آنچه با عنوان «ملی شدن صنعت نفت» مطرح است، تحت چه فرآیندی رخ داد؟ آیا تصمیمات مصدق درباره نفت را می‌توان در راستای منافع ملی ارزیابی کرد؟ آیا مسئله نفت ریشه اصلی اختلافات شاه و مصدق بود؟

شهرام اتفاق:‌ «ملی شدن صنعت نفت ایران» یک پروژه سیاسی و یک خطای استراتژیک در تاریخ ایران است. درباره اهمیت مسئله نفت نباید دچار خطای زمان‌پریشی شد. در سال ۱۹۰۱ که «ویلیام ناکس دارسی» قرارداد اکتشاف نفت را با حکومت ایران منعقد کرد، سهم نفت از سبد سوخت جهان ۵ درصد بود و هرگز به‌عنوان طلای سیاه شناخته نمی‌شد. آنها پس از هزینه‌های زیاد در سال ۱۹۰۸ موفق به کشف نفت شدند. ایران به‌عنوان مالک منابع باید به‌سمت به‌روز کردن قرارداد و افزایش سهم خود می‌رفت. به‌گفته «سر فرانسیس شپرد» (سفیر وقت انگلیس در ایران) پس از جنجال‌هایی که پیرامون پیش‌نویس قرارداد «گس–گلشائیان» شکل گرفت، شرکت انگلیسی با رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت، توافق کرده بودند که سود قرارداد ۵۰-۵۰ باشد، اما رزم‌آرا در ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ از سوی فداییان اسلام، ترور شد و طرح مصدق و جبهه ملی با عنوان «ملی شدن صنعت نفت» به تصویب رسید که با لغو کردن قرارداد دارسی، منجر به غرامت، تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی شد.

کوروش احمدی: اولین تلاش برای ملی کردن صنعت نفت، از سوی خود رضاشاه صورت گرفت. در سال ۱۳۱۲ رضاشاه قرارداد دارسی را در بخاری انداخت و به هیئت دولت دستور لغو امتیازات شرکت انگلیسی را صادر کرد. این دستور بعد از سه‌سال مذاکره تیمورتاش با شرکت انگلیسی بود و آنها به‌هیچ‌عنوان حاضر به تغییر قرارداد نبودند و بنابراین چاره‌ای جز ملی کردن صنعت نفت باقی نمانده بود. آمریکایی‌ها با عربستان قرارداد ۵۰-۵۰ منعقد کرده بودند و مصدق هم دنبال چنین قراردادی برای ایران بود. در سخنرانی‌ای که مصدق در مهر ۱۳۳۰ ایراد کرده، می‌گوید: «اگر انگلیس ۵۰-۵۰ را در همان زمان مجلس پانزدهم قبول می‌کرد، ما هیچ مشکلی با شرکت انگلیسی پیدا نمی‌کردیم.» انگلیس ابدا حاضر به پذیرش ۵۰-۵۰ نشده بود و تنها قبول کرده بود سهم ایران در هر تُن از ۴ شیلینگ، ۶ شیلینگ شود. در تحلیل وقایع تاریخی باید به روند تحولات توجه داشت. در آن دوران، ملی کردن و استعمارزدایی، جریان غالب جهانی بود. این مسئله را نباید به یک پروژه سیاسی یا توطئه تقلیل داد.

حمایت ارزی از آزاد (patreon):

https://www.patreon.com/azad579

حمایت ریالی از آزاد (امکان حمایت ماهانه یا یکباره):

https://hamibash.com/azad

تاریخ ضبط این گفتگو: ۲۵ مرداد ۱۴۰۴

در صورت نیاز، از آدرس‌های زیر هم می‌توانید جهت حمایت از ما استفاده کنید. حتما بعد از هر نقل و انتقال از طریق ایمیل «آزاد» با ما در ارتباط باشید.

USDT (trc20):

TMJ4T1LPBQY6vF8uAXVifm5tRpJbqk7TQc

USDT (erc20):

0xc1DB525EAd3D8A00b1693AEcc7D7d59243376d0c

BTC:

bc1qngd0qxzxjnzfh5n5eav66rds5557z0wgl4g4qa

ETH (erc20):

0xc1DB525EAd3D8A00b1693AEcc7D7d59243376d0c

شهرام اتفاق، متولد سال ۱۳۴۴، پژوهشگر و نویسنده ایرانی‌ست که در حوزه اقتصاد سیاسی محیط زیست فعالیت می‌کند. او علاوه بر نوشتن کتاب، سابقه مدیریتی در نشریات تخصصی داشته و به عنوان تحلیل‌گر اقتصادی نیز شناخته می‌شود.

از جمله آثار مهم او می‌توان به مجموعه دو جلدی «اقتصاد سیاسی محیط زیست» (چاپ ۱۳۹۸)، «طبقه و محیط زیست» (۱۴۰۰)، «تغییر اقلیم و اقتصاد بازار» (۱۴۰۱) و «محیط‌زیست: سرمایه‌داری یا سوسیالیسم؟» (۱۴۰۰) اشاره کرد. علاوه بر این، پادکست «اقتصاد سیاسی محیط زیست» نیز از او منتشر شده که در آن به تبیین و تحلیل نظریه‌های مختلف در حوزه محیط زیست و اقتصاد سیاسی می‌پردازد.

#کوروش_احمدی #شهرام_اتفاق #مصدق #پهلوی #انقلاب_۵۷ #ملی_شدن_نفت #ملی_شدن_صنعت_نفت #۲۹_اسفند #۲۸_مرداد #شرکت_نفت_ایران_و_انگلیس #کودتا #زاهدی #رزم_آرا #فداییان_اسلام #نواب_صفوی #کاشانی #فاطمی #جبهه_ملی #فروغی #رضاشاه #قرارداد_نفت #حزب_توده #پادشاه #دارسی #امتیازنفت #استعمار #انگلیس #مشروطه #محمدرضاشاه #شاه #محمدرضاپهلوی #محمدرضاشاه #سلطنت_مشروطه #جمهوری_اسلامی #دموکراسی #انقلاب #اصلاحات #سیاست #انگلیس #آمریکا #حکومت_دینی #ایران #سیاست_خارجی #خامنه_ای #خمینی #شاه #اعتراض #روحانیت #حکومت_اسلامی #debate

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.