داستان کوتاه به عنوان یکی از قدیمیترین اشکال ادبی، ریشه در سنتهای شفاهی و مکتوب جوامع مختلف دارد. این ژانر از افسانه های باستانی تا آثار مدرن، تکامل یافته و شاهکارهایی را به وجود آورده که تأثیر فرهنگی عمیقی گذاشته اند. در این مطلب، با تمرکز بر بهترین و تأثیرگذارترین آثار بر اساس معیارهایی مانند نوآوری، محبوبیت جهانی و تأثیر بر ادبیات؛ تاریخچه داستان کوتاه را بررسی میکنیم. این تاریخچه بر پایه منابع معتبر ادبی گردآوری شده و به ترتیب گاهشماری تنطیم شده است

<figure class="wp-block-audio"></figure>

تعریف مختصر ژانر داستان کوتاه

ادبیات داستانی از نظر شکل و اندازه اثر، عموما به سه گونه داستان کوتاه، نوول (داستان بلند یا رمان کوتاه) و رمان دسته بندی می شود

داستان کوتاه عبارت است از گونه‌ای ادبی از ادبیات داستانی با شخصیت‌ها و زمان محدود با طول تقریبی 1000 تا 7500 کلمه با تمرکز بر یک رویداد.

نوول (داستان بلند یا رمان کوتاه): با فضای بیشتر برای توسعه شخصیت و پیچیدگی اما کوتاه تر از رمان و طول تقریبی ۷۵۰۰–۴۰۰۰۰ کلمه است

رمان: دارای ساختار پیچیده‌تر، شخصیت های زیاد با روابط متعدد و طول آن معمولاً بالای ۴۰۰۰۰ کلمه است

مقاله مرتبط: بهترین داستان های کوتاه جهان، شاهکارهایی از نویسندگان بزرگ

پیشینه باستانی و قرون وسطی: ریشه های شفاهی داستان کوتاه

در پیدایش و تاریخچه داستان کوتاه، بایستی گفت که این ژانر ادبی در افسانه ها و اسطوره های باستانی و قصه های فولکلور ریشه دارد که اغلب به صورت شفاهی و سینه به سینه نقل در طی صدها سال نقل شده اند

به طور مثال در یونان باستان، حکایت های اخلاقی مانند آثار اِزوپ و در هند، داستانهای اخلاقی مانند پنجه تنتره رواج داشت

در خاورمیانه از قرن هشتم میلادی، ، مجموعه هزار و یک شب شامل داستانهای کوتاه با عناصر خیالی و اخلاقی روایت می شد که تأثیر گسترده ای بر ادبیات جهان گذاشت

در قرون وسطی اروپا، آثاری مانند دکامرون از جیووانی بوکاچیو (1353) و داستانهای کانتربری نوشته جفری چاسر (اواخر قرن ۱۴) مجموعه هایی از داستانهای کوتاه بودند که در چارچوب یک داستان اصلی قرار میگرفتند. این آثار، با ترکیب  طنز، اخلاق و واقعیت، پایه گذار فرم مدرن داستان کوتاه شدند

تاریخچه داستان کوتاه در قرن ۱۹: پیدایش داستان کوتاه مدرن

قرن نوزدهم میلادی دوران شکوفایی داستان کوتاه بود و به دلیل گسترش مجلات و شکل گیری طبقه متوسط باسواد، به ژانری مستقل تبدیل شد

در آمریکای قرن 19، واشنگتن ایروینگ با داستانهایی مانند “ریپ ون وینکل”  و “افسانه اسلیپی هالو”  پیشگام داستان کوتاه شد؛ او در این آثار، قصه های فولکوریک آمریکایی را با عناصر خیالی ترکیب کرد و این داستان ها به دلیل تأثیر فرهنگی و اقتباس های متعدد، از بهترین نمونه های داستان کوتاه محسوب میشوند

