OVT Zomers

In Het einde van de rode mens (2013) laat Svetlana Alexijevitsj getuigen aan het woord. Tientallen, zo niet honderden vrouwen (en een paar mannen) uit landen die samen ooit de Sovjet-Unie vormden, vertellen hun geschiedenis én hun kijk op de ontwikkelingen en omwentelingen van hun tijd.  Te gast is de Nederlands-Oekraïense schrijver en programmamaker Lisa Weeda. Herkent zij zich in de verhalen uit Het einde van de rode mens? En hoe kijkt zij aan tegen het gewicht van geschiedenis, dat zo zwaar weegt op Alexijevitsj' getuigen? Meer weten over De eerste persoon?https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

In 1968 is de Culturele Revolutie in China in volle gang. Facties van de Rode Garde zijn in hevige gevechten verwikkeld. Beide ouders van Jung Chang zitten op haar zestiende verjaardag in detentie. 'Terwijl ik die nacht in mijn bed lag te luisteren naar de pistoolschoten en bloedstollende tirades die uit de luidsprekers schalden, kwam ik op een keerpunt', zo schrijft Chang in Wilde Zwanen.  NRC’s Chinacorrespondent Garrie van Pinxteren is te gast over Wilde Zwanen, het boek dat wereldwijd uitgroeide tot een bestseller. Hoe kijkt zij naar dit diep persoonlijke boek over de Culturele Revolutie, dat het propagandabeeld van socialistisch China als 'paradijs op aarde' voorgoed naar het rijk der fabelen verwees? Vind hier alles over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

Het Achterhuis maakte de beklemming van het onderduiken voelbaar. Maar waarom groeide juist het dagboek van Anne Frank uit tot het bekendste ooggetuigenverslag van de Tweede Wereldoorlog? Te gast over Het Achterhuis is Roxane van Iperen, auteur van ’t Hooge Nest. Daarin verhaalt zij de geschiedenis van de twee Joodse zussen Brilleslijper. Zij verschaften ons na de oorlog een beeld van hoe het Anne Frank verging na het dagboek; uiteindelijk zouden ze Anne Frank in Bergen-Belsen begraven. Meer weten over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

'Wie meer wil weten over de oorlog in het oosten van Oekraïne, wie wil begrijpen waarom alle propaganda, ook de best bedoelde propaganda, uiteindelijk een belediging is voor de frontsoldaat, maar ook eenieder die het boek nog niet heeft gelezen, raad ik Van het westelijk front geen nieuws van harte aan', aldus schrijver Arnon Grunberg.   In Van het westelijk front geen nieuws beschreef Erich Maria Remarque de gruwelen en zinloosheid van de Eerste Wereldoorlog. Ook Grunberg heeft oorlog van dichtbij gezien, in Afghanistan. We gaan met hem in gesprek over Remarque's meesterwerk en over de vraag wat oorlog met mensen doet.  meer weten over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

Frederick Douglass is rond 1818 geboren op de Wye-plantage in Amerika. Zijn autobiografie is een van de eerste ooggetuigenverslagen die door een uit slavernij ontsnapte man zelf is opgeschreven. Het levensverhaal werd een bestseller in 1845. Douglass heeft de gruwelijkheden tijdens de slavernij zichtbaar gemaakt voor een breed publiek in Amerika en Europa.    Te gast over Het levensverhaal is journalist Dominique van Varsseveld, redacteur bij OVT. Ze schrijft over het slavernijverleden voor onder andere NRC. Meer weten over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

In 1497 reisde Amerigo Vespucci af naar Amerika. Zijn reisverslag De Nieuwe Wereld, half feit en half fabel, leest als een roman. Het zou het westerse beeld van Amerika vormen - het continent dat naar hem vernoemd is.    Maar hoe kan het dat Vespucci's ooggetuigenverslagen van de plaatsen die hij bereisde onze waarneming nog altijd kleurt? Te gast over deze doorwerking is Johan van de Gronden, filosoof en schrijver. meer weten over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

Nog op zijn sterfbed smeekten Marco Polo zijn vrienden hem om de sensationele verhalen over zijn reizen naar China en de grote Tartarenleider Koeblai Kan in te trekken. Maar hij bleef erbij: ik ben in China geweest. De discussie hierover is nog gaande. Een ding is wel zeker: zijn wonderlijke reisverhalen in De wonderen van de Oriënt maakten in middeleeuws Europa diepe indruk.  Met kunsthistoricus en middeleeuwenkenner Sanne Frequin zetten we de vraag naar Polo's geloofwaardigheid op scherp.  meer weten over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

Rond 550 na Christus schreef Procopius de Anekdota, letterlijk ‘het niet gegevene’ - alles wat hij eerder niet had gezegd dus. Het is een sensationele schandaalkroniek, waarin de hofschrijver van keizer Justinianus I voorgoed afrekent met de corruptie en vunzigheid van het Byzantijnse hof waar hij voor werkte.   Pas eeuwen na zijn dood werd het werk uitgegeven en zou het ons beeld van de nadagen van het Romeinse Rijk vormen. Te gast is classicus Raphael Hunsucker. Meer weten over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

