“Hà Nội quá ô nhiễm! Không khí quá dầy đặc, toàn khói xe và toàn mùi xăng. Mọi người rất vất vả vì mùi xăng và khói xe, nhất là giờ tan tầm, người ta sẽ ngạt thở”. Đó là cảm nhận của một người dân Hà Nội năm 2017. Đến đầu năm 2025, Hà Nội nhiều lần đứng đầu danh sách thành phố ô nhiễm nhất thế giới, nhiều ngày không thấy mặt trời. Nguyên nhân chủ yếu là xe máy phát thải 87% khí CO2 và 66% bụi mịn, theo một nghiên cứu năm 2023.

Hàng năm, khoảng 70.000 người chết vì ô nhiễm không khí ở Việt Nam, theo đánh giá của Tổ Chức Y Tế Thế Giới năm 2024. Cải thiện bầu không khí, giảm ô nhiễm môi trường trở thành vấn đề vô cùng cấp bách đối với Việt Nam, đặc biệt là ở Hà Nội. Từ ngày 01/07/2026, xe máy chạy xăng dầu sẽ bị cấm hoạt động ở vành đai 1 (trung tâm) Hà Nội, theo chủ trương được thông báo ngày 04/07/2017. Đây là bước đầu trong lộ trình chuyển sang xe điện, bắt đầu từ Hà Nội, tiếp theo là thành phố Hồ Chí Minh, hai đô thị lớn lần lượt có 7 triệu và 8,5 triệu xe máy. 

Trả lời AP ngày 20/10/2025, bà Dương Tử Phi (Zifei Yang), giám đốc Chương trình Xe khách tại Hội đồng Quốc tế về Giao thông sạch (International Council on Clean Transportation) nhắc lại : “Xe điện hai bánh sạch hơn nhiều, về cơ bản là không hề có khí thải từ ống xả. Và chỉ cần xét đến việc rất nhiều xe điện được sử dụng ở trung tâm thành phố và mọi người tiếp xúc với không khí, đã thấy việc này sẽ giúp cải thiện đáng kể chất lượng không khí tại địa phương. Nó làm giảm khí nitơ ôxit (Nox), giảm bụi mịn (PM). Những yếu tố này rất quan trọng đối với khu vực đô thị. Hơn nữa, xe máy điện còn tiết kiếm nhiên liệu hơn”. 

Đọc thêm9 triệu người chết mỗi năm vì ô nhiễm môi trường, nhiều hơn bệnh tật, khủng bố và chiến tranh

Lộ trình ba chặng ở Hà Nội

Quá trình “xanh hóa” phương tiện giao thông ở Hà Nội được chia làm ba chặng : Từ ngày 01/07/2026, Hà Nội sẽ cấm xe máy chạy xăng dầu trong khu vực Vành đai 1, mở rộng phạm vi ra Vành đai 2 từ ngày 01/01/2028 và tiến tới Vành đai 3 vào năm 2030.

Nhìn chung, người dân đều muốn một môi trường trong lành vì chính sức khỏe của bản thân, như trường hợp một khách hàng mua xe đạp điện : “Nhà nước đang có chính sách để bảo vệ môi trường, nhất là ở khu vực trung tâm Hà Nội. Tôi đã tìm hiểu một số mẫu xe đạp điện của nhiều thương hiệu tại Việt Nam và tôi quyết định sẽ lựa chọn một hãng để mua một chiếc, không chỉ vì môi trường mà còn vì tiết kiệm chi phí cho bản thân”.

Đọc thêm“Xanh hóa” giao thông Hà Nội: Cần bỏ ôtô cá nhân thể hiện “thành đạt” và kết nối hệ thống công cộng

Hà Nội dự kiến hỗ trợ mỗi người dân 3 triệu đồng để chuyển đổi xe máy xăng sang xe điện (có giá trị từ 15 triệu đồng trở lên và phải đăng ký trước thời điểm nghị quyết có hiệu lực) và 4 triệu đồng/xe đối với hộ cận nghèo ; 5 triệu đồng/xe đối với hộ nghèo. Mỗi cá nhân được hỗ trợ tối đa 1 xe đến hết năm 2030.

