رادیو سیاست(پادکست سیاسی )

سه ماه و نیم پس از اعلام «تنفس» در گفت‌وگوهای وین، مذاکره با ایران با ظاهری جدید به دوحه پایتخت قطر منتقل شده است. مکان و زمان این رایزنی‌ها در آستانه سفر جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا به اسراییل و عربستان سعودی و در فاصله چهار ماه تا برگزاری جام جهانی در قطر، نشان از آن دارد که موضوع گفت‌وگوها تنها به برنامه‌های هسته‌ای تهران محدود نیست. این نخستین بار نیست که مکان مذاکره با ایران از وین و ژنو به شهر دیگری منتقل می‌شود. در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، مذاکره بر سر مکان گفت‌وگوها خود موضوعی برای مذاکره بود و برای ماه‌ها چند دور مذاکرات بی‌حاصل در بغداد، استانبول، مسکو و آلماتی برگزار شد. اما در نهایت مذاکرات محرمانه نمایندگان ایران و آمریکا در ویلای شخصی سلطان قابوس، پادشاه سابق عمان بود که به برجام در دولت حسن روحانی انجامید. اینکه دوحه با توجه به نوع مناسبات با دیگر کشورهای عربی، با ظرفیت میانجی‌گری عمان برابری می‌کند یا خیر، و آیا جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی از انگیزه کافی برای توافق برخوردار است، مورد تردید است. اما برگزاری این مذاکرات در یک کشور عربی منطقه خلیج فارس نشان می‌دهد که دست‌کم در این مقطع زمانی دولت بایدن ناگزیر توصیه توماس فریدمن را جدی‌تر گرفته است. فریدمن پیش از ورود بایدن به کاخ سفید در نیویورک‌تایمز نوشت: «جوی عزیز، دیگر فقط موضوع هسته‌ای ایران مطرح نیست، برای توافق با تهران باید با خاورمیانه جدید روبه‌رو شوی». نگرانی‌های امنیتی کشورهای منطقه حقیقتی بود که یک بار در دولت باراک اوباما نادیده گرفته شد و شکست برجام را به دنبال داشت. در حال حاضر تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای پس از حمله پنجم اسفندماه روسیه به اوکراین، طرف‌های دخیل در روند مذاکرات با ایران و البته مقامات تهران را به تغییر محاسبات و بازنگری در سیاست‌ها واداشته است. بایدن که گمان می‌کرد منابع نفت آمریکا و انرژی سبز او را از تعامل با قدرت‌های منطقه بی‌نیاز می‌کند، حالا به‌دنبال افزایش بی‌سابقه بهای سوخت بادستور کار تقویت روابط راهی عربستان سعودی است. اروپای وابسته به واردات انرژی از روسیه، اکنون در جستجوی منابع جایگزین از حوزه خلیج فارس است و موضوع صادرات نفت ایران را در حاشیه اجلاس گروه ۷ پیش کشیده است. روند صلح اسراییل و اعراب که از نگاه دمکرات‌هایی مانند جان کری، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، ناممکن بود، حالا با شتاب در جریان است و دولت بایدن می‌کوشد پیمان ابراهیم را به روابط اسراییل و عربستان گسترش دهد. چتر دفاع موشکی در منطقه با مشارکت اسراییل و کشورهای عربی نیز براساس نگرانی مشترک آن‌ها درباره فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی در حال شکل‌گیری است. در این بین نگاه مقامات پاستور به کرملین است. جمهوری اسلامی ایران امیدوار است، ولادیمیر پوتین پیروز جنگ اوکراین باشد و تغییر توازن قدرت به نفع شرق، سرانجام یکی از پرهزینه‌ترین استراتژی‌های جمهوری اسلامی، یعنی نگاه به شرق را به ثمر بنشاند. اما تا آن زمان از فرصت امتیازگیری از دولت دمکرات آمریکا چشم‌پوشی نمی‌کند و در پاسخ به شکل‌گیری ائتلاف‌های جدید در آن‌سوی خلیج فارس، هم فعالیت‌های منطقه‌ای را تشدید می‌کند و هم از بهبود روابط با عربستان سعودی سخن می‌گوید. آنگونه که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید، سازوکار گفت‌وگوهای جدید در قطر خارج از چهار به‌علاوه یک، یعنی بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان است. چهار به علاوه یک در واقع همان گروه مشهور پنج به علاوه یک با حضور غیرمستقیم آمریکا است که برای یک سال پس از روی کار آمدن دولت بایدن، مذاکرات احیای برجام را در وین دنبال می‌کرد. اما تاکید روسیه به تضمین منافع خود در توافق احتمالی با تهران و ادامه درگیری این کشور در اوکراین موجب شد که چارچوبی جدید برای پیشبرد مذاکرات با تهران ایجاد شود. هرچند که روزنامه کیهان چاپ تهران از اینکه مسکو و پکن احساس کنند دور زده شده‌اند، ابراز نگرانی کرده و مذاکرات را «تله‌ای دیگر» توصیف می‌کند. مقامات در بروکسل و واشینگتن نیز سطح امیدواری‌ها به نتیجه مذاکره در قطر را پایین نگاه‌داشته‌اند. از آنجایی که در شرایط کنونی، یک درگیری جدید آخرین چیزی است که منطقه به آن نیاز دارد؛ و به نظر می‌رسد تصمیم به مذاکره در سطح شورای عالی امنیت ملی ایران اتخاد شده باشد، احتمال آتش‌بس موقت به عنوان خروجی مذاکرات قطر دور از ذهن نیست. نوعی توافق بر سر حفظ امنیت نسبی منطقه در قبال منافع مالی گسترده‌تر برای تهران در چند ماه آینده. احتمالا تا پایان سال جاری میلادی که جام جهانی قطر برگزار شده، نتیجه انتخابات میان دوره‌ای آمریکا روشن شده و بسیاری امیدوارند بحران اوکراین به پایان رسیده باشد. اما مسیر توافق بلندمدت با ایران نه از وین و نه از دوحه، که از تهران می‌گذرد. جایی که باید تصمیم استراتژیک حل ریشه‌ای بحران خودساخته هسته‌ای و دشمن‌تراشی‌های منطقه‌ای و جهانی اتخاذ شود.

