پادکست علمی نکسوس

در این قسمت از پادکست نکسوس، به بررسی اسب‌هایی می‌رویم که با استفاده از فناوری CRISPR-Cas9، ژنوم آن‌ها ویرایش شده است و این دستاورد علمی را بطور عمیق بررسی می‌کنیم که هم هیجان‌انگیز و هم بحث‌برانگیز است. پنج اسب اصلاح‌شده ژنتیکی در آرژانتین متولد شده‌اند. این اسب‌ها که کلون‌هایی از یک اسب برنده مسابقات چوگان هستند، یک تفاوت کلیدی دارند: ژن myostatin آن‌ها دستکاری شده تا سرعت و قدرت عضلانی‌شان افزایش یابد. اما آیا این فناوری، تهدیدی برای سنت‌های پرورش اسب و معیشت پرورش‌دهندگان است؟ در این اپیزود، با دیدگاه‌های مختلف در مورد این موضوع آشنا می‌شویم. از نگرانی‌های مربوط به اخلاق و عواقب ناخواسته احتمالی، تا مزایای بالقوه در بهبود تولید محصولات دامی و مقاومت در برابر بیماری‌ها. همچنین، به بررسی سایر حیوانات ویرایش‌شده با CRISPR می‌پردازیم، از جمله گاوهایی با موهای کوتاه برای تحمل گرما و خوک‌هایی مقاوم به بیماری‌های تنفسی. با ما در اپیزود ۳۲ پادکست علمی نکسوس همراه باشید تا در این سفر علمی و اخلاقی، به سوالات اساسی در مورد آینده اصلاح ژنتیکی حیوانات پاسخ دهیم. آیا CRISPR می‌تواند راهی برای حل چالش‌های جهانی مانند امنیت غذایی و تغییرات آب و هوایی باشد؟ یا اینکه خطرات آن، بیشتر از فوایدش است؟ کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - CRISPR-Cas9: یک فناوری ویرایش ژن که به دانشمندان اجازه می‌دهد DNA را در مکان‌های خاصی برش داده و تغییر دهند. این ابزار قدرتمند می‌تواند برای تغییر بیان ژن و دستیابی به ویژگی‌های مطلوب استفاده شود. - ژنوم (Genome): کل مجموعه DNA یک موجود زنده، شامل تمام ژن‌ها و اطلاعات ژنتیکی آن. - مایوستاتین (myostatin): ژنی که در تنظیم رشد عضلات نقش دارد. غیرفعال کردن یا تغییر این ژن می‌تواند باعث افزایش توده عضلانی شود. - فیبروبلاست جنینی (Fetal Fibroblasts): سلول‌های بافت همبند که از جنین گرفته می‌شوند و می‌توانند برای کلون‌سازی استفاده شوند. - ژن PRLR (Prolactin Receptor): ژنی که گیرنده پرولاکتین را کد می‌کند. پرولاکتین هورمونی است که در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف از جمله رشد مو نقش دارد. ویرایش این ژن می‌تواند منجر به موهای کوتاه‌تر و مقاوم‌تر به گرما در گاوها شود. - ژن CD163: ژنی که پروتئینی را کد می‌کند که به عنوان گیرنده ویروس عامل سندرم تولید مثل و تنفسی خوک (PRRS) عمل می‌کند. ویرایش این ژن می‌تواند خوک‌ها را در برابر این بیماری مقاوم کند. - ژن GGTA1: ژنی که مسئول تولید مولکول قندی به نام آلفا-گال است. این مولکول در بیشتر پستانداران وجود دارد، اما در انسان وجود ندارد. برخی افراد به آلفا-گال حساسیت دارند و خوردن گوشت قرمز باعث واکنش آلرژیک در آن‌ها می‌شود. - اثر خارج از هدف (Off-target effects): اثرات ناخواسته ویرایش ژن در مکان‌هایی غیر از مکان مورد نظر. این اثرات می‌توانند منجر به جهش‌های ناخواسته و مشکلات سلامتی شوند. منبع خبر: First CRISPR horses spark controversy: what’s next for gene-edited animals? (https://doi.org/10.1038/d41586-025-02800-7) منابع اشاره شده در این اپیزود: 1. Sport Ethics Phil. 15, 227–250 (2020). (Campbell, M. L. H. & McNamee, M. J. Sport Ethics Phil. 15, 227–250 (2020).) (https://doi.org/10.1080/17424966.2020.1735299) 2. Proc. Natl Acad. Sci. USA 118, e2004831117 (2021). (Epstein, L. R., Lee, S. S., Miller, M. F. & Lombardi, H. A. Proc. Natl Acad. Sci. USA 118, e2004831117 (2021).) (https://doi.org/10.1073/pnas.2004831117) 3. Appl. Biosaf. 23, 168–179 (2018). (Landel, C. & Pritchett-Corning, K. R. Appl. Biosaf. 23, 168–179 (2018).) (https://doi.org/10.1177/1535676018783681) 4. Nanoethics 18, 6 (2024). (Pozzebon, M., Guldbrandtsen, B. & Sandøe, P. Nanoethics 18, 6 (2024).) (https://doi.org/10.1007/s11569-023-00499-3) تصویر روی کاور: دانشمندان اولین اسب‌های جهان را با ویرایش ژنوم با واسطه CRISPR پرورش داده‌اند تا قدرت و سرعت عضلات آن‌ها را افزایش دهند. منبع تصویر: Credit: Acceligen

آیا غذاهای فوق فرآوری شده واقعاً اینقدر مضر هستند؟ در این قسمت ۳۱ از پادکست نکسوس، به بررسی علمی این موضوع می‌پردازیم که آیا باید نگران مصرف غذاهای فرآوری شده باشیم یا خیر. از پیتزاهای یخ‌زده و ناگت‌های مرغ گرفته تا ماست‌های طعم‌دار و نان‌های صنعتی، غذاهای فوق فروری شده بخش بزرگی از رژیم غذایی مدرن را تشکیل می‌دهند. اما آیا این غذاها واقعاً به همان اندازه که گفته می‌شود برای سلامتی ما مضر هستند؟ در این اپیزود، با آخرین یافته‌های علمی در مورد اثرات غذاهای فوق فرآوری شده بر سلامتی آشنا می‌شویم. خواهیم شنید که چگونه محققان در تلاشند تا ارتباط بین مصرف این غذاها و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند چاقی، دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی عروقی و حتی افسردگی را درک کنند. در این اپیزود خواهید شنید: - در مورد سیستم NOVA، سیستمی که غذاها را بر اساس میزان فرآوری آن‌ها طبقه‌بندی می‌کند، بیشتر بدانید. - تاثیرات غذاهای فوق فرآوری شده بر میزان کالری مصرفی، سرعت غذا خوردن و حتی میکروبیوم روده را بررسی کنیم. - نظرات مختلف دانشمندان و متخصصان تغذیه را در مورد این موضوع بشنویم و بفهمیم که آیا واقعاً باید غذاهای فوق فرآوری شده را به طور کامل از رژیم غذایی خود حذف کنیم یا خیر. - راهکارهایی عملی برای انتخاب غذاهای سالم‌تر و کاهش مصرف غذاهای فوق فرآوری شده در زندگی روزمره یاد بگیریم. این قسمت از پادکست نکسوس برای همه کسانی که به سلامتی خود اهمیت می‌دهند و می‌خواهند انتخاب‌های آگاهانه‌تری در مورد تغذیه خود داشته باشند، مفید خواهد بود. پس با ما همراه شوید تا با نگاهی علمی و دقیق، به این سوال پاسخ دهیم که آیا واقعاً باید از غذاهای فوق فرآوری شده ترسید؟ توضیح کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - غذاهای فوق فرآوری شده (ultra-processed foods): «مواد غذایی که آنقدر فرآوری شده‌اند که دیگر در محصول نهایی قابل تشخیص نیستند. - گمیکروبیوم روده: به مجموعه باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و سایر میکروارگانیسم‌هایی گفته می‌شود که در دستگاه گوارش زندگی می‌کنند. میکروبیوم روده نقش مهمی در هضم غذا، تولید ویتامین‌ها، تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت عمومی بدن دارد. - شاخص توده بدنی (BMI): شاخصی است که با استفاده از قد و وزن افراد، میزان چاقی یا لاغری آن‌ها را تخمین می‌زند. - کوتاه زنجیره اسیدهای چرب: این ترکیبات توسط باکتری های روده بزرگ تولید می شوند. نقش مهمی در تنظیم قند خون و بهبود واکنش بدن به انسولین دارند. - GLP-1: هورمونی است که باعث سیری می شود. منبع خبر: Are ultra-processed foods really so unhealthy? What the science says (https://doi.org/10.1038/d41586-025-02754-w), Nature 645, 22-25 (2025) منابع اشاره شده در این اپیزود: 1. Public Health Nutr. 12, 729–731 (2009) (https://doi.org/10.1017/S136898000900094X) (Public Health Nutr., 2009) 2. BMJ 383, e075294 (2023) (https://doi.org/10.1136/bmj-2023-075294) (BMJ, 2023) 3. BMJ 384, e077310 (2024) (https://doi.org/10.1136/bmj-2023-077310) (BMJ, 2024) 4. BMJ 385, e078476 (2024) (https://doi.org/10.1136/bmj-2023-078476) (BMJ, 2024) 5. Mædica 14, 402–407 (2019) (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32153673/) 6. Nutrients 14, 23 (2022) (https://doi.org/10.3390/nu14010023) (Nutrients, 2022) 7. Nature Med. https://doi.org/10.1038/s41591-025-03842-0 (2025) (https://doi.org/10.1038/s41591-025-03842-0) (Nature Medicine, 2025) 8. Public Health Nutr. 22, 936–941 (2019) (https://doi.org/10.1017/S1368980018003541) (Public Health Nutr., 2019) 9. Cell Metab. 30, 67–77 (2019) (https://doi.org/10.1016/j.cmet.2019.05.008) (Cell Metabolism, 2019) 10. Nature Food 4, 144–147 (2023) (https://doi.org/10.1038/s43016-023-00693-w) (Nature Food, 2023) 11. Obesity 27, 1761–1768 (2019) (https://doi.org/10.1002/oby.22578) (Obesity, 2019) 12. Am. J. Clin. Nutr. 100, 123–151 (2014) (https://doi.org/10.3945/ajcn.113.081525) (American Journal of Clinical Nutrition, 2014) 13. Am. J. Clin. Nutr. 116, 244–254 (2022) (https://doi.org/10.1093/ajcn/nqac072) (American Journal of Clinical Nutrition, 2022) 14. Nature Commun. 14, 3161 (2023) (https://doi.org/10.1038/s41467-023-38878-9) (Nature Communications, 2023) 15. Cell Metab. 37, 616–628 (2025) (https://doi.org/10.1016/j.cmet.2024.12.016) (Cell Metabolism, 2025) 16. Adv. Nutr. 14, 718–738 (2023) (https://doi.org/10.1016/j.advnut.2023.05.007) (Advances in Nutrition, 2023) 17. Eur. J. Clin. Nutr. 76, 1245–1253 (2022) (https://doi.org/10.1038/s41430-022-01114-1) (European Journal of Clinical Nutrition, 2022) 18. Curr. Nutr. Rep. 13, 23–28 (2024) (https://doi.org/10.1007/s13668-023-00484-4) (Current Nutrition Reports, 2024) تصویر روی کاور: غذاهای فوق فرآوری شده، از جمله بسیاری از تنقلات موجود در قفسه های سوپرمارکت، معمولا چربی، نمک و شکر بالایی دارند. منبع تصویر: Guillaume Souvant/AFP via Getty

