ایران و آذربایجان در تلاش برای اعتمادسازی هستند و هر دو کشور نقش آذربایجان در جنگ ۱۲روزه با اسرائیل را رد می‌کنند. کارشناسان به دویچه وله گفتند چهار سال پس از آزادی قره‌باغ حتی یک شرکت ایرانی در بازسازی آن حضور ندارد.عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، شامگاه یکشنبه ۱۶ آذر (۷ دسامبر) وارد باکو شد و صبح روز بعد با جیحون بایراموف، وزیر خارجه آذربایجان و سپس الهام علی‌اف، رئیس جمهور و همچنین صاحبه غفاروا رئیس پارلمان این کشور دیدار کرد.

سفر عراقچی شباهت زیادی به تحرکات دیپلماتیک او پیش از جنگ ۱۲روزه ایران و اسرائیل دارد. او این بار نیز در فضایی پرتنش سفر منطقه‌ای خود را از آذربایجان آغاز کرده و قرار است به روسیه، بلاروس، ترکمنستان و قزاقستان نیز برود.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌وله

عراقچی در نشست خبری با همتای آذربایجانی خود در باکو گفت نباید اجازه داد که هیچ طرف دیگری رابطه دو کشور را خراب و یا آن را به سمت نامطلوبی سوق دهد. او همچنین افزود: «مهم‌ترین توافق امروز، ادامه مشورت‌ها و افزایش ملاقات‌ها بود. سوءتفاهم‌هایی وجود دارد که باید با گفت‌وگو حل‌وفصل شود.»

یکی از توافقات حاصل شده هم در خصوص افزایش پروازهای تبریز به باکو بوده است. او همچنین تاکید کرد که دیدارهای مقام‌های دو کشور ادامه خواهد یافت تا روابط به سطح "روابط بدون مشکل" برسد.

اگرچه وزیر خارجه ایران توضیحی درباره ماهیت این سوءتفاهم‌ها نداد، اما رشد مبادلات تجاری از بهبود نسبی فضای اقتصادی حکایت دارد.

رویکرد جدید دولت پزشکیان در قبال آذربایجان

افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در باکو، به دویچه‌وله می‌گوید: «در دوره پزشکیان، با توجه به مواضع سازنده او نسبت به آذربایجان، روابط دو کشور از حالت تنش خارج شده است.» به گفته او، مشکل اصلی، نبود اعتماد متقابل بوده است.



سلیمانی می‌افزاید اعتمادسازی نه در یک روز و نه طی یک هفته حاصل می‌شود، اما روند آن آغاز شده و با گذشت زمان می‌تواند انتظارات دو طرف را پوشش دهد. او سفر عراقچی را در همین چارچوب ارزیابی می‌کند و معتقد است که تصمیمات و سفرها در صورتی نتیجه‌بخش خواهند بود که به اقدامات عملی و ملموس تبدیل شوند.

به گفته او، این سفر در شرایط خاصی انجام می‌شود؛ حمله ایران و اسرائیل، مذاکرات هسته‌ای و همچنین تحریم‌ها که فضای تصمیم‌گیری را پیچیده‌تر کرده‌اند.

برخی رسانه‌های ایران و کارشناسان ادعا کرده‌اند که آذربایجان مرزهای خود را برای نیروهای اسرائیلی باز کرده است. سلیمانی اما توضیح می‌دهد که هم مقام‌های تهران و هم باکو این ادعا را تکذیب کرده‌اند و وزیر دفاع ایران نیز رسما آن را رد کرده است.

نماینده پارلمان آذربایجان: ایران حق دیکته کردن ندارد

با وجود رشد تجارت دوجانبه، ایران نقشی در پروژه‌های چند ده میلیارد دلاری بازسازی قره‌باغ ندارد. سلیمانی این موضوع را نه صرفا اقتصادی، بلکه "سیاسی و امنیتی" می‌داند و تاکید می‌کند که در مناسبات بین‌المللی روابط دو کشور هیچ‌وقت نباید به زیان کشور ثالث باشد.

او می‌گوید اگر روابط آذربایجان و اسرائیل آسیبی به ایران وارد کند، تهران واکنش نشان می‌دهد؛ همان‌طور که روابط ایران با دیگر کشورها نیز نباید به ضرر باکو باشد.



