در ۷ اکتبر ۲۰۲۵، درست در صدمین سالگرد مکانیک کوانتومی، آکادمی سلطنتی علوم سوئد جایزه نوبل فیزیک را به سه دانشمند درخشان برای کشف اثرات تونل‌زنی کوانتومی و گسستگی سطوح انرژی در مقیاس ماکروسکوپیِ یک مدار الکتریکی اعطا کرد: این سه دانشمند، جان کلارک از دانشگاه کالیفرنیا، میشل دِوُرِ از دانشگاه ییل و دانشگاه کالیفرنیا، و جان مارتینیس نیز از دانشگاه کالیفرنیا، هستند.

اما این دستاورد دقیقا به چه معناست؟ به زبان ساده، این فیزیکدانان ثابت کردند که اثرات مکانیک کوانتومی در واقع می‌توانند در سیستم‌هایی به بزرگی سیستمی که قابل نگه داشتن در دست است، رخ دهند؛ یعنی آن‌ها نشان دادند که یک مدار الکتریکی کامل، حاوی میلیاردها الکترون، می‌تواند به عنوان یک شیء کوانتومیِ واحد رفتار کند و پدیده‌هایی مانند تونل‌زنی کوانتومی و سطوح انرژی گسسته را نشان دهد.

البته، این موضوع جدیدی نیست؛ همان‌طور که اُله اریکسون، رئیس کمیته نوبل فیزیک، در این مراسم، بیان کرد: "امروزه هیچ فناوری پیشرفته‌ای که بر مکانیک کوانتومی تکیه نکند، وجود ندارد"، چرا که کار این دانشمندان در اواسط دهه ۱۹۸۰ پایه‌های کامپیوترهای کوانتومی امروزی و حسگرهای کوانتومی را بنا نهاده است.

در این اپیزود ویژه از کوانتوم تک، جست‌وجویی علمی برای درک اینکه بزرگترین مقیاس یک سیستم که همچنان رفتار کوانتومی نشان دهد خواهیم داشت و سپس آزمایش‌های پیشگامانه‌ای که برنده جایزه امسال شدند را بررسی خواهیم کرد، و خواهیم دید که چگونه این کشف مهم در حال شکل‌دادن به فناوری‌های کوانتومی است که آینده ما را متحول خواهند کرد. با رادیو سایکت همراه باشید.

رادیو سایکت: اپیزود ویژه نوبل فیزیک 2025؛ کوانتوم در دستان بشر

اپیزود پانزدهم از فصل کوانتوم تِک

سازنده پادکست: مدرسه علم و فناوری کوانتوم سایکت (psiket.com)

نویسنده: نازلی صمدی

ناظر علمی: دکتر مهدی رمضانی

گوینده و تدوین‌گر: مهندس امیررضا ری‌پور