Hai cuộc bỏ phiếu trong cùng một ngày tại Pháp. Ngày 18/07/2024, ở Strasbourg, Nghị Viện Châu Âu bầu lại Ursula von der Leyen vào chức chủ tịch Ủy Ban Châu Âu. Tại Paris, Hạ Viện Pháp bầu lại Yaël Braun-Pivet, đảng của tổng thống, làm chủ tịch Quốc Hội. Nếu như với Liên Âu, cuộc bầu cử chủ tịch Ủy Ban cho phép khép lại giai đoạn nhiều bất trắc, thì với Pháp, cơn chao đảo tạm qua nhưng thượng đỉnh quyền lực vẫn tiếp tục căng thẳng, viễn cảnh có được chính phủ mới còn xa vời.

Tại thượng đỉnh liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương ở Washington, tuyên bố chung của 32 quốc gia NATO đã dùng những lời lẽ ‘‘chưa từng có’’ để lên án Bắc Kinh tiếp tay Nga chống Ukraina. Trung Quốc và Philippines thiết lập đường dây nóng ở ba cấp để phòng ngừa xung đột ở Biển Đông. Trên đây là các chủ đề chính của tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

***

Cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu, ngày 09/06/2024, diễn ra trong bối cảnh các đảng phái cực hữu gia tăng ảnh hưởng tại nhiều nước châu Âu. Rút cục liên minh truyền thống giữa ba đảng cánh hữu PPE, cánh tả Xã hội - Dân chủ và đảng cánh trung Renew tiếp tục chiếm đa số tại Nghị Viện. Tuy nhiên, việc tái ứng cử của chính trị gia cánh hữu người Đức Ursula von der Leyen vào chức chủ tịch Ủy Ban Châu Âu – thường được ví như ‘‘thủ tướng’’ của Liên Âu - không hoàn toàn thuận buồm xuôi gió. Căng thẳng kéo dài cho đến trước cuộc bỏ phiếu ngày 18/07.

Von der Leyen bị nhiều phản đối ngay trong nội bộ cánh hữu

Chủ tịch mãn nhiệm cần 361 phiếu (trên 720) để có thể tái đắc cử. Về nguyên tắc, việc liên minh ba đảng nói trên có 399 nghị sĩ cho phép von der Leyen, ứng cử viên duy nhất vào chức vụ này, dễ dàng chiến thắng. Tuy nhiên, hàng chục nghị sĩ trong liên minh, chủ yếu thuộc đảng cánh hữu, cho biết sẽ chống lại chủ tịch mãn nhiệm. Von der Leyen vì vậy cần thêm nhiều phiếu ngoài liên minh ba đảng.

Nhà quan sát Neil Makaroff, giám đốc trung tâm các ý tưởng châu Âu Strategic Perspectives, ghi nhận: ‘‘Ursula von der Leyen đứng trước một thách thức lớn trong việc tìm được một thế cân bằng chính trị mới. Bà buộc phải quay sang một đối tác thứ tư. Đây có thể là đảng cực hữu Fratelli d’Italia của thủ tướng Meloni. Tuy nhiên, đối với đảng Xã hội Dân chủ châu Âu, đồng minh của von der Leyen, điều này không thể chấp nhận được. Von der Leyen có thể chọn hướng về đảng Xanh, nhưng một bộ phận nghị sĩ cánh hữu Đức không chấp nhận điều này’’.

100 ngày nắm quyền đầu tiên: ‘‘Thỏa thuận công nghiệp sạch’’ châu Âu

Trước thềm cuộc bỏ phiếu có nhiều lo ngại Thỏa ước chuyển sang nền kinh tế Xanh có thể bị hy sinh để phục vụ cho các mặc cả chính trị. Nhà quan sát Neil Makaroff nhấn mạnh: số phận của Thỏa ước chuyển sang nền kinh tế Xanh của châu Âu sẽ phụ thuộc vào ‘‘thế cân bằng mới’’, và phát biểu trước Nghị Viện của chủ tịch von der Leyen sẽ mang lại một chỉ dấu quyết định. Nâng cao sức cạnh tranh của nền công nghiệp gắn chặt với chuyển hướng sang kinh tế trung hòa về khí thải là một trong ba chính sách trụ cột của Liên Hiệp Châu Âu nhiệm kỳ 2024 - 2029, cùng với việc xây dựng châu Âu tự do - dân chủ và tăng cường tiềm lực an ninh quốc phòng. Ba trụ cột này đã được lãnh đạo 27 nước châu Âu phê chuẩn về nguyên tắc tại thượng đỉnh Hội Đồng Châu Âu 27/06, nhưng các mục tiêu cụ thể sẽ do chủ tịch Ủy Ban xác định.

