Koffie met Kif Kif

In gesprek met Paul Van der Velde -- Hoewel het onderwerp ‘religie’ de gemoederen geregeld verhit, wordt ‘oosterse spiritualiteit’ over het algemeen als iets positief gezien. Vooral het boeddhisme en moderne uitlopers daarvan zoals mindfulness zijn bijzonder populair. Maar hoe onschuldig ook, de alomtegenwoordigheid van Boeddha’s in wellness centra en kleurrijke oosterse wijsheden op Instagram, verraden uiteindelijk een behoorlijk koloniale bril op religie. Om wat beter na te gaan hoe dat precies zit, ging ik in gesprek met Paul Van der Velde. Paul van der Velde is hoogleraar hindoeïsme, boeddhisme, Sanskriet en Hindi aan de Radboud Universiteit en publiceerde dit jaar het intrigerende boek ‘De huid van de Goden’.

In gesprek met Sinan Çankaya -- Het thema ‘identiteit’ beheerst de laatste jaren een groot deel van onze maatschappelijke debatten. Invloedrijke politici schrijven er boeken over, psychologen geven er lezingen over en het dient als een verklaring voor tal van maatschappelijke wrijvingen. Maar hoe bruikbaar is die term eigenlijk? Biedt het concept ons werkelijk een heldere kijk op de samenleving of weerhoudt de focus op identiteit er ons juist van om socio-economische problemen op te lossen? Om die vragen te bespreken klopte ik aan bij Sinan Çankaya. Sinan Çankaya is cultureel antropoloog en geeft les aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Enkele maanden geleden publiceerde hij zijn boek 'Mijn ontelbare identiteiten'. Het boek biedt een openhartige, diepgaande en genuanceerde reflectie op thema’s als identiteit, racisme en het samenleven in de hedendaagse culturele diversiteit. Voor veel mensen met een familiale migratieachtergrond zal het vol herkenbaarheden zitten – naast inspirerende inzichten – en voor mensen zonder familiale migratieachtergrond zal het een relaas bieden dat de ogen doet opengaan.

In gesprek met Frank Vanaerschot (Deel 3) -- Dit is het laatste deel van onze driedelige reeks over geld. In het eerste deel gingen we uitgebreid in op de manier waarop geld gecreëerd wordt door banken en hoe het zich in de samenleving verspreidt. In het tweede deel bespraken we hoe de eurocrisis voor structurele achterstelling zorgde, hoe de veroorzakers van de crisis daar nog extra profijt uit haalden, hoe financieel beleid soms ook racistisch kan zijn en hoe dat alles in tijden van corona sterk dreigt toe te nemen als we de financiële sector niet democratiseren. In dit laatste deel bespreken we tot slot of er aan dit alles iets te doen valt.

In gesprek met Frank Vanaerschot (Deel 2) -- "Wie gaat dat betalen?" is een vraag die luid weerklinkt in coronatijden. Het is echter een foute vraag. De juiste vraag is eerder: “Wie gaan we toelaten om geld te creëren en hoe gaan we dat geld dan verdelen?”  En om daarop te antwoorden zet ik mijn gesprek verder met Frank Vanaerschot, medewerker bij Fairfin (www.fairfin.be), een organisatie die al vele jaren onze bankensector op ethisch vlak onder de loep neemt. In het eerste deel van deze serie gingen we uitgebreid in op de manier waarop geld gecreëerd wordt door banken en hoe het zich in de samenleving verspreidt. Want het blijkt niet zo te zijn dat er een vaste pot geld is en dat de handen van de overheden daardoor gebonden zijn in tijden van crisis. Dat werd maar al te duidelijk na de bankencrisis van 2008 toen de centrale banken duizenden miljarden euro’s uit het niets creëerden om de economie overeind te houden. Alleen werden die miljarden niet meteen gebruikt om achtergestelden in de samenleving te helpen om het hoofd boven water te houden, ze werden wel gebruikt om de banken te redden.  Daar waren we geëindigd in het eerste deel. In dit tweede deel hebben we het ook over de eurocrisis die volgde in de nasleep van de bankencrisis en hoe het geheel voor structurele achterstelling zorgde. Want de patronen die we toen aan het werk zagen – en de racistische ondertonen die we toen konden ontwaren – zullen ook van enorm belang zijn bij de aanpak van de huidige coronacrisis.

