Với những khu phố sầm uất và những tòa nhà chọc trời, Jakarta là một thành phố sôi động nhưng đang dần biến mất. Việc khai thác nước ngầm quá mức đã gây ra tình trạng sụt lún đất ở mức báo động: từ 8 đến 20 cm mỗi năm. Ở một số khu vực, mặt đất nằm dưới mực nước biển đến 4 mét. Hậu quả ngày càng khó lường: lũ lụt ngày càng trầm trọng, cơ sở hạ tầng bị hư hại và các dòng sông không còn chảy tự do ra biển.

Vào năm 2014, nữ nhiếp ảnh gia người Hà Lan Cynthia Boll tình cờ đọc được thông tin về dự án xây dựng một bức tường chắn sóng khổng lồ ở Vịnh Jakarta. Đó chính là khởi đầu của một hành trình mà sau này sẽ dẫn đến "Thành phố đang chìm", một dự án nhiếp ảnh dài hạn về một trong những mối đe dọa đối với nhiều đô thị trên thế giới: tình trạng sụt lún đất. 

Năm 2022, Cynthia Boll đã hợp tác với nhà báo kiêm nhà làm phim tài liệu Stephanie Bakker để khám phá sâu hơn về dự án này, cả về mặt hình ảnh lẫn báo chí. Họ chia sẻ những trải nghiệm của cư dân thành phố khi đối mặt với cả hiện tượng sụt lún đất và biến đổi khí hậu. Mục tiêu của họ không chỉ là nêu bật những rủi ro mà còn khám phá cách mà mỗi cá nhân thích nghi, chống chọi hoặc suy nghĩ lại về môi trường của họ, cũng như những bài học mà trải nghiệm của họ có thể mang lại cho thế giới. 

Phóng sự ảnh của Cynthia Boll tựa đề “Cuộc di dời thủ đô Indonesia” ( "La migration de la capitale indonésienne" ) đã được giới thiệu tại Liên hoan ảnh báo chí quốc tế Visa pour l’image tại thành phố Perpignan miền nam nước Pháp vào đầu tháng 09/2025.

Trả lời RFI Việt ngữ tại Perpignan, Cynthia Boll cho biết:

“Tình trạng sụt lún không chỉ là thách thức đối với Jakarta, mà có tới 20% thành phố trên toàn thế giới bị tình trạng này, tức là ảnh hưởng đến rất nhiều người, đến cả hàng triệu người. Jakarta đáng chú ý vì họ có kế hoạch di dời thủ đô để giải quyết vấn đề ngập nước, quá tải dân số và tắc nghẽn giao thông. Họ có làm được như vậy không, đó là một quá trình rất đáng theo dõi.

Lần đầu tiên tôi đến Jakarta là vào năm 2014 và kể từ đó tôi đã quay lại thành phố này hàng năm, thậm chí đôi khi là hai lần một năm, tức là trong một thời gian dài. Điều đáng nói là ở miền bắc, mỗi lần đến tôi đều thấy có sự thay đổi. Dự án này thể hiện góc nhìn của những người đang sống ở đó, tùy theo là một nữ sinh, một ngư dân hay một kỹ sư. Tôi nói chuyện với họ để lắng nghe suy nghĩ của họ.” 

Cynthia Boll đã lặn lội ( theo nghĩa bóng lẫn nghĩa đen ) đến khu vực Muara Angke, phía bắc Jakarta, để chụp các bức ảnh tại nơi thường xuyên bị ngập lụt nghiêm trọng do thủy triều, khi nước biển tràn qua đê và chảy vào các vùng trũng thấp. Hiện tượng này, mà người dân địa phương gọi là "rob", gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của họ. Trong bức ảnh, một số người dân đang đi trên đường phố bị ngập quá nữa người, nhưng vẫn nở nụ cười cam chịu trước ống kính của nữ nhiếp ảnh gia người Hà Lan.

Cynthia Boll nêu lên những quan sát của cô trong những lần đi thực tế đến các khu vực thường xuyên bị ngập nước ở Jakarta:

”Thật thú vị khi thấy mọi người thích nghi như thế nào với tình hình, với mỗi loại lũ lụt khác nhau, chẳng hạn như lũ lụt do mưa làm nước sông dâng cao. Ở miền bắc, người dân cũng phải hứng chịu nước từ biển khi thủy triều lên. Ai cũng lo chuyển đồ đạc có giá trị lên tầng một để bảo vệ chúng. Những giấy tờ quan trọng thì họ bọc kín lại. 

Nói chung, họ có một cơ chế đối phó và đã quen với điều đó. Nhưng họ cũng nói rằng lũ lụt đang trở nên thường xuyên hơn và tồi tệ hơn. Chẳng hạn như trong bức ảnh này, chúng ta thấy người dân trong xóm đang nâng một chiếc xe máy lên một chỗ cao hơn, vì nhà của một người đang bị ngập và nước ngày càng dâng cao.” 

