🎙️ Προλογισμένο και σχολιασμένο από τη Γεωργία Αγγελή – Storyteller of Light

🌊 Η αχόρταγη εξέλιξη ενός ανθρώπου δίχως ήθος

Από τα έργα που δεν τα βλέπεις, τα ακούς να ανασαίνουν. Ο «Φαύλος κύκλος» δεν είναι μια απλή κωμωδία του Ψαθά. Είναι καθρέφτης. Εκείνος ο παλιός, ο χρυσός καθρέφτης της δεκαετίας του ’50 που όσο τον κοιτάς τόσο συνειδητοποιείς ότι δεν αλλάζει ο κόσμος· αλλάζει ο τρόπος που τον αντέχουμε. Ο Ψαθάς δεν χαρίζεται. Σαρκάζει, γελά, νουθετεί, σηκώνει το φρύδι. Πατά πάνω στην κωμωδία για να σου θυμίσει πως το γελοίο και το τραγικό είναι αδέλφια. Και πως ο άνθρωπος, όταν δεν βάλει φρένο στη φιλοδοξία, γίνεται ο ίδιος η σκιά του.

Στο ηχητικό του ραδιοθεάτρου προλογίζω το έργο και κλείνω με τις δικές μου σκέψεις, σαν μια μικρή γέφυρα ανάμεσα στη φωνή του παρελθόντος και στο βλέμμα του σήμερα.

🎬 Υπόθεση

Ο Χρήστος Χρυσάφης, ένας φτωχός, πεινασμένος και απελπισμένος νέος, περιπλανιέται σε μια Αθήνα που παλεύει να σταθεί όρθια στη δεκαετία του ’50. Η ζωή του μοιάζει με παλιά σκισμένη εφημερίδα μέχρι τη στιγμή που πέφτει – κυριολεκτικά – πάνω στο αυτοκίνητο της Ντίνας Καμπάνταη, κόρης ενός πλούσιου εργοστασιάρχη. Το ατύχημα ανοίγει μια πόρτα που μέχρι χτες δεν θα τολμούσε ούτε να χτυπήσει. Ο πατέρας της, Μιχάλης Καμπάνταης, άνθρωπος καλοφαγάς, ηγεμονικός και με αρχοντοχωριάτικο αυταρχισμό, συγκινείται από την «ατυχία» του νεαρού και τον προσλαμβάνει στο εργοστάσιό του με έναν όρο που μοιάζει αστείο:

ο Χρήστος ζητά μόνο φαγητό για μισθό.

Στην αρχή, η μικρή αυτή παραχώρηση μοιάζει θαύμα. Ο Χρήστος νιώθει ότι απέκτησε μια δεύτερη ευκαιρία. Όταν όμως γνωρίζει την άλλη κόρη του εργοστασιάρχη, τη δυναμική και ειλικρινή Λένα, ο έρωτας γίνεται σπίθα μεταμόρφωσης. Η Λένα τον ερωτεύεται, εκείνος την παντρεύεται, και σύντομα ο Χρήστος γεύεται όχι μόνο το φαγητό του εργοστασίου, αλλά και το φαγοπότι της κοινωνικής ανέλιξης.

Όμως ο άνθρωπος που πείνασε πολύ στη ζωή του, μόλις πιάσει την καλή, αρχίζει να πεινά διπλά. Κι έτσι δημιουργείται ο πραγματικός φαύλος κύκλος.

Ο Χρήστος γοητεύεται από τα πλούτη των πεθερικών του. Βλέπει τον δικηγόρο της οικογένειας, τον φιλόδοξο Τώνη, να κινείται άνετα στις κοινωνικές σκάλες και ζηλεύει. Ονειρεύεται αξιώματα, διοίκηση, κύρος, φήμη. Το σπίτι των Καμπάνταη γίνεται θέατρο όπου ο Χρήστος παίζει τον ρόλο του ανερχόμενου «μεγάλου άνδρα», αλλά η ψυχή του μένει μικρή.

Η φτώχεια δεν τον εγκαταλείπει. Μόνο αλλάζει πρόσωπο. Γίνεται φιλοδοξία, εγωισμός, αδηφαγία.

Η σχέση του με τη Λένα φθείρεται. Τα πρώτα χρόνια του έρωτα μετατρέπονται σε μια απόσταση που μεγαλώνει όσο ο Χρήστος σκαρφαλώνει κοινωνικά. Εκείνη παραμένει πιστή στην αγάπη τους. Εκείνος γίνεται πιστός στα χρήματα. Ένα βράδυ, μεθυσμένος, χλευάζει δημόσια έναν υπουργό και βγάζει έναν λόγο που θα μπορούσε να τον καταστρέψει. Αντί όμως να τιμωρηθεί, το επόμενο πρωί τον υποδέχονται σαν ήρωα. Οι εφημερίδες εξυμνούν τον «λαϊκό άνθρωπο που τόλμησε να μιλήσει». Οι πεθεροί τον δοξάζουν. Η κοινωνία τον ανεβάζει σε θρόνο από χαρτόνι.

