دهم اکتبر روز جهانی مبارزه با اعدام است. فعالان حقوق بشر اعدام را مجازاتی می‌دانند که نه فقط یک فرد بلکه تمامی نزدیکانش را نیز به نابودی می‌کشاند.این روزها در زندان‌های ایران به سادگی، در اثر یک غفلت یا یک بدشانسی می‌شود "اعدام شد"؛ اخباری که از داخل زندان‌ها می‌رسد شاهد این مدعاست. یک زندانی سیاسی محکوم به اعدام پس از اعدام بابک شهبازی گفته بود: «آن روز بازگرداندن زندانیان از زندان تهران بزرگ به اوین، اگر مرا هم مانند بابک شهبازی از دیگر زندانیان جدا کرده بودند، الان من هم اعدام شده بودم.»

این زندانی حالا با نقض حکم اعدامش به پنج سال زندان محکوم شده است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

احسان افراشته یک زندانی سیاسی دیگر است که به اعدام محکوم شده و حتی هم‌بندی‌هایش نیز از چند و چون اتهاماتش باخبر نیستند. تنها می‌دانند در ترکیه بوده که خانواده‌اش در دیدار با مقامات برای او "امان" می‌گیرند و او را به ایران باز می‌گردانند اما دستگیر و به اعدام محکوم می‌شود.

روز سه‌شنبه این هفته ماموران زندان قصد داشته‌اند او را برای اجرای حکم به قزل حصار منتقل کنند که با مقاومت و اعتراض سایر زندانیان فعلا انتقال او متوقف می‌شود. این یعنی اگر زندانیان دیگر مقاومت نکرده بودند یا به اندازه کافی مقاومت نکرده بودند و این زندانی به قزل‌حصار منتقل شده و ممکن بود تا الان اعدام هم شده باشد.

این روزها در زندان‌های ایران به سادگی یا در اثر یک بدشانسی می‌شود "اعدام شد"؛ بر اساس آمار نهادهای معتبر حقوق بشری، در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، دست‌کم ۸۵۵ نفر در ایران اعدام شده‌اند. نگاهی به این آمار در سال‌های گذشته عمق فاجعه را نشان می‌دهد:

آمار اعدام‌ها در شش ماهه ابتدایی
سال ۱۴۰۱ : ۳۵۶ نفر
سال ۱۴۰۲ : ۳۶۷ نفر
سال ۱۴۰۳: ۳۹۰ نفر
سال ۱۴۰۴: ۸۵۵ نفر

نسرین ستوده وکیل حقوق بشری تایید می‌کند که سیستم قضایی جمهوی اسلامی اصرار بر صدور هرچه بیشتر حکم اعدام دارد. او در گفت و گو با دویچه‌وله دلیل این اصرار را اینگونه توضیح می‌دهد: «متاسفانه قوای مملکت به جای اینکه احساس کنند نمایندگان مردم هستند و باید نبض جامعه را نگاه کنند و ببینند مردم چه می‌خواهند تا آن را اجرا کنند، خودشان را در تقابل با خواست عمومی قرار می‌دهند.»

بیشتر بخوانید: "اعدام‌های دسته‌جمعی در ایران تا حدی آغاز شده است"

خانم ستوده قوه قضاییه را "سردمدار این تقابل" می‌داند و می‌گوید: «قوه قضاییه بیش از همه در جریان است که افکار عمومی چقدر از صدور و اجرای چنین احکامی به این شکل در داخل و خارج از ایران جریحه‌دار هست و با این حال دست به صدور و اجرای چنین احکامی می‌زند. این دلیلی ندارد جز اینکه قوای متعدد این جامعه وظیفه خودشان را تقابل با خواست اکثریت می‌دانند و این می‌تواند یک فاجعه ملی را رقم بزند که تا اینجا هم زده است.»

جنگ، قدرت‌نمایی حکومت و عدم استقلال قوه قضاییه

تنها در عرض شش ماه گذشته ۱۲ نفر به جرایم سیاسی و امنیتی در ایران اعدام شدند: فرهاد شاکری، عبدالحکیم عظیم گرگیج، عبدالرحمان گرگیج، تاج محمد خرمالی، مالک علی فدایی نسب، حمید حسین‌نژاد حیدرانلو، علی دهانی، رستم زین‌الدینی، مجاهد کورکور، بهروز احسانی اسلاملو، مهدی حسنی و مهران بهرامیان.

آیا این میزان از اجرای سریع احکام اعدام می‌تواند با جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل ارتباط داشته باشد؟ آیا جنگ وضعیت حقوق بشری را در جوامع بدتر نمی‌کند؟ آیا جنگ با گسترش ترس و وحشت امکان هرگونه اعتراض را کمرنگ نمی‌کند؟



نسرین ستوده می‌گوید: «بله حتما که جنگ در جوامع مختلف باعث می‌شود اولین موضوعاتی که نادیده گرفته بشوند، موضوعات حقوق بشری باشند اما در کشوری مثل ایران اصولا حکومت سعی می‌کند شکست‌های خودش را با قدرت‌نمایی‌های بی‌ربط جبران بکند.»