«حملات پنجشیر» عنوان مجموعه عملیات‌های نیروهای ارتش شوروی سابق و ارتش جمهوری دموکراتیک خلق افغانستان است که بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۵ برای تصرف پنجشیر انجام شد. این حملات ۹ بار و به شیوه‌های گوناگون و با استفاده از نیروی هوایی و زمینی صورت گرفته.به گواهی تاریخ و شاهدان آن جنگ، نیروهای ارتش سرخ برای ضربه زدن به چریک‌های جهادی تحت فرمان احمدشاه مسعود، به غیرنظامیان شلیک می‌کردند و زنان، کودکان و سالمندان را گروگان می‌گرفتند. نیروهای ارتش سرخ به کشتن غیرنظامیان بسنده نمی‌کردند، خانه‌ها، باغ‌ها و علفزارها را نیز آتش می‌زدند.این حمله‌ها که پنج سال ادامه داشت، موجب تضعیف چریک‌های جهادی در پنجشیر نشد، بلکه به آنان قدرت بیشتر داد، چون افراد بیشتری برای فرار از ظلم و شکنجه نیروهای شوروی و دولت وقت، به صفوف مجاهدین پیوستند.روش دیگر نیروهای ارتش سرخ این بود که وقتی چریک‎‌های جهادی به آنان ضربه می‌زدند، در اقدامی انتقام‌‌جویانه، غیر نظامیان را که بیشتر بستگان و آشنایان نیروهای جهادی بودند، تیرباران می‌کردند.این ماجرا، پس از ۴۲ سال، بار دیگر در پنجشیر آغاز شده است. پس از آنکه در شامگاه جمعه ۱۶ اردیبهشت، نیروهای جبهه مقاومت ملی، در مجموعه عملیاتی، ۲۲ عضو گروه طالبان را کشتند، این گروه بزرگ‌ترین لشکرکشی‌اش به پنجشیر را آغاز کرد. سران طالبان ابتدا اعضای تاجیک این گروه را از خط مقدم جبهه دور کردند، سپس، صدها جنگجو را از استان‌های پشتون‌نشین از جمله خوست، قندهار و میدان وردک، به پنجشیر دعوت کردند. به گفته ساکنان پنجشیر، شمار جنگجویان طالبان که در این چند روز وارد این منطقه شده‌اند، به «هزاران» نفر می‌‌رسد. طالبان شماری از خانه‌های مسکونی را به زندان و مدارس دخترانه و مراکز درمانی را به قرارگاه نظامی تبدیل کرده‌اند.صدها نفر از اهالی روستاهایی که هدف حمله طالبان قرار گرفته‌اند، به کوه‌های سرد و پر از برف پنجشیر پناه برده‌اند. منابع محلی در پنجشیر به ایندیپندنت فارسی گفتند تاکنون حدود ۴۰۰ غیر نظامی در این استان بازداشت و زندانی شده‌اند. در میان این افراد، معلمان، پزشکان، کشاورزان و مغازه‌داران نیز دیده می‌شوند و همه به یک اتهام شکنجه می‌شوند: همکاری با جبهه مقاومت ملی افغانستان به رهبری احمد مسعود. فهیم (نام مستعار) از ساکنان دره عبدالله‌خیل به ایندیپندنت فارسی گفت طالبان شماری از خانه‌های مسکونی، مدارس دخترانه و مراکز درمانی را به زندان تبدیل کردند و ساکنان محلی را بازداشت، شکنجه و زندانی می‌کنند. او در ادامه افزود که طالبان فقط در شهرستان دره، حدود ۲۰۰ نفر را بازداشت و زندانی کرده‌اند. فهیم گفت: «در چهار روز گذشته، نزدیک به ۲۰۰ نفر از ساکنان شهرستان دره را طالبان بازداشت کرده‌اند. پیکرهای تیرباران‌شده حدود ۲۰ نفر پیدا شده است، اما بقیه ناپدید شده‌اند. طالبان به مردم اجازه نمی‌دهند در مزارع و باغ‌ها دنبال اعضای خانواده‌شان بگردند.»