Rút cục trong bài diễn văn tái ứng cử, Ursula von der Leyen đã nhấn mạnh đến mục tiêu cắt giảm khí thải mang tính cưỡng chế đến 90% vào năm 2040 (so với thập niên 90), điều mà không ít nghị sĩ cùng cánh hữu với bà bất đồng. Với chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, cuộc chạy đua nâng cao năng lực cạnh tranh của công nghiệp châu Âu phải gắn chặt với công cuộc chuyển sang nền kinh tế giã từ năng lượng hóa thạch.

• Đọc thêm : Châu Âu muốn tăng tốc sang kinh tế Xanh: Ba thách thức trước mắt

Von der Leyen cam kết 100 ngày cầm quyền đầu tiên sẽ trình ra một ‘‘Thỏa thuận công nghiệp sạch’’ cho phép châu Âu sản xuất được các sản phẩm cần thiết cho công cuộc chuyển đổi năng lượng, giảm phụ thuộc vào hàng nhập khẩu Trung Quốc. Biện pháp cấm bán xe chạy xăng dầu từ năm 2035 vẫn được duy trì. Việc khẳng định tiếp tục công cuộc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, vốn là một trong các chủ trương chính của nhiệm kỳ trước, cho phép von der Leyen nhận được sự ủng hộ của gần 40 nghị sĩ đảng Xanh. Con số tuy không thật lớn, nhưng nếu thiếu, sẽ gây khó khăn rất nhiều cho việc tái đắc cử.

Nước Pháp tạm qua cơn chao đảo, đảng của tổng thống giành lại chức chủ tịch Quốc Hội

Liên Hiệp Châu Âu và Pháp như đi cùng một nhịp. Vài giờ sau cuộc bỏ phiếu bầu chủ tịch Nghị Viện Châu Âu, tại Hạ Viện Pháp các dân biểu bước vào cuộc bỏ phiếu căng thẳng bầu tân chủ tịch Quốc Hội. Bầu cử Quốc Hội trước kỳ hạn được tổng thống Macron quyết định ngay sau khi kết quả bầu cử Nghị Viện Châu Âu được công bố hôm 09/06. Quyết định bất ngờ của tổng thống, mặc dù được sự hưởng ứng của khoảng 60% cử tri Pháp vào thời điểm đó, đã gây phản ứng bàng hoàng trong xã hội.

Trong bối cảnh phe cực hữu về đầu trong cuộc bầu cử Nghị Viện Châu Âu, với tỉ lệ cử tri ủng hộ gấp đôi liên minh của tổng thống, một cuộc bầu cử tiếp theo chỉ trong ba tuần lễ bị nhiều người lên án là mở đường cho phe cực hữu lên cầm quyền. Nhiều chính trị gia, nhà quan sát nói đến nước Pháp trước ngưỡng cửa ‘‘bất định’’. Một số người thậm chí nói đến nguy cơ xung đột xã hội bùng phát, thậm chí nguy cơ ‘‘nội chiến’’.

• Đọc thêm : Giải tán Quốc Hội Pháp : Canh bạc đầy rủi ro của tổng thống Macron

Cuộc bầu cử ngày 07/07 đã khép lại với kết quả bất ngờ. Đảng cực hữu chỉ về thứ ba, thay vì đứng đầu như một số dự đoán. Hạ Viện Pháp chia thành ba khối, liên minh cánh tả, liên minh của tổng thống và phe cực hữu. Trong cuộc bỏ phiếu bầu chủ tịch Quốc Hội, chủ tịch mãn nhiệm thuộc phe tổng thống, bà Yaël Braun-Pivet, rút cục đã tái đắc cử.

