Theo báo cáo do Văn phòng Liên Hiệp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC) công bố vào tháng 5 vừa qua, hoạt động sản xuất và buôn bán trái phép ma túy tổng hợp từ khu vực Tam giác Vàng ( khu vực nằm giữa biên giới ba nước Lào, Thái Lan, Miến Điện ) đã tăng gấp bội. Sự tăng trưởng bùng nổ này đã dẫn đến số lượng methamphetamine bị tịch thu kỷ lục ở Đông Á và Đông Nam Á, lên tới 236 tấn trong năm 2024, tăng 24% so với năm 2023. 

Chỉ riêng Thái Lan đã thu giữ khoảng 130 tấn vào năm ngoái, trở thành quốc gia đầu tiên trong khu vực chặn giữ hơn 100 tấn trong một năm. Vào ngày 17/06/2025, Cơ quan Quản lý Ma túy Quốc gia Indonesia đã công bố vụ triệt phá lớn nhất từ ​​trước đến nay, với hai tấn methamphetamine bị thu giữ sau chiến dịch năm tháng theo dõi các chuyến hàng từ Tam giác Vàng. Số ma túy này ước tính có giá trị thị trường từ 200 triệu đến 400 triệu đô la.

Ông Benedikt Hofmann, Quyền Đại diện Khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương của UNODC, cho biết “236 tấn chỉ là số lượng bị tịch thu, trên thực tế, một lượng methamphetamine lớn hơn nhiều đang được đưa ra thị trường. Mặc dù những vụ bắt giữ này phần nào phản ánh những nỗ lực thực thi pháp luật thành công, nhưng rõ ràng chúng ta đang chứng kiến ​​mức độ sản xuất và buôn bán methamphetamine chưa từng có từ Tam giác Vàng, đặc biệt là bang Shan.” 

Báo cáo “Ma túy tổng hợp ở Đông Á và Đông Nam Á: Những diễn biến và thách thức mới nhất” cho thấy hoạt động sản xuất và buôn bán methamphetamine tại bang Shan, Miến Điện, đã tăng đáng kể kể từ năm 2021. 

Trả lời RFI Việt ngữ hôm nay, 15/09/2025, nhà tội phạm học Lương Thanh Hải, giảng viên Trường Tư pháp hình sự và tội phạm học Griffith, Úc, và là chủ tịch Hội đồng nghiên cứu về tội phạm ma túy tại châu Á của Viện nghiên cứu AICS (Hoa Kỳ), nêu lên 5 lý do khiến cho việc sản xuất và buôn bán ma túy tổng hợp ở khu Tam Giác Vàng tăng mạnh thời gian qua: 

"Khu Tam Giác Vàng là nơi chia sẻ giữa ba cái đường biên của ba nước Lào, Thái Lan và Myanmar. Có thể nói cùng với Lưỡi Liềm Vàng thì Tam Giác Vàng là hai khu vực đặt ra nhiều nỗi lo âu đối với các cái nhà thực thi pháp luật cũng như các nhà hoạch định chính sách phòng chống ma túy.

Đây cũng là một trong những điểm nóng và một khu vực lớn bao trùm và cung cấp hầu hết sản lượng về ma túy tổng hợp đối với khu vực Đông Nam Á và khu vực nam bán cầu.

Ở góc độ là nhà nghiên cứu về tội phạm học, đặc biệt là với vai trò chủ nhiệm và chủ tịch Hội đồng nghiên cứu về tội phạm ma túy của Viện tội phạm và an ninh châu Á của Mỹ, qua quan sát và theo dõi hơn 20 năm qua, có thể đưa ra năm điểm để giải thích tại sao sản xuất và buôn bán ma túy tổng hợp khu Tam Giác Vàng tăng mạnh trong những năm qua.

Thứ nhất là do chuyển dịch về mặt thị trường, từ các loại ma túy truyền thống, ví dụ như thuốc phiện, cần sa vân vân, hiện nay trong khoảng hai thập kỷ trở lại đây, đã có sự tăng mạnh nhu cầu về ma túy tổng hợp, chủ yếu là amphetamine,  ketamine hay là các loại ma túy tổng hợp khác mà ở Việt Nam hay gọi là ma túy đá, mang lại siêu lợi nhuận và được sản xuất nhanh, đồng thời cũng dễ vận chuyển. 