با طولانی شدن وقفه پیش آمده در مذاکرات برای احیای برجام، اکنون امیدها برای دستیابی به توافقی میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بر سر فعالیت‌های هسته‌ای ایران کمتر از هر زمان دیگر شده است.اگرچه محور اصلی مذاکرات وین را برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی تشکیل می‌داد، اما واقعیت این است که آنچه موجب ناکامی این مذاکرات شده، نه مسایل فنی مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای، بلکه مسایلی کلی‌تر و فراگیرتر از فقط بخشی از برنامه‌ها و سیاست‌های تهران موجب شده که دستیابی به توافق برای کاهش فعالیت‌های هسته‌ای در قبال لغو تحریم‌های چشم اندازی روشن نداشته باشد.تاکید جمهوری اسلامی بر ضرورت خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی که در عمل به سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی گره خورده است از یک سو، و ناتوانی دولت جو بایدن در در متقاعد کردن کنگره و نیز متحدان منطقه‌ای آمریکا از سوی دیگر، باعث شده که علی‌رغم توافقات دو طرف بر سر چارچوب فعالیت‌های هسته‌ای ایران، عملا چنین توافقی به دست نیاید.به نظر می‌رسد که اصرار جمهوری اسلامی بر حفظ سیاست‌های منطقه‌ای که بر محور مداخله در امور کشورهای منطقه، حمایت از گروه‌های نیابتی و تلاش برای تشکیل هلال شیعی از لبنان تا یمن استوار شده، اساسا امکان توافقی جزیی یا کلی بر سر برنامه‌های اتمی و یا هر نوع تعامل و همکاری با جهان را غیر ممکن ساخته است.نگرانی کشورهای منطقه از این سیاست‌ها که با بدگمانی نسبت به قصد جمهوری اسلامی برای ساخت سلاح اتمی همراه است، آن قدر زیاد است که عملا موجب تغییراتی عمده در منطقه شده است تا آنجا که اسرائیل و کشورهای عرب منطقه، به دلیل احساس خطر مشترکی که از سوی جمهوری اسلامی می‌کنند، در رویدادی تاریخی نه تنها به یکدیگر نزدیک شده‌اند، بلکه در پس ایجاد یک پیمان دفاعی مشترک هستند که گاه از آن به عنوان ناتو خاورمیانه نام برده می‌شود.جمهوری اسلامی از نظر اقتصادی در تنگناست و مردم ایران، فقر و دشواری‌های اقتصادی و معیشتی بی سابقه‌ای را تحمل می‌کنند، با این همه، علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی با صراحت بر این نکته تاکید کرده که آمریکاستیزی، سیاست‌های منطقه‌ای و برنامه‌ اتمی سه عامل قدرت ملی جمهوری اسلامی هستند که در هیچ شرایطی کنار گذاشته نخواهند شد.به همین دلیل است که حتی اگر ایران و غرب در وین به توافقی هم دست پیدا می‌کردند، می شد حدس زد که عمر چنان توافقی هم نمی توانست خیلی طولانی باشد.تجربه برجام به خوبی این نکته را برای همه طرف‌های درگیر روشن کرد. در آن زمان، با آنکه تحریم‌های اعمال شده علیه جمهوری اسلامی لغو شد و پول نقد فراوانی به تهران فرستاده شد، اما دقیقا به دلیل آنچه که بی توجهی به روح برجام خوانده می‌شود، این توافق نتوانست ادامه پیدا کند.در واقع، جمهوری اسلامی با تقویت نیروهای نیابتی و تشدید سیاست‌های منطقه‌ای خود، وضعیتی را به وجود آورد که کشورهای منطقه، از جمله اسرائیل و عربستان سعودی و نیز آمریکا دیگر نمی‌توانستند تنها به دلیل رعایت میزان مشخص شده غنی سازی اورانیوم، نسبت به این سیاست‌های منطقه‌ای بی تفاوت بمانند.توسعه برنامه موشکی و نپیوستن به FATF را نیز باید از دیگر دلایل شکست برجام دانست و از آنجا که هیچ نشانه‌ای به چشم نمی‌خورد که جمهوری اسلامی قصد تجدیدنظری در مسیری که در این حوزه‌ها در پیش گرفته داشته باشد، بنابراین، به طور طبیعی نمی‌توان شانس زیادی برای به نتیجه رسیدن مذاکرات قائل شد.در این میان، تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، و نزدیکی بیش از حد جمهوری اسلامی به روسیه نیز نقشی پررنگ در شیوه تصمیم‌گیری و نتایج این تصمیم‌گیری در تهران داشته است.