Nergens komt de geschiedenis dichterbij dan in ooggetuigenverslagen. Ze transporteren je naar de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog, het paleis van de Mongoolse Koeblai Khan of het gruwelijke leven op een Amerikaanse slavernijplantage. Journalisten Pieter van Os en Julie Blussé nemen je in de OVT-serie De eerste persoon mee op tijdreis.  meer weten over De eerste persoon: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/fragmenten/de-eerste-persoon.html

Parlementaire enquête van 2002-2003 In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. Deze aflevering: de enquête naar de gebeurtenissen rond de uitzending van militairen naar Srebrenica. Die gebeurtenissen kwamen bekend te staan als de ‘ernstigste tragedie sinds de Tweede Wereldoorlog’: de val van de door Nederlandse militairen bewaakte enclave Srebrenica in juli 1995, en de daaropvolgende genocide van 8000 moslimmannen door Bosnische Serviërs. 'Missie zonder vrede', zo luidde de titel van het eindrapport van de enquêtecommissie. Het rapport verscheen in 2003, meer dan 7 jaar nadat de tragedie zich voltrok. Hoe verliep de enquête en wat leverde ze uiteindelijk op? We bespreken het met journalist en voormalig Joegoslavië-correspondent Frank Westerman, toenmalig commissievoorzitter Bert Bakker en cultuurhistoricus en psycholoog Eelco Runia.

In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. Deze week: de parlementaire enquêtes in de nabije toekomst. Want terwijl de parlementaire enquête over gaswinning in Groningen aan de gang is, staan er nog twee op het programma voor de komende maanden: één naar het corona-beleid, en een tweede naar de toeslagenaffaire. Wat mogen we verwachten van de parlementaire onderzoekscommissies? En, terugziend op de enquêtes die sinds 1887 zijn gehouden: lijkt de overheid echt te kunnen leren van haar kritische zelfonderzoek? Met journalist Kustaw Bessems, historicus Chris van der Heijden en politicus Rob van Gijzel blikken we vooruit.

In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. Deze aflevering: de enquête naar grootschalige bouwfraude. Lange tijd waren we er in Nederland van overtuigd dat onze bouwondernemers sluw en handig waren, en onze ambtenaren bureaucratisch en traag. En dat er, op een enkele louche uitzondering na, in ons gidsland geen ruimte was voor fraude en corruptie. In 2001 kwam aan het licht hoe naïef dat idee was. Bouwbedrijven, van klein tot groot, belazerden de boel. Niet af en toe, maar structureel. Dat gebeurde via de aanbesteding van grote projecten als de Schipholtunnel. Het ging om honderden miljoenen aan belastinggeld. Met bouwondernemer en klokkenluider Ad Bos, journalist Jos van Dongen en politicus Peter Rehwinkel blikken we terug.

In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. Deze aflevering: de enquête naar de Bijlmer vliegramp. Te gast in deze aflevering: huisarts en publicist Nizaar Makdoembaks, politicus Rob van Gijzel en journalist Vincent Dekker.

In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. Deze week: de enquête naar de opsporing en aanpak van welig tierende drugscriminaliteit. In de jaren 90 was de zware criminaliteit rondom drugsimperia nog een nieuw fenomeen. Dat vroeg dan ook om een strenge aanpak en moderne opsporingsmethoden. Een ontwikkeling die, volgens de parlementaire enquêtecommissie, tot een crisis leidde waarbij Openbaar Ministerie en politie er ordinair ruziënd een enorme puinhoop van hadden gemaakt. De miljoenen die de overheid betaalde voor doorgesluisde drugs en gevaarlijke infiltraties bleken geen oplossing, zo werd pijnlijk duidelijik. Misdaadjournalist Bart Middelburg, lid van de toenmalige enquêtecommissie André Rouvoet en oud-minister van Justitie Winnie Sorgdrager blikken terug.

In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. Deze week: de enquête naar de overheidssteun aan scheepsbouwconcern Rijn-Schelde-Verolme. Heel Den Haag wist van dit schandaal, maar niemand durfde in te grijpen. Want Nederlands trots, onze scheepsbouw die de concurrentie met Japan niet aan kon, stond op het spel. De overheid pompte in totaal 2,2 miljard in de zieltogende bedrijfstak, waarvan geen cent werd terug gezien. In 1983 was de maat vol: het was tijd voor een enquête. De commissie concludeerde dat de staat zich had laten oplichten, en stelde een pakket maatregelen samen om dat in de toekomst te voorkomen. In het nationale geheugen bleef vooral het beeld hangen van zichzelf goedpratende topbestuurders, die tijdens de drie grote enquêtes van nu weer de beeldbuis zullen vullen. Met voormalig kamerlid Arie van der Hek, ex-woordvoerder Economische Zaken Jan Schoenmakers en journalist Robert Jan Blom blikken we terug.