آیا آماده‌اید تا به دنیای هیجان‌انگیز و پرحاشیه احیای نسل حیوانات منقرض‌شده قدم بگذارید؟ در این قسمت از پادکست نکسوس، به سراغ یکی از جنجالی‌ترین پروژه‌های شرکت Colossal Biosciences می‌رویم: تلاش برای بازگرداندن «گرگ‌های وحشت» به دنیای امروز. داستان از آزمایشگاهی در دالاس، تگزاس آغاز می‌شود، جایی که محققان با ویرایش ژنوم سلول‌های خونی گرگ‌های خاکستری، سعی در خلق موجودی شبیه به گرگ‌های وحشت (دایر وولف) داشتند. تولد سه توله گرگ حاصل این تلاش‌ها، موجی از هیجان و انتقاد را در جامعه علمی و رسانه‌ها برانگیخت. در اپیزود ۳۰ از پادکست نکسوس، به بررسی این موضوع می‌پردازیم که آیا واقعاً می‌توان این موجودات را «گرگ وحشت» نامید؟ آیا این تلاش‌ها به حفظ گونه‌های در معرض خطر کمک می‌کند یا صرفاً یک نمایش تبلیغاتی پرهزینه است؟ و چه تبعاتی ممکن است در پی داشته باشد؟ همچنین، به بررسی اختلاف نظرهای شدید بین شرکت Colossal و سایر دانشمندان، اتهامات مربوط به تلاش برای بی‌اعتبار کردن منتقدان، و سوالات اساسی درباره اخلاق و مسئولیت‌پذیری در حوزه احیای نسل می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا در این سفر پر فراز و نشیب، به اعماق علم، اخلاق و جاه‌طلبی‌های بشر در مواجهه با طبیعت قدم بگذاریم. کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - ژنوم (Genome): مجموعه کامل دستورالعمل‌های ژنتیکی یک موجود زنده، که در DNA آن ذخیره شده است. مانند یک کتابچه راهنمای کامل برای ساخت و عملکرد یک موجود زنده. - کلونینگ (Cloning): فرایند ایجاد یک کپی ژنتیکی دقیق از یک موجود زنده. - CRISPR-Cas9: یک تکنولوژی ویرایش ژن که به دانشمندان اجازه می‌دهد تا DNA را با دقت بسیار بالا تغییر دهند. - پالئوژنتیک (Palaeogenetics): مطالعه DNA باستانی برای درک گذشته موجودات زنده. - کنامِ اکولوژیک (Ecological niche): نقش و جایگاه یک گونه در یک اکوسیستم، شامل تمام تعاملات آن با محیط زیست و سایر گونه‌ها. - Canids: خانواده‌ای از پستانداران گوشتخوار که شامل سگ‌ها، گرگ‌ها، روباه‌ها و شغال‌ها می‌شود. - مارسپیال (Marsupial): جونده کیسه دار. پستانداری که نوزاد نارَس خود را در کیسه حمل می‌کند تا زمانی که به رشد کافی برسد. منبع خبر: This company claimed to ‘de-extinct’ dire wolves. Then the fighting started. (https://doi.org/10.1038/d41586-025-02456-3) Nature 644, 21-23 (2025) منابع اشاره شده در این اپیزود: First birth of an animal from an extinct subspecies (Capra pyrenaica pyrenaica) by cloning. (https://doi.org/10.1016/j.theriogenology.2008.11.005) (2009) On the ancestry and evolution of the extinct dire wolf (https://doi.org/10.1016/j.theriogenology.2008.11.005) (2025) Before making a mammoth, ask the public (https://doi.org/10.1038/d41586-021-02844-5) (2021) تصویر روی کاور: دو حیوان خلق‌شده توسط شرکت تگزاسی Colossal Biosciences به عنوان بخشی از پروژه شبیه‌سازی ویژگی‌های گرگ دایر. منبع تصویر: Colossal Biosciences

آیا هوش مصنوعی (AI) می‌تواند مقالات علمی بنویسد؟ این سوالی است که ذهن بسیاری از محققان و ناشران را درگیر کرده است. با پیشرفت سریع ابزارهای هوش مصنوعی مانند ChatGPT، نگرش‌ها نسبت به استفاده از آنها در نوشتن مقالات پژوهشی نیز در حال تغییر است. اما آیا این تغییرات همواره مثبت هستند؟ در اپیزود ۲۹ پادکست نکسوس، به بررسی نتایج یک نظرسنجی گسترده از مجله‌ی معتبر Nature می‌پردازیم که به بررسی دیدگاه‌های پژوهشگران در سراسر جهان درباره استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند نگارش و انتشار مقالات علمی پرداخته است. در این نظرسنجی، از بیش از 5000 محقق در مورد سناریوهای مختلف استفاده از هوش مصنوعی، از جمله تولید پیش‌نویس اولیه، ویرایش متن، نوشتن بخش‌های خاصی از مقاله و ترجمه، سوال شده است. نتایج نشان می‌دهند که محققان در مورد اینکه کدام کاربردهای هوش مصنوعی از نظر اخلاقی قابل قبول هستند، اختلاف نظرهای جدی دارند. در این اپیزود خواهید شنید: - آیا استفاده از هوش مصنوعی برای نوشتن مقالات علمی تقلب محسوب می‌شود؟ - آیا لازم است استفاده از هوش مصنوعی در مقالات علمی اعلام شود؟ - دیدگاه‌های مختلف محققان در سراسر جهان درباره استفاده از هوش مصنوعی در نگارش علمی چیست؟ - ناشران علمی چه قوانینی برای استفاده از هوش مصنوعی در مقالات دارند؟ - آینده‌ی هوش مصنوعی در دنیای علم و پژوهش به کجا خواهد رفت؟ اگر به دنبال درک عمیق‌تری از چالش‌ها و فرصت‌های استفاده از هوش مصنوعی در دنیای علم هستید، در این اپیزود با ما همراه باشید. توضیح کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - هوش مصنوعی (AI): شاخه‌ای از علوم کامپیوتر که به ساخت ماشین‌هایی می‌پردازد که قادر به انجام وظایفی هستند که معمولاً به هوش انسانی نیاز دارند، مانند یادگیری، استدلال و حل مسئله. - ChatGPT: یک مدل زبانی بزرگ (Large Language Model) که توسط شرکت OpenAI توسعه یافته است. این مدل قادر است متن تولید کند، به سوالات پاسخ دهد و مکالمات طبیعی را شبیه‌سازی کند. - مقاله علمی (Scientific Paper): یک گزارش مکتوب که نتایج یک تحقیق علمی را به اشتراک می‌گذارد. مقالات علمی معمولاً در مجلات علمی منتشر می‌شوند و توسط سایر محققان مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند. - پیش‌نویس (Draft): نسخه اولیه یک سند یا مقاله که هنوز نهایی نشده است و ممکن است نیاز به ویرایش و بازبینی داشته باشد. - سرقت ادبی (Plagiarism): استفاده از کار یا ایده‌های دیگران بدون ذکر منبع و انتساب آن به خود. - داوری همتا (Peer Review): فرآیندی که در آن مقالات علمی قبل از انتشار توسط سایر محققان متخصص در همان زمینه مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند تا از کیفیت و صحت آنها اطمینان حاصل شود. - مجله علمی (Scientific Journal): یک نشریه دوره‌ای که مقالات علمی را منتشر می‌کند. مجلات علمی معمولاً توسط انجمن‌های علمی یا ناشران تجاری منتشر می‌شوند. - اخلاق (Ethics): مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌ها که رفتار درست و نادرست را تعیین می‌کنند. در زمینه علم، اخلاق به رعایت اصول صداقت، شفافیت و مسئولیت‌پذیری در انجام تحقیقات و انتشار نتایج اشاره دارد. - فراداده یا فرادیتا (Metadata): مجموعه‌ای از داده‌ها که اطلاعاتی را درباره داده‌های دیگر ارائه می‌دهند. در مورد مقالات علمی، فراداده‌ها شامل عنوان مقاله، نام نویسندگان، چکیده، کلمات کلیدی و اطلاعات مربوط به انتشار است. - بیوانفورماتیک (Bioinformatics): یک زمینه میان‌رشته‌ای که از علوم کامپیوتر و آمار برای تجزیه و تحلیل داده‌های زیستی استفاده می‌کند. - مدل زبانی بزرگ (Large Language Model): یک مدل یادگیری ماشین که بر روی حجم عظیمی از داده‌های متنی آموزش داده شده است و می‌تواند متن تولید کند، به سوالات پاسخ دهد و مکالمات طبیعی را شبیه‌سازی کند. منبع خبر: Is it OK for AI to write science papers? Nature survey shows researchers are split (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01463-8), Nature 641, 574-578 (2025) منابع اشاره شده در این اپیزود: Delving into LLM-assisted writing in biomedical publications through excess vocabulary (https://arxiv.org/abs/2406.07016) (arXiv, 2024) Attitudes and perceptions of medical researchers towards the use of artificial intelligence chatbots in the scientific process: an international cross-sectional survey (https://doi.org/10.1016/S2589-7500(24)00202-4) (Lancet Digital Health, 2025) ExplanAItions: an artificial intelligence study by Wiley (https://www.wiley.com/en-us/ai-study) (Wiley) New STM Draft Report: Classifying AI Use in Manuscript Preparation (https://stm-assoc.org/new-stm-draft-report-classifying-ai-use-in-manuscript-preparation/) (STM advances trusted research, 2025) تصویر روی کاور: تصویرسازی: Acapulco Studio

آیا تا به حال در مورد واکسن‌ها با کسی بحث کرده‌اید که به آن‌ها اعتماد ندارد؟ آیا می‌دانید چطور می‌توانید با یک فرد مردد درباره واکسن‌ها صحبت کنید و او را به فکر کردن وادارید؟ در این اپیزود، ما به سراغ آخرین تحقیقات در زمینه تردید در مورد واکسن‌ها می‌رویم و به شما نشان می‌دهیم که چه رویکردی واقعاً مؤثر است. از گوش دادن فعال و همدلی گرفته تا ارائه اطلاعات دقیق و به اشتراک گذاشتن تجربیات شخصی، ما راهکارهای عملی را بررسی می‌کنیم که می‌توانند به شما کمک کنند تا با خانواده، دوستان و آشنایان خود درباره واکسن‌ها گفتگوی سازنده‌ای داشته باشید. ما همچنین به این موضوع می‌پردازیم که چرا اعتماد به واکسن‌ها در حال کاهش است و چگونه می‌توان با اطلاعات نادرست مقابله کرد. در این اپیزود خواهید شنید: - چگونه به نگرانی‌های افراد درباره واکسن‌ها گوش دهید بدون اینکه آن‌ها را قضاوت کنید. - چگونه اطلاعات درست و قابل اعتماد را به شیوه‌ای مؤثر به اشتراک بگذارید. - چرا رویکردهای تند و قاطعانه معمولاً نتیجه عکس می‌دهند. - تأثیر اطلاعات نادرست آنلاین و نحوه مقابله با آن. - نقش متخصصان بهداشت و درمان در ترویج واکسیناسیون. در اپیزود ۲۸ پادکست نکسوس با هم یاد میگیریم که چگونه می‌توان به ایجاد جامعه‌ای سالم‌تر و آگاه‌تر کمک کرد! توضیح کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - اپیدمیولوژیست: متخصص بیماری‌های واگیردار و نحوه گسترش آن‌ها در جوامع. - واکسن هراسی/تردید در مورد واکسن: عدم تمایل یا امتناع از واکسیناسیون، علی‌رغم در دسترس بودن واکسن‌ها. - اثربخشی: توانایی یک واکسن در جلوگیری از بیماری در شرایط واقعی. - ایمنی: بی‌خطر بودن واکسن و عدم ایجاد عوارض جانبی جدی. - مصون‌سازی/ایمن‌سازی: فرآیند ایجاد ایمنی در برابر یک بیماری از طریق واکسیناسیون. - کارآزمایی تصادفی: یک مطالعه تحقیقاتی که در آن شرکت‌کنندگان به طور تصادفی به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند تا اثر یک مداخله (مانند واکسن) را بررسی کنند. - متاآنالیز: یک مطالعه تحقیقاتی که داده‌های چندین مطالعه قبلی را با هم ترکیب می‌کند تا یک نتیجه‌گیری کلی به دست آورد. - رویکرد آموزشی: روشی مستقیم برای ارائه اطلاعات، معمولاً با تأکید بر حقایق و ارقام. - مصاحبه انگیزشی: یک رویکرد مشاوره محور که به افراد کمک می‌کند تا انگیزه خود را برای تغییر رفتار افزایش دهند. - پیش‌بُردگی: آموزش دادن به مردم برای شناسایی تکنیک‌هایی که معمولاً در اطلاعات نادرست واکسن استفاده می‌شوند. - واکسن ستیز: افراد یا گروه‌هایی که فعالانه علیه واکسیناسیون تبلیغ می‌کنند. منبع خبر: How to speak to a vaccine sceptic: research reveals what works (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01771-z) منابع اشاره شده در این اپیزود: 1. The State of the World’s Children 2023: For every child, vaccination (https://www.unicef.org/reports/state-worlds-children-2023) United Nations Children’s Fund. (UNICEF, 2023). 2. Report of the SAGE Working Group on Vaccine Hesitancy (https://www.who.int/publications/m/item/sage-working-group-on-vaccine-hesitancy---final-report) World Health Organization. (WHO, 2014). 3. Personal and contextual factors behind parental vaccine hesitancy: a qualitative study (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38110731/) Vuolanto, P. et al. Scand. J. Public Health 52, 379–390 (2024). 4. Motivations and Factors Associated with Measles, Mumps, and Rubella (MMR) Vaccine Hesitancy among Parents in the United States: A Systematic Review (https://www.mdpi.com/2076-393X/11/5/926) Novilla, M. L. B. et al. Vaccines 11, 926 (2023). 5. Strategies to improve COVID-19 vaccine uptake during pregnancy: a systematic review and meta-analysis of randomised trials (https://academic.oup.com/jtm/article/30/7/taad138/7322322) Razai, M. S. et al. J. Travel Med. 30, taad138 (2023). 6. Motivational interviewing: A tool to improve vaccination coverage (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7314994/) Gagneur, A. Can. Commun. Dis. Rep. 46, 93–97 (2020). 7. Impact of motivational interviewing on vaccine acceptance in mothers of new-borns: a cluster randomised trial (https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-018-5716-6) Gagneur, A. et al. BMC Public Health 18, 811 (2018). 8. Effectiveness of interventions addressing vaccine misinformation and hesitancy: A systematic review of randomized controlled trials (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36600840/) Whitehead, H. S., French, C. E., Caldwell, D. M., Letley, L. & Mounier-Jack, S. Vaccine 41, 1018–1034 (2023). 9. Early Childhood Immunization Gaps in the United States: A Comprehensive Assessment (https://pediatrics.aappublications.org/content/152/3/e2022059844) Michels, S. Y. et al. Pediatrics 152, e2022059844 (2023). 10. Prebunking interventions can reduce susceptibility to misinformation across domains (https://doi.org/10.31234/osf.io/ek5pu) Appel, R. E. et al. Preprint at PsyArXiv https://doi.org/10.31234/osf.io/ek5pu (2024). تصویر روی کاور: مردم در واشنگتن در سال 2019 در اعتراض به معافیت کودکان از شرط واکسیناسیون تظاهرات می‌کنند. منبع تصویر: Credit: Kate Holt/eyevine

