Discoverនាទីសុខភាពនិងអនាម័យ
Claim Ownership
នាទីសុខភាពនិងអនាម័យ
Author: RFI ខេមរភាសា / Khmer
Subscribed: 342Played: 957Subscribe
Share
© France Médias Monde
Description
សុខភាពជាបញ្ហាចម្បងរបស់មនុស្សគ្រប់រូប ! ដើម្បីចូលរួមចំណែកលើកកម្ពស់សុខភាពសាធារណៈ នៅរៀងរាល់ថ្ងៃពុធ អស់លោកអ្នកនាងនឹងបានស្តាប់ សេចក្តីអត្ថាធិប្បាយ និងបទសម្ភាសន៍របស់ អៀង សុខម៉ិញ ជាមួយនឹងគ្រូពេទ្យឯកទេស ស្តីពីប្រធានបទផ្សេងៗទាក់ទងនឹងសុខភាព មានជាអាទិ៍ការការពារ ការព្យាបាល។
139 Episodes
Reverse
ក្នុងខណៈដែលស្ត្រីគ្រប់រូប ត្រូវឆ្លងកាត់ជាចាំបាច់ដំណាក់កាលធ្វើទុក្ខមិនស្រណុកខ្លួនព្រោះអស់រដូវ (Ménopause) បុរសចូលដល់វ័យ៥០ឆ្នាំឡើងទៅក៏មានអាការៈប្រហាក់ប្រហែលនឹងបាតុភូតអស់រដូវរបស់ស្ត្រីដែរ។ អាការៈអស់រដូវសម្រាប់បុរស មានឈ្មោះជាភាសាបារាំងថា អង់ដ្រូប៉ូស្ស Andropause ឬវិបត្តិហាប្លាយជាភាសាសាមញ្ញ។ តើវិបត្តិAndropause ជាអ្វី? មានរោគសញ្ញាយ៉ាងណា? និងអាចព្យាបាលការពារបានដែរឬទេ? តាំងពីចូលវ័យ៥០ឆ្នាំប្លាយមក តើអស់លោកជាបុរសធ្លាប់មានអារម្មណ៍អស់កម្លាំងចម្លែក ចុះខ្សោយ បែកញើសស្អិតពេលយប់ សម្រាន្តមិនស្កប់ ចេះមួរមៅ បាត់ចំណង់តណ្ហា ឬលែងសូវបះខឹងផ្តេសផ្តាសទេ? ទាំងអស់នេះជាអាចជាអាការៈធម្មតានៃដំណើរធម្មជាតិរបស់មនុស្សចាស់ទេ តែក៏អាចជាសញ្ញាប្រាប់ថាអ្នកកំពុងមានអាការៈអស់រដូវAndropause ដែរ។ បុរសមានរដូវដែរឬ?តើការអស់រដូវអង់ដ្រូប៉ូស្ស ឬការអស់រដូវបុរសជាអ្វី?នៅអាយុចម្លោះចាប់ពី៤៥-៥៥ឆ្នាំ ប្រព័ន្ធសរីរាង្គកាយស្ត្រីឈប់ផលិតអ័រមូនបន្តពូជទាំងស្រុង (អូវ៉ែរឈប់បញ្ចេញអ័រមូនoestrogène និង progesterone) ដែលគេនិយមហៅថាដំណាក់កាលអស់រដូវ ឬMénopause ជាភាសាបារាំង។ ឯខាងបុរសគ្មានរដូវគ្មានខែដូចស្ត្រីមែន តែដល់អាយុខ្ទង់នេះ បុរសក៏ចេះចុះខ្សោយ និងឆ្លងចូលដល់ដំណាក់មួយដែលការផលិតអ័រមូនផ្លូវភេទចុះថយជាលំដាប់ដែរ គ្រាន់តែប្រព័ន្ធបន្តពូជបុរសមិនបញ្ឈប់តួនាទីទាំងស្រុង ដូចស្ត្រីតែប៉ុណ្ណោះ។ បុរសនៅតែរក្សាលទ្ធភាពបន្តពូជបានដដែល។ មានន័យថាចូលដល់វ័យ៥០ឆ្នាំស្ត្រីលែងមានរដូវ និងលែងសមត្ថភាពបង្កកំណើតកូនតាមបែបធម្មជាតិហើយ ឯចំណែកបុរសវិញ អាចមានកូនរហូតដល់ថ្ងៃស្លាប់។ នេះជាភាពខុសគ្នាដ៏ធំមួយរវាងស្រ្តីនិងបុរស ដែលជំរុញឱ្យអ្នកជំនាញមួយចំនួន បដិសេធមិនហៅ Andropause ថាជាអាការៈអស់រដូវបុរស សម្របតាមអាការៈអស់រដូវរបស់ស្ត្រីMénopauseទេ។ម្យ៉ាងទៀត ដោយជាក់ស្តែងនោះ មានបុរសតែប្រមាណពី១០ទៅ២០% ដែលកើតអាការៈអង់ដ្រូប៉ូស្ស ចាប់ពីអាយុ៥០ឆ្នាំទៅ និងរហូតដល់៥០%សម្រាប់បុរសវ័យចំណាស់លើសពី៧០ឆ្នាំ។Andropause ជាបាតុភូតសរីរៈវិទ្យាដែលគេពុំទាន់ស្គាល់ច្បាស់នៅឡើយទេ ហើយក៏គ្មានដែរនិយមន័យណាកំណត់អាយុដែលមានអង់ដ្រូប៉ូស្សនោះ។ ការអស់រដូវបុរសគឺចង់សំដៅលើការធ្លាក់ចុះអ័រមូនភេទរបស់បុរសដែលគេស្គាល់ច្បាស់ជាងគេគឺអ័រមូន “តេស្តូស្តេរ៉ូន” និងអ័រមូនផ្លូវភេទផ្សេងៗទៀត យ៉ាងសន្សឹមៗ ទៅតាមវ័យ និងតាមច្បាប់ធម្មជាតិ ចាប់ពីអាយុ៤៥ឆ្នាំឡើងទៅ។ ហើយអង់ដ្រូប៉ូស្សបុរស ក៏មិនមែនជាដំណាក់កាលដែលអាចបែងចែងឱ្យដាច់ស្រលះរវាងពេលមុននិងពេលក្រោយ ដូចករណីមនុស្សស្រីទេ។តេស្តូស្តេរ៉ូន ជាអ័រមូនផ្លូវភេទបញ្ចេញដោយសរីរៈភេទ មានច្រើនសម្រាប់បុរស និងតិចតួចសម្រាប់ស្ត្រី ទើបបានជាគេឱ្យឈ្មោះថាអ័រមូនបុរស។ អ័រមូននេះមានតួនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការទ្រទ្រង់សុខមាលភាពអារម្មណ៍និងរាងកាយ។ ចំពោះមនុស្សប្រុស តេស្តូស្តេរ៉ូនមួយភាគធំផលិតដោយពងស្វាស និងជាអ្នកចាត់ចែងគ្រង់គ្រងចំណង់តណ្ហា ម៉ាសឆ្អឹង ខ្លាញ់ សាច់ដុំ និងការផលិតគ្រាប់ឈាមក្រហមនិងស្ពែម៉ាតូហ្សូអ៊ីត។ពោលគឺអ័រមូននេះមានបេសកកម្មធំណាស់ សម្រាប់ជាមោទនភាពបុរស។ បរិមាណអ័រមូនបុរស តេស្តូស្តេរ៉ូន ឡើងខ្ពស់ខ្លាំងបំផុតនៅអាយុម្តុំខ្ទង់២០ឆ្នាំ។ ចាប់ពីអាយុ៣០ឆ្នាំឡើងទៅ អត្រាតេស្តូស្តេរ៉ូន ក្នុងឈាមចាប់ធ្លាក់ចុះ ដោយឯងៗក្នុងកំរិត១ទៅ២%ក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ ការធ្លាក់ចុះបរិមាណអ័រមូនបុរសនេះ ធ្វើឱ្យខូចគុណភាពជីវិតខ្លាំងណាស់ និង ចេញចាស់ ភ្លាមភ្លែតគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលសម្រាប់បុរសខ្លះ។ ស្ត្រីក្រោយអស់រដូវចាប់មានអត្រាតេស្តូស្តេរ៉ូនថយចុះជាលំដាប់ ដោយជួនមាន ជួនគ្មានរោគសញ្ញាទេ។តើអាការៈអស់រដូវបុរសផ្តល់រោគសញ្ញាដូចម្តេចខ្លះ?ដោយនិយាយតែពីករណីបុរសមានសុខភាពធម្មតាគ្មានជំងឺជាប់ក្នុងខ្លួន អាការៈសញ្ញារបស់បុរសអស់រដូវអង់ដ្រូប៉ូស្ស មានប្រហាក់ប្រហែលនឹងស្ត្រីអស់រដូវដែរ។ អាការៈរោគទាំងនោះមានដូចជា ធ្លាក់កម្លាំង ថយថាមពលចេះចង់សម្រាកថ្ងៃ ខ្លះប្តូរផ្លាស់ឥរិយាបថ និងអត្តចរិក ក្លាយជាមនុស្សឆាប់ខឹង ចេះខូចចិត្តបែបបាក់ទឹកចិត្តផង និងអាចមានវិបត្តិដំណេកទៀត។ ស្រកសាច់ដុំ លែងសូវមានរោមពុកមាត់ពុកចង្កា ឬ ក្បាលឡើងឆក ឡើងទំពែក ស្បែកក៏ឡើងស្រអាប់ ស្ងួត តែសម្បូរខ្លាញ់អាក្រក់ ទៅស្តុកផ្តុំនៅម្តុំពោះធ្វើឱ្យដុះក្បាលពោះ។ ចេះក្តៅឆួល បែកញើសនៅពេលយប់ ខ្សោយសមត្ថភាពផ្លូវភេទ លែងសូវមានតណ្ហា ចំណង់រួមរក្សកាន់តែរង្វើល ពងស្វាសចុះតូចជាងមុន ប្រដាប់ភេទ(លិង្គ)លែងសូវបះខឹង ឬបើខឹងក៏លែងសូវរឹង។ ខ្លះចាប់មានអាការៈឈឺឆ្អឹងឆ្អែង ព្រោះតែអាចមានជំងឺពុក-ស្ពោតឆ្អឹង ... ទាំងអស់នេះសុទ្ធសឹងជាអាការៈដែលបុរសមានវិបត្តិអង់ដ្រូប៉ូស្ស អាចជួបប្រទះ។អាការៈសញ្ញាអង់ដ្រូប៉ូស្សមានច្រើន និងខុសគ្នាពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀត តែបុរសភាគច្រើនចាប់អារម្មណ៍ខ្វល់គិតគូរអំពីសុខភាពរបស់ខ្លួន នៅពេលលែងសូវមានសមត្ថភាពរួមរក្សប៉ុណ្ណោះ។ ព្យាបាលតែបញ្ហាលិង្គខ្សោយមួយមុខមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ និងមិនត្រឹមត្រូវទេ។ ត្រូវព្យាបាលបញ្ហាសុខភាពជាលក្ខណៈទូទៅ ដោយមិនមើលស្រាលផ្នែកណាមួយឡើយ។តើគេអាចការពារនិងព្យាបាលអាការៈអស់រដូវបុរស?បុរសមានសំណាងជាងស្ត្រីខ្លាំងណាស់។ ប្រសិនបើបុរសពិតជាកំពុងឆ្លងកាត់វិបត្តិអង់ដ្រូប៉ូស្សមែន នោះបុរសៗអាចរកដំណោះស្រាយនិងវិធីការពារបាន ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពទៀត។ ដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យកំណត់ថាជារោគអស់រដូវបុរស គ្រូពេទ្យអាចវិភាគពិនិត្យមើលបរិមាណអ័រមូនតេស្តូស្តេរ៉ូនថាសមមាត្រទៅតាមវ័យ(អាយុ)ដែរឬទេ។ បើថ្លឹងថ្លែងទៅឃើញថាខ្វះ គ្រូពេទ្យជំនាញអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឱ្យប្រើថ្នាំបំប៉នអ័រមូនតេស្តូស្តេរ៉ូន ដោយអាចបូកបន្ថែមថ្នាំព្យាបាលដំណើរការមិនប្រក្រតីនៃសមត្ថភាពរួមភេទ។ មុននឹងទទួលការព្យាបាលដោយអ័រមូនណាមួយ អ្នកត្រូវធានានិងត្រួតពិនិត្យសុខភាពទូទៅ ពងស្វាស ប្រូស្តាត ព្រោះតេស្តូស្តេរ៉ូនច្រើន អាចទៅបង្កើនគ្រោះហានិភ័យផ្សេងទៀត ដូចជាទៅពង្រីកប្រូស្តាតឬនាំឱ្យមានជំងឺមហារីកប្រូស្តាត។ប្រកាន់យកអនាម័យល្អក្នុងការរស់នៅ ដោយចៀសវាងការទទួលទានអាហារខ្លាញ់ច្រើន ផ្អែមជ្រុល ប្រៃខ្លាំង។ បញ្ឈប់ការជក់បារី និងបន្ថយជាតិសុរា ហើយបង្កើនចលនាធ្វើលំហាត់ប្រាណ ឱ្យបានជាប់ជាប្រចាំ នឹងជួយពង្រឹងសាច់ដុំ ទ្រទ្រង់កំរិតអ័រមូនតេស្តូស្តេរ៉ូន នោះអស់លោកជាសុភាពបុរសទាំងឡាយនឹងរឹងមាំមានសុខភាពល្អប្រសើរយូរអង្វែងទៅ៕
អាល្លឺម៉ង់ជាប្រទេសដ៏ធំជាងគេ ដំបូងបង្អស់នៅអឺរ៉ុបដែលអនុវត្តច្បាប់សេរីនិយម អនុញ្ញាតឱ្យជក់ ទិញ កញ្ឆាតាមទីសាធារណៈ និងដាំកញ្ឆានៅតាមផ្ទះ ដើម្បីជាការកំសាន្តលំហែចិត្ត។ ប៉ុន្តែកញ្ឆាជាគ្រឿងញៀនមួយប្រភេទដែលល្បីខាងធ្វើឱ្យខូចខួរក្បាល និងផលវិបាកជាច្រើនផ្សេងទៀតណាស់ចំពោះសង្គមនិងសុខភាព។ នេះជាឱកាសបូកសរុបឡើងវិញអំពីផលប៉ះពាល់នៃកញ្ឆាចំពោះសុខភាព។ បន្ទាប់ពីប្រទេសម៉ាល់ត៍ នៅឆ្នាំ២០២១ លុចសំបួរនៅឆ្នាំ២០២៣ ចាប់ពីថ្ងៃទី១មេសា២០២៤មក ប្រជាពលរដ្ឋអាល្លឺម៉ង់ពេញវ័យអាយុចាប់១៨ឆ្នាំឡើងទៅ ក៏អាចជក់ អាចមានកញ្ឆាក្នុងហោបៅចំនួន២៥ក្រាម បានដែរ នៅតាមទីសាធារណៈ និងដល់ទៅ៥០ក្រាមទុកនៅក្នុងផ្ទះ ព្រមទាំងអាចដាំកញ្ឆានៅតាមយ៉ផ្ទះរបស់ខ្លួនបានដល់ទៅបីដើមទៀតផង។ នេះជាលទ្ធផលនៃការធ្វើកំណែទម្រង់ច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលអាល្លឺម៉ង់ ព្រមអនុញ្ញាតឱ្យពលរដ្ឋប្រើកញ្ឆាកំសាន្តដោយស្របច្បាប់។ជាការទន្ទឹងរង់ចាំបំផុតសម្រាប់អ្នកធ្លាប់និងចង់ប្រើប្រាស់កញ្ឆា តែទន្ទឹមគ្នានេះ ក្តីព្រួយបារម្ភក៏កើតមានច្រើនខ្លាំងដែរក្នុងរង្វង់អ្នកជំនាញសុខាភិបាល និងមតិសាធារណៈទូទៅ។ ហេតុអ្វីបានជាពួកគេព្រួយបារម្ភចំពោះបើកផ្លូវឱ្យប្រើកញ្ឆាជាសាធារណៈ?តើកញ្ឆាជាអ្វី?កញ្ឆាជារុក្ខជាតិម្យ៉ាង ងាយដាំ ងាយដុះ និងមានផ្ទុកសារធាតុពុល ឬ ម៉ូលេគុល សំខាន់មួយ មានឈ្មោះថា Tetrahydrocannabinol ហៅកាត់ THC ដែលជាភ្នាក់ងារទទួលខុសត្រូវបង្កឥទ្ធិពលអាក្រក់លើប្រព័ន្ធប្រសាទ ដោយអាចធ្វើឱ្យអ្នកជក់បាត់បង់វិចារណញ្ញាណ ងាយច្របូកច្របល់ ក្នុងបរិស្ថាន ក្នុងពេលវេលា និងទីកន្លែង។ កញ្ឆាត្រូវបានគេចាត់បញ្ចូលជាគ្រឿងញៀនមួយ។ កំហាប់របស់កញ្ឆា ប្រែប្រួលទៅតាមរបៀបផ្សំធ្វើ និងទៅតាម តំបន់នៃការដាំដុះ។ ក្រោយពីបានកែច្នៃ សម្ងួត ឬ បំប្លែងឱ្យចេញជាសណ្ឋានផ្សេងគ្នាមក រុក្ខជាតិកញ្ឆា ត្រូវបានអ្នកប្រើប្រាស់ដាក់ឈ្មោះប្លែកៗគ្នា ទៅតាមទម្រង់។ បើជាស្លឹកនិងធាងសម្ងួត គេច្រើននិយម ហៅថា ស្មៅ Herbe។ ចំណែកឯជ័ររបស់វា ដែលខ្ចប់ជាបន្ទះ ឬទ្រវែង មានពណ៌បៃតង ត្នោត ឬលឿងវិញ មានឈ្មោះថា Haschich ឬ hachis hash។ កញ្ឆាទាំងពីរប្រភេទនេះ ត្រូវបានគេយកមកលាយជក់ជាមួយនឹងបារី។ ជាចុងក្រោយគឺប្រេងកញ្ឆា ដែលគេច្រើនជក់ក្នុងខ្សៀ ប៉ុន្តែពុំសូវមានធ្វើចរាចរណ៍ច្រើនទេ។តើកញ្ឆាផ្តល់ភាពញៀនខ្លាំងកំរិតណា?តាំងពីមានការបែងចែក ច្បាប់ទាក់ទងនឹងបញ្ហាគ្រឿងញៀននៅ សតវត្សទី២០មក កញ្ឆាត្រូវបានគេចាត់ទុកជាគ្រឿងញៀនខ្សោយ ឬ អាចនិយាយផ្ទុយមកវិញបានថា បើគេប្រើពាក្យ គ្រឿងញៀនខ្សោយនោះគឺគេនិយាយសំដៅលើកញ្ឆាហើយ។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ គ្រូពេទ្យជាច្រើនយល់ថា កញ្ឆាមិនមែនជាគ្រឿងញៀនខ្សោយ ដូចដែលគេបានគិតពីមុននោះទេ ការពិតកញ្ឆាជាគ្រឿងញៀន ដែលមានប្រតិកម្មយឺតប៉ុណ្ណោះ។ នៅពេលបានចូលជ្រាបដល់ក្នុងសារពាង្គកាយមនុស្សណាហើយ មនុស្សនោះត្រូវការពេលវេលាយូរណាស់សម្រាប់បំផ្លាញសារធាតុពុលញៀន THCរបស់កញ្ឆានេះវិញ។ខុសពីជំនឿដែលមានកន្លងមក ហានិភ័យធា្លក់ខ្លួនញៀនដោយកញ្ឆា ទាបជាងជក់បារី និងសុរា (គ្រឿងស្រវឹង)ទេ។ ដើម្បីប្រៀបធៀប និងបើគិតជាតួលេខ ហានិភ័យញៀនកញ្ឆាមានកំរិតប្រមាណ១០% ឯការជក់បារី មានជាតិនីកូទីន មានហានិភ័យញៀនដល់ទៅ៣៥% និង១៧%សម្រាប់ការជក់អាភៀន និង១៥%សម្រាប់អ្នកផឹកស្រា។ គ្រាន់តែថា អ្នកជក់កញ្ឆាខ្លះអាចអភិវឌ្ឍភាពញៀនខ្លាំងមែនទែនតែម្តង។កញ្ឆាធ្វើមនុស្សកើតរោគរវើរវាយដូចវិកលចរិកមែនឬ?