Thành phố Hồ Chí Minh cũng có kế hoạch “xanh hóa” phương tiện giao thông, với tham vọng thay thế 400.000 xe máy chạy xăng bằng xe điện cho đến năm 2028, bắt đầu bằng lệnh cấm sử dụng xe máy chạy xăng để gọi xe và giao hàng ngay năm 2026. Thành phố sẽ cung cấp các khoản vay với lãi suất thấp, giảm thuế và thiết lập các khu vực phát thải thấp để hạn chế ô nhiễm.

Một quyết định “quyết liệt” khác nhằm cải thiện môi trường là ngay từ ngày 01/07/2027, Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh sẽ áp dụng quy chuẩn khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy. Hà Nội sẽ phân vùng phát thải thấp, áp dụng nhiều biện pháp hạn chế giao thông, trong đó có cấm lưu thông xe tải hạng nặng chạy bằng dầu diesel… Các đô thị lớn khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế triển khai từ ngày 01/07/2028, còn các tỉnh, thành khác sẽ áp dụng từ ngày 01/07/2030. Bộ Giao Thông Vận Tải Việt Nam đặt mục tiêu 1/3 ô tô và hơn 1/5 xe máy sẽ chạy bằng điện đến năm 2030.

Quyết định nhanh, thời hạn ngắn gây hỗn loạn hậu cần và xã hội ?

Hà Nội “cần những biện pháp nghiêm ngặt để giải quyết ô nhiễm môi trường”, theo phát biểu vào tháng 07/2025 của ông Dương Đức Tuấn, khi đó là phó chủ tịch UBND thành phố Hà Nội. Tuy nhiên, thông báo đột ngột và việc triển khai trong thời hạn ngắn khiến không ít người dân lo lắng, đặc biệt là những người lao động sống nhờ xe máy.

Đổi sang xe điện là cả một khoản ngân sách lớn, không phải ai cũng sẵn có, như anh Trần Văn Thanh, lái xe ôm : “Tôi không có kinh tế nhiều để đổi sang xe điện nên vẫn phải chạy xe này (chạy xăng) thôi. Chạy xe này, tôi sẽ phải lựa cuốc, lựa những chuyến chạy ngoại thành. Chứ bây giờ không có kinh tế để đổi xe mới nên cũng chịu”. Đối với một số người dân, được báo Tuổi Trẻ trích dẫn ngày 18/07, mức hỗ trợ 3 triệu đồng là “quá ít”.

Đọc thêmCấm xe máy chạy xăng ở Việt Nam: Nhật Bản cảnh báo thất nghiệp hàng loạt và kêu gọi « chuyển đổi có lộ trình »

Về phía các nhà sản xuất xe máy lớn nhất ở Việt Nam, như Honda và Yamaha, họ cho rằng mốc thời gian năm 2026 là quá tham vọng. Theo hãng tin Anh Reuters ngày 21/10, đại sứ quán Nhật Bản tại Hà Nội đã gửi thư đến các cơ quan chức năng Việt Nam đề nghị xem xét một “lộ trình phù hợp” cho quá trình chuyển sang xe chạy điện vì lệnh cấm đột ngột này có thể “ảnh hưởng đến việc làm trong các ngành công nghiệp hỗ trợ”, như đại lý xe máy và nhà cung cấp phụ tùng. 

Xe máy Honda chiếm 80% thị trường tại Việt Nam với 2,6 triệu xe bán ra trong năm 2024. Tập đoàn của Nhật Bản rất thận trọng trong việc tiếp cận xe điện và chỉ mới bắt đầu bán xe đạp điện trong năm 2025, một phần vì nhu cầu người dùng xe xăng vẫn rất lớn. Yamaha bám sát với khoảng 17% thị phần. Theo các nguồn tin của Reuters, chính Honda dẫn đầu nỗ lực kiến nghị chính phủ xem xét lại chỉ thị. Hiện có 4 nhà máy ở Việt Nam, chủ yếu sản xuất xe xăng và chỉ có một vài mẫu xe điện, Honda có thể xem xét thu hẹp quy mô sản xuất.

Các cửa hàng cho thuê, đại lý bán xe cũng sẽ phải thay đổi mô hình hoạt động, như chia sẻ của Cao Bảo Ngọc, chủ cửa hàng cho thuê xe máy, với hãng tin Mỹ AP : “Khi lệnh cấm được ban hành, đó là một thay đổi lớn và ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động kinh doanh của chúng tôi. Chúng tôi đã cân nhắc kế hoạch cho cửa hàng trong tương lai. Nhưng tôi nghĩ sự thay đổi này là cần thiết để Hà Nội sạch hơn, tốt hơn cho sức khỏe của mọi người. Đây cũng là một động thái tốt, có lợi cho du lịch Việt Nam”.

Nước tiên phong ở Đông Nam Á nếu thực hiện được tham vọng

Theo trang Mordor Intelligence, thị trường xe hai bánh Việt Nam là một trong những thị trường lớn nhất thế giới, có trị giá ước tính 4,6 tỉ đô la trong năm 2025. Một số chuyên gia cho rằng việc Việt Nam hạn chế xe xăng có thể sẽ gây ra nhiều biến động tiêu cực. Tuy nhiên, phải nói rằng thị trường xe máy điện tại Việt Nam đã hình thành từ khá lâu, ban đầu là các dòng xe nhập khẩu hoặc lắp ráp trong nước, với linh kiện chủ yếu từ Trung Quốc. Sau đó, thị trường trở nên chuyên nghiệp hơn với sự xuất hiện của nhiều thương hiệu nội địa, như VinFast hoặc Dat Bike. Những công ty này cũng như nhà sản xuất xe máy điện Trung Quốc Yadea lại đang đặt cược vào một tương lai xe điện ở Việt Nam.

Với khoảng 3,5 triệu chiếc mỗi năm, Việt Nam là thị trường xe máy lớn thứ hai ở Đông Nam Á. Riêng về xe điện hai bánh, Việt Nam là thị trường lớn thứ ba ở châu Á, sau Trung Quốc và Ấn Độ, mặc dù xe máy điện hiện chiếm khoảng 12% tổng doanh số. Bà Dương Tử Phi, thuộc Hội đồng Quốc tế về Giao thông sạch, cũng cho rằng đây là một cơ hội cho các nhà sản xuất Việt Nam, bởi vì không giống như thị trường ô tô, xe máy bán ở Việt Nam được sản xuất trong nước.

Việc này có nghĩa là chuyển sang xe máy điện có thể cổ vũ các nhà sản xuất trong nước, thúc đẩy khởi nghiệp và thu hút đầu tư mới. Quá trình chuyển đổi của Việt Nam cũng có thể định hình các thị trường đang phát triển khác. Ông Nguyễn Tấn Long, giám đốc tiếp thị của Dat Bike, cho biết : “Dat Bike hy vọng chính phủ sẽ có các chính sách hỗ trợ các nhà sản xuất xe máy điện như giảm tiền thuê đất sản xuất, giảm thuế nhập khẩu linh kiện xe máy điện và hỗ trợ nghiên cứu, phát triển công nghệ mới cho xe điện tốt hơn”.

Đọc thêm Ô nhiễm không khí ở Hà Nội: Giải pháp không phải đơn giản

Dù sao doanh số bán xe máy điện đã tăng vọt kể tư khi lệnh cấm được công bố, theo MotorcyclesData, được AP trích dẫn ngày 20/10. Doanh số xe máy cỡ nhỏ tăng 89% và xe máy cỡ lớn tăng 197% trong tám tháng đầu năm 2025. VinFast dẫn đầu với doanh số tăng hơn gấp 4 lần, vượt xa Yadea của Trung Quốc và các đối thủ nội địa khác. Hiện tại, VinFast đã có đội xe taxi riêng và cung cấp xe cho nhiều hãng đối tác khác. Ngày 30/10/2025, công ty khởi nghiệp Dat Bike và xe công nghệ <a href="https://www.grab.com/vn/press/others/grab-viet-nam-va-dat-bike-hop-tac-ho-tro-tai-xe