فضایل آغامالی، عضو کمیته سیاست‌های حقوقی پارلمان آذربایجان ولی می‌گوید: «ایران روابط دوستانه‌ای با آذربایجان نداشته و با دشمنان ما روابط خوبی داشته است؛ اما ما هرگز اعتراض نکرده‌ایم. ایران نیز حق ندارد اعتراض کند. آذربایجان کشوری مسئول و پایبند به حقوق بین‌الملل است.»

او می‌افزاید: «چه وزیر خارجه ایران باشد، چه رهبران مذهبی یا فرماندهان سپاه؛ بارها به‌دلیل روابط ما با اسرائیل تهدید کرده‌اند، اما دولت آذربایجان به این تهدیدها اعتنایی نمی‌کند و روابط خود با اسرائیل را ادامه می‌دهد.»

آغامالی در گفتگو با بخش فارسی دویچه وله به سابقه دیرینه روابط مردم آذربایجان و جامعه یهودی این کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای روابط خارجی به دعای خیر ملاها و روحانیان ایران نیاز نداریم».

"حتی یک شرکت در بازسازی قره‌باغ حضور ندارد"

افشار سلیمانی به رویکرد جدید دولت پزشکیان اشاره می‌کند و می‌گوید در دوره‌های پیشین، مسئله زنگزور‌ با رویکردی متفاوت در ایران دنبال می‌شد و بسیاری از رسانه‌ها نیز مواضعی منفی علیه آذربایجان اتخاذ کرده بودند.

اما اکنون فاصله‌گیری از این رویکرد دیده می‌شود. پروژه ساخت مسیر کلاله–آغبند در مرز ایران و آذربایجان در حال انجام است و پل‌سازی آغاز شده؛ احتمالا این مسیر تا نوروز آماده می‌شود و راه آذربایجان به نخجوان را از خاک ایران کوتاه‌تر خواهد کرد.

اما کارشناسان به این موضوع هم اشاره می‌کنند که توسعه این مسیر نیازمند زیرساخت‌های بیشتر، توافق‌های تعرفه‌ای و رفع موانع گمرکی است. مهم‌ترین مانع، تحریم‌های جمهوری اسلامی است که روند ترانزیت را برای ایران پیچیده می‌کند.

جمهوری آذربایجان در پنج سال گذشته با توسعه گسترده زیرساخت‌های حمل‌ونقل، حجم ترانزیت کالاهای خارجی را شش برابر کرده و به ۳۵ میلیون تن رسانده است؛ رقمی که حدود ۵۰ درصد بیشتر از کل ترانزیت خارجی ایران است.

این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ این رقم را به ۱۰۰ میلیون تن برساند؛ هدفی که ایجاد کریدورهای جدید را ضروری می‌سازد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

دالغا خاتین‌اغوغلو، کارشناس انرژی مقیم آذربایجان می‌گوید در کریدور شرق-غرب (چین–اروپا)، انتقال کالا اکنون از مسیر آذربایجان-گرجستان انجام می‌شود، اما کامل شدن کریدور زنگزور‌ با ظرفیت ۱۵ میلیون تن اهمیت راهبردی دارد.



به گفته خاتین‌اوغلو بخش آذربایجانی این مسیر تا نیمه سال آینده تکمیل خواهد شد و یک شرکت آمریکایی در حال بررسی توسعه ۴۵ کیلومتر بخش ارمنستان است.

در این میان کارشناسان از جمله خاتین‌اوغلو به "اشتباه سیاست‌های راهبردی جمهوری اسلامی در قفقاز جنوبی و بخصوص مناقشه قره‌باغ" اشاره می‌کنند که سبب کاهش نقش ایران و از دست دادن جایگاهش در این منطقه شده است.

به گفته خاتین‌اوغلو جمهوری اسلامی پس از مواضع تند خود در جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ و تهدیدهای بعدی، از پروژه‌های بزرگ بازسازی قره‌باغ کنار گذاشته شد. با این حال حجم تجارت دو کشور افزایش یافته و در ۱۰ ماه نخست ۲۰۲۵ به ۵۲۰ میلیون دلار رسیده است.