WOLF

In deze aflevering spreekt Caro met online inspirator, columnist en schrijver in wording Gisele. Ze werkte voor VICE in Berlijn, richtte haar eigen skincaremerk op en deelt online openhartig over haar leven in een zelfgebouwd boshuis in het Drentse Aa-gebied, ver weg van de stad.Gisele vertelt over opgroeien als migrantenkind in het noorden van Nederland, over niet willen, maar moeten assimileren, en over het moment waarop ze daar radicaal mee brak. Hoe ze haar ‘anders-zijn’ transformeerde tot kracht, en haar uiterlijk inzette als vorm van verzet en zelfexpressie.Samen spreken ze over vrouwelijkheid, sociale druk, (on)zichtbare oordelen en het belang van onafhankelijkheid - financieel, emotioneel en mentaal. Over creativiteit als overlevingsstrategie, online zichtbaarheid als activisme, en het conflict tussen dankbaarheid en schuldgevoel bij een nieuw bestaan.

In deze aflevering gaat Maartje in gesprek met Jackson Katz, schrijver, activist en een van ’s werelds meest vooraanstaande experts op het gebied van mannelijkheid en gendergerelateerd geweld.Volgens Katz is geweld tegen vrouwen geen optelsom van losse incidenten, maar een uiting van diepgewortelde systemen — en mannen moeten een actieve rol nemen in het veranderen daarvan. Jackson legt uit hoe rechtspopulisme, anti‑feminisme en de manosfeer elkaar versterken, en waarom juist nu leiderschap nodig is dat gendergelijkheid als kernwaarde ziet.Hoe betrek je mannen bij deze strijd? Waarom werkt identiteit vaak sterker dan politieke inhoud? En hoe bouwen we een cultuur waarin gelijkwaardigheid de norm wordt?

In deze aflevering spreekt Caro met Alina Chakh, consultant, schrijver en bestuurslid bij Ava, die opkomt voor vrouwen die gebruikmaken van anticonceptie en abortuszorg.Samen praten ze over de noodzaak van openheid rondom vrouwelijke seksualiteit, over abortus als mensenrecht, en over de maatschappelijke norm die nog altijd mannelijke standaarden als uitgangspunt neemt. Wat betekent het om écht keuzevrijheid te hebben over je lichaam? En hoe veranderen we systemen waarin vrouwen zich nog steeds vooral moeten aanpassen?Alina deelt haar persoonlijke drijfveren en legt uit waarom het normaliseren van onderwerpen als abortus en anticonceptie niet alleen goed is voor vrouwen, maar voor iedereen.

Aan de vooravond van de verkiezingen spreekt Maartje met politicoloog Zahra Runderkamp. Terwijl vrouwenrechten nagenoeg ontbreken in het publieke debat, laat Zahra’s onderzoek zien dat het probleem niet ligt bij vrouwen die niet willen, maar bij een politiek systeem dat nog altijd gebouwd is op de norm van de mannelijke politicus.Ze promoveerde op de representatie van vrouwen in de Nederlandse politiek en publiceert regelmatig over diversiteit en inclusie in beleid en bestuur. Samen praten ze over uitsluiting in een wereld waar zogenaamd iedereen welkom is en over wat ervoor nodig is om van representatie naar inclusie te gaan.

In deze aflevering spreekt Caro met José Rozenbroek. Ze was hoofdredacteur van magazines als ELLE en Volkskrant Magazine, en werkte jarenlang als toonaangevend freelance journalist, voordat ze op haar 65e hoofdredacteur werd van de Margriet.Samen praten ze over opgroeien in een groot gezin in de jaren zeventig, de invloed van haar moeder, en de zoektocht naar vrijheid en onafhankelijkheid. Over ouder worden en de schaamte die daaraan kleeft, over schoonheid en seksualiteit voorbij de jeugd, en over hoe feminisme ook ruimte moet maken voor vrouwen van zestig en ouder. 