آیا میدانستید که مصرف الکل، حتی به مقدار کم، میتواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد؟ در این اپیزود، به بررسی دقیق و علمی ارتباط بین مصرف الکل و انواع مختلف سرطان می‌پردازیم. با استناد به گزارشهای معتبر و تحقیقات گسترده، به این سوالات پاسخ می‌دهیم: - آیا مصرف کم الکل واقعاً بیخطر است؟ - چه مقدار الکل برای سلامتی مضر است؟ - چرا برچسب هشدار سرطان باید روی نوشیدنیهای الکلی درج شود؟ - آیا الکل به اندازه سیگار کشیدن خطرناک است؟ - چگونه الکل باعث سرطان میشود؟ - توصیه‌های جدید در مورد مصرف الکل چیست؟ از گزارش جنجالی جراح کل ایالات متحده تا بررسی آخرین یافته‌های علمی، همه چیز را در اپیزود ۲۷ پادکست نکسوس خواهید شنید. اگر به سلامتی خود اهمیت می‌دهید و میخواهید اطلاعات دقیقی درباره خطرات مصرف الکل به دست آورید، این اپیزود را از دست ندهید. با ما همراه باشید تا با دیدی بازتر و آگاهانهتر درباره مصرف الکل تصمیم بگیرید. توضیح کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - کارسینوژن (Carcinogen): مادهای که می‌تواند باعث سرطان شود؛ سرطانزا. - اپیدمیولوژیست (Epidemiologist): پزشکی که بیماریها را در جمعیت بررسی می‌کند. - مطالعات کوهورت (Cohort studies): نوعی مطالعه که در آن گروهی از افراد در طول زمان پیگیری می‌شوند تا ببینند چه عواملی بر سلامت آنها تأثیر می‌گذارد. - متاآنالیز (Meta-analysis): روشی آماری برای ترکیب نتایج چندین مطالعه مختلف به منظور رسیدن به یک نتیجه‌گیری قویتر. - عوامل مخدوش کننده (Confounding factors): عواملی که می‌توانند نتایج یک مطالعه را تحت تأثیر قرار دهند و باعث شوند ارتباط بین دو متغیر به اشتباه تعبیر شود. - اتانول (Ethanol): نوعی الکل که در نوشیدنیهای الکلی وجود دارد. - استالدهید (Acetaldehyde): مادهای سمی که در اثر تجزیه اتانول در بدن تولید می‌شود و میتواند به DNA آسیب برساند. - مرور سیستماتیک (Systematic review): نوعی تحقیق که در آن تمام مقالات مرتبط با یک موضوع خاص به طور سیستماتیک بررسی و ارزیابی می‌شوند. - فارنکس (Pharynx): حلق - لارنکس (Larynx): حنجره - ازوفاگوس (Oesophagus): مری - ریسک مطلق (Absolute risk): احتمال ابتلا به یک بیماری در طول یک دوره زمانی مشخص. منبع خبر: Alcohol and cancer risk: what you need to know (https://www.nature.com/articles/d41586-025-00729-5), Nature 639, 290-292 (2025) منابع اشاره شده در این اپیزود: 1. The U.S. Surgeon General’s Advisory. Alcohol and Cancer Risk (Office of the US Surgeon General, 2025). 2. Bagnardi, V. et al. Br. J. Cancer 112, 580–593 (2015). (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25390847/) (Br. J. Cancer, 2015) 3. Baan, R. et al. Lancet Oncol. 8, 292–293 (2007). (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17438651/) (Lancet Oncol., 2007) 4. World Cancer Research Fund & American Institute for Cancer Research. Alcoholic Drinks and the Risk of Cancer (WCRF, 2018). 5. Sarich. P. et al. Br. J. Cancer 124, 513–523 (2021). (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33243978/) (Br. J. Cancer, 2021) 6. Sohi, I. et al. Alcohol: Clin. Exp. Res. 48, 2222–2241 (2024). (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38456898/) (Alcohol: Clin. Exp. Res., 2024) 7. Hydes, T. J., Burton, R., Inskip, H., Bellis, M. A. & Sheron, N. BMC Public Health 19, 316 (2019). (https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-019-6651-4) (BMC Public Health, 2019) 8. Paradis, C. et al. Canada’s Guidance on Alcohol and Health: Final Report (CCSA, 2023). تصویر روی کاور: برای دهه‌ها، دانشمندان شواهدی جمعآوری کردهاند که الکل باعث سرطان می‌شود. منبع تصویر: Credit: Carolyn Jenkins/Alamy

آیا هوش مصنوعی به زودی جایگزین داوران مقالات علمی می‌شود؟ در اپیزود ۲۶ از پادکست نکسوس، به بررسی نقش رو به رشد هوش مصنوعی در فرآیند داوری مقالات علمی می‌پردازیم. از کمک به ویرایش و یافتن اشتباهات تا نوشتن کامل گزارش داوری، هوش مصنوعی در حال تغییر این عرصه است. اما آیا این تغییرات مثبت هستند؟ در این اپیزود می‌شنوید: - چگونه هوش مصنوعی در حال حاضر در فرآیند داوری مقالات استفاده می‌شود. - نگرانی‌های دانشمندان و ناشران درباره استفاده از هوش مصنوعی در داوری. - آینده احتمالی داوری مقالات علمی با حضور پررنگ‌تر هوش مصنوعی. - آیا هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود کیفیت مقالات علمی کمک کند یا باعث سطحی شدن فرآیند داوری می‌شود؟ به نکسوس همراه باشید تا از آخرین تحولات در این زمینه آگاه شوید و در مورد آینده علم و پژوهش تفکر کنید. کلمات تخصصی بکار رفته در این اپیزود: - Peer review: داوری همتا یا بررسی همتایان، فرآیندی است که در آن مقالات علمی قبل از انتشار توسط متخصصان همان حوزه بررسی می‌شوند تا از کیفیت و صحت آن‌ها اطمینان حاصل شود. - Manuscript: دست‌نوشته یا نسخه اولیه یک مقاله علمی قبل از انتشار. - Ecologist: بوم‌شناس، دانشمندی که به مطالعه روابط بین موجودات زنده و محیط زیست می‌پردازد. - Large language models (LLMs): مدل‌های زبانی بزرگ، نوعی از الگوریتم‌های هوش مصنوعی که برای تولید متن شبیه به انسان آموزش داده شده‌اند. - Generative AI: هوش مصنوعی مولد، نوعی از هوش مصنوعی که می‌تواند داده‌های جدیدی مانند متن، تصویر و صدا تولید کند. - Computational biologist: زیست‌شناس محاسباتی، دانشمندی که از روش‌های محاسباتی و تحلیل داده‌ها برای حل مسائل زیستی استفاده می‌کند. - False positives: مثبت کاذب، نتیجه‌ای که به اشتباه مثبت اعلام می‌شود، در حالی که در واقعیت منفی است. - Statistical rigour: استحکام آماری، دقت و صحت روش‌های آماری مورد استفاده در یک تحقیق. - Preprint: پیش‌چاپ، نسخه‌ای از یک مقاله علمی که قبل از داوری و انتشار رسمی در دسترس عموم قرار می‌گیرد. - Dataset: مجموعه داده، مجموعه‌ای از اطلاعات که برای تحلیل و بررسی استفاده می‌شود. منبع خبر: AI is transforming peer review — and many scientists are worried (https://www.nature.com/articles/d41586-025-00894-7) مقالات استفاده‌شده در این اپیزود: - Liang, W. et al. Proc. 41st Int. Conf. Mach. Learn. 235, 29575–29620 (2024). - Liang, W. et al. N. Engl. J. Med. AI (https://doi.org/10.1056/AIoa2400196) (2024). - Li, Z.-Q. et al. JAMA Netw Open. 7, e2448609 (2024). - Oviedo-García, M. Á. Scientometrics 129, 5805–5813 (2024). - Bauchner, H. & Rivara, F. P. Health Aff. Sch. 2, qxae058 (2024) تصویر روی کاور: منبع تصویر: Credit: Ibrahim Rayintakath

آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا درمان بیماری‌های مغزی اینقدر دشوار است؟ سد خونی-مغزی، یک دیوار دفاعی محکم، مانع از ورود بسیاری از داروها به مغز می‌شود. اما دیگر نه! در این اپیزود از پادکست نکسوس، به بررسی پیشرفت‌های شگفت‌انگیز در علم داروسازی می‌پردازیم که به دانشمندان اجازه می‌دهد تا با استفاده از «شاتل‌های مغزی» این سد را دور بزنند. داستان دایزا گوردون را بشنوید، مادری که پسرانش به سندرم هانتر مبتلا هستند، یک بیماری ژنتیکی نادر. او شاهد بوده که چگونه این فناوری جدید، زندگی فرزندانش را متحول کرده و امیدی تازه برای آینده‌ای روشن‌تر به آنها بخشیده است. اپیزود ۲۵ پادکست نکسوس، فقط درباره سندرم هانتر نیست. ما همچنین بررسی می‌کنیم که چگونه این شاتل‌ها می‌توانند در درمان بیماری‌های شایع‌تری مانند آلزایمر، سرطان و سایر اختلالات مغزی مؤثر باشند. با ما همراه باشید تا در مورد این انقلاب در نوروفارماکولوژی بیشتر بدانید و دریابید که چگونه این پیشرفت‌ها می‌توانند زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تغییر دهند. کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - سندرم هانتر (Hunter syndrome): یک بیماری ژنتیکی نادر که بیشتر در پسران دیده می‌شود و به دلیل کمبود یک آنزیم مهم، باعث مشکلات ذهنی و جسمی می‌شود. - آنزیم (Enzyme): مولکولی پروتئینی که واکنش‌های شیمیایی را در بدن تسریع می‌کند. - یدورونات-۲-سولفاتاز (IDS): آنزیمی که در افراد مبتلا به سندرم هانتر وجود ندارد و جایگزینی آن می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. - سد خونی-مغزی (Blood-brain barrier): یک لایه محافظتی از سلول‌ها که از ورود مواد مضر از خون به مغز جلوگیری می‌کند. - نوروفارماکولوژی (Neuropharmacology): شاخه‌ای از علم داروسازی که به مطالعه اثر داروها بر سیستم عصبی می‌پردازد. - آنتی‌بادی (Antibody): پروتئینی که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می‌شود و به شناسایی و خنثی‌سازی عوامل بیماری‌زا کمک می‌کند. - پروتئین آمیلوئید (Amyloid protein): پروتئین‌هایی که در مغز افراد مبتلا به آلزایمر تجمع می‌یابند و پلاک‌های آمیلوئیدی را تشکیل می‌دهند. - انتقال دهنده یا ترانسفرین (Transferrin): پروتئینی که آهن را در خون حمل می‌کند و به انتقال آن به مغز کمک می‌کند. - گیرنده ترانسفرین (Transferrin receptor): پروتئینی روی سطح سلول‌ها که به ترانسفرین متصل می‌شود و به انتقال آهن به داخل سلول کمک می‌کند. - لیزوزوم (Lysosome): اندامکی در سلول که مواد زائد را تجزیه می‌کند. - الیگونوکلئوتید (Oligonucleotide): رشته‌های کوتاه RNA یا DNA که می‌توانند بیان ژن یا پروتئین را تنظیم کنند. - ژن‌درمانی (Gene therapy): روشی برای درمان بیماری‌ها با استفاده از ژن‌ها. - ویروس ادنو (Adenovirus): نوعی ویروس که می‌تواند برای انتقال ژن‌ها به داخل سلول‌ها استفاده شود. - اگزوزوم (Exosome): وزیکول‌های کوچکی که مولکول‌ها را بین سلول‌ها حمل می‌کنند. - CRISPR-Cas9: یک سیستم ویرایش ژن که می‌تواند برای تغییر DNA سلول‌ها استفاده شود. - بیومارکر (Biomarker): نشانگری زیستی که می‌تواند برای ارزیابی اثر دارو استفاده شود. منبع خبر: Brain drugs can now cross the once impenetrable blood–brain barrier (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01569-z), Nature 641, 1086-1088 (2025) مقالات اشاره شده در این اپیزود: 1. Khoury, N. et al. Nature Commun. 16, 1822 (2025) (https://www.nature.com/articles/s41467-024-07488-5). 2. Barker, S. J. et al. Sci. Transl. Med. (2024) (https://www.science.org/doi/10.1126/scitranslmed.adi2245). 3. Huang, Q. et al. Science 384, 1220–1227 (2024) (https://www.science.org/doi/10.1126/science.adl8191)). 4. Liang, X. et al. Nature Commun. 16, 4028 (2025) (https://www.nature.com/articles/s41467-024-07488-5). تصویر روی کاور: تصویرسازی: یاسیک کریستوفیاک؛ عکس‌ها: زفیر/SPL؛ استیو گشمسنر/SPL؛ Living Art Enterprises/SPL منبع تصویر: Credit: Illustration: Jasiek Krzysztofiak; photographs: Zephyr/SPL; Steve Gschmeissner/SPL; Living Art Enterprises/SPL