ថ្វីបើកញ្ឆាត្រូវបានវេជ្ជសាស្ត្រយកមកប្រើជាថ្នាំសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺមួយចំនួនមែន ប៉ុន្តែកញ្ឆាជាប់ឈ្មោះអាក្រក់ ថាអាចធ្វើឱ្យមនុស្សឆ្កួត ខូចខួរក្បាល មានរោគចិត្តដូចកើតរោគរវើរវាយឬបាក់ទឹកចិត្ត។ ការអះអាងបែបនេះមិនខុសទាំងស្រុងទេ។ កញ្ឆាមិនមែនជាមូលហេតុផ្ទាល់នាំឱ្យមានរោគឆ្កួតទេ។ គ្រប់អ្នកជក់មិនសុទ្ធតែធ្លាក់ខ្លួនឈឺកើតរោគរវើរវាយឡើយ តែសម្រាប់អ្នកមានសុខភាពទន់ខ្សោយ ងាយរងគ្រោះ មានស្នាមស្រេច មានប្រព័ន្ធកោសិការងាយទទួលសារធាតុញៀន កញ្ឆាជាអ្នកជួយរុញឱ្យធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺប៉ះពាល់នឹងផ្លូវចិត្ត រវើរវាយណាស់ ក្រោយពីបានជក់កញ្ឆាហើយ។បញ្ហាដ៏ធំរបស់កញ្ឆាមួយទៀត ពេលជាតិកញ្ឆាជ្រាបចូលក្នុងខ្លួនភ្លាម អ្នកជក់មានអារម្មណ៍រីករាយ ទន់ភ្លន់ រួសរាយខុសធម្មតា និងសើចសប្បាយណាស់។ ប៉ុន្តែប៉ុន្មានម៉ោងក្រោយមក ជាតិពុលកញ្ឆានឹងធ្វើសកម្មភាពលើខួរក្បាល និងប្រព័ន្ធប្រសាទ។ កញ្ឆា គឺវាជាភ្នាក់ងារទៅពន្យឺតសកម្មភាពរបស់កោសិកាប្រព័ន្ធសរសៃប្រសាទនឺរ៉ូន មិនឱ្យស្វាហាប់ក្នុងការបញ្ជូនព័ត៌មានប្រទាក់ភ្ជាប់គ្នាពីកោសិកាខួរក្បាលមួយទៅកោសិកាមួយ ប្រកបដោយភាពរស់រវើកទេ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាការជក់កញ្ឆាអាចនឹងពន្យឺតភាពរវៀស និងសតិអារម្មណ៍របស់មនុស្ស។ បើសម្រាប់អ្នកជក់ជាក្មេង ក្នុងវ័យដែលខួរក្បាលកំពុងលូតលាស់ ក្រោមអាយុ២៥ឆ្នាំ វិញ កញ្ឆាជះឥទ្ធិពលអាក្រក់លើខួរក្បាលរបស់ពួកគេខ្លាំងណាស់ ព្រោះនៅពេលកោសិកានៃសរសៃប្រសាទស្ពឹកស្រពន់ ខួរក្បាលក៏ដើរយឺតទៅតាមនោះដែរ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យក្មេងឆាប់បាត់បង់ឆន្ទៈ ស្ទក់និងរៀនមិនចេះ។កញ្ឆាមិនអាចជួយឱ្យគេងលក់ស្រួលទេ! ថ្វីបើសារធាតុកញ្ឆាមានឥទ្ធិពលបែបសំដំមែន ប៉ុន្តែវាក៏អាចមានសកម្មភាពដាស់ភ្ញោចដែរ សម្រាប់មនុស្សខ្លះ។ និយាយឱ្យចំ អ្នកជក់កញ្ឆាជាប្រចាំ រាល់ថ្ងៃ ងាយធ្លាក់ខ្លួនមានវិបត្តិដំណេកជាអ្នកដែលមិនប៉ះពាល់កញ្ឆាសោះ។កញ្ឆាបង្កើនគ្រោះកើតជំងឺមហារីក? កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៅទៀត កញ្ឆាអាចបង្កើនគ្រោះកើតជំងឺមហារីកខ្លះ ជាពិសេសគឺជំងឺហារីកពងស្វាស ព្រោះនៅក្នុងសរីរាង្គនេះមានកោសិកាចាំចាប់ស្រូបយកសារធាតុពុលរបស់កញ្ឆា។ ការសិក្សាផ្សេងទៀត បានលើកឡើងអំពីលទ្ធភាពបង្កើនហានិភ័យកើតជំងឺមហារីកប្រូស្តាត កស្បូន ឬខួរក្បាលផង។កញ្ឆាជាសត្រូវធំបំផុតរបស់សួតខ្លាំងបំផុត។ កញ្ឆាមួយដើម បំពុលប្រព័ន្ធផ្លូវដង្ហើម ស្មើនឹងជក់បារីពី៦ទៅ២០ដើម។ ដូច្នេះសួតនិងប្រព័ន្ធផ្លូវដង្ហើមច្បាស់ឆាប់ចុះខ្សោយ ហើយងាយជួបគ្រោះធ្លុះសួតទៀត។ ករណីនេះគេឃើញកើតមានជាញឹកញាប់លើក្មេងជក់កញ្ឆា។ ឯគ្រោះហានិភ័យធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺមហារីកសួតច្បាស់ជាកើនខ្ពស់ខ្លាំងណាស់ដែរ បើយោលទៅលើកម្លាំងបំពុលរបស់ផ្សែងកញ្ឆាចំពោះសួត។ បើតាមការសិក្សាចុងក្រោយបង្ហាញថា ជក់កញ្ឆាមួយដើមក្នុងមួយថ្ងៃ រយៈពេល១០ឆ្នាំ ឬពីរដើមក្នុងមួយថ្ងៃរយៈពេល៥ឆ្នាំ បង្កើនគ្រោះកើតជំងឺមហារីកសួត ៥,៧ដងលើសអ្នកអត់ដែលជក់សោះ។ ហានិភ័យកើតមហារីកកើនឡើងកំរិត៨%ក្នុងមួយឆ្នាំ៕
មនុស្សយើងម្នាក់ៗមានផ្ទុកជាតិរ៉ែដែកក្នុងខ្លួនតិចតួចបំផុត គឺប្រមាណតែ ៤ក្រាម។ ប៉ុន្តែ ជាតិដែកជាសារធាតុចិញ្ចឹម ដែលសរីរាង្គកាយមិនអាចខ្វះបានទេ និងក៏មិនត្រូវឱ្យមានច្រើនជ្រុលឡើយ។ បើខ្វះជាតិដែក មនុស្សអាចនឹងមានអាការៈខ្វះឈាម ស្លេកស្លាំង អស់កម្លាំង ធីងធោង។ តែបើមានជាតិដែកច្រើនជ្រុល វាក៏អាចបង្កឱ្យមានបញ្ហាអស់កម្លាំង ឈឺចុកចាប់នៅសន្លាក់ ឬអាចធ្វើឱ្យខូចដល់ថ្លើម និងតម្រងនោមទៀត។ តើរ៉ែដែកមានតួនាទី និងសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លះសម្រាប់សុខភាពសរីរាង្គកាយ? សារធាតុខ្លះមានចំនួនតិចតួច ស្ទើរគ្មានទម្ងន់សោះក្នុងសរីរាង្គមនុស្ស ប៉ុន្តែមានតួនាទីគន្លឹះ និងមិនអាចខ្វះបានទេសម្រាប់ទ្រទ្រង់ឱ្យមានសុខភាពល្អ។ នោះគឺសារធាតុរ៉ែ។ សារជាតិរ៉ែមានជាច្រើនមុខណាស់ តែនៅថ្ងៃនេះ កម្មវិធីសុខភាពសូមលើកមកនិយាយតែអំពីសារធាតុរ៉ែដែកមួយទេ។ ជាតិដែកដ៏ចាំបាច់ ត្រូវមានកំរិតរង្វាស់ដ៏ត្រឹមត្រូវបំផុត មិនឱ្យត្រូវឱ្យលើសឬខ្វះបានឡើយ។សរីរាង្គកាយមនុស្សធំពេញវ័យម្នាក់ៗមានផ្ទុក៣,៥ទៅ៥មីល្លីក្រាមក្នុងមួយគីឡូក្រាម ឬសរុបទៅ ត្រូវជាប្រមាណតែ៤ក្រាមប៉ុណ្ណោះ។ តិចតួចមែន ប៉ុន្តែបើខ្វះបន្តិច មនុស្សអាចនឹងមានអាការៈអស់កម្លាំង ធីងធោង ខ្វះឈាម ស្លេកស្លាំង ហើយបើមានច្រើនជ្រុល វាក៏អាចបង្កឱ្យមានបញ្ហាអស់កម្លាំង ឈឺចុកចាប់នៅសន្លាក់ និងចុងក្រោយអាចធ្វើឱ្យខូចដល់ថ្លើម និងតម្រងនោមទៀត។តើសារធាតុរ៉ែដែកមានតួនាទីក្នុងសរីរាង្គកាយមនុស្សយ៉ាងណាខ្លះ?ដែកជាសារធាតុរ៉ែដ៏ចាំបាច់ដែលមានតួនាទីដំបូងគេគឺផលិតគ្រាប់ឈាមក្រហម Globule rouge សម្រាប់ពាំនាំអុកស៊ីហ្សែនទៅចិញ្ចឹមកោសិកានានារបស់សរីរាង្គកាយ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាផលវិបាកទីមួយនៃការខ្វះជាតិដែក នឹងធ្វើឱ្យមានកង្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម ឬហៅថាជំងឺស្លេកស្លាំង ខ្វះឈាមក្រហម។ ដូច្នេះខ្វះជាតិដែកអាចជាដើមហេតុមួយនៃជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម។ តួនាទីធំចម្បងជាអ្នកផលិតគ្រាប់ឈាមក្រហមមែនហើយ តែសារធាតុរ៉ែដែកក៏ជាអ្នកចូលរួមចំណែកទ្រទ្រង់ការលូតលាស់របស់សរីរាង្គផ្សេងៗទៀតដូចជា សាច់ដុំ ខួរក្បាល ឬបេះដូង ។ល។ និង។ល។ ព្រមទាំងបញ្ញាញាណរបស់ក្មេង។ស្ត្រីនិងបុរសត្រូវការជាតិដែកមិនដូចគ្នា។ អាស្រ័យទៅតាមវ័យ ស្ត្រីអាចត្រូវការជាតិដែកច្រើនជាងបុរស ដូចជានៅពេលចាប់ពេញវ័យ (ចូលវ័យក្រមុំ) ស្ត្រីមានធ្លាក់រដូវ បាត់បង់ឈាមជារៀងរាល់ខែ។ ដើម្បីអាចបំពេញនូវការបាត់បង់គ្រាប់ឈាមក្រហម Globule Rouge ស្ត្រីត្រូវបង្កើនកំរិតជាតិដែកឱ្យខ្ពស់។ រយៈពេលមានផ្ទៃពោះ ក៏ជាពេលវេលាដែលស្ត្រីកាន់តែត្រូវការរ៉ែដែកច្រើន លើសធម្មតាដែរ ដោយសរីរាង្គកាយត្រូវការផលិតគ្រាប់ឈាមក្រហមសម្រាប់យកទៅចិញ្ចឹមម្តាយអ្នកពរពោះក៏ដូចជាទារកក្នុងផ្ទៃ។ ជាតិដែកសំខាន់ខ្លាំងសម្រាប់ដំណើរការរបស់សរីរាង្គ តែត្រូវឱ្យមានរង្វាស់ដូសយ៉ាងត្រឹមត្រូវ មិនច្រើនពេក និងមិនតិចពេក។ ការវិភាគឈាម ជាមធ្យោបាយដ៏សាមញ្ញដើម្បីវាស់បរិមាណជាតិដែក ដែលមាននៅក្នុងចរន្តឈាម (ជាប្រូតេអ៊ីនដឹកជញ្ជូនជាតិដែកទៅឱ្យសរីរាង្គឬហៅជាភាសាបច្ចេកទេសថាTransferrine) និងជាតិដែកជាសារធាតុបម្រុង (Ferratine)។ការខ្វះជាតិដែកផ្តល់ផលវិបាកនិងរោគសញ្ញាដូចម្តេចខ្លះ?កង្វះជាតិដែក ជាកង្វះអាហារូបត្ថម្ភដែលគេជួបប្រទេសជាញឹកញាប់ជាងគេ។ ប៉ុន្តែកង្វះសារធាតុមួយមុខនេះ ច្រើនតែកើតឡើងដោយស្ងាត់ៗ ពុំមានរោគសញ្ញាអ្វីជាជាក់លាក់ទេ នៅពេលដំបូង។ សូមស្តាប់ប្រសាសន៍របស់លោកវេជ្ជបណ្ឌិត Laurent Frenzel គ្រូពេទ្យឯកទេសឈាមនិងសន្លាក់ និងជាអ្នកទទួលខុសត្រូវមជ្ឈមណ្ឌលឈាមនៅមន្ទីរពេទ្យNecker Enfants malades ក្រុងប៉ារីសប្រទេសបារាំង រៀបរាប់អំពីរោគសញ្ញាខ្លះ ដែលដាស់ស្មារតីយើងឱ្យចាប់អារម្មណ៍ដល់បញ្ហាខ្វះជាតិដែក។លោក វេជ្ជបណ្ឌិត Laurent Frenzel៖ “គ្មានសញ្ញារោគច្បាស់លាស់បញ្ជាក់អំពីអាការៈខ្វះជាតិដែកទេ តែអាចជាការបាត់បង់រសជាតិ លែងឆ្ងាញ់អាហារ ឬ ជាការជ្រុះសក់ ដែលជាផលវិបាកបង្កឡើងការខ្វះជាតិដែក។ ផលវិបាកដ៏ចម្បងមួយទៀតនៃការខ្វះជាតិដែកនោះគឺការធ្លាក់ចុះនៃបរិមាណគ្រាប់ឈាមក្រហម ពោលគឺការលេចឡើងនូវជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម។ គឺនៅពេលចាប់មានជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម ទើបរោគសញ្ញានឹងស្តែងចេញឡើង ដូចជាស្លេកស្លាំង អស់កម្លាំងខ្លាំង ឆាប់ហត់។ តែទម្រាំឃើញរោគសញ្ញាទាំងអស់នេះ មានន័យថាវេលាបានកន្លងទៅអស់យូរក្រែលទៅហើយ។ សរីរាង្គកាយទំនងខ្វះជាតិដែកតាំងពីជាច្រើនសប្តាហ៍ ឬតាំងពីរាប់ខែមកហើយ ទើបបានដល់ថ្នាក់មានអាការៈជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាម។ ទាល់តែខ្វះជាតិដែកយូរថ្ងៃខែ បានបរិមាណគ្រាប់ឈាមក្រហមចាប់ធ្លាក់ចុះ ហើយស្តែងជាជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមបន្តិចម្តងៗ និងធ្ងន់ឡើងៗបើគ្មានការព្យាបាលឬការពាំនាំជាតិដែកមកបំពេញកង្វះខាតទេ។”នៅពេលចាប់មានអាការៈខ្វះជាតិដែកហើយ ការបំពេញវិញអាចត្រូវការពេលវេលាយូរដែរ។ គេមិនអាចប្រមូលជាតិដែកចូលស្តុកក្នុងសម្រាប់ទំនុកបម្រុងដល់សរីរាង្គកាយវិញបាន ដូចប្រមូលទិញវត្ថុមកស្តុកក្នុងឃ្លាំងបានឡើយ។ ការបំពេញកង្វះជាតិដែកឱ្យសរីរាង្គកាយ អាចប្រើពេលដល់ទៅរាប់ខែ។ យ៉ាងហោចណាស់ក៏បីបួនខែដែរក្រោយពីការចាប់ផ្តើមលេបថ្នាំ ព្យាបាលជំងឺខ្វះជាតិដែក។ គិតគូរឡើងវិញដល់របបអាហារ ជាមធ្យោបាយដ៏ប្រពៃបំផុត សម្រាប់ផ្តល់លំនឹងជាតិដែកឱ្យសរីរាង្គកាយវិញ។លោក វេជ្ជបណ្ឌិត Laurent Frenzel៖ “អាហារសម្បូរជាតិដែកជាងគេ និងដែលសរីរាង្គក្រពះពោះវៀន ងាយស្រូបយកបំផុត គឺសាច់សត្វ សាច់ក្រហម សាច់គោ សាច់ចៀម សាច់ជ្រូក និងត្រី។ បន្លែបៃតង បន្លែគ្រប់មុខ ក៏មានផ្ទុកជាតិដែកច្រើនដែរ តែពិបាកស្រូបយក ហើយត្រូវបរិភោគក្នុងបរិមាណដ៏ច្រើន។ សាច់ជាប្រភពផ្គត់ផ្គង់ជាតិដែកដ៏ចម្បងគេ។ ក្នុងករណីភាគច្រើន ការគិតគូរមើលរបបអាហារឡើងវិញឱ្យបានត្រឹមត្រូវ អាចនឹងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ផ្តល់លំនឹង ឬដំឡើងជាតិដែកហើយ។ ប៉ុន្តែករណីខ្លះ ត្រូវលេបថ្នាំ ឬប្រើថ្នាំបំប៉ន ដើម្បីជួយពាំនាំជាតិដែក។ ដូច្នេះគេចាំបាច់ត្រូវតែទៅធ្វើតេស្តវិភាគឈាមដើម្បីបានដឹង អំពីកំរិតនិងបរិមាណខ្វះខាតជាតិដែកឱ្យបានប្រាកដនិងជាក់លាក់ ដើម្បីសម្របវិធីព្យាបាលការខ្វះជាតិដែក។ ឥលូវនេះយើងមានថ្នាំព្យាបាល ថ្នាំបំប៉នបន្ថែមប្រកបដោយប្រសិទ្ធខ្ពស់ គ្រាន់តែវាអាចផ្តល់ផលរំខានតិចតូចដូចជាធ្វើឱ្យក្តៀន ឬលាមកឡើងខ្មៅ។ នេះជាប្រការធម្មតារបស់ជាតិដែកទេ។”តើការសម្បូរជាតិដែកជ្រុលបង្កផលវិបាកយ៉ាងណាខ្លះ?