In gesprek met Frank Vanaerschot (Deel 1) -- De coronacrisis gaat zakken vol geld kosten. Zoveel is duidelijk. Het lijkt dan ook dringend tijd om wat diepgaander te reflecteren over geld. Want sommige beleidsmakers doen het uitschijnen alsof het evident is dat de overheid zal moeten besparen en dat alle belastingbetalers een bijdrage zullen moeten leveren. Maar werkelijk evident is dat helemaal niet. Dat het allemaal wat complexer in elkaar zit, werd wel erg duidelijk tijdens de vorige wereldwijde crisis.  Alleen was dat geen gezondheidscrisis en wel een financiële crisis. Overheden gingen ook toen massaal besparen om private banken te redden. Maar dat zorgde er enkel voor dat de rijken nog rijker werden en dat de mensen in de economische onderlagen van de samenleving het steeds harder te verduren kregen. Het lijkt dan ook uitermate belangrijk om ervoor te zorgen dat de gevolgen van deze gezondheidscrisis niet opnieuw afgewenteld worden op dezelfde groepen. Want meer dan ooit zijn het die groepen die de samenleving doen draaien – van onderbetaalde paksjebezorgers tot afgematte verpleegsters. We moeten ons dus afvragen hoe we er kunnen voor zorgen dat de kloof tussen arm en rijk niet opnieuw zal vergroten door toedoen van corona. Om dat alles in de diepte te bespreken, zat ik samen met Frank Vanaerschot, medewerker bij Fairfin (www.fairfin.be), een organisatie die al vele jaren onze bankensector op ethisch vlak onder de loep neemt. Dit wordt trouwens een driedelige podcast. In dit eerste deel van de reeks gaan we vooral in op het thema geldcreatie. Daar bestaan immers talloze misvattingen over. En het is cruciaal dat we die misvatting eerst doorpikken. Want pas dan kunnen we diepgaand analyseren hoe het politieke en financiële beleid voor structurele achterstelling zorgt in onze samenleving en hoe de kloof tussen arme en rijk daardoor nog veel groter kan worden in de nasleep van corona. Die analyse komt aan bod in het tweede deel. In het derde deel zullen we tot slot de vraag stellen hoe we dat financieel beleid kunnen veranderen zodat we die achterstelling misschien net kunnen wegwerken.

Marieke Dermul en Filip Tielens trokken in juni 2019 naar New York. Daar vond toen de grootste Pride ooit plaats, 50 jaar na de Stonewall-rellen die de start betekenden voor de wereldwijde regenboogbeweging. Gewapend met een camera en een gezonde dosis interesse, maakten ze een documentaire die verschillende stemmen aan het woord laat over zowel het verleden, het heden als de toekomst van de Prides. Zijn ze loutere bling-bling parades geworden, of dragen ze nog steeds maatschappijkritisch protest te zijn? Op zondag 16 mei en zaterdag 17 mei wordt de documentaire op Canvas getoond. Daarna is ze te bekijken via VRT NU. Maar het leek ons ook interessant om met Marieke en Filip in gesprek te gaan en sommige van de thema’s uit de docu nog wat verder uit te diepen. Hoe zorgt politieke recuperatie er soms voor dat de boodschap van de pride ondergesneeuwd geraakt? Leent het ‘be yourself’ gedachtegoed zich soms niet gemakkelijk voor commercialisering? Hoe proberen activisten die recuperatie en commercialisering aan te kaarten? Hoe moeten we naar de rol van religie kijken in dit alles? Spelen er soms niet ook verschillende problematische machtsverhoudingen in de Pride zelf? En wat kan dit alles ons leren over het maatschappelijke debat rond identiteitspolitiek? ** Vanaf 17 mei is de documentaire te bekijken op VRT NU. In het gesprek wordt ook verwezen naar een zeer lezenswaardig artikel van de Correspondent: Hoe los je racisme, seksisme en homofobie op? Allemaal tegelijk