آیا می‌دانستید که دانشمندان در حال آزمایش راه‌هایی هستند تا با استفاده از مواد ضد اسید، اقیانوس‌ها را به جذب کربن بیشتری ترغیب کنند؟ یا اینکه شرکت‌ها در تگزاس و لوئیزیانا، تاسیسات عظیمی برای مکش مستقیم کربن از هوا می‌سازند؟ در این قسمت از پادکست نکسوس، به بررسی سه رویکرد کلیدی برای خنک کردن زمین از طریق حذف کربن از اتمسفر می‌پردازیم: - جذب مستقیم کربن از هوا: با تکنولوژی‌های پیشرفته، کربن دی‌اکسید مستقیماً از هوا گرفته شده و در زیر زمین ذخیره می‌شود. در این بخش، نگاهی به بزرگ‌ترین پروژه‌های در حال اجرا در جهان و چالش‌های پیش روی آن‌ها می‌اندازیم. - تغییر شیمی اقیانوس‌ها: چگونه می‌توان با تغییر ترکیب شیمیایی آب دریا، ظرفیت جذب کربن آن را افزایش داد؟ آزمایش LOC-NESS در سواحل ماساچوست، پاسخی به این سوال است. - تقویت حذف کربن در خشکی: از بیوچار گرفته تا استفاده از مواد معدنی سیلیکاته، روش‌های مختلفی برای افزایش جذب کربن در کشاورزی و جنگل‌داری وجود دارد. این رویکردها چه پتانسیلی دارند و چه چالش‌هایی پیش رویشان است؟ در اپیزود ۲۴ نکسوس، با آخرین دستاوردهای علمی، پروژه‌های نوآورانه و موانع سیاسی و اقتصادی پیش روی صنعت حذف کربن آشنا می‌شوید. آیا این فناوری‌ها می‌توانند به ما در رسیدن به اهداف اقلیمی کمک کنند؟ برای یافتن پاسخ، با ما همراه باشید! کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - کربن دی‌اکسید (CO2): یک گاز گلخانه‌ای که به طور طبیعی در جو زمین وجود دارد، اما فعالیت‌های انسانی مانند سوزاندن سوخت‌های فسیلی باعث افزایش غلظت آن شده و به گرمایش جهانی دامن می‌زند. - بیوچار (Biochar): یک ماده غنی از کربن که از طریق تجزیه حرارتی مواد آلی (مانند ضایعات گیاهی) در شرایط کم اکسیژن تولید می‌شود و می‌تواند به عنوان یک اصلاح‌کننده خاک برای بهبود حاصلخیزی و ذخیره کربن استفاده شود. - فیتوپلانکتون (Phytoplankton): موجودات میکروسکوپی گیاه‌مانندی که در اقیانوس‌ها و دریاچه‌ها زندگی می‌کنند و از طریق فتوسنتز کربن دی‌اکسید را جذب و اکسیژن تولید می‌کنند. - دیاتوم (Diatoms): نوعی جلبک تک‌سلولی که دارای دیواره سلولی سیلیسی است و نقش مهمی در چرخه‌ی کربن اقیانوس‌ها ایفا می‌کند. - آلکالینیتی (Alkalinity): معیاری برای اندازه‌گیری توانایی آب در خنثی کردن اسیدها. افزایش آلکالینیتی آب دریا می‌تواند به جذب بیشتر کربن دی‌اکسید از جو کمک کند. - یون بی‌کربنات (Bicarbonate ions): آنیون‌هایی که از حل شدن کربن دی‌اکسید در آب به وجود می‌آیند و نقش مهمی در تنظیم pH آب و انتقال کربن در سیستم‌های آبی دارند. - توالی کربن (Carbon Sequestration): فرآیند جذب و ذخیره کربن دی‌اکسید از جو به منظور کاهش غلظت آن و کاهش اثرات گرمایش جهانی. - سیلیکات (Silicate): دسته‌ای از مواد معدنی که از سیلیکون و اکسیژن تشکیل شده‌اند و در سنگ‌های آذرین و دگرگونی یافت می‌شوند. برخی از مواد معدنی سیلیکاته می‌توانند با کربن دی‌اکسید واکنش داده و کربن را در ساختار خود ذخیره کنند. منبع خبر: Three ways to cool Earth by pulling carbon from the sky, Nature 640, 872-874 (2025) | https://www.nature.com/articles/d41586-025-01233-6 منابع اشاره و استفاده‌شده در این اپیزود: 1. Smith, S. M. et al. The State of Carbon Dioxide Removal 2024 2nd edn (Oxford Smith School, 2024) | https://www.oxfordmartin.ox.ac.uk/downloads/reports/state-of-carbon-dioxide-removal-2024.pdf 2. Guo, J. A. et al. Commun. Earth Environ. 6, 270 (2025) | https://www.nature.com/articles/s43247-024-01538-8 3. National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. A Research Strategy for Ocean-based Carbon Dioxide Removal and Sequestration (National Academies Press, 2022) | https://nap.nationalacademies.org/catalog/26286/a-research-strategy-for-ocean-based-carbon-dioxide-removal-and-sequestration 4. Deng, X. et al. Nature Commun. 15, 1085 (2024) | https://www.nature.com/articles/s41467-024-45240-8 5. Beerling, D. J. et al. Nature 638, 425–434 (2025) | https://www.nature.com/articles/s41586-024-07937-y 6. Pett-Ridge, J. et al. Roads to Removal: Options for Carbon Dioxide Removal in the United States (Lawrence Livermore National Laboratory, 2023) | https://www.llnl.gov/sites/default/files/2023-08/Roads%20to%20Removal_Report_Final.pdf 7. Koponen, K. et al. Environ. Res. Lett. 19, 091006 (2024) | https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/ad5280 8. IPCC. Summary for Policymakers In Climate Change and Land (eds Shukla, P. R. et al.) (Cambridge Univ. Press, 2019). تصویر روی کاور: یک مرکز در ایسلند که توسط شرکت‌های جذب کربن Climeworks و Carbfix اداره می‌شود، دی اکسید کربن را از هوا می‌گیرد و آن را در زیر زمین ذخیره می‌کند. منبع تصویر: Credit: James MacDonald/Bloomberg/Getty

آیا ممکن است پاسخ یکی از شایع‌ترین بیماری‌های جهان، در اعماق بدن خود ما پنهان شده باشد؟ بیماری کبد چرب غیرالکلی تقریباً یک سوم بزرگسالان را درگیر کرده است و علم تاکنون درمان‌های محدودی برای آن پیدا کرده است. اما یک پژوهش علمی جدید، از یک متحد غیرمنتظره و میکروسکوپی پرده برداشته است: قارچی که در روده ما زندگی می‌کند! در اپیزود ۲۳ از پادکست نکسوس، به دنیای شگفت‌انگیز میکروبیوم سفر می‌کنیم و داستان یک قارچ رشته‌ای به نام «فیوزاریوم فیتنز» را روایت می‌کنیم. دانشمندان کشف کرده‌اند که این قارچ با تولید یک مولکول هوشمند، می‌تواند مستقیماً جلوی فرآیندی را بگیرد که به کبد آسیب می‌زند. با ما همراه شوید تا ببینیم این قارچ چطور علائم بیماری کبد چرب را در مدل‌های آزمایشگاهی به شکل چشمگیری بهبود بخشید، چگونه دانشمندان پس از سال‌ها موفق به جداسازی و مطالعه آن شدند و این کشف چه امیدهای جدیدی برای ارائه درمان‌های مؤثر برای میلیون‌ها بیمار در سراسر جهان ایجاد می‌کند. کبد چرب غیرالکلی چیست؟ https://fa.wikipedia.org/wiki/بیماری_کبد_چرب_غیر_الکلی اصطلاحات علمی تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - بیماری کبد چرب (MASH): این کلمه مخفف استئاتوهپاتایتیس مرتبط با اختلال عملکرد متابولیک است. MASH نوعی بیماری پیشرفته کبد چرب غیرالکلی است که در آن، تجمع چربی در کبد باعث التهاب و آسیب به سلول‌های کبدی (زخم) می‌شود. - فیوزاریوم فیتنز (Fusarium foetens): نوعی قارچ رشته‌ای که به طور رایج در روده انسان‌های سالم یافت می‌شود. پژوهش اخیر نشان داد این قارچ می‌تواند در کاهش علائم بیماری کبدی مؤثر باشد. - سِرامید (Ceramide): نوعی مولکول چربی که برای ارتباط بین روده و کبد اهمیت دارد، اما افزایش سطح آن در افراد مبتلا به MASH، با تشدید بیماری مرتبط است. قارچ مورد مطالعه در این پژوهش، سنتز این مولکول را مهار می‌کند. منبع خبر: Fungus from the human gut slows liver disease in mice (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01360-0) منابع اشاره شده در این اپیزود: - A symbiotic filamentous gut fungus ameliorates MASH via a secondary metabolite–CerS6–ceramide axis (https://doi.org/10.1126/science.adp5540) (Science, 2025) - The Candida albicans exotoxin candidalysin promotes alcohol-associated liver disease (https://doi.org/10.1016/j.jhep.2019.09.029) (Journal of Hepatology, 2020) تصویر روی کاور - توضیحات تصویر: قارچ‌های رشته‌ای به وفور در روده انسان یافت می‌شوند. - منبع تصویر: Dennis Kunkel Microscopy/Science Photo Library

آیا تا به حال آرزو کرده‌اید که کاش می‌توانستید فقط با سه یا چهار ساعت خواب، تمام روز را پرانرژی و سرحال باشید؟ این ایده که به نظر رویایی و علمی-تخیلی می‌رسد، برای عده‌ای یک واقعیت روزمره است! در دنیا انسان‌هایی وجود دارند که به لطف یک ویژگی ژنتیکی نادر، به طور طبیعی «کم‌خواب» هستند و بدون هیچ عوارض منفی، به استراحت بسیار کمی نیاز دارند. در اپیزود بیست و دوم پادکست نکسوس، به دنیای شگفت‌انگیز این افراد سفر می‌کنیم و از جدیدترین یافته‌های علمی در این زمینه پرده برمی‌داریم. با ما همراه شوید تا داستان یک کشف علمی هیجان‌انگیز را بشنوید؛ پژوهشی که به شناسایی یک جهش ژنتیکی جدید در ژن SIK3 منجر شده است. این جهش چگونه ساعت داخلی بدن را تنظیم می‌کند؟ چه ارتباطی با بازدهی و پاکسازی مغز ما در هنگام خواب دارد؟ و مهم‌تر از همه، آیا درک راز این «ابرقهرمانان خواب» می‌تواند روزی به درمان اختلالات رایج خواب مانند بی‌خوابی کمک کند؟ اگر به رازهای پنهان بدن انسان و مرزهای دانش ژنتیک علاقه‌مندید، این اپیزود برای شماست. واژگان تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - ژن (Gene): بخشی از DNA که دستورالعمل ساخت یک پروتئین یا مولکول خاص را در بدن حمل می‌کند و واحد اصلی وراثت محسوب می‌شود. - جهش ژنتیکی (Genetic Mutation): یک تغییر دائمی در توالی DNA که می‌تواند باعث ایجاد ویژگی‌های جدید یا تغییر در عملکرد طبیعی بدن شود. - ژنوم (Genome): مجموعه کامل دستورالعمل‌های ژنتیکی یک موجود زنده که در DNA او ذخیره شده است. - ریتم شبانه‌روزی (Circadian Rhythm): ساعت داخلی و ۲۴ ساعته‌ی بدن که فرآیندهای بیولوژیکی مهمی مانند چرخه خواب و بیداری را کنترل می‌کند. - نورون (Neuron): سلول عصبی که واحد اصلی تشکیل‌دهنده مغز و سیستم عصبی است و وظیفه پردازش و انتقال اطلاعات را بر عهده دارد. - سیناپس (Synapse): فضای میکروسکوپی بین دو نورون که در آن سیگنال‌های شیمیایی یا الکتریکی برای برقراری ارتباط رد و بدل می‌شوند. - هومئوستازیس (Homeostasis): فرآیندی که طی آن بدن تلاش می‌کند تا محیط داخلی خود را در یک وضعیت پایدار و متعادل نگه دارد؛ در این متن، به بازتنظیم و پاکسازی مغز در حین خواب اشاره دارد. منبع خبر: Don’t need much sleep? Mutation linked to thriving with little rest (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01402-7) منابع اشاره شده در این اپیزود: - The SIK3-N783Y mutation is associated with the human natural short sleep trait (https://doi.org/10.1073/pnas.2500356122) (PNAS, 2025) - Forward-genetics analysis of sleep in randomly mutagenized mice (https://doi.org/10.1038/nature20142) (Nature, 2016) تصویر روی کاور توضیح تصویر: برخی افراد می‌توانند با خواب کم به خوبی عمل کنند. منبع تصویر: Oleg Breslavtsev/Getty