Nếu như nỗi sợ cực hữu lên cầm quyền lùi xa hẳn, chính trường nước Pháp chưa có dấu hiệu thoát khỏi thế bế tắc. Việc đề cử tân thủ tướng và lập chính phủ mới vẫn là thách thức chưa có lối ra. Trong lúc liên minh của tổng thống Macron tìm cách mở rộng sang khối dân biểu đối lập Cánh hữu vì nền Cộng Hòa, thì liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới vẫn hoàn toàn bế tắc trong việc đề cử ứng viên thủ tướng chung.

Nhà khí hậu Tubiana: Cơ hội cuối cùng cho hợp tác cánh tả - cánh trung ?

Đầu tuần này, ba đảng phái cánh tả, gồm đảng Xã Hội, đảng Xanh và đảng Cộng Sản (trong số bốn đảng của liên minh Mặt Trận Bình Dân Mới) đã thống nhất đề cử một nhà hoạt động thuộc xã hội dân sự, kinh tế gia - chuyên gia về khí hậu, bà Laurence Tubiana, 73 tuổi, người được coi là đã góp phần quyết định vào Hiệp định Khí hậu Paris năm 2015, một thỏa thuận lịch sử giúp cộng đồng quốc tế xác định đúng hướng đi nhằm hóa giải thách thức được coi là sống còn với nhân loại. Bà Taubiana là đồng chủ tịch ‘‘Hội nghị Công dân vì Khí hậu’’ (2019-2020), một cơ chế huy động sáng kiến công dân của chính phủ Pháp.

• Đọc thêm - Hội nghị Công dân vì Khí hậu: Một "đột phá" của nền dân chủ Pháp

Laurence Tubiana nổi tiếng là người vừa tranh đấu đến cùng cho các mục tiêu vì công lý, nhưng giỏi đối thoại và thỏa hiệp. Ngày 18/07, trong cuộc trả lời phỏng vấn AFP, bà Tubiana cho biết sẵn sàng đảm đương chức vụ này, lấy cương lĩnh tranh cử của Mặt Trận Bình Dân Mới làm ‘‘kim chỉ nam’’, nhưng không coi đây là ‘‘cái rốn của vũ trụ’’ (barycentre). Một diễn đạt ngụ ý chỉ trích quan điểm của lãnh đạo đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất – LFI của Jean-Luc Mélenchon.

Cho đến nay, đảng cực tả Nước Pháp Bất Khuất cực lực phản đối đề xuất này, cáo buộc chuyên gia về khí hậu Laurence Tubiana gần gũi với phe của tổng thống. Một số dân biểu LFI đã không tha thứ cho Tubiana khi bà ký tên vào một tuyên bố trên Le Monde hôm 11/07, kêu gọi chính Mặt Trận Bình Dân Mới (liên đảng về đầu trong cuộc bầu cử Hạ Viện) ‘‘chìa tay ra với các thành phần khác trong Mặt Trận Cộng Hòa (chống cực hữu) để thảo luận về một cương lĩnh hành động khẩn cấp chung’’.

Theo nhiều chính trị gia, nhà quan sát, để có thể có được thủ tướng mới trong bối cảnh không liên đảng nào đạt được ‘‘đa số rõ ràng’’ tại Hạ Viện, các đảng phái của nước Pháp cần phải học hỏi nhiều nước châu Âu khác, trong việc đối thoại tìm kiếm thỏa hiệp vì các lợi ích chung, vì cộng đồng, thay vì khăng khăng khẳng định lẽ phải duy nhất thuộc về mình. Cuộc bầu cử tại Nghị Viện Châu Âu tại Strasbourg vừa qua ắt để lại nhiều bài học cho nước Pháp.

• Đọc thêm : Khi không có đa số tuyệt đối trong Quốc Hội, các nước châu Âu được lãnh đạo như thế nào ?

Chuyển sang nền kinh tế không năng lượng hóa thạch tiếp tục là một trụ cột trong chính sách của Liên Âu trong nhiệm kỳ của chủ tịch von der Leyen. Nhưng về phía nước Pháp, liên minh cánh tả Mặt Trận Bình Dân Mới liệu có đ