In deze aflevering spreekt Maartje met theatermaker Naomi Velissariou, bekend om haar rauwe, visuele en muzikale voorstellingen waarin identiteit en zichtbaarheid centraal staan. Haar werk onderzoekt hoe we onszelf vormen in een wereld vol beelden en verwachtingen en wat het betekent om ruimte in te nemen, als vrouw én als mens.Samen hebben ze het over wat het betekent om vrouw te zijn in een samenleving die kwetsbaarheid afstraft en mannelijkheid koppelt aan macht. Over schoonheid als vergankelijk kapitaal, over zelfbeeld, normen en de subtiele mechanismen die ongelijkheid in stand houden.

Nieuw seizoen van WOLF, want de strijd is nog niet gestreden. We leven nog altijd in een wereld die is ingericht door en voor mannen. Een wereld waarin het feminisme nog altijd nodig is. Na twee jaar zijn we terug met een derde seizoen. Maartje Laterveer is niet alleen, we hebben een co-host: Caro Derkx. Ook dit seizoen beantwoorden we belangrijke vragen. Word je als vrouw geboren of als vrouw gemaakt? Wat maakt de vrouw? Ben je vrij te worden wie je bent? Caro en Maartje vragen het wetenschappers, topvrouwen, actrices en politici. Vrouwen die succesvol zijn en vrij.

Naast schrijver, TedX-spreker en een ontzettend leuke en inspirerende vrouw is dr. Roanne van Voorst toekomst-antropoloog. Als onderzoeker aan de UvA doet ze in binnen- en buitenland onderzoek naar wat zij ‘duurzame’ menselijkheid noemt, oftewel: wat betekent het om mens te zijn in deze rap veranderende tijden. Bijvoorbeeld op het gebied van liefde, zoals ze onderzoekt in haar boek ‘Met zijn zessen in bed’. Over dit boek, en dus over liefde, seks en robots, en over feminisme, het vrouwbeeld en de toekomst sprak ik met haar in deze nieuwe aflevering van Wolf.

Eva Marie de Waal is actrice, theatermaakster en schrijfster. Sophie van Winden is eveneens actrice, theatermaakster en schrijfster. Samen vormen ze sinds 2016 het theatercollectief Waal en Wind, dat een drieluik maakt over de positie van de vrouw. Volgend jaar komt het slotstuk op de planken, en in januari start hun podcastserie Doing It Right. In Wolf vertellen ze over hoe ze ontdekten dat ze eigenlijk hartstikke feministisch zijn, over regisseurs die 'een beetje meer SM' in audities willen, over hun pre-MeToo-ervaringen en over hoe ze hun zonen willen opvoeden en hoe moeilijk het is om dat goed te doen.

Alejandra Ortiz is een trans vluchtelinge uit Mexico. Ze kwam in 2015 naar Nederland, en wacht sindsdien op een status. In De waarheid zal me bevrijden, haar boek dat afgelopen maand uitkwam, schrijft ze helder en met scherpe blik over haar ervaringen met geweld, armoede en sekswerk in Mexico en de VS, en later als transvrouw die vucht voor haar leven en in Nederland belandt. Officieel heeft Alejandra geen leven hier. Onofficieel heeft ze een leven voor zichzelf gecreeerd in Amsterdam, waar ze vrienden heeft en meerdere initiatieven mede opzette om transmensen zoals zij te helpen, zoals het T-Huis, een safe space voor transmensen waar ze terecht kunnen voor hulp, advies, en gezelligheid. Zelden ontmoette ik iemand die zo moedig is en sterk, in staat om ondanks alle pushback te worden wie ze is en ook nog met compassie naar de wereld te kijken die haar zo hardvochtig heeft behandeld. Ik sprak met haar in het Engels over wat het betekent om een transvrouw te zijn, over de maatschappelijke conditionering van gender, over zelfwaarde en de IND.

Eline Leijten is ondernemer en voorvechter van vrouwenrechten. Op 22 november biedt ze met een grote groep medeondertekenaars een petitie aan aan de regering voor nieuwe wetgeving rondom het ouderschapsverlof. Volgens haar moeten we toe naar het Finse model, waarbij vrouwen én mannen 160 dagen verlof krijgen als ze een baby krijgen. Ik praatte met Eline over deze petitie, over de herwaardering van moederschap en over seksisme binnen het studentencorps.