آیا تا به حال تصور کرده‌اید ابزاری که برای درمان و بهبودی شما در بیمارستان به کار می‌رود، خود به منبع غذایی برای یک ابرمیکروب خطرناک تبدیل شود؟ در اپیزود ۲۱ از پادکست علمی نکسوس، به سراغ یک کشف علمی تکان‌دهنده و بی‌سابقه می‌رویم. پژوهشگران برای اولین بار دریافته‌اند که یک باکتری بدنام بیمارستانی به نام سودوموناس آئروژینوزا، توانایی شگفت‌انگیز و در عین حال نگران‌کننده‌ای پیدا کرده است: هضم پلاستیک‌های درجه پزشکی! در این اپیزود، ماجرا را از ابتدا بررسی می‌کنیم؛ از شناسایی آنزیمی که این باکتری را به یک «پلاستیک‌خوار» تبدیل کرده تا پیامدهای خطرناک آن برای ایمنی بیماران. خواهیم دید که این توانایی چگونه به باکتری کمک می‌کند تا با ساختن سپرهای دفاعی مستحکمی به نام «بیوفیلم»، در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم‌تر شده و عفونت‌های سخت‌درمان‌تری را ایجاد کند. آیا این یک استثناست یا آغاز یک تهدید جدید از سوی گروهی از خطرناک‌ترین باکتری‌های جهان موسوم به پاتوژن‌های ESKAPEE؟ با ما همراه شوید تا پیامدهای این یافته علمی را برای آینده تجهیزات پزشکی و نبرد بی‌پایان ما با عفونت‌های بیمارستانی کشف کنیم. واژگان تخصصی بکار رفته در این اپیزود: سودوموناس آئروژینوزا (Pseudomonas aeruginosa): یک باکتری فرصت‌طلب که به طور گسترده در محیط‌های مختلف از جمله بیمارستان‌ها یافت می‌شود. این باکتری می‌تواند عفونت‌های شدید و اغلب مقاوم به آنتی‌بیوتیک را در انسان، به‌ویژه در افراد با سیستم ایمنی ضعیف، ایجاد کند. - پلی‌کاپرولاکتون (Polycaprolactone - PCL): نوعی پلاستیک زیست‌تخریب‌پذیر (قابل تجزیه توسط موجودات زنده) که به دلیل همین ویژگی در کاربردهای پزشکی مانند ساخت بخیه‌های قابل جذب، ایمپلنت‌های موقت و پانسمان‌های پیشرفته استفاده می‌شود. - بیوفیلم (Biofilm): اجتماعی از سلول‌های میکروبی که به یک سطح چسبیده‌اند و توسط یک ماتریس چسبناک و محافظ احاطه شده‌اند. این ساختار به باکتری‌ها کمک می‌کند تا در برابر تهدیدات محیطی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت کنند و باعث ایجاد عفونت‌های مزمن و پایدار می‌شوند. - پاتوژن‌های ESKAPEE: سرواژه‌ای برای گروهی از شش باکتری بسیار بیماری‌زا (انتروکوک فاسیوم، استافیلوکوکوس اورئوس، کلبسیلا پنومونیه، اسینتوباکتر بومانی، سودوموناس آئروژینوزا، و انتروباکتر) که به دلیل مقاومت بالا در برابر آنتی‌بیوتیک‌های مهم بالینی و توانایی بقای بالا در محیط‌های بیمارستانی، یک تهدید بزرگ برای سلامت جهانی محسوب می‌شوند. منبع خبر: Microbe that infests hospitals can digest medical-grade plastic ― a first (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01412-5) مقاله اشاره شده در این اپیزود: Pseudomonas aeruginosa clinical isolates can encode plastic-degrading enzymes that allow survival on plastic and augment biofilm formation (Cell Reports, 2025) - (https://doi.org/10.1016/j.celrep.2025.115650) تصویر روی کاور توضیح تصویر: تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی رنگی از باکتری سودوموناس آئروژینوزا (آبی) روی اپیتلیوم مژک‌دار بینی انسان. باکتری سودوموناس آئروژینوزا (آبی) برای انسان مضر است و اغلب در بیمارستان‌ها یافت می‌شود. منبع تصویر: Juergen Berger/Science Photo Library

امکان ویرایش مستقیم پروتئینها، بازیگران کلیدی حیات سلولی، دستاوردی نوین در عرصه علم محسوب میشود. در اپیزود ۲۰ پادکست علمی نکسوس، به بررسی یک فناوری انقلابی پرداخته خواهد شد که این مهم را محقق ساخته است. پژوهشگران با الهام از فرآیندهای طبیعی و با بهرهگیری از واحدهای پروتئینی هوشمند موسوم به «اینتئینها»، ابزارهایی را توسعه دادهاند که قادرند با دقتی نظیر یک جراح، بخشهایی از پروتئینها را جداسازی کرده و مولکولها یا آمینواسیدهای جدیدی را جایگزین نمایند. امکان ویرایش مستقیم پروتئینها، بازیگران کلیدی حیات سلولی، دستاوردی نوین در عرصه علم محسوب میشود. در اپیزود ۲۰ پادکست علمی نکسوس، به بررسی یک فناوری انقلابی پرداخته خواهد شد که این مهم را محقق ساخته است. پژوهشگران با الهام از فرآیندهای طبیعی و با بهرهگیری از واحدهای پروتئینی هوشمند موسوم به «اینتئینها»، ابزارهایی را توسعه دادهاند که قادرند با دقتی نظیر یک جراح، بخشهایی از پروتئینها را جداسازی کرده و مولکولها یا آمینواسیدهای جدیدی را جایگزین نمایند. این فناوری، امکان تغییر آنی عملکرد پروتئینها، نشانهگذاری آنها بهمنظور ردیابی حرکاتشان در سلول و حتی تعریف وظایف جدید برای آنها را فراهم میآورد. تکنیک مذکور که در دو مقاله معتبر در نشریه «ساینس» تشریح گردیده، از جهاتی با سیستم شناختهشده کریسپر در ویرایش DNA شباهت دارد، با این تفاوت که هدف اصلی در اینجا، خودِ پروتئینها میباشند. در این اپیزود از پادکست نکسوس، به تفصیل به چگونگی انجام این جراحی مولکولی توسط اینتئینها، پتانسیلهای بالقوه این فناوری در درک عمیقتر بیماریها و طراحی درمانهای نوین، و همچنین چالشها و محدودیتهای پیشروی آن پرداخته میشود. این بحث در پی پاسخ به این پرسش است که آیا تکنیک حاضر قادر خواهد بود بهاندازه فناوری کریسپر، تحولی بنیادین در حوزه زیستشناسی ایجاد نماید یا خیر. همراه ما باشید تا به بررسی این موضوع و چشمانداز آتی علم پروتئینها بپردازیم. کلمات تخصصی بکار رفته در این اپیزود: - پروتئین (Protein): مولکولهای بزرگ و پیچیدهای که وظایف بسیار متنوعی در سلولها و بدن موجودات زنده بر عهده دارند، از ساخت اجزای سلولی گرفته تا انتقال پیامها و تسریع واکنشهای شیمیایی. آنها از واحدهای کوچکتری به نام آمینواسید ساخته شدهاند. - سلولهای زنده (Living cells): واحدهای پایهای سازنده تمام موجودات زنده که فرآیندهای حیاتی در آنها اتفاق میافتد. - اینتئین (Intein): توالیهایی از آمینواسیدها در برخی پروتئینها که توانایی خودبرشزنی دارند؛ یعنی میتوانند به طور خودکار خود را از پروتئین میزبان جدا کرده و دو قطعه باقیمانده پروتئین را به هم متصل کنند. دانشمندان از این ویژگی برای ویرایش پروتئینها استفاده میکنند. - آمینواسید (Amino acid): واحدهای سازنده پروتئینها. حدود ۲۰ نوع آمینواسید اصلی وجود دارد که با ترتیبهای مختلف به هم متصل شده و پروتئینهای گوناگون را ایجاد میکنند. در این تکنیک، آمینواسیدهای غیرمعمول (که بطور طبیعی در پروتئینها یافت نمیشوند) نیز میتوانند به پروتئینها اضافه شوند. - پلیمر (Polymer): مولکولهای بزرگی که از تکرار واحدهای کوچکتر (مونومرها) ساخته شدهاند. در این زمینه، میتوان پلیمرهایی را به پروتئینها متصل کرد. - ویرایش DNA کریسپر (CRISPR DNA editing systems): یک فناوری قدرتمند برای ایجاد تغییرات دقیق در توالی DNA موجودات زنده. در متن به عنوان مشابهی برای ویرایش پروتئینها ذکر شده تا اهمیت آن را نشان دهد. - ژنتیک مولکولی (Molecular genetics): شاخهای از ژنتیک که به بررسی ساختار و عملکرد ژنها در سطح مولکولی میپردازد. - مخمر نان (Saccharomyces cerevisiae): نوعی قارچ تکسلولی که در پخت نان و تولید نوشیدنیهای الکلی کاربرد دارد و یک مدل آزمایشگاهی مهم در زیستشناسی است. اینتئینها اولین بار در این موجود کشف شدند. - ترانسپوزونهای پروتئینی (Protein transposons): نامی که یکی از تیمهای تحقیقاتی به ویرایشگرهای پروتئینی مبتنی بر اینتئین خود داده است. ترانسپوزونها در حالت کلی به عناصر ژنتیکی متحرک گفته میشود. - کد DNA (DNA code): دستورالعملهای ژنتیکی ذخیره شده در مولکول DNA که ویژگیهای یک موجود زنده را تعیین میکند، از جمله توالی آمینواسیدهای پروتئینها. - جایگاه پذیرنده (Acceptor site): محلی خاص در پروتئین هدف که توسط مهندسی ژنتیکی ایجاد میشود تا ویرایشگرهای اینتئینی بتوانند در آنجا عمل کنند و محموله جدید را وارد کنند. - پروتئین دهنده (Donor protein): پروتئینی که حامل "محموله" (مانند یک گروه شیمیایی یا آمینواسید غیرمعمول) است و آن را به پروتئین هدف منتقل میکند. - محموله (Cargo): مولکول یا توالی خاصی که قرار است توسط ویرایشگر اینتئینی به پروتئین هدف پیوند زده شود. - اینتئینهای جدا شده (Split inteins): اینتئینهایی که به دو یا چند بخش تقسیم شدهاند و تنها زمانی که این بخشها به درستی کنار هم قرار بگیرند، فعالیت برشزنی و پیوندزنی خود را انجام میدهند. این ویژگی برای کنترل فرآیند ویرایش مهم است. منبع خبر: Powerful protein editors offer new ways of probing living cells (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01358-8) منابع اشاره شده در این اپیزود: - Intracellular protein editing enables incorporation of noncanonical residues in endogenous proteins (https://www.science.org/doi/abs/10.1126/science.adr5499) (Science, 2025) - Protein editing using a coordinated transposition reaction (https://www.science.org/doi/10.1126/science.adq8540) (Science, 2025) تصویر روی کاور: مولکولهای پروتئین (تصویرسازی هنری) در حال تا خوردن به شکل نهایی خود هستند. ویرایشگرهای تازه توسعهیافته میتوانند بخشهایی از یک پروتئین را با مولکولها و آمینواسیدهای دیگر جایگزین کنند. منبع تصویر: Ruslanas Baranauskas/Science Photo Library