កង្វះជាតិដែក អាចជំរុញឱ្យមនុស្សធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាម។ បើតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក ជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហមជាបញ្ហាសុខភាពសាធារណៈដ៏ធំមួយ ព្រោះវាមានកើតលើ៤០%នៃទារកនិងកុមារអាយុពីខែដល់៥ឆ្នាំ និង៣០%នៃស្ត្រីកំពុងពេញវ័យបន្តពូជ នៅលើពិភពលោក។ ប៉ុន្តែទន្ទឹមគ្នានេះ ការលើសជាតិដែក ក៏មិនល្អសម្រាប់សុខភាពឡើយ ហើយថែមទាំងអាចបង្កឱ្យមានជំងឺធ្ងន់ធ្ងរជាច្រើនផ្សេងទៀត។ តើជាជំងឺអ្វីខ្លះទៅ? លោកវេជ្ជបណ្ឌិត Laurent Frenzel៖ “មានរ៉ែដែកច្រើនជ្រុលឬហៅជាភាសាបច្ចេកទេសថា Hemochlomatose ជាជំងឺមានច្រើនប្រភេទ។ ខ្លះជាជំងឺបង្កឡើងដោយហ្សែន (តពូជ) ដែលឃើញមានកើតឡើងច្រើននៅតំបន់អឺរ៉ុបខាងជើង។ ជំងឺអេម៉ូក្លូម៉ាតូស្សខ្លះទៀត បណ្តាលមកពីការបញ្ចូលឈាមញយដងពេក។ ការបញ្ចូលឈាមពាំនាំជាតិដែកមកជាមួយច្រើនណាស់។ ហើយក៏អាចបង្កឱ្យមានផលវិបាកច្រើនទៅតាមនោះដែរ។ ផលវិបាកនៃការដែលមានជាតិដែកច្រើនជ្រុលក្នុងសរីរាង្គកាយ គឺវាអាចប៉ះពាល់ដល់សរីរាង្គមួយចំនួនដូចជា និងជាពិសេស សរីរាង្គបេះដូង និងថ្លើម។ ថ្លើមអាចនឹងដំណើរការខុសប្រក្រតី ដោយអាចក្រិន ឬមានជំងឺមហារីកថ្លើមផងក្នុងករណីធ្ងន់ធ្ងរមែនទែន។ ឯផលវិបាកចំពោះសរីរាង្គបេះដូងវិញ ការលើសជាតិដែករ៉ាំរ៉ៃ យូរទៅអាចនឹងធ្វើមានបញ្ហាខ្សោយបេះដូង។ ខូចលំពែងធ្វើឱ្យមានជំងឺទឹកនោមផ្អែម។ អ៊ីចឹងហើយបានជាគ្រូពេទ្យណែនាំឱ្យមនុស្សគ្រប់រូប គួរទៅពិនិត្យឈាមយ៉ាងហោចណាស់ក៏ម្តងក្នុងជីវិត ដើម្បីដឹងអំពីកំរិតជាតិដែករបស់ខ្លួន ថាលើសឬខ្វះ។ បើលទ្ធផលនៃការវិភាគឈាមបង្ហាញថាកំរិតជាតិដែកបម្រុងFerritine ខ្ពស់ ឬច្រើនជ្រុលហើយ ត្រូវតែស្វែងរកមូលហេតុឱ្យស៊ីជម្រៅទៀត ថាបណ្តាលមកពី អ្វី។”ដើម្បីបញ្ចុះជាតិកំរិតFerritine (ជាតិដែកបម្រុង)ដែលឡើងខ្ពស់ខ្លាំង ដោយហេតុតែមានឈាមមានជាតិដែកខ្ពស់ គ្រូពេទ្យអាចព្យាបាលដោយបូមឈាមចេញខ្លះ តែបើបណ្តាលមកពីមូលហេតុផ្សេង គេត្រូវព្យាបាលជំងឺជាដើមហេតុនោះ។យ៉ាងណាក៏ដោយ សូមកុំធ្វេសប្រហែស ព្រោះដូចបានជម្រាបពីខាងដើម រ៉ែដែកជាអាហារូបត្ថម្ភ ដែលមានតួនាទីសំខាន់ច្រើនយ៉ាង ដោយមិនអាចខ្វះ និងលើសបានទេ។ ខ្វះក៏នាំឱ្យឈឺ លើសក៏ឈឺ។ លើសឬខ្វះ ច្រើនតែកើតឡើងដោយស្ងាត់ តែបើមានរោគសញ្ញា គឺអាចជារោគសញ្ញាដូចគ្នា ដូចជា អស់កម្លាំង ឈឺចុកចាប់នៅតាមសន្លាក់-នៅពោះ ឬវិលមុខជាដើម។
ជាគ្រាប់ដូចថ្នាំ ជាម្សៅអាហារបន្ថែម ជាឡេលាបស្បែក កូឡាហ្សែនកំពុងពេញនិយមខ្លាំងណាស់នាពេលបច្ចុប្បន្ន។ កូឡាហ្សែនដែលគេប្រើសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺពុកឆ្អឹងស្គាល់តាំងពីយូរ ត្រូវបានឧស្សាហកម្មអួតអាងអំពីប្រសិទ្ធភាពផ្នែកប្រយុទ្ធប្រឆាំងភាពចាស់ជីវជ្រួញរបស់ស្បែកទៀត។ តើកូឡាហ្សែនជាអ្វី ? កូឡាហ្សែនមានឥទ្ធិពលលើស្បែក និងភាពក្មេងរបស់មនុស្សយ៉ាងណា? ជួយឱ្យនៅក្មេងជាងវ័យ ជួយចិញ្ចឹមស្បែកឱ្យតឹងភ្លឺរលោងល្អ ឱ្យសក់មានសំរិល ឱ្យក្រចកដុះល្អ ... ទាំងនេះសុទ្ធសឹងជាពាក្យឃោសនាផ្សាយពាណិជ្ជកម្មអំពីគុណប្រយោជន៍នៃថ្នាំបំប៉នកូឡាហ្សែន ដែលមានផ្សព្វផ្សាយយ៉ាងទូលំទូលាយនៅតាមអ៊ីនធ័រនែត។ផលិតផលមានជាតិកូឡាហ្សែនកំពុងក្លាយជារបស់ពេញនិយមសម្រាប់មនុស្សទាន់សម័យទំនើប។ តើកូឡាហ្សែនជាអ្វី?កូឡាហ្សែនជាប្រូតេអ៊ីនដ៏ចាំបាច់សម្រាប់សរីរាង្គកាយមនុស្ស និងមាននៅក្នុងគ្រប់សរីរាង្គទាំងអស់ ៖ នៅក្នុងស្បែក សរសៃ សាច់ដុំ សន្លាក់ ឆ្អឹង។ ប្រូតេអ៊ីនកូឡាហ្សែនជារចនាសម្ព័ន្ធដ៏ចាំបាច់របស់ជាលិកានៃសរីរាង្គមនុស្ស។ ជាមូលេគុលក្នុងទម្រង់ជាសរសៃប្រទាក់ទ្រទ្រង់ ចងភ្ជាប់ភ្ជិតកោសិកាក្នុងសរីរាង្គកាយទាំងមូល ទាំងផ្នែកខាងក្រៅ និងខាងក្នុង។ បើសរសៃកូឡាហ្សែន ញឹកឆ្មារប្រទាក់គ្នាខ្លាំង សាច់ សរសៃ ឆ្អឹង សាច់ដុំ និងជាលិកាផ្សេងទៀតមួយជំលៀសធំ ក៏ជិត រឹងមាំ តឹងណែនល្អទៅតាមនោះ។ ដូចពាក្យអ៊ីចឹងហើយបានគេដាក់ឈ្មោះកូឡាហ្សែន កុល មានន័យថាបិទភ្ជាប់ ជាភាសាបារាំង។ កូឡាហ្សែន ជាប្រូតេអ៊ីនដ៏ច្រើនជាងគេបំផុតនៅក្នុងខ្លួនមនុស្ស មានច្រើនប្រភេទណាស់។ យ៉ាងហោចក៏២៨ប្រភេទដែរ។ ប្រភេទនីមួយ មានតូនាទី និងទីតាំង ព្រមទាំងសកម្មភាពខុសគ្នាៗ។ ប៉ុន្តែគ្មានប្រយោជន៍អ្វីនឹងរៀបរាប់លម្អិតអំពីប្រភទេកូឡាហ្សែនទាំងជិត៣០នោះមួយម្តងៗទេ ព្រោះ ៩០%នៃកូឡាហ្សែនក្នុងខ្លួនមនុស្សជាកូឡាហ្សែនប្រភេទទីមួយ ទីពីរ និងទីបី។ប្រភេទទីមួយមាននៅក្នុងស្បែក សរសៃ និងឆ្អឹង ជាមួយនឹងតួនាទីផ្សះផ្សាភ្ជិត និងប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងភាពចាស់របស់ជាលិកា។ ប្រភេទទីពីរមាននៅត្រង់ឆ្អឹងខ្ចី ដើម្បីទ្រទ្រង់ចលនាបត់បែនរបស់សន្លាក់។ ចំណែកប្រូតេអ៊ីនកូឡាហ្សែននៅសាច់ដុំ នៅតាមសរីរាង្គនីមួយៗ និងនៅតាមសរសៃឈាម ជាប្រភេទទីបី។កូឡាហ្សែនជាប្រូតេអ៊ីនធម្មជាតិដែលកើតមាននៅក្នុងសរីរាង្គកាយមនុស្ស តាមរយៈការធ្វើសំយោគពីចំណីអាហារ។ តាំងពីក្មេងនិងក្នុងវ័យកំពុងលូតលាស់ សរីរាង្គផលិតជាតិកូឡាហ្សែនច្រើនខ្លាំងជាងគេបំផុត។ ប៉ុន្តែចាប់ពីអាយុ២៥ឆ្នាំទៅ ការផលិតកូឡាហ្សែនតាមច្បាប់ធម្មជាតិរបស់សរីរាង្គមនុស្សចាប់ធ្លាក់ចុះ។ បរិមាណកូឡាហ្សែនក្នុងសរីរាង្គកាយចាប់ផ្តើមថយ ក្នុងកំរិតជាមធ្យម១,៥%។ ចូលដល់អាយុពី៣០-៤០ឆ្នាំ និងអាស្រ័យលើពូជព្រមទាំងរបៀបរបបរស់នៅផង ការបាត់បង់កូឡាហ្សែនអាចជាការស្រកស្រុតដោយសន្សឹមៗ ឬអាចមានលក្ខណៈជាគំហុក ដែលស្តែងឱ្យឃើញនឹងភ្នែក ដូចជាការធ្លាក់ខ្លួនចាស់ ចេញស្នាមជ្រីវជ្រួញនៅលើស្បែក ឬចាប់ចេះមានអារម្មណ៍ឈឺនៅតាមសន្លាក់។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាយើងចាំបាច់ត្រូវចេះថែរក្សាខ្លួន បំពេញបំប៉នធនធានកូឡាហ្សែនឱ្យបានច្រើនបំផុតក្នុងវ័យកំពុងលូតលាស់ ដើម្បីជាទុនសុខភាពសម្រាប់ថ្ងៃក្រោយ និងនៅពេលចាស់ទៅ។បើអ៊ីចឹងតើត្រូវបំពេញឱ្យសរីរាង្គកាយនូវជាតិប្រូតេអ៊ីនកូឡាហ្សែនបានយ៉ាងដូចម្តេច?ដូចបានជម្រាបពីខាងដើម កូឡាហ្សែន ជាប្រូតេអ៊ីនដែលមាននៅក្នុងខ្លួនមនុស្ស តាមបែបធម្មជាតិ។ ជាអ្នកទ្រទ្រង់រចនាសម្ព័ន្ធស្បែក សក់ សាច់ដុំ សរសៃ និងឆ្អឹង។ គឺកូឡាហ្សែនជាអ្នកផ្តល់ភាពតឹងរលោងនៃស្បែក មានចំណែកការជួយឱ្យមានទន់ភ្លន់ងាយបត់បែនចលនានៅតាមសន្លាក់ ឬផ្តល់ទម្ងន់និងភាពភ្លឺរលោងដល់សក់ និង ភាពមាំហាប់នៃសាច់ដុំ។ តែនៅពេលណាបរិមាណកូឡាហ្សែនធម្មជាតិចាប់ផ្តើមចុះថយ មនុស្សចាប់ផ្តើមមានជំងឺ និងមានសញ្ញាស្បែកចាស់ជ្រីវជ្រួញ យារ ឬលែងសូវទន់ភ្លន់។ ម្យ៉ាងវិញទៀត វាជាកត្តាសត្យានុម័ត កូឡាហ្សែនធម្មជាតិក្នុងខ្លួនមនុស្ស នឹងចុះថយជាលំដាប់ទៅតាមវ័យ។ដូច្នេះវាពិតជាឡូស៊ិកណាស់ដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាគិតឃើញថាការបរិភោគ ឬលេបថ្នាំបំប៉ន ឬលាបកូឡាហ្សែនអាចនឹងទប់ស្កាត់ភាពចាស់ជរានៃស្បែកបាន។ដើម្បីសន្សំប្រូតេអ៊ីនកូឡាហ្សែន គ្មានអ្វីប្រសើរជាងការទទួលទានចំណីអាហារមានផ្ទុកនិងសម្បូរទៅដោយជាតិកូឡាហ្សែនទេ។ អាហារទាំងអស់នោះគឺ អាចជាត្រី សាច់ ស៊ុតស តែសម្បូរខ្លាំងជាងគេ គឺឆ្អឹងគោ ឆ្អឹងជ្រូក ឆ្អឹងមាន់ (ជាឆ្អឹងកន្ទុយ ឆ្អឹងចុងជើង ឬឆ្អឹងមានខួរដែលរំងាស់យកជាតិចេញយូរទៅឡើងអន្ធិលៗ)។ ចំណីអាហារមានផ្ទុកសារជាតិអាស៊ីអាមីណេ និងវីតាមីសេ ព្រមទាំងអង់ទីអុកស៊ីដង់ ក៏មានចំណែកជួយបង្កើនប្រូតេអ៊ីនកូឡាហ្សែនបានច្រើនដែរ។ សូមចងចាំថា កូឡាហ្សែន មានតែនៅក្នុងសាច់សត្វ និងគ្រឿងសមុទ្ទប៉ុណ្ណោះ។អាហារបំប៉នកូឡាហ្សែនមានប្រសិទ្ធភាពយ៉ាងណា?ចូលវ័យមួយដែលសរីរាង្គកាយលែងសូវធ្វើសំយោគចំណីអាហារយកជាតិកូឡាហ្សែន យើងទំនងជាត្រូវការជំនួយបន្ថែម គឺអាហារបំប៉នកូឡាហ្សែន។ថ្នាំបំប៉នឬអាហារបំប៉នកូឡាហ្សែន មានច្រើនមុខ ច្រើនទម្រង់ណាស់ ខ្លះជាមានទម្រង់ជាគ្រាប់ដូចថ្នាំពេទ្យ ខ្លះជាម្សៅ ជាទឹកភេសជ្ជៈ ខ្លះជាឡេសម្រាប់លាបលើស្បែក ។ល។ និង។ល។ ផលិតផលទាំងអស់នោះ អាចផលិតចេញពីជាតិសាច់ ជាតិគ្រឿងសមុទ្ទ ពីរុក្ខជាតិ ស្រដៀងនឹងកូឡាហ្សែនធម្មជាតិ ព្រមទាំងជាតិកូឡាហ្សែនសិប្បនិម្មិត។ការសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្ត្របានបញ្ជាក់អំពីប្រសិទ្ធភាពនៃអាហារបំប៉នបន្ថែម។ ការសិក្សាចំនួន១៩ បានរកឃើញថា ថ្នាំបំប៉នកូឡាហ្សែនបានជួយឱ្យមានភាពប្រសើរច្រើន ដូចជាជួយបន្តឹងស្បែក ជួយឱ្យមានទន់ល្មើយ ជួយឱ្យស្បែកមានជាតិសំណើមល្អ និងថែមទាំងអាចជួយកាត់បន្ថយស្នាមជ្រីវជ្រួញបានខ្លះផង។ ការសិក្សាខ្លះទៀត បានលាតត្រដាងឱ្យឃើញ ទៀតដែរថាភេជ្ជសៈមានជាតិកូឡាហ្សែនច្រើន ក៏មានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ក្នុងការជួយស្បែកឱ្យមានគុណភាពល្អប្រសើរ។ ផ្ទុយទៅវិញ ចំពោះសក់ ក្រចក ផលិតផលមានប្រសិទ្ធភាពស្តួចស្តើងណាស់។ ការសិក្សាទាំងនេះបានទទួលការឧបត្ថម្ភច្រើនជាចំបងពីក្រុមហ៊ុនឧស្សាហកម្មកែសម្ផស្ស។ និយាយដូច្នេះមិនមែនថា លទ្ធផលស្រាវជ្រាវបាំងបាត់លទ្ធផលវិទ្យាសាស្ត្រនោះទេ តែរបៀបផ្សព្វផ្សាយផ្តល់ព័ត៌មានទំនងលើសពីអ្វីជា វិទ្យាសាស្ត្រ។ គ្រប់លទ្ធផលវិទ្យាសាស្ត្រមិនសូវមានអំនួត ផ្នែកប្រសិទ្ធភាពខ្លាំងដ៏អស្ចារ្យដូចខ្លឹមសារផ្សាយពាណិជ្ជកម្មឡើយ។ ហើយផលិតផលអាហារបំប៉ន មួយភាគធំទៀត មិនទាំងបានឆ្លងកាត់ការវាយតម្លៃតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រផង។អ្វីដែលគួរចងចាំ និងជាការដាស់ស្មារតីដល់អ្នកប្រើប្រាសគ្រប់រូប ផលិតផលអាហារបំប៉ននីមួយៗមិនដូចគ្នាទេ ហើយមិនសុទ្ធតែបរិសុទ្ធល្អត្រឹមត្រូវឡើយ។ បើនិយាយអំពីហានិភ័យនៃអាហារបំប៉នវិញ ថ្នាំខ្លះអាចធ្វើឱ្យមានបញ្ហាឈឺពោះ ពិបាករំលាយនៅក្នុងក្រពះ សម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ខ្លះ តែគ្មានការសរសេរប្រាប់អំពីគ្រោះថ្នាក់ និងភាពអវិជ្ជមានអ្វីផ្សេងទៀតទេ។ ប៉ុន្តែ ! គេពិតជាមិនអាចដឹងបានទេ អំពីផលវិបាកនៃថ្នាំឬអាហារបំប៉ន សម្រាប់រយៈពេលវែងទៅមុខយូរ ព្រោះគ្រប់អាហារបំប៉ន សុទ្ធតែមានដាក់សារធាតុគីមីបន្ថែម ខ្លះមានផ្ទុកសារធាតុរ៉ែពិបាករំលាយ ជាពិសេសសម្រាប់ថ្នាំបំប៉នកូឡាហ្សែនសមុទ្ទ ដែលមិនបានបន្សុទ្ធ ឬជម្រះជាតិពុលត្រឹមត្រូវ។ទោះជាយ៉ាងដូច្នេះក្តី ហើយបើអ្នកចង់ លោកអ្នកនៅតែអាចជ្រើសរើសទទួលទានអាហារបំប៉នកូឡាហ្សែន ឬថ្នាំអាហារបំប៉នប្រភេទផ្សេងៗ ដែលបញ្ចេញផ្តល់ប្រសិទ្ធភាពក្នុងរយៈពេលខ្លី និងភ្លាមៗយ៉ាងជាក់ស្តែង ដោយជ្រើសរើសតែថ្នាំបំប៉នត្រូវតែមួយមុខ ជាពិសេសណាមួយ ហើយប្រើតែមួយមុខ ក្នុងពេលតែមួយ និងកុំប្រើលាយច្របល់ជាមួយផលិតផលអាហារបំប៉នផ្សេងទៀត។ ភ្នាក់ងារសុវត្ថិភាពចំណីអាហារនិងសុខភាពបារាំង បានផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់អាហារបំប៉ន កុំលេបថ្នាំនេះរយៈពេលវែង ច្រើនមុខចូលគ្នា និងដដែលៗយូរពេក៕
