آخرین آمارها حاکی از آنند که نزدیک به نیمی از مبتلایان به اچ‌آی‌وی/ایدز هنوز شناسایی نشده‌اند و "انگ اجتماعی"، عاملی مخرب‌تر از خود بیماری، کیفیت زندگی آن‌ها را به شدت تحت‌الشعاع قرار داده است.در حالی که جهان اول دسامبر را به عنوان روز جهانی ایدز گرامی می‌دارد تا بر اهمیت پیشگیری، درمان و حمایت از مبتلایان به اچ‌آی‌وی/ایدز تأکید کند، در ایران، نه تنها بسیاری از مبتلایان به این بیماری هنوز شناسایی نشده‌اند، بلکه در انزوای اجتماعی و روانی شدیدی به سر می‌برند.

رئیس مرکز تحقیقات ایدز ایران خردادماه امسال با اشاره آمار سال گذشته گفته بود که تعداد بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی که شناسایی شده‌اند، حدود ۲۵ هزار نفر بوده، در حالی که تعداد تخمین زده‌شده مبتلایان به ۴۵ هزار نفر می‌رسد. به گفته لادن عباسیان، این آمار نگران‌کننده نشان می‌دهد که "نزدیک به ۵۰ درصد" بیماران در کشور شناسایی نشده‌اند و از مزایای تشخیص و درمان محروم هستند.

در این میان، آمارها حاکی از آنند که با وجود این که در گذشته "اعتیاد تزریقی" عامل اصلی ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی بود، در سال ۱۴۰۳ خورشیدی ۶۵ درصد از موارد تازه‌شناسایی‌شده از طریق "رفتار جنسی پرخطر" مبتلا شده‌اند. بیشترین گروه سنی درگیر بیماری نیز افراد ۲۵ تا ۳۹ سال بودند.

اِنگ و تبعیض: ویروسی مخرب‌تر از اچ‌آی‌وی

برای مبتلایان به اچ‌آی‌وی/ایدز بزرگ‌ترین چالش، مقابله با "انگ" (Stigma) و تبعیض اجتماعی است. از آنجا که ابتلا به این بیماری در اذهان عمومی به‌طور نادرست با رفتارهای غیرقابل قبول اجتماعی مانند روابط جنسی یا اعتیاد پیوند خورده، بیماران همچنان با طرد و قضاوت مواجه می‌شوند.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

دکتر مینو محرز، استاد بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران هشتم آذرماه (۲۹ نوامبر) به روزهایی اشاره کرد که هیچ مرکز درمانی حاضر به پذیرش بیماران اچ‌آی‌وی نبود. او در این مورد گفت: «در این شرایط ما با صحبت‌های فراوان توانستیم بیماران را در بخش عفونی بیمارستان امام خمینی تهران بستری کنیم. درمانی وجود نداشت و اغلب، جوانان زیر چشم ما به مرحله بیماری ایدز می‌رسیدند و از دنیا می‌رفتند.»



محرز از طرد اجتماعی شدید بیماران و حتی خانواده‌هایشان سخن گفته بود؛ تا جایی که گاه خانواده درجه‌یک نیز در مراسم سوگواری حضور نمی‌یافتند.

این متخصص بیماری‌های عفونی به مواردی اشاره کرده بود که حتی پس از مرگ هم بیماران از شست‌وشوی پیکر تا ترس کارکنان غسالخانه با تبعیض مواجه بودند.

به گفته محرز اما هنوز اچ‌آی‌وی/ ایدز در جامعه و حتی در میان کادر درمان با انگ بالایی مواجه است؛ موضوعی که در پژوهش‌ها نیز تأیید شده و مانع ارائه خدماتی مانند جراحی، زایمان و دندانپزشکی می‌شود، در حالی که بیمارانِ تحت درمان و با بار ویروسی صفر، مسری نیستند.



این انگ اجتماعی که اغلب بر پایه کلیشه‌ها یا برداشت‌های نادرست از راه‌های انتقال شکل می‌گیرد، به گفته یک متخصص پزشکی اجتماعی تبعات وخیمی به دنبال دارد، از جمله پنهان‌کاری و انزوا. به طوری که ترس از افشای بیماری، بیماران را وادار به پنهان‌کاری از خانواده، دوستان و حتی برخی پزشکان می‌کند. این پنهان‌کاری، پشتیبانی اجتماعی را به شدت کاهش داده و منجر به تنهایی عاطفی و انزوای اجتماعی می‌شود.