In gesprek met Thomas Decreus --- Wie de hedendaagse politiek van nabij volgt, krijgt soms het gevoel in een soort spiegelpaleis te leven. De beeldvorming lijkt vaak reëler dan de realiteit. Politiek wordt immers niet zozeer bepaald door de concrete zorgen van mensen en wel door mediadebatten die politiek voorstellen alsof het sportwedstrijden zijn: twee kampen worden tegenover elkaar losgelaten om vervolgens te zien hoeveel punten ze scoren bij het publiek. Maar wie er ook ‘wint’, zelden wordt er iets gedaan aan de werkelijke noden van de burgers. Anders gezegd: onze democratie is niet langer een debat van reële politieke ideologieën, maar werd een theater. In februari publiceerde Thomas Decreus daarover het boekje Spektakeldemocratie.

In gesprek met prof. Jo Van Steenbergen --- In deze aflevering van Koffie met Kif Kif nemen we een diepe duik in de geschiedenis van de islam. Geen sinecure in deze tijden van polariserende beeldvorming. Hoe houden we het hoofd koel om een correct zicht op de geschiedenis te krijgen in plaats van deze te demoniseren of, omgekeerd, overmatig te romantiseren? En wat kan zo’n meer koelhoofdige kijk op de geschiedenis van de islam ons leren over de hedendaagse verhitte debatten? Om dat soort vragen te beantwoorden, zat ik samen met Jo Van Steenbergen, een professor aan de UGent die in 2018 het boek ‘Een nieuwe geschiedenis van de islamitische wereld’ publiceerde.

In gesprek met Nataša Petrešin-Bachelez -- We gaan dieper in op de relatie tussen kunst, activisme en het dekoloniseren van de geesten. Doorheen de geschiedenis slaagden verschillende kunstvormen er steeds opnieuw in om mensen met verbazing te slaan, te doen stilstaan bij de status quo en nieuwe ideeën ingang te doen vinden. Maar kunst is dikwijls ook een elitegebeuren. De dominante klasse slaagt er dikwijls goed in om de kunst van tegenstemmen lange tijd te negeren. En wanneer ze die kunst niet langer negeert gaat ze die op verschillende manieren onschadelijk proberen maken. Hoe kan kunst er vandaag dan toch in slagen om onze wereld een andere richting uit te duwen op politiek, economisch en ecologisch vlak? Voor het programma van de het laatste weekend van de biënnale (18, 19 en 20 oktober), zie https://www.contour9.be/en/contour/

In gesprek met Sami Zemni -- De geopolitieke chaos in het Midden-Oosten en de Maghreb is nog lang niet ten einde. Daarenboven heeft die chaos een blijvende impact op de samenleving hier in Vlaanderen. Niet alleen zijn we politiek bij verschillende conflicten betrokken, ze vormen ook brandstof voor de maatschappelijke debatten rond identiteit, religie en cultuur. We gingen over dit alles in gesprek met professor Sami Zemni en probeerden een tussenbalans op te maken.

In gesprek met Naima Charkaoui -- Naima Charkaoui werkt al enkele jaren intensief rond mensenrechten, kinderrechten, diversiteit en racisme. In februari van dit jaar bracht ze het boek uit Racisme: Over wonden en veerkracht. Kif Kif ging met haar in gesprek over microkwetsingen, over de maatschappelijke schizofrenie rond racisme, over de manier waarop we de beeldvorming in de media als een permanente bron van microkwetsingen kunnen bekijken en over tips voor het eerstelijnswerk om kritisch bewustzijn rond racisme aan te scherpen.

In gesprek met Anne Claeys -- In mei 2018 publiceerde Amnesty International een uitgebreid rapport rond etnisch profileren bij de Belgische politie. Het maakte nog maar eens duidelijk dat het thema veel hoger op de politieke agenda moet staan. Veiligheidsdiensten zouden in principe moeten instaan voor je bescherming, dus wanneer net die diensten je op een racistische manier viseren, dan voelt iemand zich als snel onveilig. Het thema ‘etnisch profileren’ verschijnt slechts zeer sporadisch in de gevestigde media, en wanneer dat gebeurt, wordt er zelden onderzocht hoe groot het probleem al dan niet is. Het blijkt dus moeilijk om er een breed maatschappelijk debat rond te krijgen. Anne Claeys wou daar verandering in brengen. Als beleidsverantwoordelijke bij Amnesty International beet Anne Claeys zich twee jaar vast in het onderwerp. Ze onderzocht hoe wijdverspreid het fenomeen is binnen de Belgische politie en schreef het uiteindelijke onderzoeksrapport. Voor de aanbevelingen in dat rapport liet ze zich inspireren door best practices uit het buitenland.

