داستان از زبان بیمار روانیِ دورگه (سرخپوست-سفیدپوست) و قوی هیکل، اما بی جربزه‌، روایت می‌شود که وظیفه نظافت راه‌روها و سالن‌های بخش را دارد و چون خودش را به کر و لالی زده‌ است، می‌تواند به رازهای بین کارکنان آسایشگاه پی ببرد و ...

آسایشگاه روانی، به ظاهر، زیر نظر یک دکتر روان‌شناس اداره می‌شود، اما قدرت واقعی در دست «پرستار بزرگ» است؛ پرستاری ۵۰ ساله و مجرد که با انضباطی بسیار خشک و با منکوب کردن بیماران و کارکنان و شرمسارکردن آنها در برابر دیگران، همه چیز را (حتی دکتر روان‌شناس را) در کنترل دارد و آسایشگاه را با کمترین نیروی انسانی، در مقایسه با آسایشگاه‌های مشابه، اداره می‌کند.

روزی یک زندانی عادی به نام «رندال مک مورفی» که از کهنه سربازهای جنگ کره است، به آسایشگاه انتقال داده شده است. او برای فرار از کار اجباری در زندان معمولی، ادعای دیوانگی کرده تا بتواند دوران بی دردسری را در آسایشگاه روانی بگذراند. به زودی شخصیت پرانرژی مک مورفی و شخصیت سرد و خشک پرستار با هم برخورد می‌کنند. «مک مورفی» سلطه «مادرسالارانه» پرستار بزرگ و جوِ غیردوستانه، ناشاد و پر از اضضطراب آسایشگاه را نمی‌پسندد و خواستار تغییراتی در اداره آسایشگاه می‌شود که به بهانه‌های مختلف، با مخالفت و مقاومت «پرستار بزرگ» روبه‌رو می‌شود و...

پرواز بر فراز آشیانه فاخته، رمانی‌ است که کن کیسی، نویسنده آمریکایی، به سال ۱۹۶۲ نگاشته‌ است. رمان در بیمارستانی روانی در ایالت اورگن آمریکا می‌گذرد و به ساختارهای قدرت در سازمان‌ها اشاره دارد. همچنین رمان، مکتب روان‌شناسی رفتارگرایی را نقد می کند و اصول انسانی را می‌ستاید. نویسنده داستان مدتی را به عنوان کارمند بیمارستان روانی در منلو پارک کالیفرنیا سپری کرده بود و با بیماران روانی احساس همدردی می‌کرد. این رمان ابتدا در سال ۱۹۶۳ به نمایشنامه درآمد، اما برداشت بسیار مشهورتر آن، فیلم «دیوانه از قفس پرید» است که در سال ۱۹۷۵ با کارگردانی میلوش فورمن و بازی جک نیکلسون بر اساس این داستان ساخته شد. این فیلم برنده پنج جایزه اسکار شد. مجله تایم این رمان را جزو ۱۰۰ رمان برتر انگلیسی زبان بین سال‌های ۱۹۲۳ و ۲۰۰۵ انتخاب کرده‌ است.