او به موضوع زنان اشاره می‌کند و می‌گوید در چهل و چند سال گذشته هر زمان حکومت در هر زمینه‌ای شکست خورده، عرصه را برای زنان تنگ‌تر کرده است: «ولی این بار این فشار متوجه متهمانی شد که پرونده داشتند، بعضی از این متهمان در حال گذراندن حکمشان بودند و ناگهان به دادگاه احضار و با اتهام جدید جاسوسی برای اسرائیل مواجه و برایشان حکم اعدام صادر شد، در حالی که در روزهای جنگ در زندان بودند. اینها هیچ جور با اصول حقوقی مطابقت ندارد.»

این وکیل حقوق بشری تاکید می‌کند که درست به همین دلیل استقلال قوه قضاییه حیاتی است: «تاکید ما بر رعایت استقلال قضایی برای همین است که نباید به دلیل یک جنگ ۱۲ روزه یا پایان جنگ ایران و عراق که آنطور منجر به قتل عام زندانیان سیاسی در زندان شد ما با افزایش اعدام‌ها در ایران مواجه شویم. چیزی که می‌تواند عدالت را تضمین کند استقلال قوه قضاییه است که به هیچ عنوان قوه قضاییه ما استقلال ندارد.»

حکمی که زندگی همه را تغییر می‌دهد

روز سوم ژوئیه (۱۲ تیر) ژینو بیگ‌زاده بابامیری در توییترش نوشت: "بابا محکوم به اعدام شد".

از آن روز به بعد زندگی ژینو به کلی دگرگون شد: «من دانشجوی طراحی هستم و این رشته نیاز به تمرکز دارد و من الان فقط میخواهم کارهای نیمه تمام را تمام کنم و تحویل بدهم و این کیفیت کارهای دانشگاهی من را خیلی پایین می‌آورد. ارتباط با دوستان و خانواده‌ام را کم کردم، ورزش را قطع کردم، آموزش زبان را قطع کردم، کم خوابی شدید دارم، حتی وقت ندارم پیش تراپیست بروم.»

این روزمره یک دختر ۲۵ ساله است که سال‌ها پیش از دستگیری پدرش، رزگار بابامیری و پس از دیپلم، برای تحصیل به نروژ رفت و حالا شب و روزش شده تلاش برای نجات جان پدرش.

رزگار بیگ‌زاده بابامیری، شهروند اهل بوکان، در تاریخ ۲۸ فروردین ۱۴۰۲ در رابطه با اعتراضات زن، زندگی، آزادی توسط نیروهای وزارت اطلاعات در بوکان بازداشت و در دادگاه به ۱۵ سال حبس محکوم شد اما پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در حالی که در زمان جنگ در زندان بود به اتهام جاسوسی برای اسرائیل به اعدام محکوم شد.

بیشتر بخوانید: پرونده اکباتان؛ "شمشیر برنده محاربه" بر سر چهار متهم

ژینو می‌گوید: «فعالیت‌های بین المللی پس از صدور حکم اعدام بیشتر هم شده، من در موقعی که امتحان داشتم رفتم پارلمان اروپا صحبت کردم و سه شب نخوابیدم. زمانی که حکم آمد و من قاعدتا باید چند روز می‌نشستم و هیچ کاری نمی‌کردم و با این درد کنار می‌آمدم و برای خودم گریه می‌کردم اما هیچ کدام این کارها را نکردم و الان امکان اینکه دچار سندرم پس از حادثه شده باشم خیلی زیاد است.»

ژینو به همراه چند دختر دیگر که پدرانشان یا اعدام شده و یا محکوم به اعدام هستند، صفحه "دختران دادخواه" را راه‌اندازی کرده است. او می‌گوید این تلاش‌ها تنها برای متهمان سیاسی یا کسانی که ما به بی‌‌گناهی‌شان اطمینان داریم نیستند بلکه برای لغو مجازات اعدام هستند.

او می‌گوید وقتی فرزندان محکومان به اعدام با ما تماس می‌گیرند و بسیار تلاش می‌کنند تا به ما بفهمانند که پدران‌شان بی‌گناه هستند من به آنها می‌گویم "این ربطی به ما ندارد، جان هیچ انسانی نباید با اعدام گرفته شود".

ژینو می‌گوید: «قطعا کسی که جرمی را مرتکب می‌شود باید مجازات شود اما این مجازات باید مطابق با قوانین و اصول حقوق بشر باشد. در یک سیستم قضایی مستقل از نهادهای امنیتی و دولتی اگر ثابت شد که آن فرد جرمی مرتکب شده باید تاوانش را بدهد اما نه با مرگ.»

