آتشفشان تفتان در جنوب ایران که تصور می‌شود حدود ۷۱۰ هزار سال است خاموش شده، نشانه‌هایی از فعالیت نشان داده است. از این آتشفشان در طول تاریخ بشری هیچ فورانی ثبت نشده است.پژوهشی جدید که در ۷ اکتبر در مجله "Geophysical Research Letters" منتشر شده است، نشان می‌دهد که سطح زمین در نزدیکی قله‌ی آتشفشان تفتان طی بازه‌ای ۱۰ ماهه از ژوئیه ۲۰۲۳ تا مه ۲۰۲۴ به میزان ۹ سانتی‌متر بالا آمده است. در حال حاضر این برآمدگی هنوز کاهش نیافته است و این روند نشان‌دهنده‌افزایش فشار گاز در زیر سطح آتشفشان است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

به گفته‌ی پابلو گونزالس، نویسنده‌ ارشد این مطالعه و آتشفشان‌شناس مؤسسه محصولات طبیعی و زیست‌فناوری کشاورزی وابسته به شورای ملی تحقیقات اسپانیا (IPNA-CSIC)، این یافته‌ها ضرورت نظارت دقیق‌تر بر این آتشفشان را نشان می‌دهد؛ آتشفشانی که پیش‌تر خطری برای جمعیت تلقی نمی‌شد.

آتشفشان‌ها زمانی "خاموش" طبقه‌بندی می‌شوند که از آغاز دوره‌ی هولوسن، یعنی ۱۱.۷۰۰ سال پیش، فورانی نداشته باشند. با توجه به فعالیت اخیر، گونزالس گفت تفتان را شاید بهتر باشد به عنوان "خفته" توصیف کرد تا خاموش.

آتشفشان چینه‌ای با ارتفاع ۳.۹۴۰ متر

آتشفشان تفتان یک آتشفشان چینه‌ای با ارتفاع ۳.۹۴۰ متر در جنوب شرقی ایران است و در میان رشته‌ای از کوه‌ها و آتشفشان‌ها قرار دارد که بر اثر فرورانش پوسته‌ی اقیانوسی به زیر قاره‌ی اوراسیا شکل گرفته‌اند. امروزه، این آتشفشان دارای یک سامانه‌هیدروحرارتی فعال و منافذ گازفشان گوگردی با بوی تند (فومارول‌ها) است، اما در طول تاریخ بشری هیچ فورانی از آن ثبت نشده است.

بیشتر بخوانید: فوران آتشفشان سمرو در اندونزی ۱۳ کشته بر جا گذاشت

محمدحسین محمدنیا، دانشجوی دکتری تحت راهنمایی گونزالس در IPNA-CSIC، هنگامی که در سال ۲۰۲۰ نخستین بار تصاویر ماهواره‌ای این آتشفشان را بررسی کرد، هیچ نشانه‌ای از فعالیت قابل توجه مشاهده نکرد. اما در سال ۲۰۲۳، گزارش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی درباره‌ی انتشار گاز از این آتشفشان منتشر شد. بوی این گازها از شهر خاش در فاصله‌حدود ۵۰ کیلومتری نیز احساس می‌شد.

بیشتر بخوانید: فوران آتشفشان در ایسلند؛ جاری شدن گدازه‌ها به شهر گرینداویک

بر اساس گزارش، محمدنیا بار دیگر تصاویر ماهواره‌ای مأموریت Sentinel-1 آژانس فضایی اروپا را بررسی کرد؛ مأموریتی که به طور مداوم تصاویر سطح زمین را ثبت می‌کند. تفتان در منطقه‌ای دورافتاده واقع شده و هیچ سامانه‌ GPS نظارتی مانند آنچه روی آتشفشان‌هایی چون کوه سنت هلن وجود دارد، در آن نصب نشده است.

فعالیت گروه‌های شورشی در منطقه

افزون بر این، منطقه به دلیل فعالیت گروه‌های شورشی و درگیری‌های مرزی ایران و پاکستان "خطرناک" محسوب می‌شود. تصاویر ماهواره‌ای افزایش اندک سطح زمین در نزدیکی قله را نشان دادند که بیانگر افزایش فشار در زیر سطح است.

محمدنیا محاسبه کرد که منشأ این برآمدگی در عمق ۴۹۰ تا ۶۳۰ متری زیر سطح زمین قرار دارد. او به منبع خبری "Live Science" گفت که تعیین دقیق آنچه رخ می‌دهد ممکن نیست، اما پژوهشگران عوامل بیرونی مانند زمین‌لرزه‌های مجاور یا بارندگی را رد کرده‌اند. مخزن ماگمای این آتشفشان در عمق بیش از ۳.۵ کیلومتری قرار دارد که بسیار عمیق‌تر از منبع این برآمدگی است.

بیشتر بخوانید: تولد یک جزیره جدید در اقیانوس آرام، پس از فوران آتشفشانی

بر اساس نتایج، این افزایش سطح یا ناشی از تغییر در سامانه‌هیدروحرارتی زیر آتشفشان است که باعث تجمع گاز شده، یا مقدار اندکی ماگما در زیر آتشفشان جابه‌جا شده و این امکان را داده است که گازها به درون سنگ‌های بالایی نفوذ کنند، فشار در منافذ و شکستگی‌های سنگ افزایش یابد و در نتیجه سطح زمین اندکی بالا بیاید.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در همین حال گونزالس می گوید مرحله‌ بعدی این پژوهش همکاری با دانشمندانی خواهد بود که در زمینه‌ی پایش گاز در آتشفشان‌ها فعالیت می‌کنند.

او اضافه کرد: «هدف این مطالعه ایجاد هراس در میان مردم نیست. بلکه زنگ هشداری است برای مسئولان منطقه‌ای در ایران تا منابعی را برای بررسی دقیق‌تر این پدیده اختصاص دهند.»