مالیات امروزه به عنوان یکی از اصلی ترین منابع درآمدی دولت محسوب می شود که یکی از مهمترین زیرشاخه های آن، مالیات بر درآمد است و مودیان مالیاتی می بایست پایان هر سال مالی، اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه، سود و زیان و... را در قالب اظهارنامه مالیاتی برای سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.

به بیانی دیگر، اظهارنامه مالیاتی، عملکرد یک ساله مالی مودیان را نشان می دهد و باید در زمان مشخص شده به اداره مالیات ارسال شود.

اهمیت ارسال اظهارنامه مالیاتی تا آنجاست که اشخاص، کسب و کار و یا اصنافی که از ارسال آن خودداری کنند، برای آنها جرائم بسیار سنگین و نابخشودنی در نظر گرفته شده است.

به طور کلی دو دسته از افراد ملزم به ارسال اظهارنامه مالیاتی هستند: اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی یا صاحبان مشاغل و مالیات بر درآمد صاحبان مشاغل موضوع باب 3 از فصل 4 قانون مالیات های مستقیم است و ماده 93 تا 104 آن را شامل می شود.

تعاریف مهم در مالیات بر درآمد مشاغل:

در موضوع مالیات بر درآمد مشاغل، ابتدا باید با دو تعریف و مفهوم مهم در این حوزه آشنا شوید. اصلی ترین مفهوم در موضوع مالیات بر درآمد مشاغل، تعریف صاحبان مشاغل است.

صاحبان مشاغل یعنی اشخاص حقیقی دارای کسب و کار مستقل که نسبت به فعالیت های شغلی و صنفی و غیرصنفی خود اقدام می نمایند و در استخدام شخص دیگری نیستند.

مفهوم دوم، اظهارنامه مالیاتی است که در ماده 1 آییننامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات های مستقیم آن را این طور تعریف می کند: اظهارنامه مالیاتی شامل فرمی است متشکل از چند جدول که صورت کلی این جداول برای مودیان مختلف متفاوت است. اظهارنامه مالیاتی شامل اطلاعاتی مثل درآمد، هزینه، دارایی، فروش، خرید، سرمایه، بدهی، میزان مشوق، معافیت ها، مبلغ مالیات و ... می شود.

گروه بندی صاحبان مشاغل:

از نظر مالیاتی صاحبان مشاغل به سه گروه اول، گروه دوم و گروه سوم تقسیم می شوند. هدف از این تقسیم بندی، تعیین تکالیف مالیاتی هر یک از این گروه ها است و اشخاص گروه اول، بیشترین و مهمترین تکالیف مالیاتی را بر عهده خواهند داشت.

گروه بندی صاحبان مشاغل بر اساس نوع فعالیت یا حجم فعالیت آن ها تعیین می شود.

گروه بندی مشاغل بر اساس نوع فعالیت، مربوط به مشاغل گروه اول است و شامل افراد زیر می شود:

1 - کلیه وارد کنندگان و صادرکنندگان

2 – صاحبان کارخانه ها و واحدهای تولیدی و بهره برداران معادن دارای پروانه بهره برداری از وزارتخانه ها و مراجع ذی ربط

3 - صاحبان هتل های 3 ستاره یا بالاتر

4 - صاحبان بیمارستان ها، زایشگاه ها، درمانگاه ها و کلینیک های تخصصی

5 – صاحبان مشاغل صرافی

6 – صاحبان فروشگاه های زنجیره ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه ها و مراجع ذی ربط

7 – صاحبان مشاغل حسابرسی، حسابداری و دفترداری، خدمات مالی و ارائه دهندگان خدمات مدیریتی، مشاوره ای، انفورماتیک و طراحی سیستم

8 – صاحبان مشاغل حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری یا باربری

این اشخاص فارغ از این که میزان فروش آن ها چقدر است، از روز اول آغاز به کارشان در گروه اول قرار دارند.

اما اگر شخصی جزو گروه های نام برده شده نباشد، برای گروه بندی مشاغل باید بر اساس حجم فعالیت مورد بررسی قرار گیرد.

بر اساس آخرین اصلاحیه آییننامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات های مستقیم، صاحبان مشاغلی که درآمد ابرازی یا درآمد قطعی شده آن ها، بر اساس اظهارنامه مالیات عملکرد 2 سال قبل، بیش از 30 میلیارد تومان باشد، مشروط بر این که برگ قطعی آن ها حداکثر تا دی ماه سال قبل به مودی داده شده باشد، در گروه اول قرار می گیرند.

برای مشاغل گروه دوم اشخاصی که درآمد ابرازی 2 سال قبل آنها بیش از 10 میلیارد تومان و کمتر از 30 میلیارد تومان باشد، در این دسته بندی قرار می گیرند.

