ماهور جوزایی - قدم خیر

قدم خیر مقامی حماسی از موسیقی لری است که چهار ضربی و از جمله حماسی های قبیله ای است. زیرا قهرمان اصلی آن شیر زنی بنام قدم خیر از طایقه قلاوند یا قلاون(Qelawan) است . نوازندگان بومی بالاگریوه که آهنگ و شعر قدم خیر را در توصیف دلاوری های او سروده اند ، نام این مقام موسیقی لری را نیز بنام او قدم خیر نهاده اند. اصولا آهنگ های مقامی که بوسیله هنرمندان و نوازندگان بومی منطقه میان کوه و بالاگریوه ساخته شده اند ،مانند اشعار هجایی یک نواخت نیستند، بلکه دارای ضربی آرام و کشش های کوتاه و بلند آوایی و موسیقیایی با بار احساسی قوی هستند که بعلت جاذبه های متغییرش ، شنونده را تحت تاثیر قرار می دهند بی آنکه نیازی به توجیه و توصیف باشند. این حالت از ویژگی های موسیقی میان کوه است زیرا مقام های حماسی دیگر نقاط لرستان دارای طنینی خشمگین و تند است (دایه دایه و مرشد خان). لذا آهنگ و ترانه قدم خیر هم دارای جاذبه های حسی موسیقیایی است و هم موضوعی و توصیفی ترانه ای. از این جهت گاه از قدم خیر در موسیقی لرستان بعنوان اسطوره ای از ایل و تبار لر نام برده اند.

قدم خیر زنی از طایفه قلاوند گرمسیر و پرورش یافته در کوهستان های خشک جنوب لرستان و نمونه ای از یک نسل شجاع و در عین حال زیباست که در دوران آشفتگی های لرستان مدت دراز با قوای دولتی در نبرد بود و بعدا نیز خصیصه قهرمان دوستی و حماسه های پهلوانی الوار نام او را ابدی ساخت. شاعر در این ابیات خاطرات گذشته دو دختر شجاع علی مردان خان والی را در جنگ های با افاغنه زنده می کند …. قدم خیر نماینده یک ایل سرکش و طاغی است که به خاطر رعایت سنت های دیرین ، تحسین همه را بدرقه راه پر خطر خود کرده است . آنان که این شیرزن را دیده اند ، وی را لایق توصیف فراوان دانسته و معتقدند کمتر زیباروئی تا این حد دیده اند. وقتی که گوینده لر شجاعت های قدم خیر را با آن همه برازندگی و زیبائی و دلاوری می ستاید ، شنونده به یاد حماسه گردآفرید شاهنامه حکیم طوسی می افتد

قدم خیر ، دختری زیبا و رشید و دلاور و در جنگ های قبیله ای پشتیبان بی بدیل برادران و طایفه خویش بود. چنانچه اگر گاهی برادران یا افراد قبیله اش در جنگی به محاصره در می آمدند ، این قدم خیر بود که به شهادت دوست و غریبه ، بدون ترس از آتش تفنگ و گلوله دشمن به سنگرنشینان قبیله خود نان و آب و فشنگ و سلاح می رسانید. گاهی رفتار شجاعانه این شیر زن قلاوندی سبب می گردید تا همه وظایف و ویژگی های زن بودن را فراموش کند .

در ابتدای دوره پهلوی زمانی که تازه نیروهای نظامی و ارتش به لرستان و منطقه الوار گرمسیری آمده بودند، میان سربازان و برادران قدم خیر مبارزه و جنگ در گرفت . قلاوندی ها مانع ورود نظامیان به منطقه خود شدند و قدم خیر با برادران خود در این جنگ همراه و هم رزم بود. یکبار نیز که برادرانش در محاصره نظامیان پهلوی بدون آب و فشنگ قرار گرفته بودند، این قدم خیر بود که سوار بر اسب و بدن هیچ ترسی مشک آب و قطار فشنگ را به سنگر برادران خود رسانده وآنان را نجات داد. سرانجام نیروهای دولتی بدلیل کثرت عده و عده برنده جنگ شدند و بعد از چندی عباس خان کشته شد .

قدم خیر با پسر عموی پدرش ازدواج کرد و حاصل این ازدواج پسری بود بنام «محمد خان» که ظاهرا هنوز در قید حیات است. داستان جنگ قدم خیر و طایفه اش با نیروهای دولتی حدود سال های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۰ خورشیدی( حدود ۷۵ سال پیش) اتفاق افتاده است . پس از درگذشت باباخان و عباس خان ، قدم خیر نیز در غم و اندوه برادرانش بیمار و نهایتا دارفانی را وداع گفت ، اما شرح دلاوری های این شیر زن قلاوندی در قالب موسیقی بسیار زیبای حماسی لری نه تنها بر اذهان تک تک مردم لرستان و مناطق همجوار بلکه در جای جای فرهنگ غنی لرستان و ایران باقی مانده و خواهد ماند.