Ο Χρήστος τυφλώνεται: Θέλει να γίνει πρωθυπουργός.

Τολμά να ζητήσει ακόμη και «κατουρημένες ποδιές» για να τις φιλήσει, αρκεί να ανέβει κι άλλο.

Το έργο δεν είναι πια κωμωδία. Είναι ανθρωπολογική μελέτη. Είναι ο χάρτης μιας ψυχής που άρχισε από την πείνα και τελειώνει στη μεγαλομανία. Ο Ψαθάς χτίζει αριστοτεχνικά το πέρασμα από το γελοίο στο τρομερό. Δείχνει πως η κοινωνική άνοδος χωρίς ήθος είναι φυτίλι που αναπόφευκτα θα κάψει πρώτα αυτόν που το κρατά.

🎭 Οι χαρακτήρες και η ψυχολογία τους

Χρήστος Χρυσάφης

Ψυχή διχασμένη ανάμεσα στην αξιοπρέπεια και στην πείνα. Η φιλοδοξία του δεν γεννιέται από κακία, αλλά από φόβο. Φόβο μην επιστρέψει εκεί που ήταν. Γι’ αυτό και γίνεται αδηφάγος· όχι για να ζήσει, μα για να μην ξαναπεθάνει.

Μιχάλης Καμπάνταης

Ο κλασικός πάτερ φαμίλιας της μεταπολεμικής Ελλάδας. Εργοστασιάρχης, τρανός, με τη φωνή του να γεμίζει σαλόνια. Αλλά πίσω από το κύρος, κρύβεται η αδυναμία του να καταλάβει πως η εξουσία που ασκεί δημιουργεί τέρατα.

Λένα και Ντίνα

Οι κόρες που ζουν ανάμεσα στον έρωτα και στην κοινωνική υποχρέωση. Η Λένα, ειλικρινής, φλογερή, έτοιμη να ακολουθήσει την καρδιά της. Η Ντίνα, πιο γειωμένη και ίσως πιο ρεαλίστρια. Σαν δύο όψεις της γυναικείας πραγματικότητας της εποχής.

Τώνης

Ο δικηγόρος που συμβολίζει την καριέρα με τα καθαρά χέρια και την αθόρυβη φιλοδοξία. Εκείνος που ανεβαίνει χωρίς φωνές. Η αντίθεση του Χρήστου και η σιωπηλή πρόκληση.

Ασπασία, Λουκάς, υπάλληλοι

Το χορό της κοινωνίας· σχολιάζουν χωρίς να διεκδικούν. Βλέπουν τον κύκλο να κλείνει μα δεν παρεμβαίνουν. Είδωλα μιας εποχής όπου το σχόλιο ήταν πιο εύκολο από την στάση.

📜 Ιστορική εποχή

Ελλάδα δεκαετίας ’50. Μετεμφυλιακό κλίμα. Φτώχεια, άγχος κοινωνικής ανόδου, μικροαστισμός. Ο Ψαθάς δεν γράφει σε κενό· γράφει μέσα στο παλλόμενο στομάχι της χώρας.

Εκεί όπου οι άνθρωποι μετρούσαν τα φράγκα τους, την υπόληψή τους και τα βλέμματα των γειτόνων. Ο «Φαύλος κύκλος» είναι παιδί της εποχής του, αλλά και καθρέφτης της δικής μας.

🌊 Η προσωπική μου ματιά

Το χρήμα δεν αλλάζει τον άνθρωπο. Τον αποκαλύπτει. Όταν ο Χρήστος φτάνει να ονειρεύεται πρωθυπουργιλίκια, δεν γελάς. Ανατριχιάζεις. Γιατί βλέπεις πως ο φαύλος κύκλος δεν είναι κοινωνικός. Είναι υπαρξιακός. Και πως ο άνθρωπος, αν δεν στοχαστεί, αν δεν πει στο τέλος της ημέρας «ποιος έγινα», θα χαθεί μέσα στην ίδια του την απληστία.