کمتر از یک هفته دیگر، دور دوم انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در سال ۲۰۲۲ برگزار می‌شود. گزارش‌های میدانی از رقابت بسیار نزدیک میان امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فعلی فرانسه، و مارین لوپن، نماینده راست افراطی، حکایت دارد. در بیست سال گذشته، انتخابات سال ۲۰۲۲ سومین انتخابات ریاست جمهوری فرانسه است که بخش‌هایی از جامعه مجبورند از ترس تبعات به قدرت رسیدن راست افراطی، نماینده‌ای از راست میانه را انتخاب کنند. نخستین بار در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۲ بود که نیروهای سیاسی چپ در مقابل اقبال عمومی به راست افراطی غافلگیر شدند. در آن سال، وقتی چهار روز پیش از برگزاری دور اول انتخابات، از لیونل ژوسپن، نخست‌وزیر وقت فرانسه و نامزد سوسیالیست‌ها در همان انتخابات، پرسیده شد اگر آرای لازم را به دست نیاورد، در دور دوم انتخابات به چه کسی رای خواهد داد؟ ژوسپن لبخند زد و چنان احتمالی را به سخره گرفت. با این‌حال، زمانی‌که سوسیالیست‌ها دور اول انتخابات را با کمتر از ۲۰۰ هزار رای به ژان ماری لوپن‌ــ پدر مارین لوپن و سیاستمداری که جنایت‌های رژیم هیتلر علیه یهودی‌ها را جزو جزئیات کم‌اهمیت جنگ دوم جهانی به حساب می‌آورد‌ــ باختند، جناح چپ مجبور شد با تمام توان از ژاک شیراک حمایت کند.وضعیت انتخابات در سال ۲۰۱۷ نیز به گونه‌ای رقم خورد که بخشی از نیروهای سیاسی جامعه فرانسه بار دیگر بر سر دو راهی انتخاب میان بد و بدتر قرار گرفتند. دور گذشته انتخابات ریاست جمهوری فرانسه نیز میان نامزدهای فعلی برگزار شد، ولی امانوئل مکرون در نهایت توانست مارین لوپن را با اختلافی ۳۳ درصدی شکست دهد.اما امسال، امانوئل مکرون موقعیتی شکننده دارد. ژان لوک ملانشون، نامزد چپ‌گرای انتخابات ۲۰۲۲، پس از شکست در دور نخست و کسب ده میلیون رای، به طرفدارهایش توصیه کرد تحت هیچ شرایطی به مارین لوپن رای ندهند اما رای به مکرون را نیز توصیه نکرد.تا لحظه تنظیم این گزارش، تازه‌ترین نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد او تنها با هشت درصد اختلاف، از لوپن جلوتر است. به همین دلیل، برخی ناظران سیاسی، که نگران به قدرت رسیدن راست افراطی در فرانسه‌اند، می‌گویند چنین رقمی قابل اتکا نیست. بر پایه نظرسنجی‌های انجام‌شده، اگرچه پس از برگزاری اولین دور انتخابات در ۱۰ آوریل اقبال عمومی به مکرون بیشتر شده، آرای لوپن نیز تقریبا به همان نسبت افزایش داشته است و هر لحظه دارد فاصله‌اش را با رقیب کاهش می‌دهد.

تا همین چند هفته پیش، پیروزی امانوئل مکرون در انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه، که دور اول آن یکشنبه ۱۰ آوریل برگزار می‌شود، قطعی به نظر می‌رسید؛ اما آخرین وضعیت نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد با این‌که ورود مکرون به دور دوم کم‌و‌بیش قطعی است، او در هر دو دور نبردهایی سخت‌تر از آنچه تصور می‌شد خواهد داشت. در حالی که جهان غرب در گیر‌و‌دار تورم بالا و بحران‌هایی همچون حمله روسیه به اوکراین است، وضع اقتصادی فرانسه در مقایسه با بسیاری از کشورها، به‌نسبت بهتر بوده است. با این همه، مکرون، رئیس‌جمهوری میانه‌رویی که زمانی وزیر کابینه سوسیالیست‌ها بود، امروز به راست میانه نزدیک‌تر است. او در پنج سال زمامداری‌اش، کم بحران به چشم ندیده است. بسیاری از مردم او را که سال‌ها بانکدار و فعال عرصه سرمایه‌گذاری بود، «رئیس‌جمهوری ثروتمندان» می‌خوانند که آمال مردم عادی را در دل ندارد و از مصائب زندگی روزمره آن‌ها بی‌خبر است. اقدام‌های مکرون برای رقابتی‌‌تر کردن اقتصاد فرانسه با زیر ضرب بردن برخی ابعاد نظام اجتماعی قوی این کشور همراه بوده است و همین باعث شد آماج انتقاد جنبش‌های خیابانی مثل «جلیقه زردها» قرار گیرد. اما با وجود این‌که آمال اقتصادی معمولا با چپ تداعی می‌شوند، انتظار می‌رود رقیب اصلی مکرون در انتخابات روز یکشنبه نامزد راست افراطی باشد: مارین لوپن، رهبر حزب «اتحاد ملی» که کوشیده است جناح سیاسی‌اش را از تصویر افراط‌گرایی و نژادپرستی دور کند و معتدل‌تر نشان دهد. بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها، مکرون در دور اول فقط ۵ درصد از لوپن پیش خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود این نامزد راست‌گرا ۲۲ درصد آرا را کسب کند. خروج نامنتظره اریک زمور نیز به کمک لوپن آمده است، نامزدی دیگر در راست افراطی که بسیار رادیکال‌تر و صریح‌اللهجه‌تر از لوپن به موضوع‌های مورد علاقه این جناح سیاسی می‌پردازد: ضدیت با مهاجران، گلایه از تاثیر مسلمانان در فرانسه و درخواست تقویت پلیس. زمور که در نظرسنجی‌های اخیر به زیر ۱۰ درصد سقوط کرده، باعث شده است لوپن چهره معتدل‌تری پیدا کند و بسیاری از رای‌دهندگان سنتی راست که از مکرون دل خوشی ندارند به او متمایل شوند.

