منابع اطلاعاتی غربی می‌گویند ایران با وجود بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، با کمک چین در حال بازسازی زرادخانه موشکی خود است؛ همکاری‌‌یی که پکن آن را بخشی از سیاست مستقل خود می‌داند.در حالی که تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه فعالیت‌های موشکی ایران بار دیگر برقرار شده‌اند، منابع اطلاعاتی غربی می‌گویند جمهوری اسلامی با کمک چین در حال بازسازی بخشی از توان موشکی خود است.

به گفته مقام‌های اطلاعاتی اروپایی، از اواخر سپتامبر چندین محموله از ماده شیمیایی "سدیم پرکلرات" از بنادر چین به بندرعباس منتقل شده است؛ ماده‌ای کلیدی در ساخت سوخت جامد موشک‌های بالستیک میان‌برد. آنان می‌گویند این محموله‌ها بخشی از تلاشی گسترده‌تر برای احیای ذخایر موشکی ایران پس از جنگ ۱۲ روزه این کشور با اسرائیل در ماه ژوئن است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

براساس همین گزارش‌ها، اولین محموله‌ها در ۲۹ سپتامبر وارد ایران شده و در مجموع دو هزار تُن سدیم پرکلرات از شرکت‌های چینی خریداری شده است. چندین کشتی باری و شرکت درگیر در این انتقال‌ها پیش‌تر در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار داشته‌اند.

ارسال این مواد پس از فعال شدن سازوکار "مکانیسم ماشه" انجام گرفته است. تحریم‌های احیاشده ایران را از انجام هرگونه فعالیت مرتبط با موشک‌های بالستیک قادر به حمل کلاهک هسته‌ای منع می‌کند و از کشورهای عضو سازمان ملل می‌خواهد از ارسال هر ماده‌ای که می‌تواند به توسعه سامانه‌های پرتاب سلاح‌های هسته‌ای کمک کند، خودداری کنند.

بیشتر بخوانید: گروسی: تحرکاتی در اطراف ذخایر هسته‌ای ایران دیده شده است

با این حال، چین و روسیه با بازگشت تحریم‌ها مخالفت کرده‌اند. سخنگوی وزارت خارجه چین در پاسخ به پرسش خبرنگار سی‌ان‌ان گفته است که کشورش از "جزئیات این موضوع" آگاه نیست اما "همواره کنترل صادرات اقلام با کاربرد دوگانه را بر اساس قوانین بین‌المللی" رعایت کرده است. او افزوده است: «چین از حل سیاسی و دیپلماتیک مسئله هسته‌ای ایران حمایت می‌کند و با تحریم و فشار مخالف است.»

کارشناسان می‌گویند چون نام "سدیم پرکلرات" در فهرست رسمی مواد ممنوعه نیامده، پکن می‌تواند استدلال کند صادرات آن نقض قطعنامه‌های سازمان ملل نیست. این ماده اما پیش‌ماده‌ی اصلی "آمونیوم پرکلرات" است، ترکیبی ممنوع که در سوخت موشک‌های بالستیک کاربرد دارد.

کشتیرانی در سایه، پنهان‌کاری دریایی و تلاش برای بازسازی پس از جنگ


داده‌های ردیابی کشتی‌ها و پست‌های خدمه در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد چندین کشتی از جمله "MV Basht"، "Barzin"، "Elyana" و "MV Artavand" بین بنادر چین و بندرعباس در رفت‌وآمد بوده‌اند. برخی از این کشتی‌ها به‌گفته منابع اطلاعاتی غربی، در میانه مسیر سیستم ردیابی خود را خاموش کرده‌اند تا مسیرشان پنهان بماند.

خدمه این کشتی‌ها به نظر می‌رسد در استخدام شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران هستند و در برخی تصاویر منتشرشده توسط آنان در شبکه‌های اجتماعی، توقف‌های مکرر در مسیر چین تا ایران دیده می‌شود.

در طول جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، ارتش اسرائیل دست‌کم یک‌سوم از پرتابگرهای موشک‌های زمین‌به‌زمین ایران را هدف قرار داد. به گفته جفری لوئیس، مدیر پروژه خلع سلاح شرق آسیا در مؤسسه میدلبری، تهران اکنون برای جبران این خسارت نیاز فوری به سوخت موشکی دارد.