مشاغل گروه سوم نیز شامل اشخاصی می شود که بر اساس حجم فعالیت در گروه اول و دوم قرار ندارند.

نکته: صاحبان مشاغلی که بر اساس نوع فعالیت جزو مشاغل گروه اول قرار نمی گیرند، در 2 سال اول فعالیت خود جزو گروه سوم طبقه بندی می شوند و از سال سوم فعالیت به بعد، می بایست بر اساس حد نصاب های مقرر، طبقه بندی شده و نسبت به انجام تکالیف قانونی خود عمل کنند.

تکالیف قانونی انواع گروه های صاحبان مشاغل:

مشاغل گروه اول:

1 - تسلیم اظهارنامه مشاغل گروه اول

2 - تسلیم ترازنامه و سود و زیان

3 – تهیه، تحریر و ارائه دفاتر قانونی

4 - ارسال فهرست معاملات فصلی

مشاغل گروه دوم:

1 - تسلیم اظهارنامه مشاغل گروه دوم

2 - تسلیم خلاصه درآمد و هزینه ماهانه

مشاغل گروه سوم:

1 - تسلیم اظهارنامه مشاغل گروه سوم

2 - تسلیم خلاصه درآمد و هزینه سالانه

مالیات بر درآمد مشاغل مشمول چه اشخاصی می شود؟

اولین ماده از فصل مالیات بر درآمد مشاغل، ماده 93 قانون مالیات های مستقیم است که حکم شمول مالیات مشاغل را به این صورت عنوان می کند: درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل های این قانون در ایران تحصیل کند، پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.

همچنین می توانید به صفحه آزمون آنلاین اشخاص مشمول مالیات مراجعه کنید تا علاوه بر مطالعه توضیحات مربوطه، به طور کلی اشخاص مشمول مالیات های مستقیم را بشناسید و دانش خود را در این زمینه بسنجید.

نکته قابل توجه این است که هر شخص حقیقی ممکن است از طرق مختلف کسب درآمد کند یا به صورت مستقل دارای کسب و کاری باشد. در این صورت مالیات درآمدهای مختلف او به صورت جداگانه محاسبه شود. مثلا اگر درآمد کشاوزی داشته باشد مشمول مالیات بر درآمد کشاورزی است، اگر حقوق بگیر باشد مالیات او بر اساس مالیات حقوق تعیین می شود، اگر ملکی اجاره بدهد، طبق مقررات فصل مالیات اجاره مالیات می دهد و ... اما اگر به صورت مستقل مشغول به کار باشد، معافیت های متعلق از درآمد او کسر می شود و عدد خالصی که باقی می ماند، مشمول مالیات بر درآمد مشاغل است.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل:

در تمامی منابع مالیاتی مفهومی تحت عنوان منبع مالیات بر درآمد وجود دارد که اگر از آن هزینه های قابل قبول مالیاتی و سایر کسورات کم شود، ماخذ مالیات به دست می آید.

طبق ماده 94 قانون مالیات های مستقیم، حاصل ضرب ماخذ در نرخ مالیاتی، مبلغ مالیات را نشان می دهد. حال می خواهیم با ماخذ و نرخ مالیاتی مربوط به صاحبان مشاغل آشنا شویم.

در ماده 93 و 94 قانون مالیات های مستقیم، ماخذ مالیات صاحبان مشاغل تعریف شده است و درباره نرخ اشخاص حقیقی، ماده 131 قانون مالیات های مستقیم که در فصل آخر باب 3 این قانون است،صحبت کرده است.

نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به استثنای مواردی که دارای نرخ جداگانه است، به شرح زیر است:

1 – تا میزان 2 میلیارد ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ 15 درصد

2 – نسبت به مازاد 2 میلیارد ریال تا چهار میلیارد ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ 20 درصد

3 – نسبت به مازاد 4 میلیارد ریال مشمول مالیات سالانه به نرخ 25 درصد

اظهارنامه مالیاتی صاحبان مشاغل:

طبق ماده 100 قانون مالیات های مستقیم، مودیان فصل مالیات بر درآمد مشاغل مکلف هستند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت های شغلی خود را در یک سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا محل جداگانه، طبق نمونه سازمان مالیاتی تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره مالیاتی تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ مذکور در ماده 131 قانون مالیات های مستقیم پرداخت کنند.

نکته: اگر مودی گروه سوم، اظهارنامه مالیاتی مربوط به گروه اول و دوم، یعنی اظهارنامه مالیاتی مربوط به گروه بالاتر از خود را ارسال کند، ایرادی ندارد، ولی اگر مودی اظهارنامه مالیاتی مربوط به گروه پایین تر از خود را بفرستد، برای او به منزله عدم ارسال اظهارنامه محسوب می شود و مشمول جریمه خواهد شد.