توقف گفت‌و‌گوهای وین در ۲۰ اسفند خبر غیرمنتظره‌ای نبود. از زمانی که روسیه پس از تجاوز نظامی به اوکراین با سنگین‌ترین تحریم‌های غرب روبه‌رو شد، مشخص بود که گذر از دالان احیای برجام آسان نخواهد بود. یک سال گفت‌و‌گوی کشورهای باقی‌مانده در برجام، به علاوه آمریکا، با ایران فعلا در خلاء باقی مانده است. ایران از اردیبهشت ۱۳۹۸، که تصمیم گرفت تعهدهای برجامی‌اش را کاهش دهد، بر سرعت برنامه هسته‌ای‌اش افزوده و اکنون بیش از هر زمانی به ساخت تسلیحات هسته‌ای نزدیک شده است. یکی از موضوع‌هایی که گره در کار احیای برجام انداخته همین پیشرفت‌ برنامه هسته‌ای است. تولید اورانیوم فلزی و غنی‌سازی ۶۰ درصدی‌اش همان مرحله‌ای است که آمریکا و کشورهای اروپایی آن را گام مستقیم ایران به‌سوی بمب اتم می‌دانند.ایران بارها گفته که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است. اما شواهد حکایتی دیگر دارد. ایران دست‌کم تا پیش از سال ۱۳۸۲، برنامه مفصلی برای ساخت بمب اتم داشته است. کار روی فیوزهای انفجاری، کلاهک بمب و موشک‌هایی با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای فقط اتهام نیست. اسنادی که سازمان‌های اطلاعاتی از کامپیوتر سرقت‌شده یکی از مقام‌های تهران به دست آوردند اولین سندِ تلاش ایران برای ساخت بمب اتم بود. اما این پرونده یک بار در سال ۱۳۹۴ و در آستانه اجرای برجام، مختومه شد. ولی بر اساس اسنادی که بعدها بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، در سازمان ملل به آن‌ها اشاره کرد، ایران برنامه نظامی هسته‌ای‌اش را کنار نگذاشته و فقط به دنبال زمان مناسب است تا آن را برای عملیاتی کند. این موارد و کشف اورانیوم با منشا انسانی در چهار سایت اعلام‌نشده به آژانس، آن هم زمانی که ایران مدعی همکاری کامل با آژانس بود، در نیت ایران تردید ایجاد می‌کند. همین موضوع‌ها مانعی سر راه احیای برجام شده بودند. مانع دیگر خواسته ایران برای رفع تحریم از علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران است، تحریم‌هایی که در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ وضع شدند و لغوشان برای دولت بایدن بار حیثیتی دارد. سپاه پاسداران همچنان بانی بزرگ‌ترین درگیری‌ها و تنش‌ها در منطقه خاورمیانه است؛ از رود نیل تا تنگه باب‌المندب، هرجا که سپاه وارد شده، درگیری خونباری رخ داده و اکنون، دولت بایدن تحت فشار است که این نیرو را از فهرست تحریم‌های تروریستی خارج کند.

در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲، روسیه تهاجم گسترده‌ای را به خاک همسایه جنوب غربی خود آغاز کرد که نشان‌دهنده تشدید اختلاف‌ها میان روسیه و اوکراین و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۴ تا امروز است. این بزرگ‌ترین حمله نظامی متعارف به خاک اروپا از زمان جنگ جهانی دوم است که به بهانه تهدید امنیتی گسترش ناتو در مرزهای روسیه، انجام شد و در ادامه نظریه ولادیمیر پوتین در مورد لزوم بازپس‌گیری سرزمین‌های اتحاد جماهیر شوروی سابق است. با آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، به نظر می‌‌رسد نظم کنونی جهان با تهدیدی جدی مواجه شده، تهدیدی که تصمیم به جابه‌جایی مرزها با توسل به نیروی نظامی ایجاد کرده است. سیاه‌ترین ساعت‌های اروپا پس از جنگ جهانی دوم، دورانی که به‌یک‌باره همه ارزش‌های بین‌المللی با چالشی عمیق مواجه شدند، با شکست امیدها به دیپلماسی رخ داد؛ درحالی‌که بسیاری از سیاستمداران اعتقاد داشتند هنوز می‌توان مقابل حرکت ماشین ویرانگر جنگ ایستاد؛ همچنان که ولادیمیر پوتین در ۱۴ فوریه، زمانی که آمریکا و غرب در مورد تهاجم قریب‌الوقوع روسیه به اوکراین هشدار می‌دادند، در پاسخ به وزیر خارجه‌اش در زمینه ادامه مسیر دیپلماسی، گفت خوب است، پاسخی که برای رفع احتمال وقوع جنگ بسیار امیدوارکننده بود. اما یک روز بعد، ۱۸۰ هزار سرباز روسی به بهانه تمرین نظامی، در مرزهای اوکراین مستقر شدند. آن زمان بود که مشخص شد روسیه در تدارک هجوم به همسایه اروپایی‌اش است. بسیاری معتقد بودند با پایان جنگ سرد و چالش میان بلوک‌های غرب و شرق، احتمال وقوع تقابل نظامی گسترده در جهان از بین رفته است. اما آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین پایانی بر این رویا بود و جهان را زیر سایه جنگی برد که به گفته رئیس‌جمهوری فرانسه، برای طولانی شدن آن باید آماده بود. حالا نه‌تنها خاک اوکراین زیر چکمه‌های روسی است، بلکه استونی، لتونی و لیتوانی در منطقه بالتیک و کشورهای اروپای شرقی مانند لهستان و رومانی نیز به‌رغم عضویت در ناتو خود را در خطر جدی می‌بینند.

