جُنید بغدادی و رابطۀ او با امامان هم‌عصرش

■ حسین عباسی^*    ■ محمدمهدی پیروی نژاد^**

چکیده

جُنید بغدادی، شاگرد حارث محاسبی و سری سقطی، از چهره‌های ممتاز و از مشایخ و اقطاب اهل ‌تصوّف و بانیِ‌ مکتب‌ صَحوی‌گرای بغداد به‌ شمار می‌رود‌‌‌‌‌‌‌‌. او به‌‌لحاظ علمی و فقهی، همواره در نگاهِ صوفیان از شأن و جایگاه بالایی برخوردار بوده است تا آنجا که او را «طاووس العلما»، «قطب العلوم» و «بحر‌التوحید» لقب داده و برخی نیز او را «تاج العارفین» و «سید الطائفه» خوانده‌اند‌‌‌‌‌‌‌‌. به اعتقادِ بسیاری، جنید بغدادی هر چند با چهار‌ تن از امامانِ شیعه هم‌عصر بوده و در زمان زندگی و زعامت امام جواد، ‌‌امام هادی، امام حسن عسگری و امام مهدی علیهم السلام می‌زیسته، مذهب شافعیه را برگزیده و به مذهب شیعه گرایش نداشته است‌‌‌‌‌‌‌‌. برخی نیز با تکیه بر برخی شواهد تاریخی تأمل‌‌برانگیز – از جمله مدح و ثنای او از امیرمؤمنان علی علیه السلام – نسبتِ تشیّع به او را بعید ندانسته‌اند‌‌‌‌‌‌‌‌. پوشیده نیست که نوع تعامل با ائمه علیهم السلام و میزان هم‌سویی با عقاید و اندیشه‌های ایشان و تبعیت از سبک و سیرۀ رفتاری آنها، ملاک و معیاری شایسته برای ارزیابی اندیشه‌ها و گرایش‌های عملی و اعتقادی اعلام و اقطاب صوفیه است‌‌‌‌‌‌‌‌. در این مقاله، پس از نگاهی گذرا به زندگی و جایگاه جنید بغدادی و اشاره به برخی آثار و عقاید او، ضمن بررسی‌ گفته‌ها و گمانه‌ها در باب شیعی/ امامی بودن جنید بغدادی – با تکیه بر شواهد تاریخی و تحلیل ‌آن‌ها – در صدد پاسخ به این پرسش برآمده‌ایم که او چه رابطه‌‌ و تعاملی با امامانِ هم‌عصرش داشته و آیا در شُمار شاگردان و شیعیان یا از زمرۀ مریدان و محبّان أئمه اطهار علیهم السلام به‌شمار می‌رفته است؟ بررسی‌های تاریخیِ دقیق، این حقیقت را آشکار می‌سازد که گزارش‌های تاریخی از هر گونه ارتباط و تعامل جنید با امامان خالی است‌‌‌‌.

کلیدواژه‌ها: تشیّع، جُنید بغدادی، تصوّف، امام هادی علیه السلام، امام حسن عسگری علیه السلام، امام مهدی علیه السلام.

* استاد دانشگاه ادیان و مذاهب (نویسندۀ مسئول) | h.abbasi@urd.ac.ir    

** دانشجوی دکتری معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی | m_peiravi@atu.ac.ir   

برای دانلود فایل صوتی ارائه روی این نوشته کلیک کنید: دانلود

نوشته صوت ارائه و چکیده مقاله دکتر حسین عباسی: جنید بغدادی و رابطه او با امامان هم عصرش اولین بار در اولین همایش ملی تصوف، شاخصه ها و نقد ها. پدیدار شد.