Sinds 2005 doceert Katrien Jacobs aan de Chinese universiteit van Hong Kong over media, activisme, nieuwe kunstvormen, gender en seksualiteit. We gingen met haar in gesprek over de verschillende vormen van onderdrukking en verzet in die drukke miljoenenstad. Hong Kong roept bij velen vooral beelden op van een drukke wolkenkrabbersstad vol glimmende gebouwen, energieke handel en snelle technologische vooruitgang. Maar onder dat alles schuilen allerhande (en vaak behoorlijk problematische) politieke en sociale machtsdynamieken die een pak minder aandacht krijgen. Dat werd sterk duidelijk toen in 2014 de umbrella movement de kop op stak. Die beweging zorgde voor een enorme stadsbezetting en heel wat maatschappelijk debat. Het hele gebeuren was vergelijkbaar met de occupy beweging. Alleen was het vele malen groter. Een volledige autostrade werd bezet. Niettemin kregen we er in België veel minder over te horen. ** In de podcast wordt vermeld dat Katrien eerder voor Kif Kif een uiteenzetting gaf over 'seksuele fantasieën en frustraties bij extreem rechts'. Die lezing kan je op youtube bekijken via deze link: https://www.youtube.com/watch?v=7YwvdhFC9PA

In gesprek met Ico Maly -- Van links tot rechts verwijzen heel wat politici en opiniemakers naar ‘de verlichting’ als de basis van ‘de normen en waarden van onze samenleving’. Zo wordt het een soort containerterm voor allerhande concepten als ‘kritisch denken’, ‘vrijheid van meningsuiting’, ‘secularisme’ of ‘de gelijkheid van man en vrouw’. Alleen gaat men niet altijd even consequent om met die containerterm. Het beleid en het discours van sommige politici en opiniemakers kunnen we zelfs omschrijven als een vorm van ‘anti-verlichting’. Hoewel velen naar ‘de verlichting’ verwijzen alsof de term voor zich spreekt, is het hoegenaamd geen eenduidig begrip. Er waren radicale verlichtingsdenkers, gematigde verlichtingsdenkers en antiverlichtingsdenkers. De eerste groep streed wel degelijk voor universele mensenrechten, maar de tweede groep wou grotere democratische inspraak liever beperken tot sommige groepen en de derde groep vond individuele mensenrechten zelfs een gevaar voor het broze weefsel van de samenleving. We klopten aan bij Ico Maly om na te gaan hoe je deze verschillende ideologische tendensen ook vandaag nog duidelijk kan zien. In dat gesprek maakte hij duidelijk hoe je de hypocrisie rond het hedendaagse verlichtingsdiscours kan ontmaskeren. ** Ico Maly is voormalig coördinator van Kif Kif en werkt op dit moment als docent Digital Media & Politics aan de Tilburg Universiteit. Hij schreef eerder twee boeken over de ideologie van de N-VA en Nieuw-rechts. Recent bracht hij een nieuw boekje uit over de hedendaagse antiverlichting.

-- In gesprek met Amade M'charek -- Vandaag wordt weinig zo hoog aangeschreven als ‘de wetenschap’. Het lijkt soms een quasi heilig fenomeen waarvan velen verwachten dat het ons telkens opnieuw de enige echte waarheid zal openbaren. Daardoor heeft men veel te weinig aandacht voor de donkere kanten uit de geschiedenis van de wetenschap, zoals de kwalijke link tussen wetenschap en racisme. Om toch wat dieper te grasduinen in dat onderwerp, ging ik in gesprek professor met Amade M’charek. Zij doceert antropologie van de wetenschap aan de universiteit van Amsterdam en doet er op dit moment onderzoek naar de wijze waarop forensisch onderzoek bij misdrijven raciale classificaties voortbrengen.