តឹងច្រមុះ ឈឺក្បាល ឈឺពោះ ចុកដៃ រួយជើង រមាស់ស្បែក មូសខាំ ... សូមយកប្រេងកូឡាមកលាប អ្នកនឹងបានធូរស្បើយ។ ទាំងនេះជាកាយវិការនិងជាយោបល់ ដែលចាស់ៗមានទម្លាប់ណែនាំឱ្យក្មេងៗប្រើ។ តើប្រេងកូឡាពិតជាមានប្រសិទ្ធភាពមែនឬ? ចុះតើវិទ្យាសាស្ត្រពន្យល់អំពីប្រេងកូឡានេះយ៉ាងណា? ប្រេងកូឡាសញ្ញារូបស្វា ប្រេងកូឡាសញ្ញារូបខ្លា ប្រេងកូឡាសៀម ប្រេងកូឡាសាំងហ្កាពួរ តើលោកអ្នកធ្លាប់ប្រើ និងដឹងអំពីប្រវត្តិពិត ព្រមទាំងប្រសិទ្ធភាពរបស់ប្រេងកូឡាទេ? មានឈ្មោះជាប្រេងកូឡា ផលិតផលនេះត្រូវបានរកឃើញនិងផ្សំឡើងដោយគ្រូឱសថបូរាណចិន Aw Chu Kim រស់នៅក្នុងប្រទេសភូមា កាលពីចុងសតវត្សរ៍ទី១៩ (១៨៧០)។ ស្តេចចិនសម័យនោះក៏បានប្រើប្រេងកូឡានេះសម្រាប់ព្យាបាលរោគាស្រាលៗជាច្រើនមុខដែរ។ត្រូវបានបណ្តាជននៅអាស៊ីចាត់ទុកជាឱសថ ប្រេងកូឡាឬ ប្រេងខ្យល់ (ប្រេងកូឡាជាវត្ថុរាវ) អាចព្យាបាល និងបន្ធូរបន្ថយអាការៈច្រើនមុខណាស់។ ប្រេងកូឡាពណ៌ក្រហម ខ្លាំងជាងប្រេងកូឡាពណ៌សធម្មតា ហើយត្រូវនឹងអាការៈរលាក គ្រេចថ្លោះ ឈឺសន្លាក់ ឈឺចុកស្រពន់សាច់ដុំ ឈឺខ្នងឈឺចង្កេះ។ ចំណែកប្រេងកូឡាសវិញ ត្រូវនឹងជំងឺឈឺក្បាល តឹងច្រមុះ ឈឺពោះ រមាស់ដោយសត្វល្អិតទិចឬខាំ។ ពោលគឺប្រេងកូឡាជាឱសថត្រូវនឹងជំងឺមួយរយមុខ។ ពេលនេះប្រេងកូឡាល្បីល្បាញ និងបានហូរចូលមកដល់អឺរ៉ុប។តើអាចទៅរួចទេដែលផលិតផលមួយអាចត្រូវនឹងជំងឺរាប់សិបមុខយ៉ាងដូច្នេះ? ប្រេងកូឡាផ្សំឡើងពីអ្វីខ្លះ? និងពិតជាឱសថទិព្វដូចជំនឿទាំងអស់នេះមែនឬ?បើនិយាយអំពីថ្នាំពេទ្យផលិតតាមបែបវេជ្ជសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រ វាកម្រណាស់ដែលថ្នាំមួយមុខអាចត្រូវនឹងជំងឺដ៏ច្រើនដូចប្រេងកូឡានោះ។ លោកសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត Alain Astier ប្រធានគ្រប់គ្រងសេវាផ្នែកឱសថនៃមន្ទីរពេទ្យហង់រីម៉ុងដ័រ ក្រេតី ក្បែរក្រុងប៉ារីស បានព្រមាន ឱ្យអ្នកប្រើប្រាស់គ្រប់គ្នាចេះត្រេះរិះនិងប្រុងប្រយ័ត្ន មុននឹងសម្រេចលាបប្រេងកូឡា។ប្រេងកូឡាផ្សំឡើងដោយសារធាតុប្រេងរបស់រុក្ខជាតិជាច្រើនមុខ ដូចជាឈើឯម ជីរអង្កាម ដើមប្រេងខ្យល់ ជាតិម៉ង់តុល campre ...។ ប្រេងរបស់សារធាតុផ្សំពីរមុខចុងក្រោយនេះ អាចពុលដល់ប្រព័ន្ធប្រសាទ និងធ្វើឱ្យអ្នកលាប ហិតនិងស្រូបក្លិនវា ទៅជាប្រកាច់បាន។តើប្រេងកូឡាមានប្រសិទ្ធភាពពិតដូចម្តេចខ្លះ?ស្បែកមនុស្សចាស់ ជាស្បែកក្រាស់ដែលមិនងាយជ្រាបទេ មានន័យថា សារធាតុខ្លាញ់/ប្រេង ដូចយ៉ាងប្រេងកូឡា ឬប្រេងខ្យល់ មិនអាចជ្រាបចូលតាមស្បែកនៅក្នុងសរីរាង្គផ្នែកខាងក្នុងបានទេ។ ដូច្នេះបើតាមការពន្យល់របស់សាស្ត្រាចារ្យ Astier ដដែល ប្រេងកូឡា អាចមានឥទ្ធិពលតែលើស្បែកខាងក្រៅ ចំកន្លែងលាប និងនៅផ្នែកខាងក្រៅតែប៉ុណ្ណោះ។ ឯការឈឺខ្នង ឈឺចង្កេះ ឈឺសាច់ដុំ ឬឈឺសន្លាក់ ជាទូទៅ ច្រើនតែជាបញ្ហាពាក់ព័ន្ធនឹងសរីរាង្គនៅក្រោម និងផ្នែកខាងក្នុងខ្លាំងនៃស្បែក។ ដូច្នេះការលាបផលិតផលអ្វីមួយនៅលើស្បែកមិនអាចមានប្រសិទ្ធភាពប្រឆាំងនឹងអាការៈរោគទាំងអស់នោះទេ។ កាយវិការតែមួយគត់ដែលការលាបប្រេងកូឡាទៅអាចមានប្រសិទ្ធភាពបំបាត់ការឈឺចុកចាប់សាច់ដុំ គឺលាបអមជាមួយនឹងការធ្វើម៉ាស្សា។ គឺការធ្វើម៉ាស្សាទេដែលជួយសម្រួលការអាការៈឈឺសាច់ដុំឱ្យបានធូរស្បើយ។ ក្នុងករណីនេះ លោកសាស្ត្រាចារ្យ Astier បានផុ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យធ្វើម៉ាស្សាដោយមិនបាច់ប្រើប្រេងកូឡាតែម្តង ព្រោះប្រេងកូឡាជាផលិតផលងាយធ្វើឱ្យស្បែករលាក ឡើងក្រហាយ ដែលមិនត្រូវប្រើនៅត្រង់ស្បែកមានរបួស មានដំបៅ ឬត្រង់ស្បែកមានស្នាមដាច់ដាចទេ។ចំពោះប្រេងកូឡាពណ៌សវិញ គេមានជំនឿថាត្រូវនឹងជំងឺផ្លូវដង្ហើម។ អ្នកផលិតអួតអាងថា ប្រេងកូឡានេះនឹងជួយអាការៈតឹងច្រមុះឱ្យបានធូរ ព្រមទាំងអាការៈក្អកនិងអាការជំងឺមានពាក់ព័ន្ធនឹងទងសួតឬសួតបាន ដោយគ្រាន់តែយកមករឹតនៅលើទ្រូង បំពង់ក និងនៅជុំវិញរន្ធច្រមុះ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់លោកសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត អ្វីដែលផ្តល់ប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់មិនមែនដោយសារប្រេងកូឡាទេ តែដោយសារជាតិម៉ង់តុល និងអឺកាលីបទុសរបស់ដើមប្រេងខ្យល់ ដែលជាផ្នែកមួយនៃធាតុផ្សំរបស់ប្រេងកូឡា។ សារធាតុពីរមុនត្រូវបានគេស្គាល់តាំងពីយូរ ថាអាចជួយរំលាយកំណកកំហាប់ជាលិកានៅរន្ធច្រមុះ ដោយជួយសម្រួលការបង្ហូរចេញនូវភ្នាសមិនល្អ។ ដូច្នេះប្រេងកូឡាគ្មានប្រសិទ្ធភាពខ្លាំងជាង ថ្នាំបាញ់ច្រមុះឬក្រដាសជូតសំបោរមានលាយជាតិម៉ង់តុលទេ។ ការញើសសំបោរដោយក្រដាសមានជាតិម៉ង់តុល ឬការលាងរន្ធច្រមុះដោយថ្នាំស្ពៃបាញ់ អាចកម្ចាត់សំបោរដោយផ្ទាល់ឱ្យចេញអស់ ហើយបើកបណ្តាញផ្លូវដង្ហើមឱ្យស្រលះអាចស្រូបខ្យល់ចេញបានស្រួល។ ចំណែកប្រេងកូឡា គ្មានសមត្ថភាពនេះទេ។ នេះជាសេចក្តីបញ្ជាក់របស់សាស្តាចារ្យ Astier ដោយទទូចថា ប្រេងកូឡាមិនប្រាកដថាមានប្រសិទ្ធភាពទេ។ មិនមែនគ្រប់ឱសថបូរាណសុទ្ធតែមានប្រសិទ្ធភាពឡើយ។រហូតមកទល់នឹងពេលនេះ ពុំទាន់មានការសិក្សាតាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រដែលអាចបញ្ជាក់អំពីប្រសិទ្ធភាពនៃប្រេងកូឡាឡើយ។ លោកសាស្ត្រាចារ្យសូមរំលឹកថា ប្រេងកូឡាជាផលិតផលមួយ តែមិនមែនជាថ្នាំ ជាឱសថឡើយ។ គ្មានការត្រួតពិនិត្យអំពីធាតុផ្សំរបស់ប្រេងកូឡាទេ ហើយក៏បរិមាណរបស់ធាតុផ្សំនីមួយៗក៏ប្រែប្រួលខុសគ្នាច្រើន ព្រមទាំងអាចមានការបន្ថែមសារធាតុផ្សេងៗដែលមិនបរិសុទ្ធផង។ហេតុដូច្នេះហើយបានជាអាជ្ញាធរបារាំង បានហាមឃាត់មិនឱ្យប្រើប្រេងកូឡាលើក្មេងអាយុក្រោម៦ឆ្នាំទេ។ ស្បែកក្មេងខុសពីស្បែករបស់មនុស្សធំ អាចស្រូបជាតិខ្លាញ់និងប្រេងបានយ៉ាងងាយ។ ក្រៅអំពីងាយរលាក និងអាល់ឡែកហ្ស៊ី ការលាបប្រេងកូឡាលើស្បែកដ៏ខ្ចីរបស់ក្មេងអាចនឹងធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់ប្រព័ន្ធប្រសាទ និងប្រកាច់ ព្រោះជាតិម៉ង់តុលឬCampre។ ដោយហេតុតែមានជាតិប្រេងរបស់រុក្ខជាតិនិងសារធាតុCampre ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ និងបំបៅដោះកូន ក៏មិនត្រូវប្រើប្រេងកូឡាដែរ។ មិនត្រូវលេបឬផឹកទឹកមានប្រេងកូឡាឬប្រេងខ្យល់ និងត្រូវលាងដៃឱ្យបានស្អាតក្រោយពីបានប្រើប្រេងកូឡារួច៕
មហារីកខ្លះ ជាជំងឺដ៏កម្រ ដែល ពិបាកវិភាគវែករកអាការៈសញ្ញានិងពិបាកព្យាបាលខ្លាំងណាស់។ ប៉ុន្តែមិនដូចឈ្មោះ មហារីកកម្រ មិនប្រាកដថាមិនសម្បូរអ្នកកើតនោះទេ។ តើអ្វីទៅជាមហារីកកម្រ? បច្ចុប្បន្ននេះយើងបានដឹងនិងឮនិយាយច្រើនអំពីជំងឺមហារីក។ មហារីកថ្លើម មហារីកក្រពះ មហារីកខួរក្បាល ... នេះអាចចាត់ទុកជាជំងឺមហារីកខ្លះៗដែលមានកើតច្រើនជាងគេប៉ុណ្ណោះ។ នៅមានជំងឺមហារីកជាច្រើនប្រភេទទៀតណាស់ ហើយជំងឺមហារីកខ្លះជាប្រភេទជំងឺកម្រទៀតផង។ដូចម្តេចដែលហៅថាមហារីកកម្រ?មហារីកដែលគេចាត់ទុកជាជំងឺកម្រ នៅពេលណាចំនួនអ្នកជំងឺថ្មីមានកំរិតទាបជាង៦ករណីក្នុងមួយឆ្នាំ ក្នុងចំណោមមនុស្ស១០ម៉ឺននាក់ ឬជាជំងឺមហារីកដែលកើតនៅក្នុងតំបន់ណាមួយជាពិសេស ហើយកើតលើសរីរាង្គដែលមិនគួរឬមិនសូវឃើញមានកើតជំងឺមហារីក។ ជំងឺមហារីកលេចឡើងក្នុងអំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះ ឬ លេចឡើងក្នុងស្ថានភាពដ៏ស្មុគស្មាញ កើតលើកុមារ ក៏អាចចាត់ទុកថាជាជំងឺមហារីកកម្របានដែរ។ ខួរក្បាល ឆ្អឹង ជាលិកាទន់ ភ្នាស សរសៃឈាម ឬអូវែរ ... គ្រប់សរីរាង្គ គ្រប់ផ្នែកនៃរាងកាយមនុស្សសុទ្ធតែអាចកើតជំងឺមហារីកកម្របានទាំងអស់។ជំងឺមហារីកកម្រមានកើតលើមនុស្សធំ ឬក្មេងក្នុងបរិមាណដ៏តិចតួចដូចឈ្មោះដែលបានហៅមែន ប៉ុន្តែបើគេធ្វើបញ្ជីរាប់ឈ្មោះប្រភេទមហារីកកម្រទៅនោះវានឹងវែងខ្លាំងណាស់។ បើសរុបរួមទៅជំងឺមហារីកកម្រតំណាងឱ្យដល់ទៅ ២៥ទៅ៣០%នៃការវិភាគមើលសញ្ញារោគជំងឺមហារីកធម្មតា និងតំណាងឱ្យ២៥%នៃការស្លាប់ដោយជំងឺមហារីក។ នេះបើតាមមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវជំងឺមហារីកអន្តរជាតិ ដែលជាភ្នាក់ងារមួយរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក។នៅប្រទេសបារាំង ក្នុងមួយឆ្នាំៗ គេរកឃើញមានករណីជំងឺមហារីកកម្រថ្មីច្រើន ដែលគ្រាន់តែកើតនៅលើកុមារ មានចំនួនដល់ទៅ៧ម៉ឺនករណីឯណោះ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាលោកសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត Alain Puisieux នាយកមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវជំងឺមហារីកនៃវិទ្យាស្ថានCurie ប្រទេសបារាំង យល់ថាជំងឺមហារីកកម្រ ជាករណីកម្រមែនបើគិតពីប្រភេទមហារីកនីមួយៗ តែបើនិយាយជាទូទៅវិញមហារីកកម្រ មានកើតញឹកញាប់ណាស់ ហើយជាជំងឺដែលពិបាកសង្ឃឹម។ អត្រាសង្ឃឹមរស់មានកំរិតទាបជាជាងជំងឺមហារីកធម្មតាប្រមាណ៥ឆ្នាំ។មហារីកកម្រគ្មានរោគសញ្ញា?វែករកជំងឺមហារីកកម្រជាវិញ្ញាសាដ៏លំបាកនិងស្មុគស្មាញបំផុតសម្រាប់គ្រូពេទ្យជំនាញផ្នែកមហារីក។ ជាញឹកញយ អ្នកជំងឺមហារីកកម្រ អាចដឹងខ្លួនថាមានផ្ទុកជំងឺមហារីក ដោយយឺតយ៉ាវបំផុត ជួនទាល់តែជំងឺមហារីកឈានដល់ដំណាក់កាលធ្ងន់ ឬជួនដល់ដំណាក់កាលរីករាលដាលពេញខ្លួន Métastase ទៅហើយ។ ម្យ៉ាងទៀត គ្រូពេទ្យក៏នៅមិនទាន់សូវស្គាល់ជំងឺមហារីកកម្រ ដែលមានចែកជាប្រភេទមហារីកតូចៗផ្សេងជាច្រើនទៀតណាស់។ ដល់អ៊ីចឹងទៅ ដុំមហារីកនៅភ្នែកស្លូតសោះ អាចផ្តាច់ជីវិតមនុស្សខ្លាំងជាងជំងឺមហារីកស្បែកដ៏ច្រើនទៅទៀត ពីព្រោះជំងឺមហារីកខ្លះគ្រូពេទ្យជំនាញមហារីកបានជួបតែម្តងឬពីរដងក្នុងមួយជីវិតជាពេទ្យ ឯជំងឺមហារីកធម្មតា ដូចយ៉ាងមហារីកស្បែកគ្រូពេទ្យជួបបីបួនករណីថ្មីក្នុងមួយសប្តាហ៍។ អ្នកស្រាវជ្រាវជំងឺមហារីកកម្រនៅវិទ្យាស្ថានCurie ប្រទេសបារាំងដ៏ល្បីល្បាញទាំងក្នុងអឺរ៉ុបនិងនៅលើពិភពលោក បានទទួលស្គាល់ថា គ្រូពេទ្យដើរទន្ទឹមនឹងអ្នកឈឺក្នុងការវែកជំងឺ និងបញ្ជាក់ថាគួរព្រួយបារម្ភឬមិនគួរ។ឆាប់រកឃើញថាជាជំងឺមហារីក (កម្រ ឬមិនកម្រ) បានលឿនកាលណា ការដៅសម្រេចព្យាបាលបានកាន់ប្រសើរកាលណោះ ហើយក៏ងាយព្យាករណ៍ដែរ។ ដើម្បីអាចធ្វើការវិនិច្ឆ័យវែករកជំងឺមហារីកបានល្អប្រសើរ គេក៏ត្រូវរំពឹងលើបច្ចេកវិទ្យាទំនើបៗផងដែរ។ ក្នុងករណីបែបនេះ បញ្ញាសិប្បនិម្មិត អាចជួយវិភាគគគំនរទិន្នន័យ តាមរយៈAlgorithmes ដែលមានបញ្ចូលកម្មវិធីសម្គាល់ដុំសាច់មហារីក។ឧទាហរណ៍ ក្នុងករណីមានជំងឺមហារីកមិនដឹងមូលហេតុគ្មានប្រភព រកឃើញនៅដំណាក់កាលមេតាស្តាទៅហើយ គេច្បាស់ជាមិនដឹងថាសរីរាង្គមួយណាជាសរីរាង្គមហារីកដើមដំបូងទេ តែបើមានបញ្ញាសិប្បនិម្មិតជាឧបករណ៍ជំនួយនោះក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានCurieអាចចាប់សញ្ញារកប្រភពដើមនេះជំងឺបានខ្លះ តាមរយៈកំណត់ARNរបស់ដុំសាច់មហារីក។មហារីកកម្រគ្មានថ្នាំព្យាបាល?ឈ្មោះជាមហារីក គឺជាជំងឺដ៏គួរឱ្យខ្លាច តែងផ្តាច់ជីវិតមនុស្សយ៉ាងលឿនរហ័ស។ បច្ចុប្បន្នដោយសារភាពជឿនលឿនផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្រនិងវិទ្យាសាស្ត្រ អ្នកជំងឺមហារីក “ធម្មតា” មួយចំនួនអាចជាសះស្បើយឡើងវិញ។ អត្រានៃការជារោគ និងក្តីសង្ឃឹម ព្រមទាំងការព្យាករណ៍អំពីប្រសិទ្ធភាពនៃការព្យាបាល អាស្រ័យទាំងស្រុងទៅលើកំរិតនៃជំងឺ។ មានន័យថា បើអ្នកជំងឺបានទទួលការព្យាបាលតាំងពីដំណាក់កាលដំបូងៗ ក្តីសង្ឃឹមរស់ខ្ពស់ខ្លាំង។ ឯចំណែកមហារីកកម្រវិញ ជាទូទៅ ជាប្រភេទជំងឺដែលពិបាកព្យាបាលឱ្យជាណាស់ ពីព្រោះការស្រាវជ្រាវជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ ការសាកល្បងគ្លីនិក និងការព្យាបាលថ្មីៗសម្រាប់ជំងឺមហារីកកម្រ មានលក្ខណៈខ្សត់ខ្សោយខ្លាំងណាស់។ បើតាមមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវជំងឺមហារីកអន្តរជាតិ យុទ្ធសាស្ត្រព្យាបាលត្រូវធ្វើឡើងដោយស្នើឱ្យមានអ្នកជំងឺចូលរួមធ្វើការសាកល្បងគ្លីនិក ឬព្រមសាកល្បងប្រើថ្នាំទើបរកឃើញថ្មី។ ចុះបើពុំសូវមានអ្នកជំងឺផង តើការសាកល្បងគ្លីនិកនឹងប្រព្រឹត្តទៅបានយ៉ាងដូចម្តេច?! នេះជាករណីជាក់ស្តែងមួយ។បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកសា្រវជ្រាវកំពុងរុករក និងត្រួសត្រាយវិធីព្យាបាលដោយប្រើប្រព័ន្ធការពារខ្លួន ឬហៅជាភាសាបារាំងថា immunothérapie។ វិធីព្យាបាលនេះ ដៅពង្រឹងប្រព័ន្ធការពារខ្លួនទល់នឹងជំងឺ ដែលបានទទួលរង្វាន់ណូបែលវេជ្ជសាស្ត្រផងកាលពីឆ្នាំ២០០៨។ ភាពជឿនលឿនជាលំដាប់ក្នុងវិធីចាប់សញ្ញាបំប្លែងហ្សែនក៏ជាក្តីសង្ឃឹមថ្មីក្នុងដៅរកវិធីព្យាបាលថ្មីដែរ។ តម្រ៉ុយមួយទៀត គឺអ្នកស្រាវជ្រាវកំពុងដៅសិក្សាមិនមែនលើដុំសាច់មហារីកផ្ទាល់ទេ តែលើកោសិកាដែលនៅជុំវិញដុំមហារីក តើអាចមានប្រតិកម្មតបតយ៉ាងណាខ្លះក្នុងបរិស្ថានមហារីក។ការរកឃើញមហារីកកម្រជួនក៏អាចជួយផ្តល់ផលដល់ការព្យបាលជំងឺមហារីកធម្មតាដែរ។ គ្រាន់តែថាគួរឱ្យសោកស្តាយ ការស្រាវជ្រាវទាក់ទងនឹងជំងឺមហារីកកម្រអូសជើងខ្លាំងណាស់ ដោយខ្វះថវិកា។ នៅពេលកញ្ចប់មូលនិធិសាធារណៈឬមូលនិធិជំនួយម្តងៗ ឧស្សាហកម្មឱសថផ្តល់អាទិភាពដល់វិស័យដែលមានតម្រូវការ មានអ្នកជំងឺច្រើន ទើបទទួលផលចំណេញបានច្រើនដែរ៕