Nói chung, tình trạng ngập lụt thường xuyên gây rất nhiều xáo trộn cho sinh hoạt của người dân Jakarta, nhất là ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là đối với trẻ em, nô đùa trong nước bị ô nhiễm, như ghi nhận của nhiếp ảnh gia Cynthia Boll: 

“Nhìn vào bức ảnh này, bạn sẽ thấy một người phụ nữ cùng chồng đang bán rau trên một chiếc xe đẩy và họ đi qua khu vực đó để bán trái cây và rau củ. Đường phố ngập lụt, họ vẫn đi bán, nhưng việc buôn bán trở nên khó khăn hơn. Trong hình này, đường phố trở thành giống như là một chợ nổi. Ấy là chưa kể khi lũ lụt xảy ra, giá nước sạch cũng tăng cao, giá cả mọi thứ đều tăng.

Trong hình kia, bọn trẻ chơi đùa dưới nước và đối với chúng, đó là một sân chơi. Gia đình này sống ngay cạnh biển, thậm chí cách nhà họ chưa đầy 50 mét, khi thủy triều lên, nước tràn qua đê, khiến khu vực này thấp hơn mực nước biển. Vì vậy, toàn bộ nước tràn vào đường phố, và khi thủy triều xuống thấp hơn, nước lại tràn ra ngoài. Tình trạng này xảy ra vài lần mỗi hai tháng. 

Có rất nhiều vấn đề về sức khỏe cộng đồng đối với người dân nơi đây. Khi thủy triều xuống, nước sẽ đọng lại đôi khi trong nhiều ngày, dẫn đến các bệnh lây truyền qua nước. Vào những thời điểm mưa nhiều hơn và lũ lụt nghiêm trọng hơn, ta có thể thấy điều đó qua các buổi khám sức khỏe cho trẻ em, với số trẻ bị bệnh hơn cao hơn nhiều so với trước đây, do lũ lụt và bệnh tật.”

Đối mặt với viễn cảnh Jakarta tiếp tục chìm, chính phủ đã chọn một giải pháp triệt để: xây dựng một thủ đô mới từ con số không. Ngày 18/01/2022, Quốc Hội Indonesia đã thông qua luật dời thủ đô từ Jakarta sang đảo Borneo. Công trình xây dựng đã bắt đầu ngay từ năm đó. Nusantara, thủ đô tương lai của Indonesia, nằm ở tỉnh Đông Kalimantan, được kỳ vọng trở thành di sản để đời đối với tổng thống sắp mãn nhiệm Joko Widodo. Ông muốn một trung tâm mới cho chính phủ, nơi sẽ không còn tình trạng quá tải và ngập lụt như thủ đô Jakarta hiện nay.

Nusantara, một dự án tốn kém 32 tỷ đô la, theo dự kiến sẽ là một thành phố thông minh, bền vững, sử dụng 100% năng lượng tái tạo và đạt mức trung hòa carbon vào năm 2045. Được thiết kế để đáp ứng nhu cầu của hai triệu người, dự án này được kỳ vọng sẽ giảm áp lực lên Jakarta. Nhiếp ảnh gia Cynthia Boll đã nhiều lần đến Nusantara để ghi lại những hình ảnh về tiến độ xây dựng thủ đô mới, nơi mà nước mưa sẽ được tích trữ và dòng chảy của nước sẽ được quản lý ở cấp độ địa phương, tạo thành một thành phố "thấm nước". Một bức ảnh của nữ nhiếp ảnh gia Hà Lan chụp một phòng điều khiển đã được xây dựng xong, sẵn sàng cho việc quản lý nước sạch, nước thải và báo động lũ lụt ở Nusantara.

Nhưng việc xây dựng một thành phố mới không phải là đơn giản. Những vấn đề nhạy cảm về chính trị, đầu tư hạn chế và sự chậm trễ trong xây dựng đã phủ bóng đen bất định lên tiến độ thực hiện. Vẫn còn nhiều nghi vấn về việc di dời công chức, ban đầu được lên kế hoạch vào năm 2024. 

Cynthia Boll cũng bày tỏ sự hoài nghi về tính khả thi của dự án, nhất là dưới chính quyền của tổng thống mới Prabowo Subianto, nhậm chức từ tháng 10/2024:

“Tôi bắt đầu theo dõi dự án này từ khi họ được cho là sẽ di dời người dân. Điều đó vẫn chưa xảy ra. Việc di dời thủ đô là một dự án đầy tham vọng và tốn kém. Bây giờ Indonesia đã có một tổng thống mới. Liệu ông có ưu tiên dự án này trong chương trình hành động của ông hay không, đây vẫn còn là một vấn đề gây tranh cãi. Không ai biết điều gì sẽ xảy ra nếu thành phố này trở thành thủ đô mới, hoặc không biết sẽ có người đến đó ở hay không. Mọi thứ đều không rõ ràng và không chắc chắn.” 

Những con đường rộng rãi, vắng vẻ của Nusantara nay vẫn tương phản rõ rệt với những con phố đông đúc của Jakarta. Liệu Nusantara có thể trở thành một thủ đô thịnh vượng? Hay nó sẽ chỉ là hình ảnh phác họa cho một tương lai không bao giờ thành hiện thực?