معرفی کتاب-"مغز ایدئولوژیک" کتاب آموزنده و روشنگری است که لئور اِسمگراد، دانشمند عصب‌شناس از دانشگاه کمبریج انگلستان اخیراً به چاپ رسانده است.

ازمگراد با وجود جوانی طی سال‌های اخیر پژوهش‌های بسیار جالبی در زمینه روانشناسی سیاسی بویژه مسئله سرسختی و تصلب شناختی و باورهای افراطی انجام داده است. او بدنبال این سوال‌هاست که چرا برخی افراد بسوی ایدئولوژی‌های خشن و افراطی کشیده می‌شوند؟ آیا ساختار روانی و حتی زیست‌شناسی مغزی این افراد با دیگران تفاوت دارد؟ آیا اصولاً بین باورهای ایدئولوزیک صرف نظر از محتوای انها، می‌توان نکات مشترکی بدست آورد؟

او در بخشی از پژوهش‌های خود که بیشتر طی ده سال اخیر منتشر شده‌اند، به بررسی همبستگی و ارتباط میزان پایبندی به و همانندسازی با باورهای متنوع ایدئولوزیک چپی یا راستی، سکولار یا مذهبی، لیبرال یا محافظه‌کار از یکسو با تعداد زیادی از آزمون‌های شناختی و روانی می‌پردازد. تلاش ازمگراد برای یافتن عناصر بنیادی شناختی یا روانی است که ما را بسوی پذیرش ایدیولوزی‌های گوناگون سوق می‌دهد.

از مجموع این بررسی‌ها به پدیده‌ایی می‌رسیم که شاید بتوان آنرا "سختی یا تصلب شناختی" دانست. افرادی که از عدم قطعیت گریزانند و به اطلاعات جدید مقاومت دارند و این اطلاعات قادر به روز رسانی یا تغییر باورهایشان نمی‌شود. مغز این افراد هنگام دسته بندی اشیا و حتی رنگها، مرزهای پررنگ‌تری می‌تراشد. در آزمون‌هایی شبیه آزمون ویسکانسین یا آزمون کاربردهای جایگزین اشیا ضعیف‌تر عمل می‌کنند.

اما این سختی از کجا می‌آید و آیا می‌تواند برای عده‌ایی ارزش انطباقی داشته باشد؟ یکی از نکته‌های جالب، مشترک بودن این ضریب سرسختی در تمامی ایدیولوژی‌ها صرف نظر از محتوای آنهاست. این سختی با نفرت از غیرخودی و میل به آسیب و حتی کشتن آنها و البته فدا و قربانی کردن خود برای جمع خودی‌ها ارتباط قابل توجه‌ایی نشان می‌دهد.

فکر می‌کنم این کتاب هم برای علاقمندان به یافته‌های روانشناختی و علوم رفتاری و هم سیاسیون و فعالان اجتماعی اثری ارزشمند و روشنگر است.

اما نکته‌ایی که باید به آن اعتراف کنم این است که کتاب در مقایسه با مقالات پیشین ازمگراد اثر ضعیف‌تری بنظر می‌آید. گاهی حاشیه‌پردازی و سبک محاوره‌ایی آن به اعتقاد من، خواننده را خسته و سردرگم می‌کند. به همین دلیل مطالعه مقالات کلیدی وی در کنار یا حتی قبل از خواندن کتاب را توصیه می‌کنم.

#دکتر_آذرخش_مکری #بررسی_کتاب