In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. Deze week: de enquête naar het regeringsbeleid van 1940-1945. Kort na de oorlog verscheen een vernietigend rapport: zowel de regering in Londen als het Rode Kruis hadden gefaald bij de hulpverlening aan gedeporteerde Joden en politieke gevangen. Het vormde de aanzet voor de enquête naar het regeringsbeleid 1940-1945. Want als het Londense oorlogskabinet bij zoiets cruciaals als de opvang van overlevenden tekort was geschoten, had het dat misschien meer steken laten vallen? In negen jaar tijd werden 1250 getuigen en deskundigen gehoord en 100.045 vragen gesteld. Na dat alles was de slotsom: naar omstandigheden had men het in Londen best aardig gedaan. Een oordeel dat met de kennis van nu misschien wel onhoudbaar is, en te denken geeft over het functioneren van de enquête als zelfkritisch instrument. We leggen het voor aan historici Chris van der Heijden en Peter Romijn.

In de 8-delige serie 'Als de overheid faalt' onderzoeken Jos Palm en Michal Citroen hoe de parlementaire enquête in het verleden wanbeleid aan de kaak stelde. In de eerste aflevering staan we stil bij het fenomeen van de enquête, en keren we terug naar 1887. Wat nu vanzelfsprekend lijkt, gebeurde toen voor het eerst: het middel werd ingezet om een misstand bloot te leggen. De ‘Enquête betreffende werking en uitbreiding der wet van 19 september 1874 en naar den toestand van fabrieken en werkplaatsen’, zoals ze officieel heette, onderzocht de arbeidsomstandigheden in Nederland. Als initiatief van vooruitstrevende liberalen werd de enquête na veel mitsen en maren geaccepteerd door behoudende kamerleden. Want ook zij begrepen wel dat er iets helemaal mis was met ‘de toestand der werkende klasse’. En dat was nog zacht uitgedrukt: arbeidsdagen van dikwijls achttien uur waren geen uitzondering en de wet tegen kinderarbeid werd vaak op slinkse wijze ontdoken. De fabrieksarbeid was moordend ongezond. Met journalist Kustaw Bessems en historici Dennis Bos en Dirk Jan Wolffram bespreken we wat de enquête aan het licht kreeg, en of dat daadwerkelijk voor verbetering zorgde.

De menselijke natuur #8: De bovennatuurlijke natuur Chihiro Geuzebroek over Gun Island van Amitav Ghosh. Waar is het toch ooit zo misgegaan, tussen mens en natuur? In de 8-delige serie 'De menselijke natuur' onderzoeken Jos Palm en Julie Blussé met filosoof Thomas Muntz en 8 uitgelezen gasten 8 teksten die ons natuurbeeld bepaalden. Vandaag de laatste aflevering: kunstenares en klimaatactivist Chihiro Geuzebroek over Gun Island van Amitav Ghosh. Deen Dalta wil zich niet voegen naar de stereotypen die er over Indiërs bestaan. 'Ik ben niet religieus en ik geloof niet in het bovennatuurlijke', benadrukt hij aan het begin van Gun Island. Maar al snelt tuimelt Deen Dalta als een Alice in Wonderland door een eigenaardige wereld die zijn denken op losse schroeven zet. Een wereld vol plotseling oprukkende bosbranden, dolfijnen op drift, en een wegzinkend Venetië. Het is in feite de verwarde wereld waar wij ook in leven: een wereld in klimaatcrisis. Net als Deen buigen ook klimaatactivist Chihiro Geuzebroek en filosoof Thomas Muntz zich over de vraag: hoe moeten we over de natuur denken, als die zich steeds onnatuurlijker gaat gedragen? Presentatie: Jos Palm en Julie Blussé. Meer weten? Ga naar: vpro.nl/demenselijkenatuur. Meer OVT? Abonneer je ook op de OVT-podcast.

De menselijke natuur #7: Terug naar de natuur Roger Cox over Into the Wild van Jon Krakauer Waar is het toch ooit zo misgegaan, tussen mens en natuur? In de 8-delige serie 'De menselijke natuur' onderzoeken Jos Palm en Julie Blussé met filosoof Thomas Muntz en 8 uitgelezen gasten 8 teksten die ons natuurbeeld bepaalden. Deze aflevering: Roger Cox over Into the Wild van Jon Krakauer.

De menselijke natuur #6: Voorbij de natuur kunstenares Tinkebell over Een Cyborg Manifest van Donna Haraway Waar is het toch ooit zo misgegaan, tussen mens en natuur? In de 8-delige serie 'De menselijke natuur' onderzoeken Jos Palm en Julie Blussé met filosoof Thomas Muntz en 8 uitgelezen gasten 8 teksten die ons natuurbeeld bepaalden. Deze aflevering: kunstenares Tinkebell over Een Cyborg Manifest van Donna Haraway. Samen met ‘huisfilosoof’ Thomas Muntz zoekt ze de grenzen van ons hokjesdenken op. Meer weten? Ga naar vpro.nl/demenselijkenatuur of ga naar onze podcast OVT Zomers. Meer OVT? ga naar de OVT podcast