Το έργο αυτό δεν το ακούς. Το νιώθεις. Ο Ψαθάς χαμογελά πικρά, απογυμνώνει τον μικροαστισμό, βάζει τον θεατή μπροστά σε έναν καθρέφτη που δεν χαρίζεται. Είναι από τα κείμενα που μας θυμίζουν πως η ευπρέπεια δεν είναι πάντα αρετή· συχνά είναι μεταμφίεση.

Και πως ο άνθρωπος που δεν ξέρει να πει «αρκετά» καταλήγει να κυνηγάει φαντάσματα εξουσίας.

🎧 Ηχητική απόδοση – Διανομή

• Χρήστος Τσαγανέας – Μιχάλης Καμπάνταης

• Σταύρος Ξενίδης – Χρήστος Χρυσάφης

• Αλέκος Πέτσος – Λουκάς

• Νάντια Χωραφά – Λένα

• Νίτσα Τσαγανέα – Ασπασία

• Δημήτρης Καλιβωκάς – ο άλλος Χρήστος

• Βάσω Μεριδιώτου – Ντίνα

• Γιώτα Σοϊμίρη – Ανθούλα

• Νίκος Παπαναστασίου – Τώνης

• Ραδιοσκηνοθεσία: Γιώργος Θεοδοσιάδης

• Μουσική επιμέλεια: Μαρία Δραμυτινού

🕰️Πρεμιέρα: Θέατρο Κοτοπούλη, 1954

Ραδιοφωνική ηχογράφηση: 1961 – «Το Θέατρο της Εβδομάδος», ΕΡΑ

🎬 Από τη σκηνή στη μεγάλη οθόνη

Το 1966 ο Ψαθάς γράφει ο ίδιος το σενάριο της ταινίας «Ο Αχόρταγος», βασισμένης στο «Φαύλος κύκλος».

Δεν πρόκειται για απλή μεταφορά αλλά για δραματουργική μετεξέλιξη.

Αλλάζει ατάκες, ενισχύει τη σάτιρα, χαρίζει στον Χρήστο Χρυσάφη μια ακόμη πιο λαϊκή, πιο αδηφάγα όψη.

Η ταινία έγινε θρύλος, δείχνοντας πόσο ζωντανό είναι το θεατρικό υλικό του.

❓ Ερώτηση προς το κοινό

Μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος όταν δεν του αρκεί η ζωή του, αλλά θέλει τη ζωή των άλλων;

🖋️ Λίγα λόγια για τον Δημήτρη Ψαθά

Ο Δημήτρης Ψαθάς γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1907 και υπήρξε από τις καθαρές φωνές της ελληνικής σάτιρας. Δημοσιογράφος με κοφτερό βλέμμα, θεατρικός συγγραφέας με σπάνια ακρίβεια χαρακτήρων, δημιούργησε έργα που έγραψαν ιστορία

«Το στραβόξυλο», «Φον Δημητράκης», «Ένας βλάκας και μισός», «Η Χαρτοπαίχτρα», «Ξύπνα Βασίλη».

Η γραφή του έχει ανθρωπιά, οξύνοια, σαρκασμό και ένα βλέμμα που δεν ξεχνά ποτέ την ανθρώπινη αδυναμία.

Δεν γελούσε εις βάρος των ανθρώπων, γελούσε μαζί τους. Γι’ αυτό και άντεξε στον χρόνο.

🌹 Στοχασμός

Ο φαύλος κύκλος δεν είναι κοινωνικό σχήμα. Είναι ψυχικό. Και σπάει μόνο όταν ο άνθρωπος θυμηθεί από πού ξεκίνησε και ποιον δρόμο διάλεξε να περπατήσει.

✍️ Angeli Georgia – Storyteller of Light ✍️

#Ψαθάς #ΦαύλοςΚύκλος #GreekTheatre #StorytellerOfLight #Οαχόρταγος

🇬🇷 Για όσους θέλουν να κρατήσουν αναμμένη τη φλόγα αυτών των παραγωγών,

υπάρχει μια μυστική πύλη:

👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support

📚 Metabook: https://metabook.gr/angel67

🇬🇧 For those who wish to keep the flame of these creations alive, there is a secret gateway:

👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support

📚 Metabook: https://metabook.gr/angel67

🇫🇷 Pour ceux qui désirent garder vivante la flamme de ces créations, il existe une porte secrète:

👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support

📚 Metabook : https://metabook.gr/angel67

🇮🇹 Per chi desidera mantenere viva la fiamma di queste creazioni, esiste una porta segreta:

👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support

📚 Metabook: https://metabook.gr/angel67

📜 Εγγραφή στο κανάλι για περισσότερα θεατρικά έργα, μυστήριο και vintage ατμόσφαιρα!

https://www.youtube.com/@angeligeorgia808