១៤កុម្ភៈ ជាថ្ងៃបុណ្យសង្សា ឬជាទិវានៃក្តីស្រលាញ់។ តើសេចក្តីស្រលាញ់ ឬសេ្នហា មានឥទ្ធិពលយ៉ាងណាចំពោះសុខភាព? ស្នេហាជាអ្វី ? ហើយជីវិតស្នេហាដោយមានអាពាហ៍ពិពាហ៍ពិតជាល្អសម្រាប់សុខភាពមែនឬយ៉ាងណា? សូមកុំរង់ចាំតែថ្ងៃទី១៤កុម្ភៈ ចាំបង្ហាញ សម្តែង និងផ្តល់សេចក្តីស្នេហា ដើម្បីដូរយកផ្កាកូលាបមួយទងអី។ ក្តីស្រលាញ់ ការរួមរក្សស្នេហា ជាប្រធានបទនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវដ៏ច្រើន និងបន្តនៅជាប្រធានបទសិក្សាវិភាគរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រជានិច្ច។ស្នេហាអាចជួយបញ្ចុះកាឡូរី សេ្នហាអាចពង្រឹងប្រព័ន្ធការពារខ្លួន សេ្នហាអាចជួយសម្រួលដំណេកឱ្យគេងលក់ស្រួល ស្នេហាអាចជួយបន្ធូរបន្ថយការឈឺចុកចាប់ ស្នេហាអាចជួយបំប៉នការចងចាំ ស្នេហាជាថ្នាំដ៏មានប្រសិទ្ធភាពប្រឆាំងនឹងស្ត្រេស ស្នេហាផ្តល់ភាពរីករាយ ស្នេហាជួយឱ្យនៅក្មេងបានយូរ ... នេះជាគុណប្រយោជន៍នៃការរួមរក្សសេ្នហា។ទាក់ទងនឹងជីវិតស្នេហ៍អាពាហ៍ពិពាហ៍វិញ កាលពីថ្ងៃទី១៤កុម្ភៈ២០២៣ លោកវេជ្ជបណ្ឌិតនិងអ្នកកាសែតទូរទស្សន៍ជាតិបារាំង Damien Mascret បានពន្យល់ថាជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍ទំនងជាល្អខ្លាំងណាស់សម្រាប់សុខភាព ព្រោះមានការសិក្សាជាច្រើនបានបង្ហាញជាអាទិ៍ថា ស្ត្រីនៅលីវវ័យពី៤៥ឆ្នាំទៅ៦៤ឆ្នាំ ប្រឈមនឹងហានិភ័យមរណៈមួយគុណនឹង១,៣៧។ កាន់តែអាក្រក់ខ្លាំងទៅទៀត សម្រាប់បុរស នេះបើតាមលោកវេជ្ជបណ្ឌិតដដែល ដែលអះអាងថា បុរសគ្មានប្រពន្ធ រស់តែម្នាក់ឯង វ័យ៤៥ទៅ៦៤ឆ្នាំ មានហានិភ័យមរណៈកាន់តែខ្ពស់ខ្លាំងទៅទៀត គឺដល់ទៅមួយគុណនឹង១,៨៥ ក្នុងខណៈដែលបុរសចំណាស់អាយុពី៦៥ឆ្នាំទៅ៨៩ឆ្នាំ មានប្រពន្ធមើលថែគ្នា មានអត្រាហានិភ័យមរណៈត្រឹមមួយគុណ១,១៧ ប៉ុណ្ណោះ។ សម្រាប់លោកវេជ្ជបណ្ឌិត Damien Mascret នៅពេលណាមនុស្សរស់នៅតែម្នាក់ឯង គេមិនសូវយកទុកដាក់លើខ្លួនឯងទេ។ជីវិតគូផ្តល់អាយុយឺនយូរហើយ ថែមទាំងល្អសម្រាប់សុខភាពខួរក្បាល និងសរសៃឈាមបេះដូងទៀត។ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់វិទ្យាស្ថានHarvard ដ៏ល្បីល្បាញរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក បានបង្ហាញឱ្យឃើញទៀតថាមនុស្សទូទៅធម្មតា (ដោយមិនគិតពីរឿងរៀបការឬមិនរៀបការ) មានហានិភ័យកើតជំងឺភ្លេចភ្លាំង កើនឡើងខ្ពស់ ចាប់ពីអាយុ៥២ឆ្នាំឡើងទៅ។ ប្រសិនបើជាពោះម៉ាយ ឬមេម៉ាយ ហានិភ័យនោះនឹងកើនឡើង១,៥ដង។ បើមិនដែលមានជីវិតគូសោះ ហានិភ័យឡើង១,៧ដង តែសម្រាប់អ្នកបានលែងលះគ្នាវិញ ហានិភ័យឡើងខ្ពស់ខ្លាំងដល់ទៅ២,៦ដង។ នេះបើតាមលោកវេជ្ជបណ្ឌិតដដែល។មានន័យថា គុណប្រយោជន៍ចំពោះសុខភាពសរសៃឈាមបេះដូង នៃជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រូវមានស្នេហារីករាយរស់ល្អូនល្អើននឹងគ្នា ទើបប្រសើរជាងភាពនៅលីវ នៅម្នាក់ឯង។ ប៉ុន្តែបើជីវិតប្តីប្រពន្ធមិនចុះសម្រុងគ្នាទេ គ្មានស្នេហាទេ គួរតែនៅលីវ ឬរស់នៅម្នាក់ឯងប្រសើរជាង។តើស្នេហាជាអ្វី ហេតុអ្វីមានឥទ្ធិពលចំពោះសុខភាពខ្លាំងយ៉ាងដូច្នេះ?ដោយមិននិយាយអំពីគុណប្រយោជន៍នៃការរួមរក្ស ស្នេហាតាមផ្លូវមនោសញ្ចេតនា ក៏មានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លា និងមានគុណប្រយោជន៍ច្រើនណាស់ដែរសម្រាប់សុខភាព។ ស្នេហាជាមនោសញ្ចេតនា ជាចំណងអារម្មណ៍ ជាចិត្តស្រលាញ់ ដ៏ស្មុគស្មាញជាងអ្វីដែលយើងធ្លាប់គិតឆ្ងាយណាស់។បើតាមអ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត កាទ្រីន សូឡាណូ គ្រូពេទ្យជំនាញផ្លូវភេទនៅប្រទេសបារាំង សេ្នហាមិនមែនគ្រាន់តែរឿងរួមរក្ស រឿងកាមគុណទេ។ ស្នេហាមានបីទម្រង់។ទីមួយ ស្នេហា ជា តណ្ហា។ តណ្ហាដែលជាកម្លាំងទាក់ទាញដែលរុញច្រានមនុស្សម្នាក់ឱ្យទៅរកម្នាក់ទៀត និងជាកម្លាំងផ្លូវភេទដ៏ខ្លាំងក្លា។ ប៉ុន្តែជាទូទៅគេច្រើនតែយល់ច្រលំរវាងស្នេហានិងតណ្ហា។ ស្នេហានិងតណ្ហា មិនដូចគ្នាទេ។ តណ្ហាអាចត្រឹមតែអារម្មណ៍ទាក់ទាញដោយរូបសម្ផស្ស តែមិនប្រាកដជាការស្រលាញ់ស្នេហាពិតឡើយ។ ស្នេហានិងតណ្ហាអាចរឿងពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នា មានការទាក់ទាញសម្រាប់អ្នកនេះ តែមានស្នេហាស្រលាញ់ពិតលើអ្នកនោះ។ ដៃគូដែលស្រលាញ់គ្នា ល្អូនល្អើន ត្រូវគ្នាខ្លាំង ស្និទ្ធស្នាលនឹងគ្នារហូតមិនទាមទារ តណ្ហាច្រើនទេ។ទម្រង់ទីពីរនៃស្នេហាគឺចំណង។ ជាអារម្មណ៍ជាប់ជំពាក់លើនរណាម្នាក់ដែលអ្នកគិតថាសំខាន់។ ខុសពីតណ្ហា អារម្មណ៍នេះរីកលូតលាស់ធំធាត់ជាលំដាប់។ ចំណងនេះមិនកំរិតត្រឹមអារម្មណ៍ទេ តែជាប្រតិកម្មបែបគីមីវិទ្យាទៀត។ទម្រង់ចុងក្រោយគឺស្នេហាជាមនោសញ្ចេតនាផុសចេញពីបេះដូង គ្មានពាក់ព័ន្ធនឹងផ្លូវភេទ។ ជាស្នេហា កើតឡើងពីការយកចិត្តទុកដាក់ មើលថែ មើលការខុសត្រូវ លើគ្នាទៅវិញទៅមក។ សេ្នហានេះអាចកើតឡើងដោយងាយបំផុត ដោយគ្រាន់តែអ្នកសម្រេចចិត្តផ្តល់សេចក្តីស្រលាញ់ឱ្យបានច្រើន។ ជាក្តីស្រលាញ់ តាមរយៈកាយវិការ ឬការគិតរើសមើលតែកន្លែងល្អរបស់ដៃគូ។ ការគិតតែវិជ្ជមានជាប្រភពស្នេហាដ៏ធំធេង។ទម្រង់សេ្នហាទាំងបីនេះ អាចបំពេញឱ្យគ្នាទៅវិញមក ដើម្បីឱ្យជីវិតគូមានដំណើរការទៅបានល្អនិងយូរអង្វែង។ទោះក្នុងទម្រង់ណាក៏ដោយ ក៏ទឹកចិត្តស្រលាញ់ ឬសេចក្តីសេ្នហា ជាការពាំនាំមកនូវភាពរីករាយ ព្រោះអារម្មណ៍ស្រលាញ់នរណាម្នាក់ឬទទួលបានការស្រលាញ់ពីនរណាម្នាក់ នឹងទៅភ្ញោចបញ្ចេញអ័រមូនហ្វេនីឡេទីឡាមីន Phényléthylamine។ ជាប់ឈ្មោះជាអ័រមូនតណ្ហា អ័រមូននេះមានតួនាទីជាមូលេគុលគីមីតភ្ជាប់សារពីប្រព័ន្ធប្រសាទមួយទៅប្រព័ន្ធប្រសាទមួយ ពិសេសទៅប្រព័ន្ធប្រសាទពាក់ព័ន្ធនឹងផាសុកនិងភាពរីករាយភ្លាម។ក្រោយសកម្មភាពដ៏ស្វាហាប់របស់អ័រមូនហ្វេនីឡេទីឡាមីន អ័រមូនសុភមង្គលដូប៉ាមីននិងអ័រមូនអូស៊ីតូស៊ីន (អ័រមូនជាប់ជំពាក់ចិត្តស្នេហ៍) ក៏ចាប់សាយភាពចេញមកដែរ។និយាយដោយខ្លី អ័រមូនដូប៉ាមីន និងអូស៊ីតូស៊ីន ជាថ្នាំធម្មជាតិប្រឆាំងនឹងអាការៈស្តេ្រសនិងការថប់បារម្ភ ដែលជួយបញ្ចុះសម្ពាធតានតឹង និងសម្ពាធឈាម។អ័រមូនដូប៉ាមីន ត្រូវបានបញ្ចេញនៅពេលមានចាប់មានចំណងស្នេហ៍ជាប់ជំពាក់ចិត្ត និងពេលបានជួបស្នេហ៍ស្មោះភក្តី។ អ័រមូនអូស៊ីតូស៊ីន បញ្ចេញដោយឯងៗដោយខួរក្បាល នៅពេលសម្រាលនិងបំបៅបោះកូន ពេលរួមរក្ស និងពេលបានទទួលការបបោសអង្អែលថ្នាក់ថ្នម។ ការប្រសូតកូន និងបំបៅដោះកូន ជាពេលវេលាដែលសរីរាង្គកាយបញ្ចេញអ័រមូនអូស៊ីតូស៊ីនយ៉ាងច្រើនបំផុត។ អ៊ីចឹងហើយបានជាអ្នកជាម្តាយជំពាក់ចិត្តស្រលាញ់កូនទើបនឹងកើតខ្លាំង។ នេះបើតាមប្រសាសន៍របស់អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត កាទ្រីន សូឡាណូដដែល ដែលបញ្ជាក់ថាដូចគ្នានេះដែរ នៅពេលរួមរក្ស ក៏មានការបញ្ចេញអ័រមូនអូស៊ីតូស៊ីនយ៉ាងខ្លាំងពេលដៃគូមានសំរើបសម្រេចកាម។ មានន័យថា បើដៃគូពីរនាក់រួមរក្សគ្នាជាញឹកញយ ជាប្រចាំជាមួយដៃគូដដែលយូរឆ្នាំទៅ ដៃគូទាំងពីរនឹងមានចំណងជំពាក់ចិត្តគ្នាកាន់តែស្អិតល្មួតឡើងៗ។ ការថើបអង្អែល ប៉ះពាល់គ្នាជាជួយសម្រួលការបញ្ចេញអ័រមូនអូស៊ីតូស៊ីនដែរ។អ័រមូននេះជាប្រភពនាំមកនូវអារម្មណ៍ធូរស្បើយ ទាក់ទាញ ជាប់ជំពាក់នឹងមនុស្សម្នាក់ទៀត ហើយក៏ជាថ្នាំដ៏មានមហិទ្ធិរិទ្ធសម្រាប់បំបាត់ស្តេស និងបំប៉នប្រព័ន្ធការពារសរីរាង្គកាយ។អ័រមូនដូប៉ាមីន អូស៊ីតូស៊ីន បញ្ចេញសាយភាយក្នុងបរិមាណដ៏ច្រើនពេញសរីរាង្គកាយ ពេលមានស្នេហា ដែលលាតត្រដាងដោយអារម្មណ៍ល្អ រីករាយ ពោរពេញដោយក្តីសុខ។ តែនៅពេលបែកបាក់ព្រាត់ប្រាសស្នេហ៍ ផលិតកម្មអ័រមូនត្រូវធ្លាក់ចុះទើបយើងមានអារម្មណ៍មិនល្អ កើតទុក្ខ និងឈឺចាប់៕
បើតាមការសិក្សាថ្មីចុងក្រោយ ចំនួនក្មេងជំទង់ចង់ភ្លក្ស ចង់សាកប្រើគ្រឿងញៀន ផឹកស្រា និងជក់បារី នៅលើពិភពលោក បានថយចុះបន្តិច។ ប៉ុន្តែ បើគិតអំពីតួលេខវិញ គឺនៅតែខ្ពស់ខ្លាំងដដែល។ ចំណែកការជក់បារីអេឡិចត្រូនិកវិញ បន្តកើនឡើងជានិច្ច។ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ចំនួនមនុស្សចាស់ (ធំពេញវ័យ) ជក់បារីបានធ្លាក់ចុះជាលំដាប់ តាំងពីប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយមកនេះ។ នៅឆ្នាំ២០២២ មានមនុស្សប្រមាណម្នាក់ក្នុងចំណោម៥នាក់ នៅជក់បារី ឬប្រើផលិតផលធ្វើពីថ្នាំជក់។ កាលពីសតវត្សរ៍មុន ក្នុងចំណោមមនុស្សបីនាក់ មានម្នាក់ជក់ហើយ។ នេះបើតាមរបាយការណ៍ថ្មីដែលជាលទ្ធផលសិក្សាលើប្រេវ៉ាឡង់ជក់បារីនៅរវាងពីឆ្នាំ២០០០ដល់ឆ្នាំ២០៣០ អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានបញ្ជាក់ថា ការជក់បារីមាននិន្នាការថយចុះក្នុងគ្រប់ប្រទេសចំនួន១៥០នៅលើពិភពលោក។ថ្វីបើអត្រាអ្នកជក់បារី បានធ្លាក់ក្នុងប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោកមែន ប៉ុន្តែអត្រាមរណៈបង្កឡើងឬពាក់ព័ន្ធនឹងថ្នាំជក់ ត្រូវបន្តកើនឡើងនៅប៉ុន្មានឆ្នាំខាងមុខទៀត។ ស្ថិតិរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានបង្ហាញថាក្នុងមួយឆ្នាំៗ បារីឬថ្នាំជក់ បានសម្លាប់ជីវិតមនុស្សអស់ជាង៨លាននាក់ ក្នុងនោះជាង១លានបីសែននាក់ ជាអ្នកស្រូបផ្សែងបារីពីគេ។ គេត្រូវការពេលវេលាជាច្រើនដល់ទៅប្រមាណ៣០ឆ្នាំ ក្រោយការចាត់វិធានការដ៏តឹងតែងប្រឆាំងនឹងថ្នាំជក់ ទើបចាប់ឃើញចំនួនមនុស្សស្លាប់ដោយបារីចាប់ធ្លាក់ចុះ។ម្យ៉ាងវិញទៀត បើទោះបីជាចំនួនអ្នកជក់បារីបានបន្តធ្លាក់ចុះជាលំដាប់ក៏ដោយ ក៏អង្គការសុខភាពពិភពលោកមិនរំពឹងថាអាចសម្រេចកម្មវត្ថុបញ្ចុះអត្រាអ្នកជក់បារីឱ្យបាន៣០%នៅរវាងពីឆ្នាំ២០១០ដល់ឆ្នាំ២០២៥បានទេ។ មានតែ៥៦ប្រទេសប៉ុណ្ណោះ មានជាអាទិ៍ប្រេស៊ីល ដែលបានសម្រេចកាត់បន្ថយការប្រើថ្នាំជក់ឬបារីបាន៣៥% តាំងពីឆ្នាំ២០១០មក។ ផ្ទុយទៅវិញ ការជក់បារីបែរជាកើនឡើងនៅក្នុង៦ប្រទេស គឺ កុងហ្គោ អេហ្ស៊ីប ឥណ្ឌូណេស៊ី ហ្សកដានី អូម៉ង់ និងម៉ុលដាវី។ដូច្នេះមិនត្រូវភ្លេចខ្លួន និងមិនទាន់ដល់ពេលត្រូវទម្លាក់ដៃឡើយ បើទោះបីជាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការជក់បារីនៅលើពិភពលោកមានលក្ខណៈប្រសើរជាទូទៅ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ក៏ដោយ។ អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានឆ្លៀតព្រមានថា ឧស្សាហកម្មបារីមិនបានឈរអោបដៃនៅស្ងៀមឡើយ។ នាយកដេប៉ាតឺម៉ង់ទ្រទ្រង់សុខភាពរបស់អង្គការ បានអះអាងបែបចោទប្រកាន់ដោយចំៗថា នៅទីណាដែលការជក់បារីធម្មតាធ្លាក់ចុះ ឧស្សាហកម្មបារីតែងបើកសមរភូមិថ្មី បង្កើតផលិតផលថ្មី គ្មានផ្សែង សម្រាប់ទាក់ទាញនិងបង្កើតទីផ្សារថ្មីប្រមូលចំណាប់អារម្មណ៍ឱ្យបានច្រើនជាអតិបរិមា ក្នុងចំណោមអតិថិជនថ្មី គឺក្មេងជំទង់។ ១០%នៃក្មេងអាយុពី១៣ទៅ១៥ឆ្នាំ នៅលើពិភពលោកបានជក់បារី និងប្រើថ្នាំជក់ប្រភេទថ្មី និងទម្រង់ថ្មី។ ពោលគឺមានក្មេងយ៉ាងហោច៣៧លាននាក់ ជាអ្នកជក់បារី ក្នុងនោះ១២លាននាក់ប្រើផលិតផលបារីថ្មី។ សម្រាប់អង្គការសុខភាពពិភពលោក តួលេខនេះទាបជាងការពិតជាក់ស្តែងឆ្ងាយណាស់ ព្រោះជាង៧០ប្រទេសមិនបានផ្តល់ទិន្នន័យអ្វីទាំងអស់។នៅប្រទេសបារាំង អត្រាក្មេងរៀននៅវិទ្យាល័យជក់បារី បានធ្លាក់ចុះពី១៧,៥%នៅឆ្នាំ២០១៨មកនៅត្រឹមតែ៦,២%នៅឆ្នាំ២០២២។ មានកញ្ចប់បារីក្នុងកាតាប ក្នុងកាបូប លែងពេញនិយមហើយ។ នេះពិតជាដំណឹងល្អមែន ព្រោះការប្រព្រឹត្តបារីក្នុងវ័យកាន់តែក្មេង (ក្រោម២០ឆ្នាំ) កាន់តែឆាប់ញៀន។ ប៉ុន្តែទន្ទឹមដំណឹងល្អនេះ តែក្មេងៗបានងាកទៅសាកល្បង និងជក់បារីអេឡិចត្រូនិក កាន់តែច្រើនឡើងៗ។ ការសិក្សារបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានបញ្ជាក់ថា ការប្រើប្រាស់បារីអេឡិចត្រូនិកពិតជាមានកំណើន នៅទូទាំងពិភពលោក។ ក្មេងអាចមិនចូលចិត្តរសជាតិនិងក្លិនបារីបែបបូរាណ តែចូលចិត្តបារីអេឡិចត្រូនិក ដែលមានគ្រប់រសជាតិ និងក្លិនផ្លែឈើជាច្រើនមុខ។បញ្ហានៅត្រង់ថា រសជាតិ ក្លិន និងទម្រង់ប្លែកៗរបស់បារីអេឡិចត្រូនិច មិនមែនជាដើមបារីមានកន្ទុយស្នោនេះ ក៏ច្រើនតែមានបង្កប់ និងផ្ទុកសារធាតុជាតិនីកូទីនច្រើនដែរ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាសាស្ត្រាចារ្យ Loïc Josseran ប្រធានសម្ព័ន្ធប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងថ្នាំជក់ នៅប្រទេសបារាំង បានរំលឹកថា“បារីអេឡិចត្រូនិក នៅតែអាចផ្តល់ភាពញៀននឹងនីកូទីនខ្ពស់ខ្លាំងដដែល។ យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ឧស្សាហកម្មថ្នាំជក់នៅតែដដែល -នៅតែបន្តផ្សព្វផ្សាយក្នុងចំណោមយុវវ័យនូវផលិតផលមានផ្ទុកជាតិនីកូទីន។ អ្វីដែលកំពុងកើតឡើងនៅពេលនេះ គឺការកកើតទីផ្សារនីកូទីន តាមរយៈផលិតផលបារីអេឡិចត្រូនិក e-cigarette Vapeឬ Vapoteuse បំពង់បង្ហុយឬ Puff ...”។តើអ្វីទៅជាបារីអេឡិចត្រូនិក?បង្កើតឡើងដោយជនជាតិចិន នៅឆ្នាំ២០០៦ បារីអេឡិចត្រូនិក គឺជាគ្រឿងអេឡិចត្រូនិក មានដូចប៊ិច ដូចដែកកេះ សម្រាប់ស្រូបបឺតបង្ហុយផ្សែង ដែលបានមកពីការកម្តៅវត្ថុរាវក្នុងបំពង់ឬដប ដោយប្រើថ្ម មិនបាច់អុជភ្លើង និងក្នុងសីតុណ្ហភាពតែ៦០អង្សា។ វត្ថុរាវក្នុងបារីអេឡិចត្រូនិក ផ្សំឡើងដោយសារធាតុគីមីច្រើនមុខ មានជាអាទិ៍ Propylène glyco ឬនីកូទីនផង និងមានក្លិន មានរសជាតិរាប់ពាន់មុខ មិនស្អុយដូចបារីបូរាណទេ ហើយអាចសាកបញ្ចូលបន្ថែម ឬប្រើម្តងក្រវ៉ាត់ចោលក៏បាន។ បារីអេឡិចត្រូនិកខ្លះគ្មានជាតិនីកូទីនសោះ ខ្លះក៏មានក្នុងកំរិតមួយដែលអាចនាំឱ្យញៀនបាន។ មានឈ្មោះហៅថាបារីមែន ប៉ុន្តែគ្មានផ្ទុកឬមានផ្ទុកយ៉ាងតិចតួចបំផុត ជាតិជ័រTar និងធាតុផ្សំពុលជាច្រើនផ្សេងទៀតដូចបារីដើមធ្វើពីថ្នាំជក់ធម្មជាតិទេ។ ក្នុងពេលភ្លាមៗនិងខ្លី ការជក់បារីអេឡិចត្រូនិក គ្មានជាតិនីកូទីន ជាជម្រើសមួយសម្រាប់អ្នកចង់ផ្តាច់បារី។ ប៉ុន្តែការបឺត ស្រូបផ្សែង ចូលក្នុងខ្លួន អាចនឹងប៉ះពាល់ដល់សួត ដល់បេះដូង។ ផលវិបាក និងឥទ្ធិពលនៃបារីអេឡិចត្រូនិកសម្រាប់ពេលអនាគត និងរយៈពេល មិនទាន់កំណត់បានដោយច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ។ គ្រាន់តែគេចាប់ផ្តើមសង្កេតឃើញមានចំណងពាក់ព័ន្ធរវាងការជក់បារីអេឡិចត្រូនិក និងជំងឺរលាកសួត ជំងឺបេះដូង ព្រមទាំងជំងឺមហារីកខ្លះ៕
បង្គន់ ទូរស័ព្ទដៃ ជាប់ឈ្មោះល្បីថាជាកន្លែងដ៏កខ្វក់ មានផ្ទុកមេរោគច្រើនណាស់។ ប៉ុន្តែគ្មាននរណានិយាយអំពីចង្ក្រានទេ។ ចង្ក្រាន ឬផ្ទះបាយ ជាកន្លែងផ្តុំមេរោគច្រើនជាងបង្គន់ទៅទៀត។ តើផ្នែកណានៃចង្ក្រានដែលអាចចម្លងមេរោគច្រើនជាងគេ ? តើធ្វើដូចម្តេចដើម្បីបង្កើនអនាម័យនៅផ្ទះបាយ? តើនៅក្នុងផ្ទះ កន្លែងណាដែលកខ្វក់ និង មានផ្ទុកមេរោគច្រើនជាងគេ? ចម្លើយរបស់អ្នកច្បាស់ជា “បង្គន់”ហើយ។ ថ្វីបើបង្គន់ជាប់ឈ្មោះជាកន្លែងកខ្វក់សម្បូរមេរោគច្រើនមែន ប៉ុន្តែផ្ទះបាយមានផ្ទុកមីក្រុបច្រើនជាងនៅបង្គន់ទៅទៀត។ នេះបើតាមការសិក្សានៅឆ្នាំ២០២២ ដែលលម្អិតទៀតថា កន្លែងមានផ្ទុកនិងបណ្តុះមេរោគ បាក់តេរី វីរ៉ុស ច្រើនជាងគេបំផុត នៅក្នុងផ្ទះ គឺអេប៉ុងលាងចាន។ អេប៉ុងលាងចានមានសមត្ថភាពប្រមូលផ្តុំមេរោគ ហើយអាចចែកចាយបាក់តេរី និងភ្នាក់ងារចម្លងមេរោគទៀត។ ឬអាចនិយាយបែបផ្សេងបានថា អេប៉ុងលាងចានអាចអាក្រក់សម្រាប់សុខភាព។ បើគិតតាមក្បួនអនាម័យ មានអេប៉ុងគគ្រិចក្នុងចង្ក្រាន ប្រៀបបាននឹងស្លៀកខោក្នុងមិនប្តូរផ្លាស់ជារៀងរាល់ថ្ងៃយ៉ាងដូច្នោះ។ បើគេជឿលើការសិក្សាដែលចេញផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រNature កាលពីឆ្នាំ២០១៧ អេប៉ុងលាងចាន និងខោក្នុងស្លៀកមិនប្តូរ(រាល់ថ្ងៃ) មានផ្ទុកបាក់តេរីដូចគ្នា។អេប៉ុងលាងចានកខ្វក់យ៉ាងណា?នៅក្នុងការសិក្សា មានបាក់តេរីជាង១ម៉ឺនប្រភេទ រស់ចម្រុះគ្នាក្នុងអេប៉ុងលាងចានយើងដែលខ្លះមានចំនួនបាក់តេរីឡើងដល់ទៅ៥០ពាន់លានក្នុងមួយសង់ទីម៉ែត្រគូបអេប៉ុង។ ជាបាក់តេរីដែលមានស្ថិតនៅក្នុងចង្កោមគ្រួសារខុសគ្នា យ៉ាងហោច២០គ្រួសារផ្សេងគ្នា ក្នុងនោះខ្លះពពួកបាក់តេរីដ៏គ្រោះថ្នាក់មាននៅក្នុងលាមក ដូចយ៉ាង Salmonelle, Escherichia coli, Klebsiellaផង។ បើទោះបីជាគេសម្អាតផ្ទះបាយ ដោយមិនប្រើអេប៉ុងតែមួយជាមួយនឹងអេប៉ុងលាងបង្គន់ក៏ដោយ ក៏អេប៉ុងលាងចានអាចប្រមូលបាក់តេរីពពួកសាល់ម៉ូណែលបានដែរ តាមរយៈការលាងចាន ជូតលាងកែមជើងចង្ក្រានដែលមានស្នាមគោះពងមាន់ ឬដោយសារដៃរបស់យើង ដែលមិនបានលាងសម្អាតត្រឹមត្រូវក្រោយចេញពីបង្គន់ ហើយមកលាងចាន។ការចម្លងនិងផ្ទុកមេរោគក្នុងអេប៉ុងលាងចាន មិនមែនពាក់ព័ន្ធតែនឹងចំណីអាហារមួយមុខទេ តែដោយសាររចនាសម្ព័ន្ធរបស់អេប៉ុងតែម្តង។ អេប៉ុងមានរន្ធ ហើយសើមជានិច្ចដែលបាក់តេរីនិងមេរោគគ្រប់ប្រភេទចូលចិត្តសំងំនៅ ហើយពង្រីកគ្នាបានយ៉ាងងាយ។ គ្មានប្រយោជន៍អ្វីដែលត្រូវយកអេប៉ុង ទៅបោកលាងក្នុងម៉ាស៊ីន ឬស្ងោរក្នុងទឹកពុះ ដើម្បីសម្លាប់មេរោគឡើយ។ ការសិក្សាដ៏គួរឱ្យទុកចិត្តដដែលនេះ បានអះអាង ការសម្អាតអេប៉ុងក្នុងទឹកពុះអាំចសម្លាប់បាក់តេរីបានត្រឹមតែ៦០%យ៉ាងច្រើន។ មានន័យថាគេមិនកម្ចាត់មេរោគពីអេប៉ុងបាន១០០%ទេ។ មធ្យោបាយដ៏ល្អតែមួយគត់ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបានណែនាំ គឺត្រូវឧស្សាហ៍ប្តូរអេប៉ុងឱ្យបានញយ។ យកល្អត្រូវប្តូរជារៀងរាល់សប្តាហ៍កុំរង់ចាំទាល់តែអេប៉ុងឡើងទក់រហែកទើបបានគ្រវាត់ចោល។ បើមិនដូច្នេះទេ វិទ្យុកាណាដា ណែនាំឱ្យប្រើច្រាសឈើដែលមានចុងធម្មជាតិ មិនជប់ទឹក ឬដែកដុសធ្វើពីស្ពាន់ទន់ មិនឆ្កូតហើយអាចសម្លាប់មេរោគបានខ្លះទៀត។ក្រៅពីប្រដាប់លាងចាន ការសិក្សាមួយទៀតបង្ហាញថា ក្រណាត់ជូតចាន ក៏ជាជង្រុកមេរោគ និងជាកន្លែងចិញ្ចឹមបាក់តេរីយ៉ាងខ្លាំងក្លាដែរ ជាពិសេសពពួកមេរោគEscherichia coli បាក់តេរីជាភ្នាក់ងារបង្កឱ្យមានជំងឺរលាកពោះវៀន។ ត្រូវបើក្រណាត់ជូត ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ក្រណាត់ជូតតុសម្រាប់ជូតតែតុ ក្រណាត់ជូតដៃសម្រាប់តែជូតដៃ ឯក្រណាត់ជូតចានសម្រាប់តែជូតចាន ហើយត្រូវបោកជារៀងរាល់ថ្ងៃ ក្នុងទឹកក្តៅ៦០អង្សាកាន់តែប្រសើរ។វត្ថុប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ ក្នុងចង្ក្រានមួយចំនួនទៀត ដែលមានប្រើនិងប៉ះពាល់ញឹកញាប់ខ្លាំង ក៏សម្បូរមីក្រុងតោងដែរ។ ដំបូងគេគឺ ជ្រុញ គម្រប (គម្របក្រឡស្ករ ប៊ីចេង ប្រហុកផ្អក...) ដៃឆ្នាំង ដៃកំសៀវដាំទឹក និងតុក្នុងផ្ទះបាយ ដែលយើងតែងយកស្បោងម្ហូបមកពីផ្សារដាក់បន្តុបលើ។ បើតាមការសិក្សាឆ្នាំ២០២២ គម្របក្រឡគ្រឿងផ្សំចំនួនពាក់កណ្តាលមានឆ្លងមេរោគ។សូមឧស្សាហ៍សម្អាត ធុងសំរាម និងទូរទឹកកក ព្រមទាំងដបទឹក ក្នុងម៉ាស៊ីនឆុងកាហ្វេផង ព្រោះវត្ថុទាំងនេះក៏មានហានិភ័យផ្ទុកមេរោគច្រើនដែរ។ ប៉ុន្តែការលាងសម្អាត ដោយប្រើសាប៊ូលាងចាន អាចបំបាត់ជាតិខ្លាញ់ ជម្រះកាកសំណល់អាហារ និងភាពកខ្វក់ ធ្វើឱ្យចានក្បានភ្លឺល្អមែន ប៉ុន្តែមិនប្រាកដថាបរិសុទ្ធសម្រាប់សុខភាពឡើយ ព្រោះសាប៊ូលាងចាន អាចកម្ចាត់មេរោគបានតែមួយចំនួន ឬគ្រាន់តែរុញច្រានមេរោគពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយទៀតប៉ុណ្ណោះ។បន្ថែមពីលើការសម្អាតជាប្រចាំថ្ងៃ សូមប្រើផលិតផលសម្លាប់មេរោគ បាត់តេរី និងផ្សិត មានអាទិ៍ទឹកអូហ្សាវែល សម្អាតផ្ទៃចង្ក្រាន វត្ថុប្រើប្រាស់សម្រាប់ធ្វើម្ហូប តុ ការ៉ូឥដ្ឋ ...ទើបប្រាកដថាមានប្រសិទ្ធភាពកម្ចាត់មេរោគក្នុងផ្ទះបាយបានពិតប្រាកដ។ជាចុងក្រោយគឺកុំភ្លេចឧស្សាហ៍លាងដៃ ដែលជាប្រភពចម្លងមេរោគពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ ពីវត្ថុមួយទៅវត្ថុមួយទៀត។ ចាំបាច់ត្រូវតែលាងដៃឱ្យបានស្អាត មុននិងក្រោយទៅប៉ះពាល់បន្លែ អាហារឆៅ។ កុំភ្លេចលាងដៃនឹងសាប៊ូ ឬជែលសម្រាប់មេរោគ ក្រោយចេញពីបង្គន់ ក្រោយពីបានធ្វើដំណើរតាមមធ្យោបាយសាធារណៈ និងពេលត្រលប់ចូលមកដល់ផ្ទះ។ សាប៊ូលាងចាន ជាផលិតផលសម្រាប់លាងសម្អាត ឱ្យជ្រះជាតិខ្លាញ់ ជ្រះស្នាមប្រលាក់ ភាពគគ្រិច មិនគួរប្រើសម្រាប់លាងសម្អាតដៃទេ ដោយវាអាចនឹងធ្វើខូចស្បែក ឆាប់ស្ងួត ឬប្រេះ ដែលជាទង្វើបញ្ច្រាសខ្យល់បើកឱកាសឱ្យមេរោគវិញ។ជំងឺបង្កឡើងដោយមេរោគជាពពួកបាក់តេរី ជាមូលហេតុទីពីរនៃមរណភាពនៅលើពិភពលោកបន្ទាប់ពីជំងឺបេះដូង។ នេះបើតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវដ៏ធំមួយដឹកនាំដោយមូលនិធិBill Gates ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃអង្គារទី២១វិច្ឆិកា២០២៣ ដោយលម្អិតទៀតថា នៅក្នុងចំណោមពពួកបាក់តេរីជាង៣០ប្រភេទដែលបង្កជំងឺជាញឹកញាប់ជាងគេ មាន៥ជាឃាតករកំណាចជាងគេ គឺ Staphylocoque Doré, Escherichia Coli, Pneumocoque Klebsellia pneumoniae និង Bacille pyocyanique៕