Eline Arbo (1986) is een Noorse regisseur die naar Nederland kwam voor haar opleiding en er niet meer wegging. Ze geldt vanaf haar debuut als een groot talent in de Nederlandse toneelwereld en brak definitief door met haar bewerking van Weg met Eddy Bellegueule in 2020. In 2021 won ze de Mary Dresselhuysprijs naar aanleiding van haar voorstelling de Drie Zusters, waarin ze in vogelvlucht langs de vier feministische golven vliegt. Inmiddels is ze huisregisseur bij Het Nationale Theater in Den Haag, waar op 3 november haar toneelbewerking van De Jaren in première gaat, naar het boek van de Franse schrijver Annie Ernaux, die dit jaar de Nobelprijs voor de Literatuur ontving. In deze tweede aflevering van het tweede seizoen van Wolf vertelt Arbo over haar jeugd in een 'communistenstraat' in Noorwegen, hoe ze feminist werd toen ze naar Nederland kwam en over activisme in het theater.

Toen Ianthe Mosselman een baby kreeg, werd ze overvallen door woede. Niet zomaar een beetje irritatie, maar nietsontziende, ziedende razernij. In het boek Al die liefde en woede onderzoekt ze waar die woede vandaan komt. In Wolf praatten we over jarretelfeminisme, boze vrouwen en jongens die opgroeien met het idee dat vrouwen hun bezit zijn.

Let's talk about sex! Want seks is allesbehalve een oppervlakkig onderwerp. Goede, bevredigende seks is een diep menselijke behoefte die je kunt voelen dat je leeft. Helaas is deze niet voor iedereen evident, en met name niet altijd voor vrouwen. Er is veel onbevredigende seks, er zijn vrouwen die geen orgasme kunnen krijgen als ze met een man vrijen, er is ongewilde seks, er is seksueel geweld. En helaas zijn vrouwen hiervan meestal het lijdend voorwerp. Er is een hoop te winnen met goede seksuele voorlichting, stelt Sanderijn van der Doef in deze eerste aflevering van seizoen 2 van Wolf. En daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen, zegt zij. Ze kan het weten, want ze is psycholoog, seksuoloog en schrijver van een aantal internationaal vertaalde bestsellers over seksuele ontwikkeling voor kinderen en jongvolwassenen. Haar belangrijkste boodschap: seksuele voorlichting zit niet alleen in het 'gesprek' dat je erover voert met je kinderen, maar vooral ook in hoe je je gedraagt als seksueel wezen. Ze weet veel meer hierover te vertellen dan in deze eerste aflevering past, dus ze komt vast nog eens terug. Mail voor een volgende keer vooral je vragen naar info@maartjelaterveer.com, en voor nu: geniet van deze wijze vrouw die als geen ander kalm en nuchter over seks kan praten.

In deze tiende aflevering van Wolf blikken we terug op het eerste seizoen. Marja Pruis interviewt onze host Maartje Laterveer over wat zij heeft geleerd van de negen vrouwen die ze voor dit eerste seizoen sprak over wat het betekent om vrouw te zijn. Het belang van uiterlijk blijkt een thema dat als een rode draad door alle afleveringen loopt, en misschien is dat minder oppervlakkig dan we worden geleerd te geloven. Maar ook seks was een thema, rolmodellen, gender bias en de vraag of mannen wel zo veel vrijer zijn dan vrouwen om te worden wie ze zijn. Na deze episode volgt een korte zomerstop, in september zijn we terug met een nieuw seizoen van Wolf - dit keer ook met (enkele) mannen.

Hoe gaan vrouwen om met de vooroordelen die ze tegenkomen op het werk of op school, en hoe beïnvloedt dit hun motivatie en prestatie op academische prestaties en leiderschap? Belle Derks is bij uitstek de vrouw die hierop antwoord kan geven. Als hoogleraar bij de afdeling Sociale, Gezondheids- en Organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht doet ze onder andere onderzoek naar genderstereotypen en het zogenoemde Queen Bee-effect, het fascinerende verschijnsel dat vrouwen zich afkeren van andere vrouwen om in masculiene organisaties op te klimmen. In deze aflevering van Wolf vertelt ze over het wankele koord waar vrouwen in leidinggevende posities op moeten balanceren, maar ook over mannen en de vraag in hoeverre zij vrij zijn om zichzelf te zijn. Maar eerst en vooral ging het over grensoverschrijdend gedrag dat ook in de wetenschap steeds vaker naar buiten komt en de systemische problematiek die daaraan ten grondslag ligt. 'Mensen aan de top zijn vooral goed in geld binnenhalen, maar niet goed in het creëren van een veilige werkcultuur.'