Op 28 april 2021 organiseerde Kif Kif een webinar over het aankomende interfederaal actieplan tegen racisme. Samen met zes experten uit het antiracistisch middenveld en de NAPAR-coalitie gaven we toelichting bij de totstandkoming van dit plan, de mogelijke valkuilen en kansen en de rol die het middenveld speelt in dit proces. Op welke manier kunnen we zorgen voor echte verandering? Welke blinde vlekken zien we? En hoe kunnen we er voor zorgen dat we voldoende inspraak krijgen bij de monitoring van dit plan? Blijf scherp én op de hoogte met: - naparbeldium.com - kifkif.be

Dit is Jonas' laatste aflevering van Koffie met Kif Kif. En de rollen worden even omgedraaid. Jonas is deze keer niet degene die iemand interviewt, maar wel degene die geïnterviewd wordt. Historica Tina De Gendt ging met hem in gesprek over zijn jongste boek Religie Herzien. Ze daalden dieper af in de zeven grootste misvattingen over religie en analyseerden wat die misvattingen ons leren over het wij-zij denken van seculier versus religieus. De microfoon van Koffie met Kif Kif wordt na deze aflevering doorgegeven aan Jade Yorks, podcastmaker en communicatiemedewerker bij Kif Kif, en de rest van het Kif Kif-team. Dus blijf zeker geabonneerd op Koffie met Kif Kif. Een volgende aflevering komt binnenkort. ** En voor de trouwe luisteraars een kleine afscheidsboodschap van Jonas: Na zo’n 35 afleveringen is dit mijn laatste Koffie met Kif Kif. Ik wil dan ook graag de trouwe luisteraars bedanken. Het was misschien niet de bekendste podcast in het land, maar zo nu en dan kreeg ik fijne feedback te horen. Het deed uiteraard deugd dat mijn uiteenlopende gesprekken over de machtsverhoudingen in onze samenleving sommigen mensen konden informeren en inspireren. Erg bedankt dus voor de steun in dit experiment op de snijlijn van politieke analyse, culturele verdieping en sociale mobilisatie. Maar al stop ik met Koffie met Kif Kif, dat betekent niet dat ik ophoud met podcasts maken. Integendeel. Ik ben steeds meer van het medium gaan houden. Ik beleefde niet alleen veel plezier aan de inhoudelijke uitwerking, maar verdiepte me ondertussen ook in de meer technische facetten ervan. Als gevolg daarvan begon ik in mijn vrije tijd ook met een geheel andere podcast. De reeks heet Groetjes uit Shambhala en richt zich vooral op thema’s als religie, spiritualiteit en esoterie. Mijn reisgenoot in dit alles is Paul Van der velde, een professor hindoeïsme, boeddhisme en Sanskriet aan de universiteit van Nijmegen. Met een kritische blik en een gezonde dosis humor ontrafelen we elke aflevering een ander facet van hedendaagse spiritualiteit. Ondertussen werd die reeks een onderdeel van Volzin.nu, dé website over religie en spiritualiteit in de lage landen. Je kan de reeks dus daar vinden, of je kan in je favoriet podcastapp heel eenvoudig op zoek naar Groetjes uit Shambhala. Het lijkt dan ook op zijn plaats dat ik met deze laatste aflevering van Koffie met Kif Kif de overgang kan maken van de ene reeks naar de andere. Wat de luisteraar in deze aflevering te horen krijgt, is immers een opname van een gespreksavond rond de thema’s in mijn laatste boek. De avond werd georganiseerd door de Krook en Vormingplus Gent-Eeklo, dat ondertussen van naam veranderde tot Avansa binnen de ‘Quotes’-gespreksreeks. In de format van deze reeks vertrekt Tina De Gendt steeds vanuit verschillende citaten uit het boek dat besproken wordt. Zo ook deze keer. Ze citeerde enkele zinnen uit elk hoofdstuk als aanzet voor een diepgaande uitwisseling over verschillende facetten van onze hedendaagse omgang met religie. Het hele gesprek werd als livestream uitgezonden en opgenomen. Vandaar dat ik het uiteindelijk eveneens kon verwerken tot mijn laatste koffie met Kif Kif.