روزهای ۱۹ و ۲۰ دی‌ماه، گفت‌وگوهایی میان هیئت‌های جبهه مقاومت ملی و گروه طالبان، با میزبانی دولت جمهوری اسلامی ایران، در تهران برگزار شد. این گفت‌وگوها در جریان سفر رسمی هیئت طالبان به تهران صورت گرفت. ریاست این هیئت را مولوی امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، بر عهده داشت. رئیس هیئت جبهه مقاومت ملی افغانستان امیر محمد اسماعیل‌خان، از فرماندهان جهادی نامدار افغانستان، بود. اسماعیل‌خان سه‌شنبه ۲۱ دی، با انتشار بیانیه‌ای، گفت جبهه مقاومت ملی برای حل بحران کنونی افغانستان که در نتیجه خودداری طالبان از مذاکرات بین‌‌افغانی پدید آمد، تصمیم گرفت دور جدیدی از مذاکرات را با طالبان آغاز کند.اسماعیل‌خان در ادامه افزود نفی حضور زنان در جامعه، نفی آزادی بیان، بی‌توجهی به وضعیت زندگی مردم، تضاد با نهادهای انتخاباتی و انتخابات، حمایت از گروه‌های تروریستی و توقیف‌های غیرقانونی باعث ایجاد وحشت در جامعه افغانستان شده است و هیئت جبهه مقاومت ملی در مذاکره با هیئت طالبان، خواستار پایان این روند شده است.اسماعیل‌خان تاکید کرد که در صورت امتناع طالبان از پذیرش خواسته‌های مردم افغانستان، جبهه مقاومت ملی به هر گزینه‌ای متوسل خواهد شد. در همین حال، صبغت‌الله احمدی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی، به ایندیپندنت فارسی گفت مذاکرات میان هیئت‌های طالبان و جبهه مقاومت ملی قرار بود در سه روز برگزار شود اما به‌دلیل موضع سرسختانه و بی‌برنامگی هیئت طالبان، در روز دوم با بن‌بست مواجه شد.در نزدیک به پنج ماهی که از سلطه طالبان بر افغانستان می‌گذرد، برخورد این گروه با زنان و وضعیت حقوق بشر، آزادی‌های مشروع سیاسی، آزادی‌های فردی شهروندان و سایر ارزش‌های انسانی فاجعه‌بار بوده است. وزارت امر به معروف و نهی از منکر، که در راس آن شیخ محمد خالد حنفی قرار دارد، هر روز فرمان تازه‌ای برای وضع محدودیت‌ها و اعمال فشار بر زندگی روزمره مردم صادر می‌کند.

دور جدید مذاکرات هسته‌ای، گفت‌و‌گو‌هایی که در ۱۸ سال گذشته شش دولت و چهار رئیس‌جمهوری ایران به آن مشغول بوده‌اند، آغاز شده است.تردید‌ها و ابهام‌های زیادی درباره این دور از مذاکرات مطرح است و خوش‌بین‌ترین ناظران هم در موردش با بدبینی سخن می‌گویند. اما برای برآورد چشم‌انداز این گفت‌و‌گو‌ها و احتمال شکست یا موفقیت هرگونه توافق با تهران، پاسخ به این پرسش اهمیت دارد که آیا ایران واقعا به دنبال حل بحران هسته‌ای است؟ آیا تهران می‌‌خواهد یا می‌تواند پروژه هسته‌ای صدها میلیارد دلاری را بدون سودآوری، یا تحقق اهداف علنی و پشت‌پرده، نیمه‌کاره رها کند؟مساله هسته‌ای یکی از بحران‌های چندگانه و به‌هم‌آمیخته‌ است که جمهوری اسلامی در طول سال‌های گذشته آگاهانه پدید آورده است و حل آن بدون پرداختن به سایر موضوع‌ها، امکان‌پذیر نیست. بحران هسته‌ای از موضوع موشکی جدا نیست و هر دو از فعالیت‌های منطقه‌ای یا رویکرد بین‌المللی جمهوری اسلامی. به بیان دیگر، جدیت مقام‌های جمهوری اسلامی در پایان دادن به بحران هسته‌ای تنها زمانی قابل‌اعتنا خواهد بود که فراتر از کاهش موقتی فشار تحریم‌ها به‌منظور تجدید قوا برای دور دیگری از بحران‌زایی، به دنبال تعامل معنادار با جهان باشند.چنین تعاملی که کلید آن در برقراری روابط عادی با آمریکا است، به دیدگاهی مدرن در عرصه سیاست خارجی نیاز دارد که بر مبنای منافع ایران و مردم و نه اصول ایدئولوژیک، انقلابی‌گری و منافع شخصی مقام‌ها تدوین شده باشد، رویکردی که از اساس با ماهیت و ساختار جمهوری اسلامی در تضاد است.مساله هسته‌ای، در روند حل اختلاف با آمریکا، می‌تواند به تعامل هسته‌ای تبدیل شود؛ نظیر همکاری‌هایی که در سال‌های اخیر با کشورهای منطقه و همسایه ایران جریان داشته است. اما مجموعه‌ای از دلایل و نشانه‌ها حاکی از آن است که تصمیم‌گیرندگان اصلی در جمهوری اسلامی ایران به زیست در بحران پرهزینه هسته‌ای علاقه‌مندند یا آن را لازمه حفظ نظام و منافع خود می‌دانند.