انواع اظهارنامه های مالیاتی صاحبان مشاغل:

طبق ماده 100 قانون مالیات های مستقیم، اظهارنامه های مالیاتی صاحبان مشاغل را می توان به 3 دسته زیر تقسیم بندی کرد:

1 – اظهارنامه اصلی که اولین اظهارنامه ای است که در موعد قانونی برای سازمان مالیاتی ارسال می شود.

2 – اظهارنامه جایگزین که آخرین اظهارنامه ای است که در موعد مقرر ارسال می شود، مثلا ممکن است در صورتی که آخرین مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی تا 31 خرداد است، مودی بعد از ارسال اظهارنامه اصلی در تاریخ 20 خرداد، بنا به هر دلیلی، اظهارنامه دیگری در تاریخ 25 خرداد ارسال کند.

3 - اظهارنامه اصلاحی که صرفا در مواقع خاصی ارسال می شود و حداکثر ظرف 1 ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه اصلی با هدف رفع اشتباه برای سازمان مالیاتی ارسال می شود.

توجه داشته باشید که لزوما هر اظهارنامه اصلاحی مورد پذیرش سازمان قرار نمی گیرد و این نوع اظهارنامه صرفا تحت شرایط خاصی پذیرش می شود و مبنای محاسبه مالیات آن سال خواهد بود.

ضمنا اظهارنامه اصلاحی فقط در صورت اصلاح اشتباه طبقه بندی حساب ها و یا اشتباه محاسباتی می تواند ارسال شود.

روش های تسلیم اظهارنامه مالیاتی:

طبق ماده 4 آییننامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات های مستقیم، اظهارنامه های مالیاتی می توانند به 3 روش ارسال شوند:

1 - روش الکترونیکی که 99 درصد مودیان از آن استفاده می کنند و در درگاه الکترونیک خدمات مالیاتی قابل انجام است. به این صورت که مودیان می بایست ابتدا در این سامانه ثبت نام مالیاتی خود را انجام دهند و سپس از طریق آن، اظهارنامه مالیاتی و بسیاری از تکالیف مالیاتی دیگر خود را ارائه دهند.

اگر می خواهید با آموزش ثبت نام در سامانه مالیاتی برای انجام امور مالیاتی خود آشنا شوید، به صفحه سامانه ثبت نام مالیاتی بروید تا توضیحات مربوطه را مشاهده کنید.

2 - روش دستی که مودیان در آن می توانند اظهارنامه مالیاتی خود را با اخذ رسید به اداره مالیاتی تحویل دهند که امروزه با توجه به الکترونیکی شدن اظهارنامه ها، این روش منسوخ شده است.

3 - روش پستی که در مواردی که اظهارنامه یا سایر اوراق که مودی مکلف به تسلیم آن ها می باشد به وسیله اداره پست واصل می گردد. ضمنا طبق ماده 3 آییننامه اجرایی ماده 95 قانون مالیات های مستقیم، تاریخ تسلیم به اداره پست در صورت احراز، تاریخ تسلیم به مرجع مربوطه تلقی خواهد شد.

اظهارنامه مالیاتی یا فرم تبصره 100؟

تبصره ماده 100 قانون مالیات های مستقیم که در ایام اظهارنامه های مالیاتی درباره آن زیاد شنیده می شود، فرمی است که سازمان مالیاتی می تواند بخشی از مشاغل یا گروه هایی را که میزان فروش کالا یا خدمات سالانه آن ها حداکثر 10 برابر معافیت موضوع ماده 84 قانون مالیات های مستقیم باشد، از انجام برخی تکالیف مثل نگهداری اسناد و مدارک یا ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف کند و مالیات آن ها را به صورت مقطوع تعیین و وصول کند.

اما در این رابطه آقای سرحدی در این پادکست نکته بسیار مهمی در خصوص اشخاصی که فرم تبصره 100 ارسال می کنند و علیرغم این که در قانون گفته شده است نیازی به نگهداری اسناد و مدارک ندارند، این طور خاطر نشان کردند: " این حرف درسته، اما کامل نیست، از این نظر که ما ممکن است مشمول مالیات بر ارزش افزوده باشیم. درست است که سازمان مالیاتی به واسطه فرم تبصره ماده 100 یا اظهارنامه پیش فرضی که سازمان آن را تهیه کرده و ما آن را تایید می کنیم در بحث مالیات بر درآمد، ما را رسیدگی نمی کند، اما ممکن است ما جز