آیا زخم‌های عمیق ناشی از جنگ و خشونت می‌توانند فراتر از روان، در کدهای ژنتیکی ما نیز حک شوند و به نسل‌های بعدی منتقل گردند؟ در این اپیزود از پادکست نکسوس، به سراغ مطالعه‌ای بحث‌برانگیز و جدید می‌رویم که بر روی خانواده‌های پناهنده سوری انجام شده و نشانه‌هایی از انتقال ژنتیکی تروما را در سه نسل بررسی می‌کند. دانشمندان در این تحقیق، به دنبال «نشانگرهای اپی‌ژنتیک» – تغییراتی شیمیایی بر روی DNA که می‌توانند تحت تأثیر استرس و محیط فعال شوند – گشته‌اند. گرچه این ایده که تجربیات تلخ والدین بتواند به این شکل به فرزندان و نوادگان به ارث برسد، هنوز مورد اتفاق نظر همه محققان نیست و مکانیسم دقیق آن ناشناخته باقی مانده، اما یافته‌های این پژوهش، نتایج مطالعات مشابه بر روی بازماندگان نسل‌کشی رواندا و هولوکاست را تداعی می‌کند. در اپیزود ۱۹ پادکست نکسوس، به تفصیل درباره‌ی این مطالعه، روش تحقیق دانشمندان، یافته‌های کلیدی در مورد تغییرات اپی‌ژنتیک در DNA شرکت‌کنندگان و چگونگی باقی ماندن این نشانگرها در نسل‌های بعدی صحبت خواهیم کرد. همچنین، به نظرات کارشناسان دیگر، از جمله احتیاط‌های لازم در تفسیر نتایج، اهمیت تکرار چنین مطالعاتی و توضیحات جایگزین احتمالی برای این یافته‌ها خواهیم پرداخت. آیا واقعاً ممکن است تجارب آسیب‌زای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، بر سلامت و رفتار نوه‌هایشان تأثیر بیولوژیک بگذارد؟ با ما همراه باشید تا به کاوشی عمیق در علم نوظهور وراثت اپی‌ژنتیک تروما و پیامدهای احتمالی آن بپردازیم. واژگان تخصصی بکار رفته در این اپیزود: - اپی‌ژنتیک: مطالعه تغییرات در عملکرد ژن‌ها که ناشی از تغییر در توالی خود DNA نیست، بلکه تحت تأثیر عوامل محیطی مانند استرس ایجاد شده و می‌تواند نحوه «خوانده شدن» یا بیان ژن‌ها را تغییر دهد. - نشانگرهای اپی‌ژنتیک: برچسب‌ها یا تغییرات شیمیایی روی DNA (مانند گروه متیل) یا پروتئین‌های مرتبط با DNA که می‌توانند تحت تأثیر محیط و تجربیات فرد قرار بگیرند و فعالیت ژن‌ها را بدون تغییر در کد ژنتیکی اصلی، تنظیم کنند. - متیلاسیون DNA: یکی از اصلی‌ترین و مطالعه‌شده‌ترین مکانیسم‌های اپی‌ژنتیک که در آن گروه‌های شیمیایی کوچکی به نام «متیل» به بخش‌های خاصی از مولکول DNA اضافه می‌شوند. این فرآیند معمولاً منجر به سرکوب یا «خاموش شدن» فعالیت ژن‌های آن ناحیه می‌شود. - بازبرنامه‌ریزی اپی‌ژنتیک: فرآیندی طبیعی که در مراحل اولیه رشد جنینی پستانداران رخ می‌دهد و طی آن بسیاری از نشانگرهای اپی‌ژنتیک از روی ژنوم (مجموعه کامل DNA) پاک می‌شوند، مانند یک «بازنشانی حافظه» برای DNA تا سلول‌های جنینی بتوانند به انواع مختلف سلول‌ها تمایز یابند. - ژنوم: مجموعه کامل ماده ژنتیکی (معمولاً DNA) یک موجود زنده که شامل تمام ژن‌های آن است. - سلول‌های جنسی (مادر): سلول‌های تولید مثلی در جنس ماده (تخمک) که نیمی از اطلاعات ژنتیکی را از مادر به نسل بعد منتقل می‌کنند. در این مطالعه، بررسی انتقال نشانگرها از طریق دودمان مادری مد نظر بوده است. منبع خبر: Can trauma from violence be genetically inherited? Scientists debate Syria refugee study ([https://doi.org/10.1038/d41586-025-00937-z](https://doi.org/10.1038/d41586-025-00937-z)) منابع اشاره شده در این اپیزود: - Epigenetic signatures of intergenerational exposure to violence in three generations of Syrian refugees (Scientific Reports, 2025) https://www.nature.com/articles/s41598-025-89818-z - Leukocyte Methylomic Imprints of Exposure to the Genocide against the Tutsi in Rwanda: a Pilot Epigenome-Wide Analysis (Epigenomics, 2022) https://www.tandfonline.com/doi/full/10.2217/epi-2021-0310 - Influences of Maternal and Paternal PTSD on Epigenetic Regulation of the Glucocorticoid Receptor Gene in Holocaust Survivor Offspring (American Journal of Psychiatry, 2014) https://psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2014.13121571 - Characterization of genomic regions escaping epigenetic reprogramming in sheep (Environmental Epigenetics, 2024) https://academic.oup.com/eep/article/10/1/dvad010/7482908?login=false تصویر روی کاور: پیامدهای قتل عام حما در سوریه در سال ۱۹۸۲. پسر جوانی مقابل مغازه‌ای ایستاده که کرکره آن پر از جای گلوله است. منبع تصویر: Archive PL/Alamy

غول ژنتیک 23andMe، که روزی ستاره درخشان سیلیکون ولی بود، اکنون در آستانه ورشکستگی قرار گرفته و قصد دارد یکی از بزرگترین گنجینه‌های اطلاعات ژنتیکی جهان را به حراج بگذارد. این پایگاه داده عظیم که DNA حدود ۱۵ میلیون نفر را در خود جای داده و به بیش از ۲۵۰ پژوهش علمی کمک کرده، حالا در معرض فروش قرار گرفته. اما این اتفاق چه معنایی برای آینده پژوهش‌های ژنتیکی، حریم خصوصی افرادی که داده‌هایشان در این مجموعه است، و حتی خود علم دارد؟ در این اپیزود پادکست نکسوس، به بررسی این موضوع می‌پردازیم: - نگرانی‌های جدی در مورد اینکه چگونه مالک جدید ممکن است از این اطلاعات حساس استفاده کند. آیا شرکت‌های بیمه یا سازمان‌های اجرای قانون به این داده‌ها دسترسی پیدا خواهند کرد؟ - عدم اطمینان برای دانشمندانی که با 23andMe همکاری داشته‌اند و امیدواری آن‌ها برای ادامه دسترسی به این منبع ارزشمند. - بحث بر سر اینکه آیا این فروش می‌تواند فرصتی برای بهینه‌سازی دسترسی به داده‌ها برای پژوهش و در نهایت به نفع علم باشد، یا زنگ خطری برای حریم خصوصی داده‌های ژنتیکی ماست. - چه اقداماتی را مصرف‌کنندگان می‌توانند برای محافظت از اطلاعات شخصی خود انجام دهند؟ در اپیزود ۱۸ پادکست نکسوس با ما همراه باشید تا ابعاد مختلف این تصمیم، هشدارهای متخصصان اخلاق زیستی، و پیامدهای احتمالی آن را برای شما و آینده علم ژنتیک روشن کنیم. این لحظه‌ای حیاتی برای جنبش ژنتیک مصرف‌کننده است و سوالات مهمی را پیش روی همه ما قرار می‌دهد. کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: - DNA (دی‌ان‌ای): مولکولی که حاوی دستورالعمل‌های ژنتیکی برای رشد، نمو، عملکرد و تولید مثل همه موجودات زنده شناخته شده و بسیاری از ویروس‌ها است. - پایگاه داده ژنتیکی (Genetic Database): مجموعه‌ای سازمان‌یافته از اطلاعات ژنتیکی افراد، که معمولاً برای تحقیقات یا اهداف پزشکی استفاده می‌شود. - ژنومیک (Genomics): شاخه‌ای از زیست‌شناسی مولکولی که به ساختار، عملکرد، تکامل، نقشه‌برداری و ویرایش ژنوم‌ها (کل محتوای DNA یک موجود زنده) می‌پردازد. - مطالعه علمی (Scientific Study): پژوهشی که با استفاده از روش‌های علمی برای پاسخ به یک سوال یا آزمایش یک فرضیه انجام می‌شود. - اخلاق زیستی (Bioethics): مطالعه مسائل اخلاقی ناشی از پیشرفت‌های علوم زیستی و پزشکی. - صفات (Traits): ویژگی‌های خاص یک فرد که می‌تواند فیزیکی (مانند رنگ چشم) یا رفتاری باشد و اغلب تحت تأثیر ژن‌ها و محیط است. - ژنوم (Genome): مجموعه کامل مواد ژنتیکی (DNA) یک موجود زنده. منبع خبر: 23andMe plans to sell its huge genetic database: could science benefit? (https://www.nature.com/articles/d41586-025-01004-3) سایر منابع اشاره شده در این اپیزود: - The controversial company selling DNA tests to consumers (https://www.nature.com/articles/550174a) (Nature, 2017) - How 23andMe is transforming drug discovery (https://www.nature.com/articles/d41586-023-02478-9) (Nature, 2023) - Why 23andMe is struggling — and what it means for the genomics industry (https://www.nature.com/articles/d41586-025-00118-y) (Nature, 2025) - Attorney General James Urges 23andMe Customers to Take Action to Protect Their Genetic Information (https://ag.ny.gov/press-release/2025/attorney-general-james-urges-23andme-customers-contact-company-delete-data) (Office of the New York State Attorney General, 2024) - How police are using DNA databases to find distant relatives of suspects (https://www.nature.com/articles/d41586-023-00342-4) (Nature, 2023) تصویر روی کاور: شرکت 23andMe با فروش کیت به مشتریانی که می‌خواهند ریشه‌های ژنتیکی خود را پیدا کنند، پایگاه داده عظیمی از DNA افراد ایجاد کرد. منبع تصویر: Tiffany Hagler-Geard/Bloomberg via Getty