در حالی که ازسرگیری مذاکرات برای احیای برجام با ابهام‌های زیادی مواجه است، اتحادیه اروپا تلاش می‌کند در نقش میانجی میان ایران و آمریکا، و همچنین سایر طرف‌های ذی‌نفع ظاهر شود و راهکاری عملی برای خروج از بن‌بست و بازگشت قطار برجام به ریل پیدا کند.ولی مسئله مهم این است که با توجه به روشن نبودن شرایط برای تحقق خواسته‌‌های طرفین، تلاش‌ها تا چه اندازه موثر خواهند بود. آمریکا انتظار دارد در این توافق پیچیده، تهران به‌سرعت به تعهدهای برجامی‌اش بازگردد و در عوض، تهران نیز خواهان لغو فوری همه تحریم‌هاست. در این وضعیت، انریکه مورا، مذاکره‌کننده اتحادیه اروپا، ۱۴ اکتبر (۲۲ مهر) به تهران سفر کرد تا شاید راهکاری برای ازسرگیری مذاکرات بیابد و جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجه اتحادیه اروپا، نیز برای گفت‌و‌گو در این مورد راهی واشنگتن شد.اما سفرهای اخیر با توجه به روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی، روشنگر این نکته بود که جمهوری اسلامی هنوز آمادگی ندارد در حضور همه امضا‌کنندگان برجام، محتوای شش دوره مذاکرات برگزار‌شده سال گذشته در وین را بررسی کند و طرف‌های دیگر مذاکره نیز از این روند فرسایشی چندان راضی نیستند.از سوی دیگر، به عقیده کارشناسان و تحلیلگران، با وجود همه تهدیدها و فعال شدن «طرح ب» با محوریت اقدام اسرائیل در مقابله با برنامه هسته‌ای ایران، اروپا می‌تواند «فرصتی استثنایی» به دست آورد تا با اثبات استقلال راهبردی‌اش در تصمیم‌‌گیری‌های جهانی، «طرحی قانونی» را مقابل «طرح نظامی» پیشنهاد و اجرایی کند، طرحی که همه طرف‌های مذاکره در آن برنده باشند و اعتماد را به ایران و آمریکا بازگرداند.

بند نسوان زندان مرکزی بوشهر. سال گذشته و هنگامی که به این زندان تبعید شدم، می‌دانستم با جهنمی فراموش‌شده مواجه خواهم شد، اما سبعیت جاری در این زندان حتی در خیالاتم هم نمی‌گنجید.همین چند سطر آغازین رشته توییت سپیده قلیان از زندانیان سیاسی در ایران نور دیگری بر تاریک‌خانه زندان‌های جمهوری اسلامی و وضعیت هولناک زندانیان به‌خصوص زندانیان سیاسی و عقیدتی گرفت.سپیده قلیان در شرح برخی جنایت‌ها و ظلم‌ها و شکنجه‌های این زندان مواردی را یادآور شده که شاید در ترسناک‌ترین فیلم‌ها نیز دیدنش از تحمل تماشاگر خارج باشد.در زندان‌های حکومت اسلامی این فجایع به امری عادی بدل شده که چرخه تکرار آن طی چهل سال گذشته متوقف نشده است. دهه شصت دهه هولناک زندانیان سیاسی در ایران بود.رهبران انقلابی برای تثبیت خود در آن سال‌ها برخوردهای خشونت‌باری با اعضاء گروه‌های سیاسی منتقد و مخالف داشتند. اخبار اعدام‌ها، روزانه از زندان‌های بیرون می‌آمد. اخباری که با کشتار سال ۶۷ به نقطه اوج خود رسید.اما دستکم یک دهه لازم بود تا بازماندگان آن دوران شوم، روایتگر جنایت‌ها و شکنجه‌هایی شوند که هرکدام به‌تنهایی نشان از رفتاری غیرانسانی در زندان‌ها داشت. تجاوز و انفرادی‌های طولانی‌مدت در محیط‌هایی شبیه قبر و شلاق، تحقیر روانی و تهدید خانواده زندانیان همگی نشان می‌داد زندانبانان در جمهوری اسلامی در خشونت دچار انحراف‌های عمیق روانی هستند.

در جهان سیاست مثالی هست که می‌گوید «تعیین پرسنل یعنی تعیین سیاست»؛ مثالی که هنگام انتخاب کابینه بیش از همه نمونه آن ‌را می‌بینیم.هشت سال پیش که حسن روحانی اعضای کابینه‌اش را اعلام کرد انتخاب جواد ظریف به وزارت خارجه روشن‌ترین پیغام بود که نشان می‌داد جمهوری اسلامی می‌خواهد وارد میدان مذاکره با آمریکا شود.هشت سال و پس از شکست پروژه برجام اینک ابراهیم رئیسی نیز وزیر خارجه‌ای انتخاب کرده که به روشنی خبر از جهت سیاست خارجی در دوران او می‌دهد: حسین امیرعبداللهیان.آقای امیرعبداللهیان یک نکته مشترک با ظریف دارد و آن این است که عمری را در وزارت خارجه جمهوری اسلامی گذرانده. شباهت‌هایشان اما همین‌جا تمام می‌شود. اگر ظریف درس‌خوانده دانشگاه‌های آمریکایی همچون دنور است، امیرعبدالهیان لیسانسش را از دانشگاه وزارت خارجه ایران گرفته و فوق لیسانس و دکترایش را از دانشگاه تهران. اگر ظریف مدت‌ها است از نفوذ سپاه در وزارت خارجه و برتری «میدان» بر دیپلماسی گلایه می‌کند، امیرعبدالهیان بر نزدیکی خود با قاسم سلیمانی می‌بالد و دقیقا نماینده همان نفوذ «میدان» است. در همان فایل صوتی معروف که اولین بار گلایه‌های ظریف را در مورد «میدان» شنیدیم از او شنیدیم که امیرعبدالهیان را به باد سخره می‌گیرد.کارشناس: دکتر مجید گلپور، محقق و مشاور امور بین‌ المل

