W tym odcinku prof. Justyna Chodkowska-Miszczuk, członkini Rady NCN, specjalizująca się m.in. w społeczno-przestrzennych aspektach transformacji energetycznej, oraz dr hab. Michał Parniak, fizyk, lider grupy badawczej w Centrum Optycznych Technologii Kwantowych Uniwersytetu Warszawskiego, pokazują, jak badania stają się realnym fundamentem odporności państwa. Rozmowę prowadzi Anna Korzekwa-Józefowicz.

Audycja skupia się na tym, w jaki sposób wyniki prac badaczek i badaczy wzmacniają zdolność kraju do reagowania na kryzysy. Justyna Chodkowska-Miszczuk zaznaczyła, że „każde wyzwanie rozwojowe, w tym budowanie bezpieczeństwa państwa, wymaga wykorzystania rzetelnej wiedzy opartej na dowodach naukowych”. Badania podstawowe – „niezależnie od tego, czy mówimy o naukach ścisłych, technicznych, społecznych, humanistycznych czy o sztuce” – dostarczają tej wiedzy i umożliwiają „systemowe spojrzenie na problemy bezpieczeństwa, bez którego trudno planować jakiekolwiek działania”. Jak podkreśliła: „badania podstawowe nie są luksusem – są fundamentem funkcjonowania nowoczesnego, odpornego państwa”.

Michał Parniak – twórca pierwszej w Polsce wielomodowej pamięci kwantowej i procesora kwantowego – zwrócił uwagę, że wiele kluczowych technologii powstaje w obszarze badań określanych jako „kwadrant Pasteura”: są to badania podstawowe, które zachowują fundamentalny charakter, ale prowadzone są z myślą o przyszłych zastosowaniach. Jak wyjaśnił, takie podejście pozwala cofnąć się do samych zasad fizyki i budować innowacje od fundamentów, poza ograniczeniami narzucanymi przez istniejące technologie. Dzięki temu możliwy jest rozwój takich rozwiązań, jak tworzone w jego zespole sensory kwantowe oparte na atomach rydbergowskich, znajdujące zastosowanie m.in. w technologii radarowej i komunikacji wymagającej najwyższego poziomu bezpieczeństwa.

Michał Parniak przypomniał także znaną historię z Kongresu USA: gdy dyrektora Fermilabu, Roberta Wilsona, zapytano, w jaki sposób budowany akcelerator wpłynie na zdolności obronne państwa, ten odpowiedział, że to, co powstanie w laboratorium, sprawi, iż kraj będzie „worth defending” – wart obrony. Jak zaznaczył badacz, ta wypowiedź trafnie oddaje sens badań podstawowych: nie powstają z myślą o konkretnym wdrożeniu, ale w perspektywie lat tworzą zasób wiedzy, kompetencji i technologii, który przesądza o poziomie bezpieczeństwa i suwerenności technologicznej państwa.

W rozmowie wybrzmiała perspektywa nauk społecznych i humanistycznych. Justyna Chodkowska-Miszczuk przypomniała, że – jak wskazują analizy badaczy z Johns Hopkins University – „miejscem bitwy jest obecnie umysł ludzki”. Do dezintegracji społecznej wystarczy zamknięcie w bańkach informacyjnych tworzonych przez algorytmy. Dlatego budowanie bezpieczeństwa państwa wymaga innowacji społecznych, akceptacji i świadomej komunikacji, a także badań nad funkcjonowaniem społeczności lokalnych, infrastrukturą krytyczną i transformacją energetyczną.

Opis odcinka