អ្នកស្រាវជ្រាវបានលើកទឹកចិត្តអំណាចសាធារណៈជួយសម្រួលការទៅសម្រាកលំហែនៅមាត់សមុទ្ទ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ព្រោះសមុទ្ទជាប្រភពនៃគុណប្រយោជន៍ច្រើនយ៉ាងណាស់សម្រាប់សរីរាង្គកាយមនុស្ស។ ទឹកសមុទ្ទ ខ្យល់សមុទ្ទ សំឡេងរលក ឆ្នេរខ្សាច់ ក៏ដូចជាអាហារគ្រឿងសមុទ្ទ សារាយ ... សុទ្ធតែជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់សុខភាពទាំងអស់។ តើយើងត្រូវធ្វើដូចម្តេចដើម្បីអាចទាញយកផលល្អនៃបរិស្ថានសមុទ្ទឱ្យរាងកាយនិងស្មារតី? បើតាមជំនឿរបស់មហាជននៅអឺរ៉ុប បានទៅសម្រាកលំហែនៅសមុទ្ទបានមួយខែក្នុងមួយឆ្នាំ នឹងគ្មានជំងឺដង្កាត់ទេ។ ប៉ុន្តែថ្វីបើគ្មានការសិក្សាណាអាចបញ្ជាក់តាមបែបវិទ្យាសាស្ត្រជុំវិញជំនឿនេះក៏ដោយ ក៏គេទទួលស្គាល់យ៉ាងជាក់លាក់ថាសមុទ្ទអាចជួយសរីរាង្គមនុស្សយើងឱ្យមានដំណើរការយ៉ាងល្អប្រសើរបំផុត។ការសិក្សារបស់អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកចិត្តវិទ្យាបរិស្ថាននៃសកលវិទ្យាល័យវីយ៉ែន ជាតិអូទ្រីស Sandra Geiger ទើបផ្តល់សេចក្តីសន្និដ្ឋានដែលអាចពង្រឹងជំនឿចាស់បូរាណខាងលើបាន ដោយអាចបញ្ជាក់អំពីចំណងទាក់ទងដោយផ្ទាល់រវាងការមានសុខភាពល្អនិងការរស់នៅជាប់មាត់សមុទ្ទ។ យោងតាមទិន្នន័យសិក្សាក្នុង១៥ប្រទេស ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតាមមាត់សមុទ្ទនិងអ្នកទៅសម្រាកលំហែវិស្សមកាលនៅតំបន់ឆ្នេរ មានស្ថានភាពសុខភាពល្អប្រសើរឡើង មិនថាជននោះរស់នៅក្នុងប្រទេសណានិងមានកំរិតជីវភាពយ៉ាងណាទេ។សេចក្តីសន្និដ្ឋានដែលទស្សនាវដ្តី Communications Earth & Environment យកមកចុះផ្សាយ ជាលទ្ធផលបានមកពីការចោទសំណួរ ស្តីពីសកម្មភាពស្នើឡើងនៅលើឆ្នេរ ព្រមទាំងស្តីពីសុខភាពរាងកាយនិងផ្លូវចិត្ត លើមនុស្សជាង១៥០០០នាក់រស់នៅក្នុងប្រទេសអូស្ត្រាលី និង១៤ប្រទេសនៅអឺរ៉ុប (អាល្លឺម៉ង់ ប៊ែលហ្សិក ប៊ុលហ្ការី អេស្ប៉ាញ បារាំង ក្រិក អៀឡង់ អ៊ីតាលី ន័រវែស ហូឡង់ ប៉ូឡូញ ព័រទុហ្កាល់ សាធារណរដ្ឋឆែកនិងអង់គ្លេស)។ ចម្លើយរបស់ពួកគេទាំង១៥ប្រទេស មានលក្ខណៈស៊ីចង្វាក់គ្នា និងច្បាស់លាស់ក្រៃ ដែលសូម្បីតែក្រុមជំនាញនិងអ្នកស្រាវជ្រាវផ្ទាល់ក៏ភ្ញាក់ផ្អើលខ្លាំងមែនទែន។ សម្រាប់អ្នកស្រី Sandra Geiger លទ្ធផលនៃការសិក្សានេះសឱ្យឃើញថាមនុស្សគ្រប់រូបហាក់ទទួលបាននូវគុណប្រយោជន៍ដូចគ្នាពីការរស់នៅក្បែរមាត់សមុទ្ទ មិនមែនតែចំពោះអ្នកធូរធារឡើយ។ ការរស់នៅក្បែរសមុទ្ទនិងពិសេសការទៅលំហែនៅមាត់សមុទ្ទអាចជះឥទ្ធិពលសំខាន់លើសុខភាពមនុស្ស។ នេះជាការបញ្ជាក់បន្ថែមរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវជាតិអូទ្រីសSandra Geigerដដែល។តើសមុទ្ទជួយចម្រើនសុខភាពយ៉ាងណាខ្លះ?៧០% នៃភពផែនដី ជាសមុទ្ទ។ ហើយសមុទ្ទនេះជាប្រភពនៃគុណប្រយោជន៍ច្រើនយ៉ាងណាស់សម្រាប់សរីរាង្គកាយមនុស្ស។ ទឹកសមុទ្ទ ខ្យល់សមុទ្ទ សំឡេងរលក ឆ្នេរខ្សាច់ ក៏ដូចជាអាហារគ្រឿងសមុទ្ទ សារាយ ... សុទ្ធតែជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់សុខភាពទាំងអស់។ទឹកសមុទ្ទមានបន្សំសមាសធាតុរ៉ែ (រ៉ែអំបិល កាល់ស្យូម សូស្យូម ប៉ូតាស្យូម...) និងធាតុចាំបាច់olegoelement (អ៊ីយ៉ូដ ដែក សង្កសី ម៉ង់ហ្កាណែស...) គ្រប់មុខ ដូចគ្នាស្ទើរបេះដាក់នឹងជាតិទឹកនៅក្នុងខ្លួនមនុស្សយើង។ ជាងនេះទៅទៀត ទឹកសមុទ្ទមានផ្ទុកសារធាតុអង់ទីប៊ីយូទិក ដែលចូលចំណែកពង្រឹងប្រព័ន្ធការពារខ្លួនទៀត។ ចំណែកខ្យល់សមុទ្ទ ជាខ្យល់ប្រៃ សម្បូរជាតិរ៉ែ និងអ៊ីយ៉ុងអវិជ្ជចេញមកពីអំបិលសមុទ្ទ។ គឺអ៊ីយ៉ុងអវិជ្ជមាននេះហើយដែលមានចំណែកបន្សុទ្ធខ្យល់បរិយាសដោយទៅកម្ចាត់អ៊ីយ៉ុងវិជ្ជមាន និងជាតិពុល បង្កឡើងដោយផ្សែងពុល។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជានៅពេលបានទៅដល់ និងសម្រាកកំសាន្តនៅមាត់សមុទ្ទ ខ្លួនប្រាណយើងនឹងបានស្រូបយកខ្យល់ប្រៃខ្យល់សម្បូរទៅដោយជាតិរ៉ែ មកបំពេញកង្វះខាតរបស់ខ្លួន។ ខ្យល់បរិយាកាសមាត់សមុទ្ទ ជាខ្យល់បរិសុទ្ធ ប្រៃ និងមានជាតិពុលតិចតួចណាស់ ដោយមានបាក់តេរី ប្រមាណតែ២រយជាមធ្យមក្នុងមួយម៉ែត្រគូបខ្យល់ ទល់នឹងជាង៥ម៉ឺននៅក្នុងក្រុង។នៅមាត់សមុទ្ទ សម្ពាធបរិយាកាសខ្ពស់ខ្លាំង ទើបយើងអាចដកដង្ហើមបានស្រួល ហើយសរីរាង្គកាយក៏ទទួលខ្យល់អុកស៊ីហ្សែនបានប្រសើរ។ ជាតិអំបិល អ៊ីយ៉ូត ដែលជាសារធាតុដ៏ចាំបាច់នៃការផលិតនិងចាត់ចែងក្រពេញអ័រមូនទីរ៉ូអ៊ីត អាចហូរចូលទៅសម្រួលសព៌ាង្គកាយបានផ្លូវដង្ហើមបានយ៉ាងស្រួល។ចុះមុជទឹកសមុទ្ទឱ្យបានតែ១៥នាទី ក៏នឹងធ្វើឱ្យខ្លួនប្រាណពិសេសស្បែកមានកម្លាំង។ បើជាទឹកសមុទ្ទត្រជាក់ វានឹងជួយផ្តល់ជាតិសំណើមដល់ស្បែក និងធ្វើឱ្យស្បែកឡើងភ្លឺរលោង ព្រោះជាតិអំបិលរបស់ទឹកសមុទ្ទ នឹងទៅជម្រុះកោសិកាងាប់ៗតោងនៅលើស្រទាប់ស្បែកអេពីដែម ជាហេតុនាំឱ្យស្បែកឡើងទន់ល្មើយល្អ។ ការសិក្សាខ្លះទៀត បានរកឃើញថាទឹកសមុទ្ទមានសមត្ថភាពប្រឆាំងនឹងការរោលរលាក ដោយអាចជួយព្យាបាលអាការៈរោគសើរស្បែកមួយចំនួនដូចជាជំងឺរលាកនៅលើស្បែក កមរមាស់ ... សូមចុះមុជទឹកក្នុងសមុទ្ទឱ្យបានលិចយ៉ាងហោចដល់ត្រឹមទ្រូង ព្រោះនៅពេលនោះខ្លួនអ្នកលែងទ្រទម្ងន់ទាំងមូលហើយ។ សាច់ដុំនឹងចាប់ធ្វើចលនាដោយគ្មានទម្ងន់ ទាញផលប្រយោជន៍ពីទឹកសមុទ្ទប្រៃ ដោយមិនបះពាល់រំខានដល់សន្លាក់។ឆ្នេរខ្សាច់ ជាទីលានដ៏ប្រពៃបំផុតសម្រាប់ក្មេងតូចៗ ជាពិសេសក្មេងក្នុងវ័យរៀនដើរ។ នៅពេលដើរលើឆ្នេរខ្សាច់ ក្មេងត្រូវការប្រឹងប្រើជើងនិងសន្លាក់ខុសពីទម្លាប់នៃការរៀនដើរលើផ្ទៃរាបនិងរឹងក្នុងផ្ទះ។ កាន់តែប្រសើរទៀត គឺការដើរក្នុងទឹកលើឆ្នេរខ្សាច់ ដើម្បីឱ្យកែងជើងបានប៉ះប្រឈមនឹងរលកស្រាលៗ។ ពីរបីថ្ងៃនៅឆ្នេរសមុទ្ទគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ក្មេងតូចពង្រឹងសាច់ដុំជើង សាច់ដុំកំប៉េះគូថ និងឆ្អឹងខ្នង ឱ្យលូតលាស់ប្រកបដោយលំនឹងនិងស្ថិរភាពហើយ។ ចុះសម្រាប់មនុស្សធំ?! ការដើរលើខ្សាច់ ក៏ជាសកម្មភាពដ៏ល្អសម្រាប់មនុស្សធំ និងគ្រប់វ័យទាំងអស់។ ដើរតាមឆ្នេរកាត់ទឹក ឱ្យដល់គល់ភ្លៅ មិនសូវហត់ហើយ អាចជួយសម្រួលចរន្តឈាម ឱ្យហូរត្រលប់ទៅបេះដូងវិញ ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអាការៈហើមជើង និងស្រយ៉ង់ជើងផង។ ភាពត្រជាក់របស់ទឹកសមុទ្ទមានឥទ្ធិពលជួយភ្ញោច បង្រួម និងពង្រឹងសរសៃឈាមវែន។ដើរកម្សាន្តតាមឆ្នេរសមុទ្ទក្រោមពន្លឺព្រះអាទិត្យនាពេលព្រឹកព្រលឹម និងរៀបលិច កាន់តែប្រពៃ និងផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់សុខភាព។ ក្រោមពន្លឺព្រះអាទិត្យ បូកនិងខ្យល់សមុទ្ទដ៏រំភើយៗ ស្បែកនឹងធ្វើសំយោគវីតាមីដេ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យកាល់ស្យូមនិងហ្វូស្វ័រអាចជ្រាបតោងជាប់ក្នុងសរីរាង្គ និងធ្វើឱ្យឆ្អឹងបានរឹងមាំល្អ។ តែ១០ទៅ២០នាទី គ្រប់គ្រាន់ហើយ។ លើសពីនេះ អ្នកត្រូវការពារខ្លួន និងស្បែកពីពន្លឺព្រះអាទិត្យ ដែលចាប់ចែងចាំងនិងក្តៅខ្លាំង។ចំណីអាហារជាគ្រឿងសមុទ្ទ ដោយមិននិយាយដល់ក្តាម បង្កង បង្គា អយស្ទ័រ ដែលមានវីតាមីន អ៊ីយ៉ូដ ជាតិដែក អង់ទីអុកស៊ីដង់ដ៏ច្រើន ប្រភេទត្រីតូចៗ សារាយសមុទ្ទ ក៏ជាប្រភពផ្តល់អាហាររូបត្ថម្ភដ៏ខ្ពស់ សម្បូរវីតាមីដេ និងអូមេហ្កា៣ អាស៊ីតខ្លាញ់ដ៏ចាំបាច់សម្រាប់សរីរាង្គកាយដែរ។ គ្រឿងសមុទ្ទទាំងនេះ ជាអាហារប៉ូវហើយ មិនធ្វើឱ្យធាត់ទៀត៕
Dry January ខែមករាគ្មានជាតិសុរា ជាកម្មវិធីដែលមានប្រារព្វធ្វើកាន់តែច្រើនឡើងៗនៅលើពិភពលោក ដើម្បីបញ្ច្រាបព័ត៌មានអំពីគ្រោះថ្នាក់នៃការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹង (ស្រា ប៊ីយ៉ែរ ...)។ បើលោកអ្នកមិនចូលរួមក្នុងកម្មវិធី Dry January មិនអាចឈប់ផឹកស្រាឱ្យបានពេញមួយខែមករាទេ សូមកុំបរិភោគស្រាឱ្យដល់ថ្នាក់ស្រវឹង ហើយរកថ្នាំលេបបំបាត់អាការៈមិនស្រួលខ្លួនឱ្យសោះ។ ហេតុអ្វី? នៅពេលជួបជុំគ្នាម្តងៗ មិនលែងមានអ្នកផឹកជ្រុល ហើយស្រវឹងទេ។ តើលោកអ្នកធ្លាប់ស្រវឹងស្រាទេ? ជាញឹកញយ ក្រោយពីបានផឹកស្រា ស្រវឹងជោគជាំហើយ ស្អែកឡើងអ្នកស្រវឹង ច្រើនមានអាការៈស្ងួតមាត់ ប្រេះបបូរមាត់ ព្រោះតែជាតិសុរាធ្វើឱ្យសរីរាង្គកាយខ្សោះជាតិទឹកស្ទើរអស់ពីខ្លួន។ នេះជាអាការៈដែលគេសង្កេតឃើញមានច្រើន ប៉ុន្តែរោគសញ្ញានៃការស្រវឹងស្រាមានច្រើនយ៉ាងផ្សេងទៀតណាស់។ផឹកស្រា (ប៊ីយ៉ែរ អាល់កុល វីស្គី ស្រា...) ហួសកំរិត នឹងធ្វើឱ្យយើងមានអាការៈ នឿយហត់អស់កម្លាំង ឈឺក្បាល ឈឺក្រពះ ចង់ក្អួត ចង់ចង្អោរ ព្រមទាំងមានអារម្មណ៍ស្រេកទឹក ឈឺចាប់សាច់ដុំ ឬវិលមុខផង។ សំរាន្តមិនស្កប់ បែកញើស ឡើងសម្ពាធឈាម ខ្លាចពន្លឺ និងសំឡេង ឆាប់ខឹងឆេវឆាវ ឆាប់ខ្វល់ព្រួយ សុទ្ធសឹងជាអាការៈដែលបង្កឡើយដោយជាតិសុរាចូលខ្លួនច្រើនជ្រុល។ ជាតិអាល់កុលបង្កឱ្យខ្សោះជាតិទឹក ព្រោះនៅពេលផឹកប៊ីយ៉ែរ ឬស្រា អ្នកនឹងនោមញយ និងបាត់បង់ជាតិទឹកច្រើន។ ជាងនេះទៅទៀត ជាតិអាល់កុលនឹងបង្កឱ្យមានការរោលរលាកលើសរីរាង្គខ្លះ ដែលចូលរួមចំណែកធ្វើឱ្យអ្នកផឹកជ្រុលស្រវឹងដួល សន្លប់បាត់ស្មារតី។រោគសញ្ញាស្រវឹងស្រាប្រែប្រួលខុសប្លែកពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ និងក៏អាស្រ័យទៅលើបរិមាណនៃជាតិអាល់កុលទៀត។តើត្រូវធ្វើដូចម្តេចនៅពេលមានអាការៈមិនស្រួលខ្លួនពេលស្រវឹងស្រារួច?