تصمیم خروج آمریکا از افغانستان که مقدمه عروج طالبان را فراهم کرد در زمان دونالد ترامپ گرفته شده بود؛ همان زمان بود که آمریکا یکی از دیپلمات‌های قدیمی خود، زلمای خلیل‌زاد، را به عنوان فرستاده ویژه‌ای برای مذاکرات مستقیم با طالبان تعیین کرد. آقای خلیل‌زاد که از دیپلمات‌های قدیمی زمان رونالد ریگان و جورج دبلیو بوش بود با این حساب مشروعیتی به طالبان داد که پیش از آن خواب آن‌را هم نمی‌دیدند. نیروهای طالبان در همان ابتدای تسلط خود بر شهرها در کوچه و خیابان اعلام می‌کنند که قوانین اکید اسلامی طبق قرائت آن‌ها از دین زین پس برپا می‌شود؛ پوشش اجباری برای زنان و محدودیت‌های بسیار برای آن‌ها و عقب زدن‌شان از مسئولیت‌های اجتماعی از اولین گام‌هایی است که در هر شهری که طالبان به قدرت برسند برداشته می‌شود.

۵۵ سال از تصویب بیانیه حقوق بشر در مجمع‌ عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۸ و ۴۲ سال از آغاز حکومت اسلامی در ایران می‌گذرد. در دوره حاکمیت جمهوری اسلامی، ایران همواره یکی از بزرگ‌ترین ناقضان حقوق بشر در سطح جهان بوده است. این در حالی است که ایران در سال ۱۳۵۴، در دوره سلطنت پهلوی دوم، بدون هیچ پیش‌شرطی به میثاق بین‌المللی حقوق بشر پیوست و اعلامیه جهانی حقوق بشر را پذیرفت.کارشناس این برنامه شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل در سال ۱۳۸۲، حقوقدان و یکی از شناخته‌شده‌ترین فعالان ایرانی حقوق بشر در سطح جهان است که در دهه‌های گذشته، تلاش فراوانی در دفاع از شهروندانی داشته که حکومت جمهوری اسلامی حقوقشان را به اشکال گوناگون نقض کرده است. خانم عبادی همچنین از بنیان‌گذاران کانون مدافعان حقوق بشر و انجمن حمایت از حقوق کودکان است.

رابطه ایران و اعراب از زمان تشکیل حکومت ها و دولت های عربی مسیری پر فراز و نشیب را طی کرده است.این مسیر گاهی همراه با احترام و اعتماد بوده و طی دوره ای درگیر سوء تفاهم ها و درگیری هایی شده، که روابط ایران و اعراب به آن تیره شده است.دکتر علیرضا نوری زاده در این پادکست برای بررسی روند تاریخی روابط ایران و اعراب، کارشناس مهمان ایندیپندنت فارسی هستند.

ثریا پهلوی به دلایل گوناگونی که برجسته‌ترین آن «زیبایی» بسیارش بوده است در سال‌های گذشته به شدت مورد توجه کاربران ایرانی در رسانه‌های اجتماعی قرار گرفته است. نگاهی به زندگی زنی که به ظاهر هیچ تاثیری در تاریخ معاصر کشورمان نداشته است، بهانه‌‌ای شد تا به مناسب تولد او و تماشای تصاویر زیبا و جذابش، نگاهی به زندگی‌ او داشته باشم و این پرسش را مطرح کنم که وجود وی و ازدواجش با شاه جوان چه تاثیری بر سیر وقایع ایران داشته است.

رابطه ایران و اروپا تاریخچه‌ای طولانی و پرفراز و نشیب دارد، اما در سال‌های پس از انقلاب اسلامی در ایران، این رابطه هموارە درگیر تنش بوده است. در این پادکست، نگاهی تاریخی بە رابطه ایران و اروپا انداخته شدە است.

در این مناظره‌ها نه کاندیدای پوششی و نه روکشی پاسخ قانع کننده‌ای برای شرایط موجود کشور نداشتند و بیشتر رئیسی و رفقا تلاش کرده‌اند با مفسد و ناکارآمد خواندن رقیب، کار خود را پیش ببرند و رقیب نیز با بیان سوابق ایشان تلاش کرد روشن کند آنچه از ناکارآمدی و فساد گفته می‌شود بیشتر حاصل عملکرد استبدادی و میدان‌داری اردوگاه مقابل است.

از دوستی رو به گسترش و روابط گرم تا دشمنی بی سابقه و کور. رابطه ایران با اسرائیل از زمان تأسیس کشور اسرائیل در سال ۱۹۴۷ هرگز به پای صمیمیت و دوستی ایران با دیگر کشورهای مسلمان و‌ همسایگان عرب نرسید هر چند که در دوره آریامهر فقید، توازن در سیاست خارجی باعث گرم شدن رابطه دو کشور و ارتباطات دیپلماتیک شد. اما پس از انقلاب در ایران، نظام جمهوری اسلامی، پایه و اساس سیاست خارجی خود را بر اسرائیل ستیزی و نابودی این کشور بنا گذاشت. بیشتر شهروندان کلیمی ایران، از کشور آبا و اجدادی خود کوچیدند و در ۴۲ سال گذشته سایه این تنش و دشمنی، روزبروز سنگینتر و جدی تر شده است. در این برنامه نگاهی خواهیم انداخت به چرخه پرنوسان رابطه ایران با اسرائیل

در قسمت اول پادکست پرونده، کاملیا انتخابی فرد همراه با امیر طاهری نویسنده و روزنامه نگار پیشکسوت، با نگاهی به فراز و نشیب های رابطه دو کشور ایران و آمریکا، موانع عادی سازی روابط این دو کشور را بررسی می کنند