Feminisme in de jaren tachtig was heel anders dan feminisme nu. Als iemand daar goed over kan vertellen, dan is het Marja Pruis. Naast gelauwerd schrijver en literair criticus voor de Groene Amsterdammer, is zij een feminist die als student met fakkels de straat op ging om te strijden tegen de onderdrukking van de vrouw. En toch heeft ze altijd moeite gehad het feminisme als geuzennaam te omarmen. Want beperk je je dan niet te zeer tot een ideologie? Deze genuanceerde en kritische houding kenmerkt ook haar schrijven, zoals in haar nieuwste essaybundel Boos meisje, waarin ze haar scherpe en zelfkritische blik werpt op waar het in haar werk vaak over gaat: hoe verhoudt het individu zich tot het collectief, en meer specifiek: hoe verhoud je je als vrouw tot de wereld? In Wolf praat ik met haar over boze meisjes, leven naar de verwachtingen van anderen en ouder worden.

Een feminist was Sophie van Gool niet. Waar heb je het over, dacht ze als ze vrouwen hoorde pleiten voor een quotum. Toen ging ze werken op de Zuidas en belandde ze in 'een soort Mad Men uit de jaren vijftig'. Het was precies zoals je dacht dat het niet meer was: seksisme, glazen plafond, old boys network. Al gauw hield ze het er voor gezien, en stortte ze zich als bekeerd feminist op de vrouwenzaak. Ze schreef een boek over de loonkloof getiteld 'Waarom vrouwen minder verdienen', heeft een column in het Financieele Dagblad waarin ze de man-vrouwverhoudingen onder de loep neemt, ze richtte Salaristijger en Moonshot op om de gender gaps in het bedrijfsleven te dichten. En dan heeft ze nog een groots en revolutionair plan voor later dit jaar, dat ze aan het eind van ons gesprek onthult... stay tuned!

Renske de Greef is columnist, schrijver en illustrator. Deze week verscheen haar nieuwste boek Mamamorfose, een graphic memoir over moederschap, identiteit en moe zijn. Zoals we van haar gewend zijn, is ze eerlijk, scherp en grappig. Ze ontdekt dat de realiteit van moeder zijn niks te maken heeft met perfecte plaatjes van blozende gezinnetjes op een picknickkleed, en merkt op dat je als jonge moeder onzichtbaar wordt voor de maatschappij. In Wolf vertelt ze over hoe het moederschap haar leerde wat feminisme echt betekent (spoiler: niet dat je one of the guys probeert te zijn).

Liesbeth Woertman is emeritus hoogleraar psychologie aan de Universiteit Utrecht. Ze promoveerde op lichaamsbeeld en schreef meerdere boeken, waaronder Moeders mooiste (2003), Psychologie van het uiterlijk (2013) en Je bent al mooi; De schoonheid van imperfectie (2019). Van die laatste verscheen onlangs een herdruk, want er zijn in rap tempo factoren bij gekomen die maken dat het schoonheidsideaal voor vrouwen en meisjes zo mogelijk nog nijpender is geworden. De constante stroom aan beelden doet iets met de manier waarop we ons eigen lichaam ervaren, en dat is vooral voor vrouwen geen gunstige ontwikkeling. Want bijna elke cultuur heeft strakker omlijste regels voor hoe vrouwen eruit moeten zien dan voor mannen. Logisch dus dat veel vrouwen zich identificeren met hun uiterlijk, en veel tijd en energie en geld stoppen in het verfraaien ervan. Maar dat, waarschuwt Woertman, is een recept voor ongeluk en deceptie. In Wolf legt ze uit hoe ons zelfbeeld nauw samenhangt met onze omgeving, en wat dit betekent voor meisjes en vrouwen in een toenemend maakbare wereld waarin schoonheid synoniem is geworden aan sexy.