اعدام‌های ملاءعام پس از چند دهه وقفه نسبی، دوباره به شهرهای ایران بازگشته و محکومان با هدف ایجاد رعب و وحشت حلق‌آویز می‌شوند. شاهدان این صحنه‌ها تجربه‌های تلخی را بازگو می‌کنند و کارشناسان آن را "قتل حکومتی" می‌نامند.نهادهای حقوق بشری می‌گویند جمهوری اسلامی جایگاه ایران را در اعدام‌های ملاء عام تا رتبه نخست ارتقا داده و به نام خود ثبت کرده است.

در تازه‌ترین مورد یک زندانی سحرگاه سه‌شنبه ۱۱ آذر (۲ دسامبر) در سمنان و در ملاءعام اعدام شد. این نوع اعدام‌ها در میدان عمومی شهر و در مقابل چشمان شهروندان، خانواده‌ها و کودکان انجام می‌گیرد و تبعات آن فراتر از گرفتن جان یک انسان است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌وله

روزنامه شرق اخیرا در یک گزارش نادر با استناد به آمارهای جمع‌‌آوری شده بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ نوشت دست‌کم ۸۸ اعدام علنی در کشور اجرا شده است.

در این گزارش صحنه اعدام نیز شرح داده شده و گفته می‌شود جمعیتی از زنان و مردان ساعت‌ها پیش از آغاز اجرای حکم در محل حاضر می‌شوند و بسیاری تلاش می‌کنند جایگاهی نزدیک‌تر به صحنه پیدا کنند. در میان جمعیت، نوجوانان و کودکان نیز دیده می‌شوند که همراه بزرگ‌ترها برای تماشای اعدام آمده‌اند.

جرثقیلی که طناب به آن بسته شده برای اجرای حکم آماده می‌شود؛ و این همان تصویری است که به نوشتهٔ شرق هر سال بارها تکرار می‌شود.

روایت شاهد عینی از یک اعدام در ملاء عام

یکی از افرادی که سال‌ها پیش شاهد چنین اعدام‌ها بوده به دویچه‌وله می‌گوید با وجود گذشت زمان، صحنه‌هایی که دیده هنوز هم از ذهنش پاک نشده است. به‌ گفته این شاهد، او و دوستش در میدان انقلاب داخل تاکسی بودند که مسیرها ناگهان بسته شد و حرکت خودروها متوقف گردید.



در مرکز میدان انقلاب جرثقیلی قرار داشت و آن‌ها ناخواسته شاهد اعدام مرد جوانی شدند که گفته می‌شد به جرم قاچاق بازداشت شده است. این شاهد اشاره می‌کند که این واقعه تأثیر شدیدی بر آن‌ها گذاشته و فرد اعدام‌شده به‌گونه‌ای حلق‌آویز شده بود که از تمام جهات میدان قابل مشاهده بوده؛ صحنه‌ای که برای او به کابوسی ماندگار تبدیل شده و همچنان آزارش می‌دهد.

اما درست به همان میزان که اعدام‌ها توسط حکومت افزایش می‌یابد، مقاومت و اعتراض زندانیان در داخل کشور نیز بیشتر می‌شود.

اعتراض در ۵۵ زندان کشور به اعدام

کارزار "سه‌شنبه‌های نه به اعدام" که از بهمن ۱۴۰۲ با اعتصاب غذای هفتگی شماری از زندانیان سیاسی در ایران آغاز شد بیش از دو سال است ادامه دارد.

تاکنون زندانیان ۵۵ زندان به این کارزار پیوسته‌اند. هر هفته بیانیه‌هایی از سوی زندانیان منتشر می‌شود و آن‌ها سایر زندانیان، مردم و جامعه جهانی را به حمایت از این اقدام اعتراضی دعوت می‌کنند.