به اپیزود جدید نکسوس خوش آمدید! در این قسمت، به قلب یکی از مهم‌ترین نبردهای علمی-سیاسی اخیر در ایالات متحده می‌رویم. داستانی پر از تعلیق، امید و تلاش خستگی‌ناپذیر جامعه‌ای که برای حق خود در دسترسی به تحقیقات پزشکی مبارزه می‌کند. ماجر از آنجا شروع شد که دولت جدید پرزیدنت دونالد ترامپ، در اقدامی غیرمنتظره، بودجه ده‌ها پروژه تحقیقاتی حیاتی در مورد «کووید مزمن» را قطع کرد. این تصمیم، نه تنها پژوهشگران را در بهت فرو برد، بلکه میلیون‌ها بیمار را که با عوارض درازمدت این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند، ناامید ساخت. دولت با این استدلال که «همه‌گیری تمام شده» و «کووید مزمن (طولانی) یک بحران غیرموجود است»، میلیاردها دلار بودجه را قطع و حتی دفتر تحقیقات کووید مزمن در وزارت بهداشت و خدمات انسانی (HHS) را تعطیل کرد. اما فعالان، بیماران و دانشمندان بیکار ننشستند. در این اپیزود، روایت می‌کنیم که چگونه این جامعه مصمم، از جمله چهره‌هایی چون امیلی تیلور و مگان فیتزجرالد، کارزاری نفس‌گیر را برای بازگرداندن این بودجه‌ها آغاز کردند. از لابی‌گری با اعضای کنگره گرفته تا جلب توجه رسانه‌ها و بسیج پژوهشگرانی که نگران آینده شغلی خود بودند. آیا این تلاش‌ها به نتیجه رسید؟ آیا موفق شدند بودجه‌های حیاتی برای درک بهتر بیولوژی کووید مزمن، تأثیر آن بر کودکان، و یافتن درمان‌های مؤثر را احیا کنند؟ در این اپیزود، جزئیات این مبارزه، پیروزی شکننده اما مهم آن‌ها، و چشم‌انداز پر از چالش پیش رو را بررسی می‌کنیم. همچنین به این می‌پردازیم که چگونه این بحران، جامعه تحقیقاتی کووید طولانی را بیش از پیش متحد کرده است. با اپیزود ۱۷ نکسوس همراه باشید تا بشنوید چگونه صدای بیماران و قدرت علم، توانست سد سیاست را، دست‌کم فعلاً، بشکند و چرا این مبارزه هنوز به پایان نرسیده است. کلمات تخصصی به کار رفته در این متن: کووید مزمن (طولانی) (Long COVID): وضعیتی که در آن افراد پس از بهبودی اولیه از عفونت حاد کووید-۱۹، علائم مداوم یا جدیدی را برای هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی بیشتر تجربه می‌کنند. این علائم می‌تواند طیف وسیعی از مشکلات جسمی و روانی را شامل شود. مؤسسه ملی بهداشت ایالات متحده (NIH): یکی از بزرگترین مراکز تحقیقات پزشکی در جهان و آژانس اصلی دولت ایالات متحده مسئول تحقیقات زیست‌پزشکی و بهداشت عمومی. وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده (HHS): وزارتخانه‌ای در دولت فدرال ایالات متحده که هدف آن حفاظت از سلامت همه آمریکایی‌ها و ارائه خدمات ضروری انسانی است. NIH زیرمجموعه آن است. کمک‌هزینه تحقیقاتی (Research Grant): بودجه‌ای که توسط سازمان‌ها (مانند NIH) به پژوهشگران برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی خاص اعطا می‌شود. RECOVER (ابتکار تحقیقاتی NIH برای کووید مزمن): یک برنامه تحقیقاتی بزرگ و چندوجهی که توسط NIH برای درک، پیشگیری و درمان بهتر کووید مزمن راه‌اندازی شده است. Dysautonomia (دیس‌اتونومی): اختلالی در عملکرد سیستم عصبی خودمختار (خودکار) بدن. این سیستم عملکردهای غیرارادی مانند ضربان قلب، فشار خون، تنفس و گوارش را کنترل می‌کند. در برخی بیماران کووید مزمن، دیس‌اتونومی مشاهده می‌شود. Autoantibodies (اتوآنتی‌بادی‌ها): آنتی‌بادی‌هایی که به اشتباه توسط سیستم ایمنی بدن تولید شده و به سلول‌ها و بافت‌های خود بدن حمله می‌کنند (به جای عوامل خارجی مانند ویروس‌ها). تصور می‌شود اتوآنتی‌بادی‌ها در برخی موارد کووید مزمن نقش دارند. SARS-CoV-2: نام ویروسی است که باعث بیماری کووید-۱۹ می‌شود. منبع خبر: Long COVID activists fought Trump team’s research cuts and won ― for now https://www.nature.com/articles/d41586-025-00995-3 منابع اشاره شده در این اپیزود: ۱. Trump administration cancels NIH grants for contentious research (Nature, 2025) https://www.nature.com/articles/d41586-025-00703-1 ۲. Trump administration purge of federal scientists must be stopped (Nature, 2025) https://www.nature.com/articles/d41586-025-00660-9 ۳. Who is Jay Bhattacharya? Trump’s pick for NIH director sparks concern (Nature, 2025) https://www.nature.com/articles/d41586-025-00540-2 ۴. US government shutdown: how will it affect science? (Nature, 2025) https://www.nature.com/articles/d41586-025-00954-y ۵. An incomplete picture: Understanding the burden of long COVID (Economist Impact, 2024) https://impact.economist.com/perspectives/sites/default/files/download/ei264_-_an_incomplete_picture_understanding_the_burden_of_long_covid_v8.pdf ۶. Robert F. Kennedy Jr’s controversial nomination for health secretary (Nature, 2025) https://www.nature.com/articles/d41586-025-00439-y ۷. Commencing the Reduction of the Federal Bureaucracy (The White House, 2025) https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/2025/02/commencing-the-reduction-of-the-federal-bureaucracy/ ۸. NIH’s $1-billion long-COVID program beset by criticism (Nature, 2023) https://www.nature.com/articles/d41586-023-02472-1 ۹. Patient-led research is disrupting science — for the better (Nature, 2024) https://www.nature.com/articles/d41586-024-00901-3 ۱۰. Long COVID in children: an ‘urgent need’ for research (Nature, 2022) https://www.nature.com/articles/d41586-022-00334-w ۱۱. Autoantibodies could be at the root of lingering long-COVID symptoms (Nature, 2024) https://www.nature.com/articles/d41586-024-02010-7 ۱۲. Trump’s pick for NIH chief faces grilling over COVID views (Nature, 2025) https://www.nature.com/articles/d41586-025-00694-z ۱۳. How COVID an infection in the brain might unleash cascades of lingering symptoms (Nature, 2024) https://www.nature.com/articles/d41586-024-00828-9 تصویر روی کاور: حامیان کووید مزمن در جلسه استماع بودجه در سنای ایالات متحده شرکت می‌کنند. منبع تصویر: Tom Williams/CQ-Roll Call, Inc/Getty

در این اپیزود از پادکست نکسوس، به سراغ یکی از هیجان‌انگیزترین رویدادهای دنیای علم می‌رویم: جوایز "بریکترو"! این جوایز که به عنوان "اسکار علمی" هم شناخته می‌شوند، با ارزش ۳ میلیون دلار برای هر برنده، از پرسودترین جوایز علمی جهان هستند. امسال، دانشمندان برجسته‌ای در زمینه‌های علوم زیستی، فیزیک بنیادی و ریاضیات موفق به دریافت این جایزه شده‌اند. با ما همراه باشید تا با داستان پیشگامانی آشنا شویم که با تحقیقات خود، مرزهای دانش را جابجا کرده‌اند: - انقلابی در درمان چاقی: پنج دانشمندی که در کشف و توسعه داروهای فوق‌العاده موفق اوزمپیک و وگووی نقش داشتند، یکی از جوایز علوم زیستی را از آن خود کردند. این داروها که ابتدا برای دیابت ساخته شده بودند، با تقلید از هورمون GLP-1، نه تنها قند خون را کنترل می‌کنند بلکه به مهار اشتها و کاهش وزن چشمگیر نیز کمک می‌کنند. داستان کشف این هورمون و تبدیل آن به دارویی که زندگی میلیون‌ها نفر را تغییر داده، شنیدنی است. - کاوش در دنیای ذرات بنیادی: به طور کاملاً استثنایی، یک جایزه فیزیک بنیادی به مجموع ۱۳٬۵۰۸ فیزیکدان از چهار گروه عظیم همکاری در سرن (CERN) اهدا شد! این ارتش کوچک از دانشمندان، با استفاده از برخورددهنده بزرگ هادرونی (LHC)، طی دهه گذشته اندازه‌گیری‌های دقیقی برای تایید مدل استاندارد فیزیک ذرات انجام داده‌اند، بوزون هیگز را بهتر شناخته‌اند و ۷۲ ذره جدید کشف کرده‌اند. - معماری مدل استاندارد و نظریه همه‌چیز ریاضی: جرارد ت'هوف، یکی از معماران مدل استاندارد فیزیک و دنیس گیتسگوری برای کار بر روی برنامه لنگلندز، "نظریه بزرگ وحدت‌بخش ریاضیات"، دیگر برندگان این جوایز بودند. - رمزگشایی از بیماری ام‌اس و آینده ویرایش ژن: همچنین، با پژوهشگرانی آشنا می‌شویم که عوامل محرک بیماری ام‌اس را شناسایی کرده‌اند (از نقش سلول‌های B تا ارتباط با ویروس اپشتین-بار) و دانشمندی که با توسعه فناوری‌های نوین مبتنی بر کریسپر، انقلابی در ویرایش ژن و درمان بیماری‌هایی مانند لوسمی و بیماری سلول داسی‌شکل ایجاد کرده است. در اپیزود ۱۶ پادکست علمی نکسوس، داستان پشت این اکتشافات بزرگ، چالش‌های پیش روی دانشمندان و تأثیر شگرف این پیشرفت‌ها بر زندگی همه ما را بررسی خواهیم کرد. پس اگر به علم، نوآوری و داستان‌های الهام‌بخش علاقه‌مندید، این اپیزود را از دست ندهید! کلمات تخصصی بکار رفته در این اپیزود: - اوزمپیک (Ozempic) و وگووی (Wegovy): نام‌های تجاری داروهایی هستند که حاوی ماده موثره سماگلوتاید بوده و برای درمان دیابت نوع ۲ و همچنین برای کاهش وزن استفاده می‌شوند. - پپتید شبه گلوکاگون ۱ (GLP-1): هورمونی است که به طور طبیعی در روده انسان تولید می‌شود و نقش مهمی در تنظیم قند خون (با افزایش ترشح انسولین) و کاهش اشتها (با ایجاد احساس سیری) دارد. - دیابت: یک بیماری مزمن متابولیک است که با سطوح بالای قند خون به دلیل نقص در تولید یا عملکرد انسولین مشخص می‌شود. - اسید چرب: نوعی مولکول لیپیدی (چربی) که یکی از اجزای سازنده چربی‌ها در بدن موجودات زنده است و نقش‌های متعددی در متابولیسم و ساختار سلولی دارد. - پروتئین‌های خون: پروتئین‌های متنوعی که در پلاسمای خون وجود دارند و وظایف گوناگونی از جمله انتقال مواد، ایمنی، و انعقاد خون را بر عهده دارند. - برخورددهنده بزرگ هادرونی (LHC): بزرگترین و قدرتمندترین شتاب‌دهنده ذرات در جهان، واقع در آزمایشگاه سرن در مرز سوئیس و فرانسه، که برای مطالعه ذرات بنیادی و نیروهای بین آن‌ها استفاده می‌شود. - مدل استاندارد فیزیک ذرات: نظریه‌ای در فیزیک ذرات که ذرات بنیادی شناخته‌شده و سه نیروی از چهار نیروی بنیادی طبیعت (الکترومغناطیس، هسته‌ای ضعیف، و هسته‌ای قوی) را توصیف می‌کند. - بوزون هیگز (Higgs boson): یک ذره بنیادی که وجود میدان هیگز را تأیید می‌کند؛ میدانی که به سایر ذرات بنیادی جرم می‌بخشد. - پادماده (Antimatter): ماده‌ای متشکل از پادذرات، که دارای جرم یکسان با ذرات متناظر خود هستند اما بار الکتریکی و سایر اعداد کوانتومی مخالف دارند. - پلاسمای کوارک-گلوئون (Quark-gluon plasma): حالتی از ماده که در دماها و چگالی‌های بسیار بالا (مانند لحظات اولیه پس از مهبانگ) وجود دارد و در آن کوارک‌ها و گلوئون‌ها (اجزای سازنده پروتون‌ها و نوترون‌ها) به صورت آزاد حرکت می‌کنند. - نیروی هسته‌ای ضعیف: یکی از چهار نیروی بنیادی طبیعت که مسئول فرآیندهایی مانند واپاشی بتا در هسته‌های اتمی است. - نیروی هسته‌ای قوی: یکی از چهار نیروی بنیادی طبیعت که کوارک‌ها را در درون پروتون‌ها و نوترون‌ها و همچنین پروتون‌ها و نوترون‌ها را در هسته اتم کنار هم نگه می‌دارد. - نظریه اعداد (Number theory): شاخه‌ای از ریاضیات محض که به مطالعه خواص اعداد، به‌ویژه اعداد صحیح می‌پردازد. - هندسه (Geometry): شاخه‌ای از ریاضیات که با پرسش‌هایی در مورد شکل، اندازه، موقعیت نسبی اشکال و ویژگی‌های فضا سروکار دارد. - میدان‌های تابعی (Functional fields): در ریاضیات، به‌ویژه در هندسه جبری و نظریه اعداد، میدان‌های تابعی آنالوگ‌هایی از میدان‌های عددی هستند که به جای اعداد، توابع در آن‌ها نقش اصلی را دارند. - بیماری ام‌اس (اسکلروز چندگانه - Multiple Sclerosis): یک بیماری خودایمنی مزمن است که سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث آسیب به غلاف میلین رشته‌های عصبی می‌شود. - میلین (Myelin): یک ماده چرب و پروتئینی که غلافی را در اطراف رشته‌های عصبی (آکسون‌ها) تشکیل می‌دهد و به عنوان عایق الکتریکی عمل کرده و سرعت انتقال پیام‌های عصبی را افزایش می‌دهد. - سلول‌های B (B cells): نوعی از گلبول‌های سفید خون (لنفوسیت‌ها) هستند که نقش کلیدی در بخش هومورال سیستم ایمنی دارند و آنتی‌بادی تولید می‌کنند. - آنتی‌بادی (Antibody): پروتئین‌هایی Y-شکل که توسط سلول‌های B تولید می‌شوند و به طور خاص به آنتی‌ژن‌ها (مولکول‌های خارجی یا غیرخودی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها) متصل شده و به سیستم ایمنی در شناسایی و خنثی‌سازی آن‌ها کمک می‌کنند. - سلول‌های T (T cells): نوع دیگری از گلبول‌های سفید خون (لنفوسیت‌ها) که نقش مرکزی در ایمنی سلولی دارند و می‌توانند مستقیماً سلول‌های آلوده یا سرطانی را از بین ببرند یا به تنظیم پاسخ ایمنی کمک کنند. - ویروس اپشتین-بار (Epstein–Barr virus - EBV): یکی از شایع‌ترین ویروس‌های انسانی که عضو خانواده ویروس‌های هرپس است و می‌تواند باعث بیماری مونونوکلئوز عفونی شود و با برخی سرطان‌ها و بیماری‌های خودایمنی (مانند ام‌اس) مرتبط است. - ویرایش ژن کریسپر (CRISPR gene editing): یک فناوری قدرتمند و دقیق برای ویرایش ژنوم موجودات زنده است که از سیستمی باکتریایی برای شناسایی و برش توالی‌های خاص DNA استفاده می‌کند. منبع خبر: Obesity-drug pioneers and 13,508 physicists win US$3-million Breakthrough Prizes | https://www.nature.com/articles/d41586-025-01038-7 منابع اشاره شده در این اپیزود: 1. Mapping the effectiveness and risks of GLP-1 | receptor agonists https://www.nature.com/articles/d41586-024-02716-8 (Nature Medicine, 2025) 2. Glucagon-like peptide I stimulates insulin gene expression and increases cyclic AMP levels in a rat islet cell line | https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.84.15.5207 (Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), 1987) 3. Truncated glucagon-like peptide I, an insulin-releasing hormone from the distal gut | https://febs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1016/0014-5793%2887%2980912-4 (FEBS Letters, 1987) 4. Identification of autoantibodies associated with myelin damage in multiple sclerosis | https://www.nature.com/articles/nm0899_847 (Nature Medicine, 1999) 5. Longitudinal analysis reveals high prevalence of Epstein-Barr virus associated with multiple sclerosis | https://www.science.org/doi/10.1126/science.abj8222 (Science, 2022) 6. Search-and-replace genome editing without double-strand breaks or donor DNA | https://www.nature.com/articles/s41586-019-1711-4 (Nature, 2019) تصویر روی کاور: طراحی تندیس جایزه بریکترو با الهام از تصاویری از دنیای علم، از جمله سیاهچاله‌ها، صدف‌های دریایی و ساختار دی‌ان‌ای صورت گرفته است. منبع تصویر: The Breakthrough Prizes | https://breakthroughprize.org