Thứ hai là về yếu tố địa chính trị. Thì như tôi đề cập ban đầu, Tam Giác Vàng là một cái vùng chia sẻ ba đường biên giới của ba quốc gia Myanmar, Lào và Thái Lan.

Đây là một vùng trũng, nhưng cũng là một vùng biên giới hẻo lánh khó kiểm soát trải dài hàng trăm km ở đều cả ba nước. Tại những khu vực này tồn tại nhiều nhóm vũ trang và tội phạm xuyên quốc gia.

Trước Covid năm 2019, được sự hỗ trợ của các nhóm nghiên cứu và của Liên Hiệp Quốc, tôi đã có đi  thực địa và khảo sát trực tiếp ở bang Shan của Myanmar, một trong những địa điểm trồng cây thuốc phiện, đồng thời sản xuất và buôn bán ma túy tổng hợp lớn nhất thế giới. Qua đó để thấy được sự đa dạng cũng như là khó kiểm soát đối với các cái băng nhóm vũ trang và các nhóm tội phạm xuyên quốc gia hoạt động ở trục biên giới của Tam Giác Vàng." 

Lý do thứ ba, theo nhà tội phạm học Lương Thanh Hải, đó là nhu cầu thị trường tăng mạnh ở Trung Quốc, ở Đông Nam Á và đặc biệt là ở Úc:

"Trên thực tế thì giá thành của ma túy tổng hợp rẻ hơn cả heroin nữa. Đây cũng là một trong những yếu tố thúc đẩy nhu cầu thị trường. 

Những báo cáo khoảng 5 năm trở lại đây của Ủy ban nghiên cứu về tội phạm và ma túy của Úc Châu đều ghi nhận lượng ma túy tổng hợp thu được chiếm từ 27 cho đến 35% tổng số các loại ma túy thu được ở Úc. Qua thu thập và đánh giá thì amphetamine, tức là ma túy đá, đã trở thành một trong những loại ma túy tiêu thụ hàng đầu hiện nay ở Úc, đặc biệt là trong giới trẻ.

Theo giá gọi là giá bán thị trường quy đổi ra ở Úc, lợi nhuận từ dao động từ 5,4 tỷ đến 6,3 tỷ đô la hàng năm, phản ánh một lợi nhuận rất là lớn để kích mức cung, tức là sản lượng từ các khu vực ngoài. Úc là một quốc gia bao bọc xung quanh là biển và việc sản xuất trực tiếp ma túy đá thì hầu như không có. Gần như 99% lượng ma túy đá của Úc là nhập từ ở ngoài và trên thực tế hầu hết là từ Tam Tam Vàng. 

Lý do thứ tư khiến sản xuất và buôn bán ma túy tổng hợp ở Tam Giác Vàng tăng mạnh, đó là mặc dù các hoạt động thực thi pháp luật các nước đã có những đóng góp đáng kể, đã có những cái chuyên án rất lớn phối hợp giữa các nước, thậm chí là với Liên Hiệp Quốc và Interpol, thế nhưng nó cũng mới chỉ giải quyết được các phần ngọn qua việc bắt các ông trùm thực sự và mới đây nhất cách đây ba năm thì bắt được ông trùm trực tiếp, đó là Tse Chi Lop, một trong những ông trùm khét tiếng, được mệnh danh là ông vua của khu vực Tam Giác Vàng, người gốc Hồng Kông nhưng mang quốc tịch Canada. Hiện nay Tse Chi Lop sau khi bị bắt ở sân bay Schiphol của Amsterdam đã được dẫn độ về Melbourne của Úc để chờ xét xử. Có thể nói đó là một trong những điểm nhấn rất lớn, những đóng góp rất to lớn của lực lượng thực thi pháp luật của khu vực Đông Nam Á.

Nhưng như tôi nói thì vẫn còn nhiều hạn chế, bởi vì chính quyền của Myanmar và Lào, kể cả Thái Lan gặp rất nhiều khó khăn trong quản lý, đặc biệt là bang Shan là nơi tôi có đến khảo sát vì đường biên giới quá rộng, kiểm soát không xuể. Về góc độ nghiên cứu tội phạm học, chúng tôi gọi đó là hiệu ứng quả bóng, tức là đánh mạnh ở khu vực bang Shan thì nó lại chạy sang khu vực của Lào hoặc là chuyển sang khu vực của Thái Lan, giống như trò mèo vờn chuột vậy.