یکی از نهادهای حقوق بشری که در سال‌های گذشته درباره اعدام‌های علنی هشدار داده سازمان حقوق بشر ایران است. محمود امیری‌مقدم مدیر سازمان حقوق بشر ایران در گفتگو با دویچه‌وله می‌گوید بین ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ یعنی پنج سال به طور متوسط سالی ۶۰ نفر در ملاء عام اعدام شده‌اند.



به باور مدیر سازمان حقوق بشر، اعدام علنی نوعی "نمایش قدرت و بی‌رحمی علیه همه جامعه" است. حکومت تلاش می‌کند با اعدام، ترس و حس درماندگی بین مردم به وجود بیاورد و اینکه مردم احساس کنند هیچ قدرتی ندارند و حکومت، "قدرتمند‌تر از آنان است."

سازمان حقوق بشر ایران از جامعه مدنی کشور خواسته است برای لغو احکام اعدام در ملاء عام از طریق ایجاد کارزارها، مقام‌های مسئول محلی را مورد خطاب قرار دهند، "زیرا شورای تامین استان‌ها به ریاست فرماندار که نماینده دولت محسوب می‌شود، صلاحیت وتوی اعدام در ملاء عام را دارد".

امیری‌مقدم در گفت‌وگو با دویچه‌وله درباره این فراخوان می‌گوید: «وقتی استاندار قدرت وتو دارد و از اختیار قانونی خود استفاده نمی‌کند، به معنای موافقت او با اعدام‌های علنی است. بنابراین، در اینجا علاوه بر قوه قضائیه، دولت نیز طرف حساب است و در مسئولیت اعدام‌های علنی سهم دارد.»

امیری مقدم می‌گوید اعدام در ملاءعام نباید عادی‌سازی شود. او استدلال می‌کند که وقتی یک مورد حقوق بشری مثل اعدام عادی شود هزینه‌اش برای حکومت کم‌تر می‌شود. او خاطرنشان می‌کند جمهوری اسلامی حتی دعوت می‌کند که مردم بروند به تماشای اعدام‌های علنی تا "آنها را در سرکوب و جنایاتی که می‌کند شریک کند".

"اعدام از بین بردن یک خانواده و یک جامعه است"

بهروز اسدی، فعال حقوق بشر و مددکار اجتماعی که در سازماندهی کارزارهای "نه به اعدام" از جمله "سه‌شنبه‌های نه به اعدام" نقش دارد، می‌گوید سیاست کلان جمهوری اسلامی ایجاد فضای رعب، ترس و وحشت از طریق اعدام‌های ملاء عام است.



اسدی اخیرا در مراسمی "نشان افتخار" جمهوری فدرال آلمان را دریافت کرد و این نشان را به خیزش مردمی "زن، زندگی، آزادی" و به جنبش "نه به اعدام" تقدیم کرد.

اسدی تاکید می‌کند اعدام برای او "از بین بردن یک خانواده و یک جامعه است".

این فعال حقوق بشر در پاسخ به پرسشی درباره تاثیر کارزارهای حقوق بشری بر افکار عمومی توضیح می‌دهد که این کارزار نوعی همبستگی با زندانیان داخل کشور است، "زیرا اصل این حرکت توسط خود زندانیان سیاسی در زندان‌های ایران شکل گرفته و پیش برده شده است".

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بهروز اسدی معتقد است که آنچه در خارج از کشور، به‌ویژه در آلمان، اهمیت دارد ایجاد فضایی است که افکار عمومی را به سمت ضرورت توقف اعدام در ایران سوق دهد.

به گفتهٔ او: «وقتی می‌گوییم نه به اعدام، یعنی هیچ‌کس نباید اعدام شود. اعدام یک قتل حکومتی است و خود زندانیان در زندان‌های حکومتی این پیام را به جهان می‌دهند که باید صدای آنها شنیده شود.»

او می‌افزاید که کارزار "سه‌شنبه‌های نه به اعدام" اکنون تا حدی در جامعه جا افتاده و نزدیک به صد هفته است که ادامه دارد؛ حرکتی که هرچند محدود، اما به گفتهٔ او تأثیرگذار بوده است.