OVT Fragmenten podcast

African Parks is een relatief onbekende maar machtige organisatie die de volledige zeggenschap heeft over meer dan twintig nationale parken en reservaten in twaalf Afrikaanse landen. African Parks is gevestigd in Zuid-Afrika maar onderhoudt ook nauwe banden met Nederland. Niet alleen is de Postcode Loterij een van de trouwste donoren, de organisatie werd ruim twintig jaar geleden mede-opgericht door de Nederlandse zakenman Paul Fentener van Vlissingen die in de nadagen van zijn carrière iets goeds wilde doen voor de planeet. Of hij daarin geslaagd is? Journalist Olivier van Beemen deed onderzoek naar het heden en verleden van African Parks. Hij schreef het boek ‘Ondernemers in het wild’, dat deze week verscheen en maakte samen met Katinka Baehr een tweedelige documentaire voor ons: De witte weldoeners van African Parks.

In de oorlog in Oekraïne zijn tenminste 50.000 Russische militairen omgekomen, zo bracht de BBC afgelopen week naar buiten. De dodentallen worden sinds februari 2022 bijgehouden door de Russische tak van de omroep; de Russen zelf publiceren geen cijfers over het aantal slachtoffers. De grote aantallen slachtoffers duiden volgens de BBC op een zogenaamde ‘gehaktmolentactiek’. En die kent een langere geschiedenis. Historicus en Rusland-kenner Hubert Smeets is te gast over de positie van de Russische soldaat, en het gevaar van clichés over de waarde van een Russisch mensenleven.

Hoe werd er in de tijd van Michelangelo gekeken naar seksualiteit? In het nieuwe boek Seks in de Renaissance gaat historicus Marlisa den Hartog op onderzoek uit, met brieven van een preutse Italiaanse markiezin die haar neus ophaalt voor een obsceen toneelstuk, en geschriften van een geestelijke die het opneemt voor de overspelige vrouw. Onderwerpen zoals de orgasmekloof, slutshaming en gender passeren allemaal de revue. Hoe modern zijn onze hedendaagse seksuele opvattingen eigenlijk? En wat weten we over de seksuele mores tijdens de beroemde culturele transformaties in de renaissance? Historicus Marlisa den Hartog promoveerde op de seksuele gedragsregels in het Italië van de Renaissance, en is te gast over haar nieuwe boek Seks in de Renaissance.

Donderdag 25 april is het vijftig jaar geleden sinds in Portugal de Anjerrevolutie plaatsvond. Op deze dag maakte een militaire staatsgreep een einde aan 48 jaar dictatuur onder het bewind van het Estado Novo-regime. Bijzonder genoeg gebeurde dit zonder bloedvergieten. Vertaalster en literatuurwetenschapper Leonor Raven woonde in Lissabon tijdens deze revolutie, en is te gast.

Afgelopen donderdag is de winnende World Press Photo bekendgemaakt. Op de foto van de Palestijnse fotograaf Mohammed Salem zien we een Palestijnse vrouw die een kind, omwikkeld in witte stof, vasthoudt op haar schoot. Een aangrijpend beeld dat veel mensen deed denken aan de klassieke piëta-scène. Wat is een piëta? En gaat deze vergelijking op? We spraken met kunsthistoricus Wieteke van Zeil om het te hebben over de aantrekkingskracht van de piëta-scene.

Je kan het je tegenwoordig moeilijk voorstellen: aparte loonschalen voor vrouwen en mannen, waarbij vrouwen officieel minder verdienen voor hetzelfde werk. Tegenwoordig is er wel een enorme loonkloof die alleen maar groter wordt, maar wettelijk is het goed geregeld sinds de 'Wet gelijk loon voor mannen en vrouwen' in 1975 in werking trad. Wie vóór die tijd klaagde over verschillen in beloning had het zwaar. Maar er waren vrouwen die voor zichzelf opkwamen. Zoals de vrouwen die in 1969 het werk neerlegden in Sigarenfabriek Champ Clark in Nieuwe Pekela, Oost-Groningen. In Het Spoor Terug de documentaire van Katinka Baehr.

De nieuwe 'Wet op de politieke partijen' die deze week bij de Raad van State werd neergelegd gaat onder andere over het verbieden van politieke partijen die een bedreiging voor de rechtsstaat vormen. Het wetsvoorstel zou de Nederlandse democratie, die zich momenteel in onrustige wateren begeeft, ‘robuuster’ moeten maken. Een nieuwe stap voor Nederland, maar in Duitsland bestaat soortgelijke wetgeving al meer dan een halve eeuw. Hoe is de wetgeving daar tot stand gekomen? En wat kunnen we leren van de Duitse democratische cultuur? Historicus Ton Nijhuis is te gast om het over dit onderwerp te hebben.

