به باور کارشناسان، در میان افزایش آمار سقط‌های ناخواسته و مرده‌زایی در نتیجه افزایش آلاینده‌ها، سیاست‌های حکومتی جمهوری اسلامی همچنان بر افزایش جمعیت متمرکز است و آلودگی هوا در سیاست‌های اجرایی مسئله‌ای حاشیه‌ای است.کارشناسان، آلودگی هوا و به‌خصوص مازوت‌سوزی را متهم ردیف اول تهدید سلامت مادران و جنین‌ها می‌دانند و معتقدند که این خطر جدی هنوز جایگاه یک اولویت در برنامه‌های سلامت باروری کشور را به‌دست نیاورده است.

روزنامه شرق ۲۴ آذرماه در گزارشی با عنوان "دشواری آلودگی هوا برای زنان باردار" نوشت: «در حالی که سیاست‌های رسمی کشور بر افزایش نرخ تولد تمرکز دارد، آلودگی هوا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدهای سلامت زنان باردار همچنان در حاشیه تصمیم‌گیری‌ها باقی مانده است؛ تهدیدی خاموش که نه‌تنها جان جنین‌ها، بلکه اعتماد عمومی به سیاست‌های جمعیتی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.»

آمار تکان‌دهنده سقط‌های خودبه‌خودی در ۹ ماه

یک روز پس از انتشار این گزارش، سایت رویداد ۲۴ (۲۵ آذر ماه) با انتشار گزارشی با عنوان "آلودگی هوا و آمار پنهان سقط جنین و مرده‌زایی در ایران"، به بررسی تازه‌ترین آمار وزارت بهداشت پرداخت و تصویری هشداردهنده از وضعیت باروری در کشور نشان داد. این سایت نوشت: «این آمار نه تنها میزان سقط خودبه‌خودی را روشن می‌کند، بلکه زوایای پنهان نقش آلودگی هوا و مازوت‌سوزی در افزایش خطر مرده‌زایی را نیز افشا می‌کند.»

بر اساس اطلاعات سامانه ملی باروری سالم که به دست رویداد ۲۴ رسیده، از ابتدای سال ۱۴۰۴ تا ۱۵ آذرماه، یعنی در مدت بیش از ۹ ماه، در مجموع ٦٨٣ هزار و ٦١٥ مورد زایمان در کشور به ثبت رسیده است. در همین مدت، در مجموع ٥٠ هزار و ٧٤٤ مورد سقط ثبت شده است.

بیشتر بخوانید: افزایش ۲۵ درصدی مراجعات به اورژانس به دلیل آلودگی هوا

در گزارش این سایت آمده است: «نگران‌کننده‌ترین بخش ماجرا، آمار سقط‌های "خودبه‌خودی" است؛ به طوری که از کل سقط‌های ثبت‌شده، ٣٩ هزار و ٢٩٧ مورد معادل بیش از ٧٧ درصد، خودبه‌خودی بوده‌اند. از سوی دیگر، آمار مرده‌زایی طی این مدت ۴ هزار و ۷۰۹ مورد بوده که معادل ۰.۷۱ درصد کل زایمان‌ها است.»

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

در این گزارش به افزایش غلظت دی‌اکسید گوگرد و افزایش خطر مرده‌زایی اشاره شده و آمده: «با وجود این شواهد، وزارت بهداشت در پاسخ به سوالی درباره اثر آلودگی بر مرده‌زایی تاکید کرده است که به دلیل وجود عوامل خطر متعدد در سقط خود به خودی، نمی‌توان علت را فقط به عوامل آلودگی هوا نسبت داد.»

خطرناک‌ترین آلاینده‌ها برای سلامت جنین

مقاومت مقامات بهداشتی جمهوری اسلامی در اعلام نقش پررنگ آلودگی هوا در افزایش خطر مرده‌زایی و سقط جنین خود به خودی در حالی است که نشریه پزشکی "نیچر" سال گذشته با انتشار نتایج پژوهشی در همین زمینه نوشته بود: «قرار گرفتن زنان باردار در معرض ذرات معلق ریز (PM2.5)، دی‌اکسید گوگرد (SO2) و دی‌اکسید نیتروژن (NO2) در سه‌ماهه اول بارداری با افزایش خطر سقط جنین خودبه‌خودی ارتباط معنادار دارد.»