ادگار آلن پو، با داستان هایی مانند “قلب افشاگر”  و “سقوط خانه آشر” ، فرم را به داستان کوتاه وارد کرد و بر وحدت اثر تأکید داشت  این داستان ها، با تمرکز بر وحشت روانشناختی و راوی نامطمئن، الگویی برای ژانر وحشت شدند و هزاران اقتباس ادبی از نویسندگان بعدی به همراه داشتند

در اروپا، نویسندگانی مانند برادران گریم با کتاب قصه ها و افسانه ها و فرانتس کافکا با “مسخ” مضمون بیگانگی انسانی را وارد روایت داستان کوتاه کردند

از دیگر شاهکارهای داستان کوتاه قرن نوزدهم می توان از “بارتلبی، کاتب” از هرمان ملویل و داستان های ایوان تورگنیف مانند “پزشک شهرستان”  نام برد که در سبک واقع گرایی و با مضمون روانشناختی  روایت شده اند

تاریخچه داستان کوتاه در قرن ۲۰: تنوع جهانی

در قرن بیستم میلادی، داستان کوتاه با گسترش مجلات رونق گرفت و به یک فرم ادبی مستقل تبدیل شد.

در این دوران آنتون چخوف با داستانهایی مانند “بانویی با سگ کوچک”  به عنوان استاد ژانرداستان کوتاه واقعگرا به جهان ادبیات معرفی شد

شیرلی جکسون نویسنده آمریکایی با داستان کوتاه “بخت آزمایی”  نقد اجتماعی تندی ارائه داد که نشر آن موجب شوک فرهنگی در جامعه شد، به طوریکه هزاران نامه اعتراضی علیه آن نوشته شد

داستان های علمی-تخیلی مانند “گزارش اقلیت” از فیلیپ کی. دیک و “آخرین سؤال” آیزاک آسیموف تاثیر عمیقی بر سینما و فرهنگ عامه  گذاشتند

 جیمز بالدوین با داستان “اندوه های سانی” به انتقاد از نژادپرستی پرداخت و اورسولا کی لو گین با  داستان ” کسانی که از اُملاس می‌روند ”  مفاهیم و مضامین فلسفی را وارد داستان کردند

در این قرن جوایزی مانند جایزه هوگو برای معرفی بهترین داستانهای کوتاه علمی-تخیلی پایه گذاری شد و نویسنده ای مانند هارلن الیسون چهار بار برنده این جایزه شد

در نیمه دوم قرن بیستم، نویسندگان بزرگی مانند خورخه لوئیس بورخس با داستان های فلسفی و تد چیانگ با “داستان زندگی تو” دست به نوآوری در داستان نویسی زدند  

تاریخچه داستان کوتاه در قرن ۲۱: تأثیر عصر دیجیتال

در قرن بیست و یکم، با گسترش پلتفرم های دیجیتال، استفاده از تجربیات داستان نویسی و گفتگو با نویسندگان آسان شده و نوشتن و نشر داستان کوتاه برای عموم ممکن شد

از داستان های کوتاه این قرن می توان به آثار آلیس مونرو (برنده نوبل ۲۰۱۳) اشاره کرد که بر زندگی روزمره تمرکز دارند و البته جوایزی مانند هوگو همچنان بهترین آثار را شناسایی و معرفی میکنند

معروفترین نویسندگان داستان کوتاه جهان

۱. آنتون چخوف نویسنده روسی، با نوشتن بیش از ۵۰۰ داستان کوتاه به عنوان استاد داستان کوتاه شناخته میشود
آثار برجسته: بانویی با سگ کوچک و بلیت بختآزمایی.

۲. ادگار آلن پو نویسنده آمریکایی، پیشگام ژانر وحشت و کارآگاهی با آثار برجسته ای مانند قلب افشاگر و سقوط خانه آشر.

۳. ریموند کارور نویسنده آمریکایی، احیاگر داستان کوتاه مدرن با سبک مینیمالیستی و تمرکز بر زندگی طبقه کارگر
داستان های کوتاه مشهور: کلیسای جامع و چه میگوییم وقتی از عشق حرف میزنیم.