همچنین ترس از قضاوت یا برخورد نامناسب، کاهش پایبندی به درمان، پیشرفت بیماری و افزایش خطر انتقال را در پی دارد؛ حتی با وجود این که طی سالیان اخیر برای کاهش شیوع ویروس اچ‌آی‌وی مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری در سرتاسر ایران راه‌اندازی شده‌اند و تست اچ‌آی‌وی/ایدز به‌صورت کاملاً رایگان و البته محرمانه در آنها انجام می‌شود.

این متخصص به تبعاتی از جمله تبعیض در زندگی نیز اشاره کرده و می‌افزاید: «انگ اجتماعی حتی در زمینه‌هایی مانند ازدواج نیز مانع‌تراشی می‌کند؛ در حالی که به دلیل پیشرفت‌های دارویی، بیماری کاملاً قابل کنترل است و حتی زنان مبتلا می‌توانند با کنترل دارویی، فرزند سالم به دنیا بیاورند.»

این متخصص پزشکی اجتماعی که نخواست نامش فاش شود، در گفتگو با دویچه‌وله فارسی افزود، به دلیل ماهیت مزمن، تهدیدکننده و انگ‌آلود اچ‌آی‌وی/ایدز مبتلایان به طور قابل‌توجهی در معرض اختلالات روانی همزمان از جمله افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد و افکار خودکشی قرار دارند. این اختلالات نه تنها بار بیماری را تشدید می‌کنند، بلکه به طور مستقیم مستقیم بر کیفیت زندگی و پایبندی به درمان اثر می‌گذارند.



نیاز به آموزش نوین و نقش مخرب رسانه‌ها

رئیس اورژانس اجتماعی بهزیستی کشور نهم آذرماه ضمن تأکید بر لزوم آموزش‌های نوین بومی و منطبق با فرهنگ جامعه، به نقش مخرب برخی رسانه‌ها در گذشته اشاره کرده و گفته بود: «رسانه‌ها در مقاطعی با تولید سریال‌ها و داستان‌هایی که بیشتر جنبه انگ‌افزایی داشت، نه تنها کمکی به کاهش آسیب‌های ناشی از انگ نکردند، بلکه در مواردی موجب بازتولید ترس و برچسب‌زنی شدند.»

در این میان، به گفته کارشناسان، نبود آموزش جامع جنسی در مدارس یکی از خلأهای جدی نظام آموزشی ایران در حوزه سلامت عمومی است و به‌طور مستقیم بر توان سیستم بهداشت کشور برای پیشگیری از اچ‌آی‌وی/ ایدز تأثیر می‌گذارد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

به گفته متخصص پزشکی اجتماعی، در حالی که الگوی انتقال اچ‌آی‌وی طی سال‌های اخیر به‌سمت روابط جنسی محافظت‌نشده تغییر کرده، ساختار آموزشی همچنان با سکوت سازمان‌یافته یا محدودیت‌های رسمی درخصوص این موضوع روبرو است. این فاصله میان نیاز واقعی نسل نوجوان و محتوای ارائه‌شده در مدارس موجب می‌شود دانش‌آموزان در مهم‌ترین دوره شکل‌گیری رفتارهای سلامت‌محور، فاقد آگاهی ضروری درباره پیشگیری باشند.

به گفته او، در حالی که سن آسیب‌های اجتماعی بسیار پایین آمده، بدون آموزش ساختاریافته، نوجوانان مهارت‌های عملی لازم برای نه گفتن، تصمیم‌گیری سالم، گفتگوی جنسی، و استفاده از روش‌های پیشگیری را کسب نمی‌کنند. این در حالی است که تجارب بین‌المللی نشان می‌دهد آموزش جنسی مبتنی بر شواهد نه تنها موجب افزایش رفتارهای پرخطر نمی‌شود، بلکه احتمال روابط محافظت‌نشده را کاهش داده و آگاهی نسبت به اچ‌آی‌وی را به‌طور معنادار افزایش می‌دهد.