همایش سرنوشت‌ساز امسال سازمان ملل درباره تغییرات اقلیمی در برزیل با موجی از اخبار جعلی و اطلاعات نادرست همزمان شده است. هدف این کارزار نشر اخبار جعلی، ممانعت از شکل‌گیری جبهه‌ای واحد برای گذار سریع از سوخت‌های فسیلی است.نشست سرنوشت‌ساز امسال سازمان ملل متحد درباره تغییرات اقلیمی در برزیل (COP30)، با موجی از اخبار جعلی و اطلاعات نادرست روبه‌رو است که به نظر می‌رسد هدف آن ممانعت از شکل‌گیری هرگونه جبهه واحد برای گذار سریع از سوخت‌های فسیلی باشد.

کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP30) در زمانی برگزار می‌شود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده و رهبر بزرگ‌ترین آلاینده تاریخی کربن در جهان، حمله‌ای بی‌سابقه را به برنامه‌های اقلیمی و انرژی‌های تجدیدپذیر آغاز کرده است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

ترامپ از زمان روی کار آمدن در ژانویه، از رسانه‌های اجتماعی برای تقویت دروغ‌هایی درباره انرژی بادی استفاده کرده است؛ برای مثال، ادعا کرده که توربین‌های بادی باعث سرطان می‌شوند و نهنگ‌ها را می‌کشند. او همچنین با صدور چند فرمان اجرایی، متعهد به "آزادسازی" انرژی فسیلی شد که آن را "مقرون‌به‌صرفه و قابل اعتماد" می‌نامد، در حالی که به‌غلط ادعا کرده است انرژی‌های تجدیدپذیرِ به گفته او "ایدئولوژیک"، موجب از بین رفتن مشاغل و افزایش هزینه‌های انرژی می‌شوند و مصرف‌کنندگان را "نابود" می‌کنند.

چنین اطلاعات گمراه‌کننده‌ای این واقعیت را نادیده می‌گیرد که انتشار گازهای ناشی از سوزاندن زغال‌سنگ، گاز و نفت در حال تغییر اقلیم زمین است و موجب خشکسالی، سیل، طوفان و گرمای مرگبار می‌شود.

بیشتر بخوانید: کنفرانس جهانی اقلیم در میان بیم و امیدها

این ادعاها همچنین با این واقعیت در تضاد است که ظرفیت رو‌به‌رشد انرژی خورشیدی و بادی در سال‌های اخیر، ارزان‌ترین برق جهان را فراهم کرده است. انرژی پاک به ازای هر یک دلار سرمایه‌گذاری، سه برابر بیشتر از صنعت سوخت فسیلی شغل ایجاد می‌کند.

بازتاب فریب‌های کلاسیک اقلیمی ترامپ

کتی مالوی، مدیر کارزار پاسخ‌گویی در "برنامه اقلیم و انرژی اتحادیه دانشمندان نگران" (یک نهاد علمی غیرانتفاعی مستقر در ایالات متحده)، به دویچه‌وله گفت: «دولت ترامپ از یک کتابچه راهنمای اطلاعات نادرست کهنه استفاده می‌کند و دوباره همان تاکتیک‌های آشکار انکار [تغییرات اقلیمی] را زنده می‌کند که صنعت سوخت فسیلی در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ به‌کار می‌برد.»

او افزود شرکت‌های نفت، گاز و زغال‌سنگ با الگوبرداری از تاکتیک‌های فریب صنعت دخانیات درباره اثرات سیگار بر سلامتی، در حال "ایجاد تردید نسبت به دانش اقلیم‌شناسی و به بن‌بست کشاندن سیاست‌های اقلیمی، انرژی پاک و حمل‌ونقل پاک" هستند.

همایش‌های اقلیمی سازمان ملل همواره از اهداف اصلی حمله شرکت‌های سوخت فسیلی، به منظور ایجاد تاخیر در روند گذار انرژی به شمار می‌رفته‌اند. یک ارزیابی در سال گذشته نشان داد که بیش از هزار و ۷۷۰ لابی‌گر سوخت فسیلی اجازه حضور در کنفرانس COP29 در باکو، جمهوری آذربایجان را داشتند که تعداد آن‌ها بیشتر از هیأت‌های اعزامی همه کشورها (به‌جز سه کشور) بود.

بیشتر بخوانید: عقب‌نشینی سبز اروپا؛ هدف اقلیمی ۲۰۴۰ تضعیف شد

در سال ۲۰۲۳، پژوهشگران فاش کردند که شرکت‌های انرژی فسیلی به شرکت متا، مالک پلتفرم‌های فیس‌بوک، اینستاگرام و واتس‌اپ، برای راه‌اندازی تبلیغات گمراه‌کننده درباره اقلیم در آستانه کنفرانس COP28 در امارات متحده عربی تا حدود پنج میلیون دلار (۴.۳ میلیون یورو) پرداخت کرده‌اند. بر اساس این گزارش، چهار غول نفت و گاز جهان، شامل شل، اکسون‌موبیل، بی‌پی و توتال‌انرژی، ۹۸ درصد از هزینه این تبلیغات را تامین کرده بودند.

مقابله با اطلاعات نادرست از طریق شفافیت

در شرایطی که بیم آن می‌رود جهان، هدف توافق پاریس مبنی بر محدود کردن گرمایش زمین به یک و نیم درجه بالاتر از سطوح عصر پیشاصنعتی را از دست داده باشد، تلاش هماهنگی برای مقابله با تردیدافکنی و تاخیر در اقدام اقلیمی در حال شکل‌گیری است.