۴. فرانتس کافکا نویسنده چک، نویسنده داستان مشهور مسخ

۵. ارنست همینگوی نویسنده آمریکایی نویسنده مجموعه سه داستان و ده شعر.

۶. آلیس مونرو نویسنده کانادایی، برنده نوبل ادبیات، نویسنده آثار برجسته: مجموعه های متعدد با تمرکز بر زندگی زنان.

۷. خورخه لوئیس بورخس نویسنده آرژانتینی، با داستانهای فلسفی با آثاری مانند باغ گذرگاه های هزار پیچ – فیکسیون ها.

۸. شرلی جکسون نویسنده آمریکایی خالق داستان بخت آزمایی.

۹. جیمز جویس نویسنده ایرلندی با کتاب دوبلینی ها و مرده.

۱۰. فلانری اوکانر نویسنده آمریکایی، با سبک گوتیک جنوبی اثر معروف: مرد خوب سخت پیدا میشود.

۱۱. کاترین منسفیلد نویسنده نیوزیلندی، با داستان کوتاه مهمانی باغ.

۱۲. گی دو موپاسان نویسنده فرانسوی با داستان کوتاه گردنبند.

۱۳. لوری مور نویسنده آمریکایی، خالق داستان پرندگان آمریکا.

۱۴. جورج ساندرز نویسنده آمریکایی آثار برجسته: خانه در دهم دسامبر.

۱۵. نیکلای گوگول نویسنده روسی، نویسنده داستان کوتاه دماغ

معروفترین نویسندگان داستان کوتاه فارسی

ادبیات داستان کوتاه در ایران هم مانند سایر نقاط دنیا تحت تاثیر تحولات اجتماعی و فرهنگی در طی صد سال گذشته توسعه یافته و در این راه نویسندگان بزرگی ظهور کرده و که با نوآوری و بهره گیری از پشتوانه ادبی ایران،، آثار ارزشمندی خلق کرده اند..در ادامه مطلب تاریخچه داستان کوتاه، برخی از مشهورترین نویسندگان داستان کوتاه در ایران معرفی شده اند

۱. محمدعلی جمالزاده

جمالزاده به عنوان پدر داستان کوتاه مدرن فارسی شناخته می شود که با استفاده از زبان عامیانه و نقد اجتماعی، آثار برجسته ای مانند یکی بود یکی نبود و فارسی شکر است را خلق کرده است

۲. صادق هدایت

هدایت، نویسنده ای روشنفکر با سبک روانشناختی و سوررئال، از پیشگامان مدرنیزم ادبی در ایران است با آثار مشهوری مانند سه قطره خون، زنده به گور و سگ ولگرد.

۳. بزرگ علوی : آثار برجسته گیله مرد و چمدان

۴. غلامحسین ساعدی خالق داستان های کوتاه عروسک پشت پرده و تلخون.

۵. صمد بهرنگی خالق داستان کوتاه ماهی سیاه کوچولو.

۶. جلال آل احمد نویسنده داستان های زن زیادی و سه تار.

۷. صادق چوبک خالق داستان های عدل و خیمه شب بازی.

۸. هوشنگ گلشیری با آثاری مانند شازده احتجاب و آینه های دردار.

۹. ابراهیم گلستان نویسنده داستان های کوتاه آذر، ماه آخر پاییز و مد و مه.

۱0. اسماعیل فصیح با مجموعه های داستان کوتاه با تم های شهری.

11. بیژن نجدی خالق داستان یوزپلنگانی که با من دویده اند.

12. غزاله علیزاده نویسنده داستان کوتاه رونوشت بدون اصل.

13. مصطفی مستور با آثاری مانند استخوان خوک و دست های جذامی.

14. حافظ خیاوی با داستان مردی که گورش گم شد.

<hr class="wp-block-separator has-text-color has-cyan-bluish-gray-color has-alpha-channel-opacity has-cyan-bluish-gray-backgro