آیا هوش مصنوعی قرار است زندگی ما را دگرگون کند یا تهدیدی جدی برای آینده بشر است؟ در حالی که عموم مردم با دیده تردید به پیشرفت‌های سریع هوش مصنوعی می‌نگرند، دانشمندانی که در خط مقدم این حوزه فعالیت می‌کنند، نگاه خوش‌بینانه‌تری دارند. اما این خوش‌بینی به معنای نادیده گرفتن خطرات نیست! در اپیزود ۱۵ پادکست نکسوس، به سراغ نتایج یک نظرسنجی گسترده از بیش از ۴۰۰۰ پژوهشگر هوش مصنوعی در سراسر جهان، از جمله ایالات متحده، هند و چین می‌رویم و دیدگاه‌های آن‌ها را با نظرات عموم مردم (مردم بریتانیا) مقایسه می‌کنیم. خواهیم دید که: - چرا ۵۴ درصد از پژوهشگران معتقدند مزایای هوش مصنوعی بر خطرات آن می‌چربد، در حالی که تنها ۱۳ درصد از مردم عادی چنین نظری دارند؟ - چه نگرانی‌های مشترکی بین دانشمندان و مردم در مورد اطلاعات نادرست، استفاده از داده‌های شخصی و جرایم سایبری وجود دارد؟ - پژوهشگران در مورد استفاده از داده‌های شخصی برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی چه نظری دارند و چرا این موضوع با برخی سیاست‌های دولتی در تضاد است؟ - هوش مصنوعی چگونه می‌تواند دسترسی به آموزش و مراقبت‌های بهداشتی را متحول کند؟ - آیا دانشمندان به دستیابی به "هوش مصنوعی عمومی" (AGI) – هوشی در سطح یا فراتر از انسان – باور دارند و این مفهوم دقیقاً به چه معناست؟ این اپیزود به شما کمک می‌کند تا با دیدی عمیق‌تر و آگاهانه‌تر به آینده‌ای که هوش مصنوعی برایمان رقم خواهد زد، نگاه کنید. با ما همراه باشید تا دریابیم که آیا این فناوری پیشرفته، واقعاً زندگی ما را بهبود خواهد بخشید یا باید خود را برای چالش‌های جدید آماده کنیم. منبع خبر: Will AI improve your life? Here’s what 4,000 researchers think https://doi.org/10.1038/d41586-025-01123-x مقاله اشاره شده در این اپیزود: Perspectives, Values, Voices: A Survey of AI Researchers (Zenodo, 2025) https://doi.org/10.5281/zenodo.15118399 منبع تصویر کاور: Andrey Rudakov/Bloomberg via Getty

چه چیزی ما را انسان می‌کند؟ این سوالی است که قرن‌ها ذهن بشر را به خود مشغول کرده و حالا، دانشمندان با یک دستاورد شگفت‌انگیز، گامی بلند در مسیر یافتن پاسخ برداشته‌اند. پس از بیش از دو دهه تلاش نفس‌گیر، پژوهشگران موفق به توالی‌یابی کامل ژنوم شش گونه از نزدیک‌ترین خویشاوندان ما، یعنی میمون‌های انسان‌نما شده‌اند! این نقطه عطف در علم ژنتیک، که تا همین چند سال پیش رویایی دست‌نیافتنی به نظر می‌رسید، نه تنها پنجره‌ای نو به سوی درک عمیق‌تر تکامل انسان و تمایزات ژنتیکی ما با سایر نخستی‌سانان می‌گشاید، بلکه امیدی تازه برای حفاظت از این گونه‌های ارزشمند و اغلب در معرض خطر انقراض به ارمغان می‌آورد. در اپیزود ۱۴ از پادکست نکسوس، به قلب این پژوهش جدید سفر می‌کنیم. با هم خواهیم دید که چگونه تکنیک‌های نوین توالی‌یابی، امکان خواندن کدهای ژنتیکی از ابتدا تا انتهای کروموزوم‌ها را، بدون هیچ شکافی، فراهم کرده است. از کشف هزاران ژن جدید بالقوه در شامپانزه‌ها، بونوبوها، گوریل‌ها و اورانگوتان‌ها خواهیم گفت و بررسی می‌کنیم که این اطلاعات ژنومی چگونه می‌تواند به دانشمندان در شناسایی جمعیت‌های کلیدی برای بقای این گونه‌ها کمک کند. آیا رازهای نهفته در DNA میمون‌های انسان‌نما، کلید درک بهتر خودمان و حفظ آینده آنهاست؟ با ما همراه باشید تا با زبانی ساده، پیچیدگی‌های این کشف بزرگ و پیامدهای آن برای آینده علم و حفاظت از حیات وحش را بررسی کنیم. کلمات تخصصی بکار رفته در این اپیزود: - ژنوم (Genome): مجموعه کامل دستورالعمل‌های DNA که در یک سلول یافت می‌شود. به زبان ساده، ژنوم مانند کتاب راهنمای کامل یک موجود زنده است که تمام اطلاعات لازم برای ساخت و عملکرد آن موجود در آن نوشته شده است. - توالی‌یابی (Sequencing): فرآیند تعیین ترتیب دقیق واحدهای سازنده (نوکلئوتیدها) در یک قطعه DNA یا کل ژنوم. مثل خواندن کلمات و جملات در کتاب راهنمای ژنوم است. DNA (دی‌ان‌ای): مولکول اصلی وراثت که حاوی دستورالعمل‌های ژنتیکی برای رشد، عملکرد، نمو و تولید مثل همه موجودات زنده شناخته شده و بسیاری از ویروس‌ها است. این همان ماده‌ای است که ژن‌ها از آن ساخته شده‌اند. - کروموزوم (Chromosome): ساختارهایی در سلول که حاوی اطلاعات ژنتیکی (DNA) هستند و به صورت فشرده سازماندهی شده‌اند. انسان‌ها ۲۳ جفت کروموزوم دارند. - ژن (Gene): بخشی از DNA که دستورالعمل ساخت یک پروتئین خاص یا انجام یک عملکرد خاص را در بدن کد می‌کند. ژن‌ها واحدهای اصلی وراثت هستند. - نخستی‌سانان (Primates): راسته‌ای از پستانداران که شامل انسان‌ها، میمون‌های انسان‌نما (مانند شامپانزه، گوریل، اورانگوتان)، میمون‌ها و لمورها می‌شود. آنها معمولاً دارای مغز بزرگ، بینایی برجسته و دست‌ها و پاهای گیرنده هستند. - میمون‌های انسان‌نما (Apes/Great Apes/Hominidae): گروهی از نخستی‌سانان بدون دم که شامل انسان‌ها، شامپانزه‌ها، گوریل‌ها و اورانگوتان‌ها می‌شود. آنها نزدیک‌ترین خویشاوندان زنده انسان هستند. منبع خبر: What makes us human? Milestone ape genomes promise clues | https://doi.org/10.1038/d41586-025-01079-y منابع اشاره شده در این اپیزود: Complete sequencing of ape genomes, (Nature, 2025) | https://doi.org/10.1038/s41586-025-08816-3 Initial sequencing and analysis of the human genome, (Nature, 2001) | https://doi.org/10.1038/35057062 داده‌های به دست آمده توسط ماکووا و همکارانش | https://github.com/marbl/Primates تصویر روی کاور: حفاظت از اورانگوتان‌های بورنئویی که به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارند، می‌تواند با توالی‌یابی ژنوم این موجودات تقویت شود. منبع تصویر: Fiona Rogers/Nature Picture Library

در این اپیزود از پادکست نکسوس، به سراغ یکی از بزرگترین دستاوردهای اخیر در زمینه مطالعه مغز می‌رویم: رونمایی از بزرگترین و پرجزئیات‌ترین نقشه مغزی یک پستاندار که تاکنون ایجاد شده است. پژوهشگران موفق شده‌اند نه تنها ساختار یک میلی‌متر مکعب از بافت مغز یک موش را با جزئیاتی حیرت‌انگیز بازسازی کنند، بلکه برای اولین بار، فعالیت هزاران نورون را نیز در این نقشه عظیم به تصویر بکشند. تصور کنید: بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ سلول مغزی، شامل حدود ۸۲٬۰۰۰ نورون، بیش از نیم میلیارد سیناپس (نقاط اتصال نورونی) و بیش از ۴ کیلومتر سیم‌کشی عصبی، همگی در فضایی به اندازه سر سوزن! این نقشه سه‌بعدی خارق‌العاده، که حاصل تلاش بیش از ۱۵۰ پژوهشگر در پروژه MICrONS است، درک ما را از چگونگی پردازش اطلاعات بصری و قوانین حاکم بر مدارهای عصبی متحول می‌کند. در اپیزود ۱۳ از پادکست نکسوس، عمیق‌تر به این موضوع می‌پردازیم که چگونه دانشمندان این شاهکار را خلق کردند – از تماشای فیلم "ماتریکس" توسط موش‌ها تا استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌ها. همچنین، بررسی خواهیم کرد که این نقشه چه بینش‌های جدیدی در مورد نظریه «نورون‌هایی که با هم شلیک می‌کنند، با هم متصل می‌شوند» ارائه داده و چگونه می‌تواند به کشف رازهای حافظه و سایر عملکردهای پیچیده مغز کمک کند. با ما همراه باشید تا سفری به درون پیچیدگی‌های مغز داشته باشیم و دریابیم که این دستاورد چگونه می‌تواند آینده علوم اعصاب و هوش مصنوعی را شکل دهد. کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود: نورون (Neuron): سلول اصلی سیستم عصبی که مسئول پردازش و انتقال اطلاعات از طریق سیگنال‌های الکتریکی و شیمیایی است. به زبان ساده، واحد سازنده و کارکردی مغز و اعصاب. سیناپس (Synapse): نقطه اتصال و ارتباط بین دو نورون، یا بین یک نورون و یک سلول دیگر (مانند سلول ماهیچه‌ای). پیام‌های عصبی از طریق سیناپس‌ها از یک نورون به نورون دیگر منتقل می‌شوند. دیاگرام سیم‌کشی (نقشه اتصالات عصبی) / کانکتوم (Connectome): نقشه جامعی از تمام اتصالات عصبی (سیناپس‌ها) در مغز یا بخشی از آن. این نقشه نشان می‌دهد که چگونه نورون‌ها به یکدیگر متصل شده‌اند. کانکتومیکس (Connectomics): شاخه‌ای از علوم اعصاب که به مطالعه و نقشه‌برداری از کانکتوم (ساختار اتصالات مغزی) می‌پردازد تا چگونگی پردازش و سازماندهی اطلاعات توسط مغز را درک کند. قشر مغز (Cerebral Cortex): لایه بیرونی و چین‌خورده مغز که در پستانداران بسیار توسعه یافته است و مسئول عملکردهای عالی شناختی مانند تفکر، زبان، حافظه، و پردازش اطلاعات حسی (مانند بینایی) است. مدارهای عصبی (Neural circuits): مجموعه‌ای از نورون‌های متصل به هم که برای انجام یک عملکرد خاص با یکدیگر همکاری می‌کنند. این مدارها اساس پردازش اطلاعات در مغز هستند. منبع خبر: Biggest brain map ever details huge number of neurons and their activity منابع اشاره شده در این اپیزود: Functional connectomics spanning multiple areas of mouse visual cortex (Nature, 2025) A petavoxel fragment of human cerebral cortex reconstructed at nanoscale resolution (Science, 2024) Functional connectomics reveals general wiring rule in mouse visual cortex (Nature, 2025) داده‌های پروژه MICrONS به صورت آنلاین در دسترس است: MICrONS Explorer تصویر روی کاور: تصویرسازی از بیش از ۱۰۰۰ سلول مغزی، از میان سلول‌هایی که از تحلیل یک میلی‌متر مکعب بافت مغز یک موش بازسازی شده‌اند. منبع تصویر: Allen Institute