آیا جامعه ظرفیت لغو کامل حکم اعدام را دارد؟

درباره مجازات اعدام برای جرایمی چون قتل عمد و تجاوز، برخی همواره این پرسش را مطرح می‌کنند که اگر برای خودت یا نزدیکانت هم این اتفاق افتاده بود باز هم با اعدام مجرم مخالفت می‌کردی؟

ژینو بابامیری می‌گوید: «مجازات کردن برای انتقام‌جویی نیست، مجازات برای کنترل و نظم جامعه است و اینکه آدم‌ها بدانند برای کارهای اشتباهی که می‌کنند پیامدی وجود دارد. برای همین در هر کشوری سیستم قضایی مستقل بسیار مهم است.»



کشور فرانسه در سال ۱۹۸۱ حکم اعدام را به کلی لغو کرد این در حالی است که در همان سال بالای ۶۰ درصد مردم این کشور موافق حکم اعدام بودند. حال و با گذشت بیش از ۴۰ سال از لغو حکم اعدام در این کشور کسانی که خواهان بازگرداندن این حکم هستند به کمی بیشتر از ۵۰ درصد رسیده است.

نسرین ستوده با اشاره به مورد کشور فرانسه می‌گوید: «بر خلاف تصوری که برخی فکر می‌کنند وجود مجازات‌های خشن مثل اعدام در ملأعام می‌تواند بازدارنده باشد، برعکس این مجازات‌ها به گسترش خشونت و ارتکاب جرایم خشن از طرف افرادی که مستعد هستند کمک می‌کند و به همین دلیل جوامع مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که لغو این مجازات به نفع جامعه است.»

مقابله با فراموشی

به عقیده بسیاری از فعالان حقوق بشر، آنچه می‌توان برای برچیده شدن حکم اعدام و یا لااقل صادر نشدن این حکم در جرایم سیاسی کرد، تنها این است که نام محکومان به اعدام و اعدام شدگان را با صدای بلند در همه‌جا اعلام کرد.

ژینو از تجربه خودش می‌گوید که چگونه کشوری را که در آن زندگی می‌کند -نروژ- کشوری که همواره تلاش کرده در همه درگیری‌ها بی‌طرف بماند و حتی تا کنون میزبان چند دور از مذاکرات ایران و امریکا بوده، وادار کرد تا علیه حکم اعدام پدرش موضع بگیرد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

او می‌گوید وقتی مصاحبه با او در دو رسانه بزرگ نروژی منتشر شد، دولت این کشور دیگر نمی‌توانست ساکت بماند و پس از آن بود که نخست وزیر و وزارت امور خارجه در این مسئله دخالت کردند و به او گفتند در هربار صحبت با عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، موضوع زرگار بابامیری را مطرح می‌کنند.

نسرین ستوده در این باره می‌گوید: «آنچه اهمیت دارد این است که هرگز نباید این اسامی به فراموشی سپرده شوند و حتی وقتی تلاش ما باعث می‌شود جلوی اجرای حکم گرفته شود، بعد از آن هم همیشه باید گوش به زنگ باشیم و این پرسشگری همیشه باید در جریان باشد.»

امروز دهم اکتبر روز جهانی مقابله با مجازات اعدام است، روزی که در آن باید نام محکومان به اعدام و اعدام‌شدگان را فریاد زد و قصه خانواده‌هایشان را بازگو کرد. روایت دوباره و چندباره این قصه‌های تلخ، قطعا جامعه را به جایی خواهد رساند که دیگر هیچکس خواهان اعدام قاتل فرزندش هم نباشد.
<img alt="" height="1" src="http://logc279.xiti.com/hit.xiti?s=531599&s2=22&p=per-rss-per-all_volltext-5613-xml-mrss::%D8%AF%D9%88%DB%8C%DA%86%D9%87%20%D9%88%D9%84%D9%87%20%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%3A%3A%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86::%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%9B%20%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%20%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87%20%D9%88%20%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AF%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87%20%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C%20%D9%87%D9%85%D9%87%20%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&di=&an=&ac=&x1=1&x2=22&x3=74294560&x4=9997&x5=%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%9B%20%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%20%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87%20%D9%88%20%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AF%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87%20%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C%20%D9%87%D9%85%D9%87%20%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87&x6=1&x7=%2Ffa-ir%2F%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%9B-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AF%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%2Fa-74294560&x8=per-rss-per-all_volltext-5613-xml-mrss&x9=20251010&x10=per-rss-per-all_volltext-5613-xml-mrss::%D8%AF%D9%88%DB%8C%DA%86%D9%87%20%D9%88