Geert Wilders moet uit de blokkade van Gidi Markuszower lering trekken. Dat schrijft Eric Vrijsen.

De ministersploeg van PVV, VVD, NSC en BBB mocht voor de helft uit Haagse insiders bestaan en moest voor de rest ‘buitenstaanders’ bevatten. Dat is min of meer gelukt. Van de zestien ministers zat er maar één eerder in een kabinet.

Mona Keijzer (BBB) van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening was – tot haar ontslag in september 2021 – staatssecretaris van Economische Zaken. Van de dertien staatssecretarissen kent alleen Mariëlle Paul (VVD) het pluche. Zij is net een jaartje demissionair minister van Onderwijs. Op dat departement mag zij door als staatssecretaris.

Kan dat wel, zo’n cohort groentjes in de Trêveszaal? Niemand lijkt zich dat af te vragen. De heisa draait om degene die géén minister wordt: Gidi Markuszower. De PVV’er kwam niet door de screening van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD).

Tegenstanders van het rechtse kabinet juichten. Alsof de AIVD iemand met foute opvattingen had opgespoord en geblokkeerd. Maar de AIVD weegt géén politieke risico’s.

Vervangster Marjolein Faber (PVV), hoewel omstreden, passeerde probleemloos de toetsing. De dienst kijkt alleen na of een bewindspersoon andere drijfveren kan hebben dan het dienen van nationale belangen. Is er iets wat hem chantabel maakt? Zijn er duistere machten die hem ergens toe kunnen dwingen?

Israëliër

Wanneer dat ook maar een beetje het geval is, zegt de AIVD: niet benoemen. Dat betekent niet dat de man niet zou deugen. Wel dat de staat geen gokje mag nemen met de nationale veiligheid.

Markuszower is in de omgang een aimabele persoon. In 1977 te Tel Aviv geboren uit joodse ouders en dus Israëliër. Op jonge leeftijd verhuisde het gezin hierheen en kreeg hij de Nederlandse nationaliteit. In 2008, toen ook in Amsterdam zestig jaar Israël werd gevierd, was hij lid van een beveiligingsploeg van een synagoge. Hij droeg een vuurwapen en werd gearresteerd. Die zaak werd geseponeerd.

In 2010 stond hij vijfde op de PVV-lijst. Justitie alarmeerde PVV-leider Geert Wilders: ‘Integriteitsrisico.’ Markuszower zou contact hebben met een buitenlandse (vermoedelijk Israëlische) geheime dienst en ‘betrokken zijn bij overdracht van informatie’. Hij ontkende, maar trok zich terug om de PVV publicitaire schade te besparen. In 2015 werd hij probleemloos Eerste Kamerlid, sinds 2017 zit hij in de Tweede Kamer.

Wilders moet hebben gedacht dat Markuszower de AIVD-limiet ditmaal wel kon halen, omdat het land een electorale ruk naar rechts heeft gemaakt. Hij droeg hem voor als minister van Asiel en Migratie en vicepremier. Een onbegrijpelijke manoeuvre.

Commissie Stiekem

Wilders zit al vele jaren in de parlementaire Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Sinds vorig jaar leidt hij zelfs deze ‘Commissie Stiekem’. Hoe kon hij vergeten dat de AIVD integriteitskwesties nooit laat versloffen?

Hoe kon hij over het hoofd zien dat iemand, eenmaal in functie, nooit vanwege buitenlandse belangen onder druk mag worden gezet? In een democratisch land hoort dat gewoon niet te kunnen.

Wilders liet Markuszower vallen. Die reageerde bitter: ‘Een terrorist heeft hier meer rechten dan een Kamerlid met scherpe opvattingen.’

De jurist Markuszower wist hoe overdreven dat was. Zijn afgang heeft veel meer te maken met een burgerlijk land dat – na de verkiezingsuitslag van 2023 – met zichzelf in het reine moet zien te komen. Oude spelregels en stabiele instituties bieden daarvoor nuttig houvast.

Het afvlaggen van de beoogde PVV-vicepremier bewijst ook dat Wilders zichzelf overschatte. Voor al die nieuwe, in het ambt ‘groene’ bewindslieden is de moraal van het verhaal dat zij verstandig moeten inspelen op tegenspraak en tegenmacht.

Anders wordt het niks, dat kabinet-Schoof.