محمدکاظم عطاری، پزشک و پژوهشگر پزشکی اجتماعی نیز در گفت‌وگو با دویچه‌وله فارسی تاکید می‌کند که شواهد علمی در این زمینه تردیدی باقی نمی‌گذارد.

او می‌گوید: «ذرات معلق ریز یا PM2.5 خطرناک‌ترین آلاینده برای سلامت جنین محسوب می‌شوند. این ذرات از جفت عبور می‌کنند و می‌توانند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی، التهاب و اختلال در رشد جنین شوند.»

به گفته این پژوهشگر، خطر فقط به "PM2.5" محدود نمی‌شود: «در کنار آن، آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و ازن نیز با افزایش خطر سقط خودبه‌خودی، زایمان زودرس و مرده‌زایی ارتباط مستقیم دارند؛ موضوعی که در شهرهای درگیر مازوت‌سوزی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.»



عطاری یادآور می‌شود که حتی بر اساس آمارهای منتشرشده توسط رسانه‌های رسمی، روزانه "بیش از دو میلیون لیتر مازوت" در بیش از ۱۵ شهر ایران سوزانده می‌شود و این آلاینده‌ها به طور مستقیم وارد ریه‌های مردم، از جمله زنان باردار، می‌شوند.

آلودگی هوا: عاملی حاشیه‌ای در سیاست‌های اجرایی

به گفته کارشناسان، در حال حاضر نه پروتکل مراقبتی مشخصی برای زنان باردار وجود دارد، نه هشدارهای اختصاصی و نه بودجه مشخص برای پیشگیری از پیامدهای آن. به بیان ساده، آلودگی هوا در سیاست‌های اجرایی وزارت بهداشت هنوز مسئله‌ای حاشیه‌ای است، نه اولویت سلامت عمومی.

بیشتر بخوانید: آلودگی هوا در ایران؛ از هشدارهای کارشناسی تا "توسل به دعا"

عطاری به این سوال که آیا وزارت بهداشت آلودگی هوا را به‌عنوان عامل خطر جدی برای سقط جنین به رسمیت شناخته است، اینگونه پاسخ می‌دهد: «اگر منظور به رسمیت شناختن روی کاغذ باشد، بله؛ در برخی اسناد و برنامه‌ها به آلودگی هوا اشاره شده است. اما در عمل، آلودگی هوا جایگاه یک عامل خطر جدی را در سیاست‌های سلامت باروری ندارد.»

به گفته این پژوهشگر، نبود هشدارهای هدفمند در رابطه با آلودگی هوا نشانه‌ای از کم‌اهمیت دانستن سلامت زنان باردار است: «در روزهای بسیار آلوده، فقط هشدارهای عمومی داده می‌شود، در حالی که زنان باردار جزو آسیب‌پذیرترین گروه‌ها هستند. نبود هشدار اختصاصی نه به دلیل نبود علم، بلکه به دلیل نبود برنامه، زیرساخت و البته تخصیص بودجه است.»

تمرکز بر "افزایش جمعیت"، غفلت از "کیفیت بارداری"

به باور کارشناسان حوزه سلامت، در سال‌های اخیر تمرکز رسمی حکومت جمهوری اسلامی روی افزایش تولد و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بوده و وقتی هدف اصلی افزایش باروری باشد، برجسته کردن آلودگی هوا به‌عنوان یک عامل خطر جدی برای بارداری، با این جهت‌گیری "در تضاد" قرار می‌گیرد.



دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

به گفته سحر مطلبی، پزشک و پژوهشگر حوزه سلامت بین‌الملل و جمعیت، مسئله فقط سیاست جمعیتی نیست: «اگر آلودگی هوا رسما وارد برنامه‌های سلامت باروری شود، دولت باید درباره کنترل منابع آلاینده مثل سوخت‌های آلاینده، مازوت‌سوزی و ترافیک مسئولیت‌پذیر باشد؛ تعهدی که معمولا از آن پرهیز می‌شود.»

بیشتر بخوانید: چطور از سلامت خود در برابر هوای آلوده محافظت کنیم؟

این پژوهشگر تاکید می‌کند: «شواهد علمی برای جدی گرفتن آلودگی هوا در سلامت بارداری کافی است، اما تا وقتی هماهنگی بین‌بخشی واقعی، داده‌های یکپارچه و تعهد سیاسی برای کنترل منبع آلودگی ایجاد نشود، این موضوع در برنامه‌های سلامت باروری حاشیه‌ای می‌ماند، حتی اگر روی کاغذ به آن اشاره شود.»