Deze week staan zeven leden van de Coöperatie Laatste Wil voor de rechter, vanwege het verschaffen van hulp bij zelfdoding. De CLW vindt dat iedereen ‘baas over eigen sterven’ moet zijn, en dat een ‘laatstewilmiddel’ vrij verkrijgbaar moet worden. Daarmee neemt de CLW in het euthanasiedebat een extreem standpunt in, maar tegelijkertijd toonde recent onderzoek dat ook de gemiddelde Nederlander steeds meer de regie vraagt over het eigen sterven. Wat verklaart deze voortdurende verschuiving in ons denken over euthanasie, en is het slechts een kwestie van tijd voordat veel Nederlanders zich zullen vinden in het denken van Coöperatie Laatste Wil? Te gast hierover zijn Bert Keizer en Annemarieke van der Woude. Bert Keizer is filosoof en specialist ouderengeneeskunde, en hij werkt sinds 2016 bij het Expertisecentrum Euthanasie. Annemarieke van der Woude is predikant en publicist op het gebied van euthanasie en voltooid leven.

Tombaroli -grafrovers- zijn de schrik en vloek van de Italiaanse politie en van archeologen. Overal in de Italiaanse grond zijn antieke schatten te vinden en daar is goud geld mee te verdienen, zo weet ook de Italiaanse maffia. Daarom wijdt de Italiaanse politie honderden agenten aan het bestrijden van kunstroof. Desondanks zijn ontelbare geroofde schatten te vinden in collecties van verzamelaars, kunstliefhebbers en musea. Dit fenomeen vormt de achtergrond van de nieuwe film La chimera. Archeoloog Rogier Kalkers bekeek voor ons de film, en vertelt meer over dit fenomeen van de tombaroli, waar ook hij bij opgravingen in Italië en als hoofd herkomstonderzoek bij het Allard Pierson Museum, mee te maken heeft.

Waar al dagen voor gevreesd erd, is afgelopen nacht gebeurd. Iran heeft vannacht meer dan 300 drones en raketten op Israël afgevuurd als vergelding voor de eerdere Israëlische aanval op de Iraanse ambassade in Damascus. Bart Wallet is te gast om historische context te bieden.

Ook een weerman of weervrouw is een soort historicus. Want alle weersverwachtingen over korte of langere termijn zijn uiteindelijk afgeleid van weerpatronen uit het verleden. Voorspelt de metereoloog, vanwege klimaatverandering, heftiger weersextremen, hogere temperaturen, heviger regen, hardere wind... dan hebben ze daarvoor diep in het verleden van onze aarde gekeken. Mathijs Deen zocht de klimaatwetenschappers op en keek met ze mee naar het diepe, diepe verleden van onze planeet. Luistert u naar: de geschiedenis van regen en wind.

Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin. Deze week is de beurt aan historicus Fresco Sam-Sin. Hij bespreekt: Marcel Haenen - Pinguïns en de mensen Frans Thuijs - Galg & rad

Deze week bestaat de NAVO 75 jaar. En dat jubileum wordt gevierd in roerige tijden met aan de ene kant de Russische dreiging en aan de andere kant Donald Trump, die openlijk speculeert over het niet nakomen van de verplichtingen die bij het NAVO-lidmaatschap horen. Maar dit is niet de eerste crisis die de NAVO heeft doorgemaakt. ‘De NAVO is momenteel dood’, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken bijvoorbeeld in 1956. Historicus Ivo van de Wijdeven schreef in het Historisch Nieuwsblad een artikel over die roerige geschiedenis en is te gast.

Meer dan 40 jaar na haar aftreden is de echo van de naam Margaret Thatcher nog steeds te horen in het Verenigd Koninkrijk. De meningen over de oud-premier zijn altijd verdeeld geweest, maar opmerkelijk genoeg lieten veel leden van de Labour Party zich afgelopen weken positief uit over de ‘Iron Lady’. Is dit dan een teken dat het debat rondom Thatcher na veertig jaar begint af te koelen? Ja en nee, aldus correspondent Lia van Bekhoven. Ze is bij ons te gast.

In het Nederlands Openluchtmuseum staan gebouwen die bepalend zijn voor de vaderlandse geschiedenis. Deze week is de eerste doorzonwoning in gebruik genomen in het kader van een reminiscentieprogramma voor ouderen met dementie. Wat behelst het programma? En waarom heeft het openluchtmuseum ervoor gekozen om de doorzonwoning in zijn oude glorie te herstellen? Conservator Tim Smeets werkt bij het Nederlands Openluchtmuseum en is te gast.

In Senegal is deze week Bassirou Diomaye Faye ingezworen als president. Hij is de jongste president die tot nu toe werd beëdigd in het West-Afrikaanse land. De benoeming van de 44-jarige Faye ging met grote beloftes gepaard; hij ziet in het toekomstige Senegal een land met meer autonomie. De nieuwe president schaart zichzelf bewust onder het kopje pan-Afrikanist. Wat is er bekend over deze ideologie? En hoe kunnen we de nieuwe Senegalese president in de geschiedenis van Pan-Afrikanisme plaatsen? NRC-redacteur Jamila Meischke is te gast.

De column is deze week van Sana Valiulina.

De heilige Bernadette Soubirous uit Lourdes gaat op tournee, of tenminste een stukje van haar lichaam. Op paaszondag begon dit relikwie aan een tocht langs de zeven bisdommen in Nederland. Waarom gaat het op reis en wat is de geschiedenis van rondreizende relieken? Te gast is mediëvist Carine van Rhijn.