U begrijpt het; in deze interviews gaat het niet alleen om intrinsieke motivatie, maar juist ook om het stappenplan. Om de weg naar dat doel waar die #hoedan-vraag bijhoort. Soms zijn de ideeën van de geïnterviewden utopisch, soms idealistisch, soms realistisch. Maar deze geïnterviewden hebben wel degelijk een visie. Niet alleen op wat er moet veranderen, maar ook op hoe dat doel dan gerealiseerd kan worden. Daarom krijgen ze in deze interviews de ruimte om die grote vraagstukken rustig en stap voor stap toe te lichten. Geert Jan Hahn hoeft maar één ding te vragen: hoe dan?

Verplicht in plaats van vrijwillig

Het gaat nog even duren, maar de aanzet is zojuist gegeven door Lara Wolters: er komt een wet voor bedrijven om maatschappelijk verantwoordelijk te ondernemen. Verplicht.

Minister Kaag is fan van convenanten, maar die werken niet of nauwelijks, en het gaat te langzaam, zegt Europarlementariër Lara Wolters, de drijvende kracht achter een Europese wet, in deze aflevering van #hoedan.

Wolters diende vlak voor de opname van dit gesprek haar initiatiefwet in, na maanden schrijf- en onderzoekswerk. Zij is eindrapporteur van de juridische commissie, die zich namens het Europees Parlement over het voorwerk van deze klus ontfermt. Dit voorstel moet als opmaat dienen naar het plan waar de Europese Commissie begin volgend jaar mee komt. Een verplichte due diligence, zoals maatschappelijk verantwoord ondernemen ook wel wordt genoemd, ligt in de lijn der verwachting.

De Lobby

Ook grote bedrijven scharen zich steeds meer achter een zorgplicht. Toch zal de lobby op de Commissie voor zo min mogelijk regels een sterke zijn, verwacht Wolters. Vooral vanuit koepelorganisatie BusinessEurope en de Duitse werkgeversorganisatie verwacht ik veel weerstand. En ook de EVP-fractie (de centrumrechtse, en tevens grootste fractie binnen het Europees Parlement, red) zal zich niet meer zomaar bij allerlei verplichtingen neerleggen.

Volgens Wolters moet er in de loop van 2022 meer duidelijkheid zijn over de wet, die verregaande gevolgen heeft voor Europese bedrijven die in én buiten de Europese Unie opereren. De zorgplicht geldt voor de hele productieketen van het bedrijven. Wil je als Nederlands, Frans of Bulgaars bedrijf spijkerbroeken laten maken in Lesotho, dan val je uiteindelijk onder Europese regelgeving als het gaat om arbeidsvoorwaarden, mensenrechten en milieuregels.

Dat kan Wolters wel willen, maar hoe dan? Hoe maak je bedrijven beter?

Brand in Grenfell Tower

Bovendien moet er volgens de Europarlementariër goed worden nagedacht over het opzetten van nationale handhavingsorganen. Ook Nederland zou het toezicht dan nationaal moeten beleggen. De nationale instanties kunnen uiteindelijk wel op Europees niveau hun acties en voorbeeld coördineren. Het zal echter enkele jaren duren voordat maatschappelijk verantwoord ondernemen per wet kan worden afgedwongen én naar behoren kan worden gehandhaafd.

Wolters: Natuurlijk wordt er geklaagd over dat Brussel bureaucratisch is en dat regels zo lastig zijn. Maar laat ik je het voorbeeld van de Grenfell Tower geven, de brand in de woontoren met tientallen doden tot gevolg. De buitenkant van dat gebouw had brandgevaarlijke gevelbekleding. Hoe kan dat? Omdat het gebouw zo was gemaakt, maar vooral omdat de bouwvergunning onzorgvuldig was afgegeven. Kortom, we moeten nou eenmaal heel zorgvuldig regels opstellen. Maak je iets flut, of dat nou een gebouw of een wet is, dan kan het resultaat verkeerd uitpakken. Helaas duurt het dan soms lang, maar hopelijk hebben we dan ook wat.

Kinderarbeid

In sommige landen is er ook wetgeving op nationaal niveau, maar in de meeste gevallen is dat niet alomvattend. Due diligence uit zich in Nederland bijvoorbeeld specifiek in het geval van de wet zorgplicht kinderarbeid, terwijl Frankrijk van grote bedrijven eist dat ze het risico van impact op mens en milieu incalculeren. Allemaal varianten op maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar niet afdoende volgens Wolters. Een aankomende Europese wet moet daar op termijn dus verandering in brengen.

In de tussentijd blijft het devies om te hameren op de zorgplicht van bedrijven, ook al is aansluiting daarbij momenteel op die vrijwillige basis. Ik ben niet tegen de convenanten, zegt Wolters, maar vrijwillige standaarden werken niet en zeker niet snel genoeg. De VN en de OESO werken er al twintig jaar aan, aan niet-bindende richtlijnen. Dat dit allemaal niet afdoende is, blijkt uit diverse evaluaties en een rapport aan de Europese Commissie. Sommige sectoren doen het relatief goed, zoals de textielsector en de bancaire sector, maar tegenover staan dan een kolenmijnsector waar niet gemonitord kan worden en een tuinbouwsector die nog niet eens een convenant heeft. Veel bedrijven hebben volgens Wolters te weinig geleerd van eerdere rampen, zoals het ingestorte winkelcentrum in Bangladesh met ruim 1100 omgekomen kledingarbeiders, of de omvangrijke milieuvervuiling in Nigeria waar Shell zich aan schuldig heeft gemaakt.

Hoog inzetten

Er zijn bedrijven die het volgens Wolters wél goed doen. ASN Bank, Tony's Chocolonely, Auping...die zijn serieus bezig. Omdat het juist ook fijn is voor bedrijven om te weten waar ze aan toe zijn. Dat de regels in de Europese Unie allemaal hetzelfde zijn, met een gelijk speelveld daarbinnen en daarbuiten.

Vorige week kwam ook een koepelorganisatie van 2500 bedrijven met een eigen steunbetuiging voor de oproep voor een verplichte due diligence, waaronder ook bedrijven als Heineken, Philips en KraftHeinz. Al wordt het nog wel de vraag wát de Europese norm voor maatschappelijk verantwoord ondernemen dan precies wordt. Wolters: Laat de tegenstanders van strenge regels maar komen. Ik zet gewoon hoog in.

Over deze podcast

Geert Jan Hahn houdt van vragen stellen, maar hoort tegenwoordig vaak langere vragen dan antwoorden. En die lange vragen behandelen regelmatig niet eens de kern van het probleem. Dat bracht hem op het idee voor dit #hoedan-project. Eén essentiële vraag, die de visie van één gast op één vraagstuk moet blootleggen: hoe dan?

Abonneren

Mis geen editie en abonneer je op deze podcast via bnr.nl/hoedan. Heb je een vraag voor de redactie of een suggestie voor een onderwerp of een gast, mail dan naar podcast@bnr.nl

See omnystudio.com/listener for privacy information.