برنامه جهانی "درستی اطلاعات درباره تغییرات اقلیمی" به رهبری برزیل برای نخستین بار در دستور کار رسمی کنفرانس COP30 قرار دارد. هدف این برنامه، تامین مالی پژوهش، روزنامه‌نگاری تحقیقی و کارزارهای ارتباطی اقلیمی است که با دیدگاه‌های ضدعلمی مقابله کرده و علم اقلیم و ارائه راه‌حل‌های آن‌ را تقویت می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اهداف ۲۰۳۰ سازمان ملل به سختی قابل دستیابی هستند

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، در نوامبر ۲۰۲۴ هنگام معرفی این طرح در نشست گروه ۲۰ گفت: «ما باید با کارزارهای هماهنگ اطلاعات نادرست که پیشرفت جهانی در زمینه تغییر اقلیم را مختل می‌کنند، از انکار آشکار [تغییرات اقلیمی] گرفته تا "سبزشویی" [یعنی ترفند بازاریابی شرکت‌ها برای اینکه محصولات خود را به دروغ، سازگار با محیط زیست جا بزنند] و آزار دانشمندان اقلیمی، مبارزه کنیم.»

بیشتر بخوانید: سازمان ملل: زمین در مسیر گرمایش ۲.۸ درجه‌ای قرار دارد

اجه البی، دانشمند مشاور در "هیئت علمی درستی اطلاعات درباره علم اقلیم" (یک سازمان علمی جهانی مستقر در سوئیس)، می‌گوید: «در شرایطی که دولت‌ها همچنان تولید سوخت فسیلی را افزایش می‌دهند، حتی در حالی که به‌طور علنی به هدف خالص صفر متعهد می‌شوند، ضروری است که جامعه مدنی در سراسر جهان برای اطمینان از دسترسی عموم و سیاست‌گذاران به اطلاعات دقیق، سازگار، قابل اعتماد و شفاف متحد شود.»

او به دویچه‌وله گفت که با گرد هم آوردن پژوهشگران و متخصصان رسانه، این ابتکار نمونه‌ای از "نوع مشارکت مدنی لازم" برای مقابله با اطلاعات نادرست است.

در همین حال، ائتلاف "اقدام اقلیمی علیه اطلاعات نادرست" (CAAD)، یک نهاد ناظر جهانی اقلیم، از رسانه‌ها و شرکت‌های بزرگ فناوری خواسته است که محتوای دروغین زیان‌بار درباره اقلیم را برای مخاطبان خود پالایش کنند و درباره منبع هرگونه اطلاعات نادرست شفاف‌سازی کنند تا "شفافیت و پاسخ‌گویی" تضمین شود. فیلیپ نیوئل، ‌رئیس مشترک ارتباطات این ائتلاف نیز این موضوع را تأیید کرده است.

بیشتر بخوانید: بلایای طبیعی در جهان بیش از ۱۳۰ میلیارد دلار خسارت زده‌اند

اما دروغ‌های اقلیمی که تازه‌ترین آن‌ها از سوی دولت ترامپ درباره هزینه و پتانسیل اشتغال‌زایی انرژی‌های تجدیدپذیر منتشر شده، اکنون در رسانه‌های سراسر جهان تکرار می‌شوند.

اوا مورل، دبیرکل سازمان غیردولتی اقلیمی "کوتا کلیما" می‌گوید: «بازگشت ترامپ به قدرت در ژانویه موجب افزایش چشمگیر انتشار اطلاعات نادرست اقلیمی در رسانه‌های فرانسوی شده است.»

گزارشی که با همکاری این سازمان درباره اطلاعات نادرست اقلیمی تدوین شده، نشان داد موارد فریب اقلیمی در رسانه‌های فرانسه در هشت ماه نخست سال ۲۰۲۵ سه برابر شده است.

"فرصتی بی‌سابقه" برای مقابله با فریب سوخت فسیلی

«در شرایطی که کشورها تا سال ۲۰۳۰ در مسیر تولید بیش از دو برابر آن میزان سوخت فسیلی قرار دارند که برای محدود کردن گرمایش زمین به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد مجاز شمرده می‌شود، ارتباطات علمی شفاف و دقیق درباره اقلیم اهمیتی حیاتی دارد.»

این موضوع در تازه‌ترین گزارش شکاف تولید (Production Gap Report) مطرح شده است، گزارشی که "ناهماهنگی" میان میزان برنامه‌ریزی‌شده‌ تولید ملی سوخت فسیلی و سطح واقعی تولید جهانی را پایش می‌کند.

مالوی گفت اگر کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل (COP30) امیدوار است که بتواند این ناهماهنگی را برطرف کند، باید از "فرصتی بی‌سابقه" برای تسهیل "اقدام هماهنگ جهانی برای مقابله با اطلاعات نادرست" بهره بگیرد.

او گفت: «افشای فریب‌کاری‌ها و روش‌های پنهان صنعت سوخت فسیلی یکی از بهترین راهبردهایی است که در اختیار داریم». به گفته او استفاده از "اطلاعات درست و دستکاری نشده و قابل اعتماد"، می‌تواند فشار برای گذار سریع به انرژی پاک را تقویت کند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

الیزیو ماروبو، فعال و مشاور حقوقی "اتحادیه مردمان بومی در دره جاواری برزیل"، با بیان این که در کنفرانس COP30 باید اطلاعات گمراه‌کننده اقلیمی را همان‌طور که هست نام‌گذاری کرد، گفت: «من از اصطلاح "اخبار جعلی" خوشم نمی‌آید.»

او در ادامه افزود: «این اصطلاح در نهایت باعث مشروع جلوه دادن چیزی می‌شود که اصلا خبر نیست. من ترجیح می‌دهم آن را همان‌طور که واقعا هست بنامم: دروغ.»