از دروغ بزرگی که مسئولان جمهوری اسلامی در مورد علت سقوط هواپیمای اوکراینی گفتند، تا رجزخوانی‌ها در مورد انتقام گرفتن از آمریکا و بالاخره پنهان‌کاری و انتشار خبرهای نادرست در بارۀ  ناآرامی‌های آبان‌ماه، رژیم جمهوری اسلامی حداقل طی چند ماه اخیر، در روند دروغ‌سازی‌ و تبلیغات انحرافی خود گرفتار شده است. هر قدم برای رهایی از این دام، گرهی تازه به پای نظام می‌زند. در برنامۀ زمینه‌ها و دیدگاه‌ها، به کمک تورج اتابکی، استاد تاریخ اجتماعی در هلند، به انگیزه‌های تولید دروغ و به ویژه شناسایی مخاطبان تبلیغات انحرافی خواهیم پرداخت.

سرانجام دو روز بعد از سقوط هواپیمای اوکراینی و بعد از مجموعه‌ای از اظهارات نادرست و ضد و نقیض مسئولان، جمهوری اسلامی ایران اعتراف کرد که علت سقوط، اصابت ناخواستۀ موشک ضدهوایی ایران به هواپیما بوده است.

کمی قبل از واقعۀ سقوط، منابع جمهوری اسلامی از حملۀ "انتقامی" خود علیه آمریکا خبر داده بودند. آیت‌الله خامنه‌ای از زدن سیلی به آمریکا سخن گفت و خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران از کشته شدن ٨٠ آمریکایی زیر آتش ایران، خبر داد. همین خبرگزاری در روز ١٨ دی، حملۀ موشکی ایران به پایگاه هوایی "عین‌الأسد" در عراق را "نخستین حملۀ رسمی به پایگاه‌های آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم" توصیف کرد. در مقابل، مقامات آمریکایی گفتند که در این حمله، کوچکترین آسیبی حتی به یک سرباز آمریکایی وارد نشده است.

اما پنهان‌کاری‌ها و در عین حال سردرگمی مسئولان جمهوری اسلامی برای ارائۀ پاسخ و توضیح، بخصوص با وقایع آبان‌ماه چشمگیر شد. طی روزها و هفته‌ها، در حالی که منابع خارجی و سازمان‌های بین‌المللی منظماً آمار خود را از کشته‌شدگان سرکوب به‌روز می‌کردند، مقامات ایرانی از اطلاع‌رسانی منسجم (ولو نادرست) عاجزتر می‌شدند. انکار رویدادها، سپس پذیرفتن ضمنی آن از سوی برخی مسئولان و تلاش برای توجیه و اعلام آمار متفاوت، حتی خود مسئولان را گیج کرده بود.

تولید دروغ برای طرفداران نظام

اما سه مورد اخیر نباید این تصور را ایجاد کند که جمهوری اسلامی راه و روش تازه‌ای پیش گرفته است. یادآوری پنهان‌کاری‌های ناکام مقامات و دستگاه‌های حکومتی و یا اطلاعات نادرستی که طی چهل سال اخیر توسط آنها منتشر شده، نیاز به فهرستی بسیار طولانی دارد.

به گفتۀ تورج اتابکی، گذشته از عدم هماهنگی میان نهادها و مسئولان مختلف  که یکی از ضعف‌های همیشگی جمهوری اسلامی بوده است، یکی از انگیزه‌های اصلی تبلیغات دروغ را باید مجاب کردن بخش کوچکی از جامعه دانست که در هر صورت طرفدار و مرید نظام است.

در آمریکا نیز به رغم افشاگری دائمی رسانه‌ها در مورد دروغ‌های فاحش دونالد ترامپ، میزان طرفداران او همچنان ثابت مانده است. تورج اتابکی گوشزد می‌کند که هرچند، نظام تبلیغاتی در آمریکا بسیار پیچیده‌تر  و حساب‌شده‌تر از ایران است، اما در آن کشور هم هدف پیام‌ها و تبلیغات ترامپ اساساً کسانی چون مسیحیان انجیلی (اِوانجلیست) است که به هرحال از دولت کنونی طرفداری می‌کنند.

تورج اتابکی معتقد است تا زمانی که رژیم جمهوری اسلامی بتواند با ابزار سرکوب و فشار حکومت کند، این نظام تبلیغی متکی به دروغ نیز ادامه خواهد یافت...

برنامۀ زمینه‌ها و دیدگاه‌ها را در فایل صوتی گوش کنید