او به سی‌ان‌ان گفته است: «دو هزار تُن سدیم پرکلرات تنها برای حدود ۵۰۰ موشک کافی است. ایران پیش از جنگ ماهانه حدود ۲۰۰ موشک تولید می‌کرد و حالا باید هم ذخایر از دست‌رفته را جایگزین کند و هم تولید را افزایش دهد.»

لوئیس معتقد است وضعیت کنونی را می‌توان "وقفه‌ای موقت" در درگیری‌ها دانست که هر دو طرف در حال بازتسلیح خود هستند: «همان‌طور که ایران برای پر کردن انبار موشک‌هایش تلاش می‌کند، اسرائیل و آمریکا هم به‌دنبال جایگزینی سامانه‌های دفاعی و مهمات مصرف‌ شده‌ هستند.»

شبکه‌های پنهان و تجارت خاکستری

چین سال‌هاست یکی از مهم‌ترین متحدان سیاسی و اقتصادی ایران در دوران تحریم بوده است. پکن ضمن انتقاد از تحریم‌های یکجانبه آمریکا، بخش عمده‌ای از نفت ایران را می‌خرد، هرچند رسما آن را گزارش نمی‌کند. این تجارت از طریق شبکه‌ای از شرکت‌های کوچک و پالایشگاه‌های مستقل موسوم به «teapot refineries» انجام می‌شود که برای دور زدن تحریم‌ها از ناوگان مخفی نفتکش‌ها استفاده می‌کنند.

منابع اروپایی معتقدند الگوی مشابهی برای ارسال سدیم پرکلرات به ایران به کار گرفته شده است؛ شبکه‌ای متشکل از شرکت‌های پوششی و آدرس‌های جعلی که گاه تنها روی کاغذ وجود دارند. برخی از این شرکت‌ها در بندر دالیان در شمال شرق چین ثبت شده‌اند.

به گفته همین منابع، دو شرکت چینی از این مجموعه پیش‌تر در آوریل امسال به‌دلیل همکاری با سپاه پاسداران برای تهیه مواد پیشران موشکی، از سوی آمریکا تحریم شدند.

تونگ ژائو، پژوهشگر ارشد در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، می‌گوید موضع چین درباره مشروعیت بازگشت تحریم‌ها ممکن است توضیح دهد چرا پکن محدودیتی برای صادرات چنین مواد شیمیایی قائل نیست.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

او می‌گوید: «چین، روسیه و ایران در نامه‌ای به سازمان ملل بازگشت تحریم‌ها را غیرقانونی خوانده‌اند و بنابراین خود را موظف به اجرای آن نمی‌دانند.»

ژائو توضیح می‌دهد که هرچند نام سدیم پرکلرات به‌صراحت در فهرست تحریم‌ها نیست، اما طبق قطعنامه‌های بازگردانده‌شده، هر ماده‌ای که در توسعه سامانه‌های پرتاب سلاح هسته‌ای نقش داشته باشد، باید مشمول محدودیت‌ها شود. با این حال، همین خلأ در نام‌گذاری، فضایی برای تفسیر و توجیه باقی می‌گذارد.

روابط ایران و چین در ماه‌های اخیر نزدیک‌تر شده است. در دیدار سپتامبر میان شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، پکن بار دیگر تأکید کرد که "به وعده‌های ایران درباره عدم تمایل به تولید سلاح هسته‌ای اعتماد دارد" و از "حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای" حمایت می‌کند.

در حالی که مقامات غربی این همکاری‌ها را نشانه بی‌توجهی چین به تحریم‌ها می‌دانند، پکن از دیدگاه خود آن را بخشی از سیاست مستقل و مبتنی بر احترام متقابل توصیف می‌کند.

در بندرعباس، کشتی‌ها یکی پس از دیگری پهلو می‌گیرند، محموله‌های سفیدرنگ سدیم پرکلرات تخلیه می‌شود و به انبارهایی می‌رود که در گرمای جنوب ایران سکوت سنگینی بر آن‌ها حاکم است. در سطح بین‌المللی اما سکوتی دیگر در جریان است؛ سکوتی میان بازگشت تحریم‌ها، دیپلماسی متوقف‌شده و مناقشه‌ای که هر دو سویش خود را برای مرحله بعد آماده می‌کنند.