۴۰۳

گوینده: مجتبی حصامی

نویسنده: ساسان آقایی

یادبود این شماره: مرگ کیخسرو شاهرخ، ریاست انجمن زرتشتیان تهران

تقدیم شماره ۶۷ به: زنده‌یاد جهانشاه درخشانی

* منابعی که در نوشتن این اپیزود از اون‌ها استفاده شده

۱) کتاب «یادگار زریران» / یا ترجمه‌ی ژاله آموزگار

۲) شاهنامه‌ی فردوسی / با تصحیح جلال خالقی‌مطلق

۳) کتاب پهلوی «دین‌کرد» / به کوشش فریدون فضیلت

۴) کتاب پهلوی «بندهش» / به تصحیح مهرداد بهار

۵) نسخه‌هایی از اوستا / پژوهشی از جلیل دوستخواه

۶) کتاب پهلوی « زند و هومن یسن» / صادق هدایت

۷) کتاب پهلوی «کارنامگ اردشیر بابکان» / قاسم هاشمی‌نژاد

۸) کتاب «حماسه‌ی ملی ایرانیان» / تئودور نولدکه با ترجمه بزرگ علوی

۹) کتاب «تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام / احمد تفضلی

۱۰) کتاب «دانشنامه‌ی کاشان: آریاییان، مردم کاشی، اَمَرد، پارس و دیگر ایرانیان

۱۱) کتاب « فردوسی و شاهنامه او» / مجموعه مقالات تفی‌زاده

۱۲) کتاب «تاریخ ادبیات در ایران / ذبیح‌الله صفا

۱۳)پژوهش«از شاهنامه تا خداینامه» / جلال‌ خالقی‌مطلق

*  آهنگ‌هایی که در این اپیزود داستفاده شدند

۱) موسیقی تیتراژ سریال «سربداران»، ساخته‌ی فرهاد فخرالدینی

۲) دوتارنوازی خراسانی با نوازندگی محسن کریمی و سهیل معصومی اجرا شده‌است.

۳) تک‌نوازی به سبک دسشتانی با هنرمندی محمد موسوی

۴) تصنیف «ایران زمین» با صدای علیرضا قربانی

۵) تکنوازی کمانچه به هنرمندی خلیل علی‌نژاد، مخموری و صبوحی

6) کله گی (ساربانی)-محمدرضا درویشی