In gesprek met Ikrame Kastit en Marie figoureux -- Al vele jaren houdt het thema 'radicalisering' onze beleidsmakers in de ban. Het idee leeft dat sommige jongeren plots aan het radicaliseren slaan en na enkele maanden onvermijdelijk zullen uitgroeien tot aanhangers van terreurgroepen in het buitenland. Er werden dan ook verschillende 'deradicaliseringsprogramma’s' uitgerold. Onderzoek doet echter uitwijzen dat die programma’s niet altijd even efficiënt zijn – en soms misschien zelfs contraproductief. Door de wijze waarop het debat in de media wordt gevoerd, is er daarenboven weinig ruimte voor een genuanceerd debat over het thema. Meer nog, telkens opnieuw viseert men een specifieke bevolkingsgroep en verliest men allerhande belangrijke tendensen uit het oog, zoals de uitholling van burgerrechten door de enge focus op een veiligheidsdiscours. Vanuit de KULeuven werkte Marie Figoureux mee aan het Conrad-project dat in kaart bracht welke frames de media hanteert wanneer ze over radicalisering spreken en hoe die frames veelal niet gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek. Vanuit de jeugdwelzijnsorganisatie Uit de Marge, werkte Ikrame Kastit dan weer mee aan een onderzoek dat laat zien wat de negatieve impact was van het radicaliseringsbeleid op het leven van vele jongeren. In deze aflevering van Koffie met Kif Kif, gingen we op zoek naar de kruisverbanden tussen beide onderzoeken.

In gesprek met Luc Vankrunkelsven -- Het woord ‘slavernij’ klinkt in de oren van velen als iets van het verleden. Of we verbinden het louter met contexten zoals oorlog. Maar niets is minder waar. Slavernij is niet louter historisch en het is jammer genoeg ook niet zo ver weg als we denken. Naar schatting zijn er wereldwijd zo’n 40,3 miljoen tot slaaf gemaakte mensen. Dat zijn slachtoffers van mensenhandel, gedwongen arbeid of seksuele uitbuiting. Met andere woorden: vandaag zijn er meer tot slaaf gemaakte mensen op de wereld dan tijdens het Romeinse Rijk of op het hoogtepunt van de trans-Atlantische slavenhandel. En het probleem is sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw dramatisch toegenomen. In België gaat het trouwens om zo’n 1500 mensen. Het is dus een heel pijnlijk, reëel en acuut probleem. Dat hoeft niet te verwonderen. Want dergelijke vormen van moderne slavernij zijn geen problemen die zich geheel onverwacht voordoen. Dergelijke vormen van moderne slavernij zijn immers inherent verbonden met onze hedendaagse economische systemen en met de ecologische roofbouw die daarmee gepaard gaat. In deze aflevering zit ik daarom samen met Luc Vankrunkelsven van Wervel die al vele jaren aandacht besteedt aan deze wisselwerkingen tussen uitbuiting van mensen en uitputting van de aarde. Meer specifiek doet hij al jaren onderzoek naar de manier waarop de soja- en vleeshandel tussen Brazilië en Europa één van de meest schrijnende voorbeelden is in dat alles. -- Meer uitleg over Luc's jongste boek vind je hier: https://www.epo.be/nl/noord-zuid/4730-een-wereld-van-verdoken-slavernij-9789064164460.html

Of mensen nu zelf in het onderwijs werken of niet, ze hebben dikwijls een uitgesproken visie over hoe dat onderwijs anders en beter zou moeten. Vooral de debatten over onderwijs in de context van de hedendaagse culturele, religieuze en talige diversiteit, kunnen soms hevig oplaaien. Maar die debatten blijven jammer genoeg al te vaak in emotie en persoonlijke voorkeur steken. Er wordt te weinig moeite gedaan om er ook degelijk onderzoek en heldere feiten bij te halen. Nochtans zijn die feiten wel degelijk voor handen. Orhan Agirdag bijvoorbeeld, professor pedagogische wetenschappen aan de KU Leuven en docent aan de universiteit van Amsterdam, doet er al jaren grondig onderzoek naar. In september 2020 verscheen zijn boek Onderwijs in een gekleurde samenleving, dat zijn eigen resultaten en die van collega’s overzichtelijk samenbrengt. Een gesprek voor Koffie met Kif Kif leek dan ook meer dan op zijn plaats.