Đó cũng là một cái yếu tố mà lúc ban đầu tôi có nói, tức là yếu tố địa chính trị. Sau cuộc chính biến của quân đội ở Myanmar cách đây 4 năm, cộng với việc khó kiểm soát ở các vùng biên giới và các nhóm nổi dậy vũ trang, nên việc thực thi pháp luật bị hạn chế."

Yếu tố thứ năm thúc đẩy sản xuất và buôn bán ma túy tổng hợp khu vực Tam Giác Vàng tăng nhanh thời gian vừa qua, theo nhà tội phạm học Lương Thanh Hải, đó là các "cơ sở hạ tầng ngầm": 

"Ở đây có những mạng lưới về buôn lậu, về ma túy, về rửa tiền và các tuyến vận chuyển đã hình thành từ trước, có thể nói  rất đa dạng. Tội phạm bây giờ không chỉ dừng lại chỉ là ma túy, mà thông thường nó kết nối với việc rửa tiền,   với tham nhũng thậm chí là buôn vũ khí và các loại động vật hoang dã quý hiếm. Hay nói cách khác là bức tranh của tội phạm ma túy cũng đồng thời phản ánh và cấu kết với các loại nhóm tội phạm khác, tạo nên những cái mạng lưới rất là đan xen.

Thành thử, năm yếu tố, một là chuyển dịch thị trường, hai là yếu tố địa chính trị, bà là nhu cầu thị trường tăng cao, bốn là sự hạn chế của việc thực thi pháp luật và năm là sự trỗi dậy và hoạt động của các băng nhóm tội phạm có tổ chức. Thì nó làm cho cái tình hình sản xuất và buôn bán ma túy tổng hợp của khu vực Tam Giác Vàng trở nên phức tạp và tăng mạnh trong thời gian qua."

Khai thác các tuyến đường mới

Thái Lan vẫn là điểm trung chuyển và điểm đến chính của methamphetamine được buôn bán từ Miến Điện và ghi nhận số lượng methamphetamine bị thu giữ lớn nhất trong khu vực, bao gồm một tỷ viên yaba, một loại hỗn hợp methamphetamine và caffeine phổ biến ở nhiều nơi tại Đông Nam Á do dễ mua và giá thành thấp. 

Đồng thời, các nhóm buôn bán ma túy xuyên quốc gia ngày càng khai thác các tuyến đường buôn bán mới nổi để tránh sự phát hiện của cơ quan thực thi pháp luật. “Tuyến đường buôn bán ma túy kết nối Cam Bốt với Miến Điện, chủ yếu qua Lào, đang được mở rộng nhanh chóng”, theo lời ông Inshik Sim, Chuyên gia phân tích chính tại Văn phòng UNODC khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương. Ông cho biết: “Một hành lang ngày càng quan trọng khác là các tuyến đường buôn bán ma túy trên biển nối liền Malaysia, Indonesia và Philippines, với bang Sabah của Malaysia đóng vai trò là một trung tâm trung chuyển quan trọng.” 

Báo cáo nhấn mạnh bản chất đang phát triển của các nhóm buôn bán ma túy xuyên quốc gia hoạt động ở Đông Á và Đông Nam Á. Các nhóm này đã thể hiện sự nhanh nhạy đáng kể trong việc phản ứng với áp lực của cơ quan thực thi pháp luật, qua việc mở rộng các địa điểm sản xuất ketamine và các tiền chất liên quan, hiện đã lan đến hầu hết các quốc gia hạ lưu sông Mê Kông. Gần đây nhất, chính quyền Việt Nam đã tháo dỡ một cơ sở quy mô công nghiệp vào tháng 3 năm 2025.

Tránh các biện pháp kiểm soát

Một ví dụ khác là sự gia tăng sản xuất bất hợp pháp các sản phẩm dược phẩm, đặc biệt là etomidate và các chất tương tự, được thiết kế để tránh các biện pháp kiểm soát đối với các chất mới. Báo cáo cũng nhấn mạnh việc sử dụng công nghệ ngày càng tăng trong toàn bộ chuỗi tội phạm liên quan đến ma túy, từ việc lập kế hoạch, điều phối và thực hiện buôn bán, cho đến các giao dịch tài chính và rửa tiền liên quan đến buôn bán ma túy tổng hợp. Ông Benedikt Hofmann, Quyền Đại diện Khu vực Đông Nam Á và Thái Bình Dương của UNODC, nói: "Với sự gia tăng sản xuất và buôn bán ma túy tổng hợp trong khu vực, hầu hết các quốc gia đều báo cáo sự