รากฐานความคิดในการพัฒนาห้องสมุดและการศึกษาฟินแลนด์ มาจากคำๆ หนึ่งคือ sivistys (อ่านว่า ‘ซีวิสตุส’) เป็นคำที่มีความหมายทั้งในเชิงคุณค่าซึ่งเป็นสากลและความมีเอกลักษณ์เฉพาะในเวลาเดียวกัน อาจมีความหมายว่า Respecting Learning, Thinking, Knowing, Education, Culture, Compassion, Open-mindedness แต่ทั้งหมดนี้สะท้อนความเชื่อและอุดมคติของชาวฟินแลนด์ในเรื่องของประชาธิปไตยและความเท่าเทียม โดยที่ห้องสมุดและการศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของระบบคุณค่าความเชื่อนี้
.
ห้องสมุดจึงเป็นบริการภาครัฐที่ไม่เก็บค่าใช้จ่ายจากประชาชน (เข้าฟรี ยืมฟรี) เพื่อส่งเสริมสิทธิขั้นพื้นฐานด้านการศึกษาและวัฒนธรรม เปิดโอกาสให้ทุกคนสามารถเข้าถึงความรู้ได้อย่างเท่าเทียมกันและต่อเนื่องตลอดชีวิต ทุกเพศ ทุกวัย ทุกเชื้อชาติ รวมถึงผู้อพยพลี้ภัย
.
นอกจากการให้บริการหนังสือและสื่อการเรียนรู้ ห้องสมุดฟินแลนด์ยังใช้เป็นพื้นที่พบปะแลกเปลี่ยนความคิด (common space) พื้นที่ทำงานร่วมกัน (co-working) เป็น makerspace ที่มีอุปกรณ์เครื่องมือให้หยิบยืมใช้งาน เป็นพื้นที่จัดเวิร์คชอป คอนเสิร์ต และกิจกรรมมากมาย รวมไปถึงการนำเอาบริการภาครัฐอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตของผู้คนในชุมชนมาให้บริการแก่ประชาชนถึงในห้องสมุด อาทิ คลินิกสุขภาพแม่และเด็ก สำนักงานประกันสังคม ศูนย์เยาวชน บริการให้คำปรึกษาด้านสุขภาพจิตและการบำบัดผู้ติดยา เป็นต้น
.
ห้องสมุดของฟินแลนด์ยังเป็นองค์กรที่มีบทบาทในการส่งมอบข้อมูลที่เชื่อถือได้ (Reliable Information) ในยุคที่ข่าวปลอมเกิดขึ้นอย่างแพร่หลาย และเป็นสถาบันสำคัญหนึ่งที่ให้ความรู้กับประชาชนในด้าน Digital Literacy, Media Literacy และ Information Literacy รวมถึงเป็นผู้ปกป้องการพูดและแสดงออกอย่างเสรี (Freedom of Expression and Speech)
.
ห้องสมุดเมืองเอสโป เป็นกรณีศึกษาที่น่าสนใจที่สะท้อนถึงความสำเร็จของห้องสมุดประเทศฟินแลนด์ แนวทางในการพัฒนาห้องสมุดมิได้อยู่ที่การสร้างห้องสมุดที่มีหน้าตาสวยงาม แต่มุ่งเน้นการทำให้ประชาชนเข้าถึงห้องสมุด เป็นเมืองแรกที่ริเริ่มการตั้งห้องสมุดในห้างสรรพสินค้าซึ่งสะดวกในการคมนาคม มีการขยายเวลาเปิดปิดห้องสมุด และเปิด “Open Library” ให้สมาชิกเข้าใช้ในช่วงเวลาที่ไม่มีเจ้าหน้าที่ให้บริการ
.
ห้องสมุดประชาชนเมืองเอสโป (Espoo City Library) ได้รับรางวัล Library of the Year 2019 จากเทศกาลหนังสือกรุงลอนดอน และในปีเดียวกัน ห้องสมุดกลางแห่งเมืองเฮลซิงกิ ‘โอดิ’ (Oodi Helsinki Central Library) ซึ่งสร้างขึ้นเพื่อฉลองครบรอบ 100 ปี แห่งการประกาศอิสรภาพของประเทศฟินแลนด์ จากการเป็นเมืองขึ้นของรัสเซีย ได้รับรางวัลห้องสมุดประชาชนยอดเยี่ยมประจำปี 2019 จากสหพันธ์สมาคมห้องสมุดนานาชาติ (IFLA)
.
ฟัง... การบรรยายเรื่อง Living and flourishing with change – development of Finnish libraries บรรยายโดย ยาน่า เตือร์นิ (Jaana Tyrni) ผู้อำนวยการห้องสมุดเมืองเอสโป บันทึกในโอกาสการประชุม TK Forum 2020 หัวข้อ “Finland Library and Education in the Age of Disruption”