ក្បួននិងវិធីណែនាំប្រឆាំងនឹងអាការៈស្រវឹងស្រាមានច្រើនណាស់។ ខ្លះថាស្អែកឡើងត្រូវបរិភោគកាហ្វេ ទទួលទានភេសជ្ជៈគ្មានជាតិអាល់កុល ខ្លះថាលេបវីតាមីនសេ ខ្លះទៀតថាត្រូវមុជទឹកជម្រះកាយា ... ប៉ុន្តែជំនឿទាំងអស់នេះគ្មានមួយណា មានប្រសិទ្ធភាពពិតប្រាកដទេ។ ល្បិចល្បងវិធីសាស្ត្រផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្តាញសង្គម ឬក្បួនបូរាណរបស់ដូនតា មិនដែលផ្តល់លទ្ធផលជាសក្ខីកម្មជាក់លាក់ឡើយ។មានតែ “ពេលវេលា” មួយគត់ដែលជាដំណោះស្រាយ។ ថ្លើមត្រូវការប្រើពេលវេលា ក្នុងការបំពេញតួនាទីកម្ចាត់រាល់គ្រប់ជាតិពុលដែលផលិតឡើងនៅពេលថ្លើមធ្វើសំយោគ(រំលាយ)ជាតិអាល់កុល។ ការសិក្សាខ្លះបានបង្ហាញថា ដើម្បី បំប្លែងជាតិពុលរបស់ស្រាមួយកែវ ថ្លើមត្រូវការពេលមួយម៉ោង ចុះពីរកែវ បីកែវ ? សរីរាង្គកាយក៏ត្រូវការពេលវេលាខ្លះដែរទម្រាំបំពេញជាតិទឹកឡើងវិញ ទម្រាំជាលិកាដែលខ្សោះហួតហែង បានជាឡើងវិញ។ក្រោយពេលស្រវឹង និងទទួលទានជាតិសុរាជ្រុលហួសហេតុ គ្មានអ្វីប្រសើរជាងការបរិភោគទឹកឱ្យបានច្រើន នៅស្អែកឡើង ដើម្បីបំពេញកង្វះខាតជាតិដែលទឹកបង្កឡើយដោយជាតិអាល់កុលទេ។ ទទួលទានទឹកច្រើននឹងជួយកាត់បន្ថយអាការៈឈឺក្បាល និងអាការៈស្ងួតមាត់បាន។សូមចងចាំថា អាល់កុលក៏អាចបង្កឱ្យមានបញ្ហាជាតិស្ករធ្លាក់ចុះ Hypoglycémieផងដែរ។ នៅពេលមានបញ្ហា Hypoglycemie វានឹងងាយធ្វើឱ្យអ្នកកើតអាការៈចង់ក្អួត និងអស់កម្លាំងខ្លាំង។ ដូច្នេះអ្នកចាំបាច់ត្រូវផ្តល់អាហារូបត្ថម្ភដល់សរីរាង្គកាយ ជាពិសេសត្រូវបរិភោគអាហារល្អៗសម្រាប់សុខភាព ជាអាហារគ្មានជាតិខ្លាញ់ ឬគ្មានជាតិជូរអាស៊ីត តែជាបបរសក្តៅៗ ស៊ុត ឬនំប៉័ងទឹកឃ្មុំ ដែលផ្តល់ថាមពលភ្លាមៗ។ គួរចៀសវាង ទឹកក្រូច ភេសជ្ជៈជូរខ្លាំង ឬខ្លាញ់ខ្លាំង ដែលធ្វើឱ្យថ្លើមនិងក្រពះត្រូវប្រឹងធ្វើការខ្លាំង។សម្រាកនិងឈប់ទទួលទានសុរាឱ្យបានច្រើនថ្ងៃ អាការៈជំងឺក្រោយការស្រវឹងស្រានឹងបានប្រសើរឡើងវិញហើយ។ចុះតើគេអាចលេបថ្នាំដូចយ៉ាងParacétamol ពេលមិនទាន់អស់ចំណាយស្រវឹងស្រាដែរឬទេ? ប៉ារ៉ាសេតាម៉ុលជាថ្នាំសំណព្វ ដែលមានស្រគួរស្ទើរនៅក្នុងគ្រប់ផ្ទះ។ ឱ្យតែមានអារម្មណ៍មិនស្រួលខ្លួន ឬក្តៅខ្លួនបន្តិចបន្តួច គេនឹកឃើញដល់ថ្នាំប៉ារ៉ាសេតាម៉ុលភ្លាម។ យ៉ាងណាមិញ បន្ទាប់ជួបជុំផឹកស៊ីស្រវឹងជោគជាំហើយ ស្អែកឡើងមិនសូវស្រួលខ្លួន គ្រប់គ្នាគិតភ្លាមដល់ថ្នាំប៉ារ៉ា។ ប៉ុន្តែថ្នាំប៉ារ៉ានិងអាល់កុលមិនស៊ីធាតុគ្នាទេសម្រាប់សុខភាព។ពពួកថ្នាំប៉ារ៉ាសេតាម៉ុល ស្ថិតនៅក្នុងក្រុមថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់ មានសកម្មភាពលើអាការៈឈឺចាប់ តែគ្មានសកម្មភាពលើមូលហេតុនាំឱ្យឈឺចាប់ទេ។ ប៉ារ៉ាសេតាម៉ុល ជាថ្នាំប្រឆាំងនឹងការក្តៅខ្លួន វានឹងទៅបញ្ចុះកម្តៅ។ គុណប្រយោជន៍នៃប៉ារ៉ាសេតាម៉ុល គឺនរណាក៏អាចលេបបាន។ ក្មេងតូច កុមារ ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ និងមនុស្សចាស់ជរា សុទ្ធតែអាចប្រើពពួកប៉ារ៉ាសេតាម៉ុលបានទាំងអស់។ ប៉ុន្តែឈ្មោះជាថ្នាំពេទ្យ តែងមានបង្កប់ពិស។ ដូច្នេះគ្មានហេតុផលអ្វីដែលថា ប៉ារ៉ាសេតាម៉ុល គ្មានគ្រោះថ្នាក់សោះនោះឡើយ។ពពួកថ្នាំ ប៉ារ៉ាសេតាម៉ុល អាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរណាស់ដល់សុខភាព ជាពិសេសក្នុងករណីប្រើវានៅក្រោយការទទួលទានសុរា ជោគជាំ ហើយមិនទាន់អស់ចំណាយស្រវឹង។ ហេតុផលងាយយល់ទេ។ អាល់កុលក៏ដូចជាថ្នាំប៉ារ៉ាសេតាម៉ុល សុទ្ធតែត្រូវបំប្លែងដោយថ្លើម ដើម្បីចម្រោះនិងកម្ចាត់ជាតិពុលចេញពីសរីរាង្គកាយ។ ដូច្នេះបើថ្លើមជាប់រវល់ ប្រឹងធ្វើការខ្លាំង នៅពេលល្ងាច ដោយទទួលជាតិសុរាច្រើនទៅហើយ ស្អែកឡើងត្រូវទទួលថ្នាំប៉ារ៉ាសេតាម៉ុលទៀត ថ្លើមច្បាស់ជាលែងសូវមានកម្លាំងក្នុងការបំប្លែង និងសំយោគ ជាក់ជាមិនខាន។ ម្យ៉ាងទៀត ថ្នាំប៉ារ៉ាសេតាម៉ុលដ៏ពេញនិយមនេះ ជាដើមហេតុទីមួយនៃជំងឺថ្លើមបង្កឡើងដោយការប្រើថ្នាំ ដែលជំរុញឱ្យមានការវះកាត់ប្តូរផ្លាស់ថ្លើម នៅប្រទេសបារាំង។ នៅពេលបើថ្នាំពពួកប៉ារ៉ាសេតាម៉ុល ច្រើនហួសកំរិតអតិបរិមា ប៉ារ៉ាសេតាម៉ុលក្លាយជាថ្នាំពុលបង្កឱ្យមានជំងឺរលាកថ្លើម ដែលគ្មានការព្យាបាលអ្វីក្រៅប្តូរផ្លាស់ថ្លើមទេ។ចុះបើប្រើថ្នាំពពួកអាស្ពីរីន ឬIbuprofène វិញ តើយ៉ាងណាទៅវិញ? ប្រសិនបើអ្នកចង់ប្រើថ្នាំពីរមុខនេះ ជំនួសប៉ារ៉ាសេតាម៉ុលដើម្បីកុំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ថ្លើម ត្រូវដឹងនិងត្រៀមខ្លួនទទួលហានិភ័យនៅក្រពះ។ ក្រុមថ្នាំទាំងពីរAspirine និងIbuprofène ត្រូវជាមួយអាល់កុល នឹងដំឡើងបរិមាណជាតិអាស៊ីតនៅក្នុងក្រពះ ដែលជាញឹកញាប់វានឹងបង្កឱ្យមានរោគរលាកក្រពះ ជាផលវិបាកតាមក្រោយ។តើគេអាចបង្ការមិនឱ្យឈឺក្រោយពេលស្រវឹងបានទេ?ការពារពិតជាប្រសើរជាងព្យាបាល ! ប្រសិនបើមិនចង់ឈឺ មិនចង់ស្រវឹង គ្មានក្បួនអ្វីប្រសើរជាង កំរិតការទទួលទានបរិមាណជាតិស្រវឹងទេ។ គឺ កុំផឹកច្រើនជ្រុល កុំផឹកស្រាលាយគ្នាច្រើនមុខ កុំភ្លេចទទួលទានអាហារ បរិភោគបាយបានឆ្អែតគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីកុំឱ្យមានអាការៈខ្វះជាតិស្ករដែលបង្កឡើងដោយអាល់កុល បរិភោគទឹកមួយកែវឬច្រើនកែវឆ្លាស់ជាមួយនឹងការផឹកសុរាមួយកែវ។ ហើយត្រូវផឹកដោយសន្សឹមៗបំផុតជាសាររំលឹកដាស់តឿន ភ្នាក់ងារសុខាភិបាលបារាំងណែនាំឱ្យបុរសទទួលទានអាល់កុល យ៉ាងច្រើនបំផុត ពីរកែវក្នុងមួយថ្ងៃ ហើយមួយកែវក្នុងថ្ងៃសម្រាប់ស្ត្រី និងមិនត្រូវទទួលទានរាល់ថ្ងៃទេ ទើបហៅថាជាការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងមិនហួសហេតុ។ឯការទទួលទានទឹកមួយកែវ ស្រាមួយកែវឆ្លាស់គ្នា ដែលជាវិធីសាស្ត្រទប់ទល់កុំឱ្យឆាប់ស្រវឹងនោះ មិនអាចកាត់បន្ថយហានិភ័យបង្កឡើងដោយអាល់កុលឡើយ ហើយក៏គ្មានឥទ្ធិពលអ្វីលើសរីរាង្គកាយនិងសុខភាពដែរ ក្នុងករណីនេះ។ ឧស្សាហ៍ទទួលទានទឹក ឬទទួលទានទឹកមួយក្រោយលើកកែវស្រា អាចជួយត្រឹមធ្វើឱ្យខ្លួនប្រាណមិនឱ្យបាត់បង់ជាតិទឹកដោយឥទ្ធិពលអាល់កុលខ្លាំងពេក និងគ្មានអាការៈស្ងួតមាត់មិនសូវស្រួលខ្លួនក្រោយផឹកស្រវឹងជោគជាំ។ ប៉ុន្តែបរិមាណ អាល់កុលជ្រាបចូលក្នុងខ្លួននៅដដែល ជាតិពុលបង្កឡើងសុរាចំពោះសុខភាពនៅដដែល។ ទឹកមិនអាចការពារថ្លើម មិនអាចការពារខួរក្បាល ឬសរីរាង្គណាមួយបានឡើយ។ ទឹកមិនអាចរារាំងមិនឱ្យអាល់កុលចូលទៅក្នុងក្រពះទេ។ កំរិតជាតិពុលអាស្រ័យទាំងស្រុងទៅបរិមាណនៃជាតិអាល់កុលដែលអ្នកបានផឹកចូលទៅតែប៉ុណ្ណោះ៕
ឆ្លងជំងឺអេដស៍ ឆ្លងជំងឺកាមរោគ មានផ្ទៃពោះ ... នេះជាហានិភ័យដែលអាចកើតបាន ក្រោយពីការរួមរក្សដោយគ្មាន ឬភ្លេចការពារខ្លួន ឬដោយហេតុស្រោមអនាម័យដាច់រហែក។ ក្នុងករណីបែបនេះ តើត្រូវធ្វើដូចម្តេច? ត្រូវទៅធ្វើតេស្តវិភាគនៅពេលណា? វិភាគអ្វីខ្លះ? និងគួរទទួលបានការព្យាបាលយ៉ាងណា? ឆ្លងអេដស៍ កើតស្វាយ-ប្រមេះ ឆ្លងមេរោគជំងឺរលាកថ្លើម ធ្លាក់ខ្លួនមានផ្ទៃពោះ ទាំងនេះ សុទ្ធសឹងជាហានិភ័យពិតជាក់ស្តែងនៃការរួមរក្សដោយភ្លេច ដោយគ្មានការការពារ ឬដោយ ការពារមិនបានត្រឹមត្រូវ។ចំពោះការឆ្លងជំងឺកាមរោគ ហានិភ័យនៃការឆ្លងអាស្រ័យទៅលើប្រភេទនិងរបៀបរួមរក្ស ប៉ុន្តែទោះក្នុងករណីណាក៏ដោយ ក៏ការទៅធ្វើតេស្តវិភាគរកមើលការចម្លងរោគក្រោយប្រព្រឹត្តកាមដោយគ្មានការការពារ ជារឿងសំខាន់ ហើយអាចចាំបាច់ត្រូវស្វែងរកការព្យាបាលបង្ការផងដើម្បីកាត់បន្ថយគ្រោះចម្លងជំងឺកាមរោគ។តើត្រូវធ្វើអ្វីមុនគេនិងជាបន្ទាន់?អនុសាសន៍របស់អ្នកជំនាញគឺត្រូវអញ្ជើញទៅមន្ទីរពេទ្យ ទៅកន្លែងសង្គ្រោះបន្ទាន់ ឬទៅសេវាជំនាញជំងឺសើស្បែកនិងកាមរោគ ឬមជ្ឈមណ្ឌលប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺអេដស៍។ បើទៅដល់ក្នុងអំឡុងពេលបួនម៉ោងក្រោយការរួមរក្ស ជាការប្រពៃមែនទែន និងយ៉ាងយូរបំផុតត្រឹម៤៨ទៅ៧២ម៉ោង។ ដើម្បីសម្រួលការធ្វើតេស្តវិភាគ និងការសង្គ្រោះ គួរទៅជួបគ្រូពេទ្យជាមួយដៃគូ ទាំងពីរនាក់។ហេតុអ្វីត្រូវរួសរាន់ទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ? ព្រោះមានតែគ្រូពេទ្យជំនាញទេ ទើបអាចវាយតម្លៃអំពីហានិភ័យពិតប្រាកដនៃការឆ្លងមេរោគតាមផ្លូវភេទ និងមេរោគជំងឺស៊ីដា ព្រមទាំងអាចធ្វើការត្រួតពិនិត្យបឋម ហើយចេញវេជ្ជបញ្ជាផ្តល់ថ្នាំព្យាបាលបង្ការជាយថាហេតុបាន។ចំពោះជំងឺកាមរោគ ជំងឺអេដស៍ ជំងឺឆ្លងតាមការរួមភេទ វិធីសាស្ត្រត្រួតពិនិត្យដំបូង គឺការចោទសំណួរ បន្ទាប់មកទើបមានការធ្វើតេស្តរហ័ស ជួយផ្តល់ការវិនិច្ឆ័យដំបូងថាតើក្នុងចំណោមដៃគូទាំងពីរ នរណាមានស្ថានភាពវិជ្ជមាននឹងជំងឺកាមរោគណាដែរឬអត់។ចំពោះជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទBវិញ គ្រូពេទ្យនឹងផ្ទៀងផ្ទាត់ថាតើដៃគូទាំងពីរបានចាក់ថ្នាំបង្ការជំងឺរលាកថ្លើមត្រឹមត្រូវដែរឬទេ។ លទ្ធផលនៃការធ្វើវិភាគឈាមនឹងបញ្ជាក់អំពីកំរិតសមត្ថភាពនៃការការពារខ្លួនទល់នឹងជំងឺមេរោគរលាកថ្លើមបាន។ ក្នុងករណីសង្ស័យ ឬមិនគ្រប់គ្រាន់ គ្រូពេទ្យនឹងណែនាំឱ្យទៅចាក់រំលឹកថ្នាំបង្ការជំងឺរលាកថ្លើមមួយដូសទៀតភ្លាម។រួសរាន់ស្វែងរកការព្យាបាលបង្ការ ឱ្យបានឆាប់រហ័សទាក់ទងនឹងជំងឺអេដស៍ មានថ្នាំព្យាបាលបង្ការដែលអាចកាត់បន្ថយគ្រោះឆ្លងមេរោគហ៊ីវបានគួរឱ្យកត់សម្គាល់។ ប្រសើរតេស្តរហ័សផ្តល់លទ្ធផលអវិជ្ជមានទាំងពីរនាក់ នោះគេមិនចាំបាច់ត្រូវការការព្យាបាលបង្ការទេ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើមិនស្គាល់ មិនដឹងអំពីប្រវត្តិរបស់ដៃគូដែលទើបរួមរក្សនឹងគ្នារួច ដោយគ្មានការពារ និងដោយមិនដឹងដៃគូនោះមានឬគ្មានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ទេ នោះការព្យាបាលបង្ការដោយប្រើថ្នាំពន្យារជីវិតTritherapie ជាប្រការចាំបាច់សម្រាប់ដៃគូទាំងពីរ។ ត្រូវលេបថ្នាំព្យាបាលបង្ការរហូតដល់ពេលបានជួបពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញអេដស៍ ដែលជាអ្នកវាយតម្លៃហានិភ័យឆ្លងមេរោគនិងសម្រេចថាត្រូវបន្តប្រើថ្នាំព្យាបាលបន្ថែមសម្រាប់រយៈពេលសរុប២៨ថ្ងៃឬអត់។ថ្នាំព្យាបាលបង្ការក្រោយប្រព្រឹត្តកាម មានប្រសិទ្ធភាពខ្លាំងណាស់ បើបានលេបវានៅអំឡុងពេល៤ម៉ោងក្រោយការរួមរក្សដោយគ្មានការការពារ។ សម្រាប់ប្រទេសខ្លះនិងតាមប្រភេទនៃហានិភ័យ គ្រូពេទ្យអាចសម្រេចផ្តល់ថ្នាំព្យាបាលបង្ការ នៅ ៤៨ទៅ៧២ម៉ោងក្រោយ។ ប៉ុន្តែ សូមចងចាំថា ការព្យាបាលបង្ការ ជាថ្នាំបន្ទាន់ ដែលត្រូវស្ថិតនៅជាករណីលើកលែង បន្ទាន់ម្តងម្កាល។ការព្យាបាលបន្ទាន់មួយទៀតសម្រាប់តែស្រ្តី គឺការថ្នាំការពារមិនឱ្យមានកូន។ នៅពេលរួមរក្សដោយគ្មានការការពារ ហើយស្ត្រីខ្លាចមានផ្ទៃពោះ ស្ត្រីអាចរកថ្នាំពន្យារកំណើតបន្ទាន់មកលេបឱ្យបានឆាប់រហ័ស ពោលគឺក្នុងរវាងពី៣ទៅ៥ថ្ងៃយ៉ាងយូរក្រោយមានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទជាមួយបុរស។ ថ្នាំពន្យារកំណើតបន្ទាន់នេះ នឹងទៅរារាំងឬពន្យារពេលមិនឱ្យមេជីវិតញី និងមេជីវិតឈ្មោលជួបគ្នាដើម្បីបង្កកំណើត ពោលគឺថ្នាំនេះមិនទៅបង្អាក់ការបង្កកំណើត ឬរំលូតកូនឡើយ។ កងក្នុងស្បូនក៏អាចទប់ស្កាត់ការបង្កកំណើតបានដែរ ប្រសិនបើអ្នកសម្រេចដាក់វានៅយ៉ាងយូរ៥ថ្ងៃក្រោយការរួមរក្ស។ បានលេបថ្នាំហើយ តែដល់ថ្ងៃ មិនធ្លាក់រដូវតាមវដ្តរបស់វា តែត្រូវទៅផ្ទៀងផ្ទាត់ធ្វើតេស្តម្តងទៀតនៅ២១ថ្ងៃក្រោយការរួមរក្សដោយគ្មានការពារ។ជាចុងក្រោយគឺការព្យាបាលប្រឆាំងនឹងជំងឺកាមរោគ។ រួមរក្សដោយគ្មានស្រោមអនាម័យ ដោយគ្មានការការពារជាមួយដៃគូមិនប្រាកដ អាចប្រឈមនឹងហានិភ័យឆ្លងរោគជាច្រើន។ ក្នុងករណីឆ្វេសប្រហែស ឬភ្លាត់ម្តងម្កាល សូមរួសរាន់ទៅរកការព្យាបាលដោយប្រើថ្នាំផ្សះអង់ទីប៊ីយូទិក ឱ្យបានក្នុងអំឡុងពេលយ៉ាងយូរ៧២ម៉ោង ក្រែងអាចកាត់បន្ថយហានិភ័យឆ្លងរោគបានខ្លះ។ ប៉ុន្តែការព្យាបាលបែបនេះមិនទាន់អាចធ្វើជាស្វ័យប្រវត្តិបានទេ។ ក្រុមអ្នកវេជ្ជសាស្ត្រត្រូវការសិក្សាបន្ថែមទៀតសិន ព្រោះតែមានបញ្ហាស៊ាំនឹងថ្នាំផ្សះ។ស្វាយ ប្រមេះ រលាកថ្លើម មេរោគអាចសំងំយូរទាំងនេះជាអ្វីដែលត្រូវធ្វើជាបន្ទាន់ និងយ៉ាងឆាប់រហ័ស ក្រោយពីបានរួមរក្សដោយគ្មានការការពារ។ ប៉ុន្តែមិនទាន់អស់ហានិភ័យទេ។ ដើម្បីជម្រះមន្ទិលសង្ស័យ នៅ៦សប្តាហ៍ក្រោយការរួមរក្សបែបប្រថុយប្រថាន សូមអញ្ជើញទៅធ្វើតេស្តវិភាគឈាមវាស់កំរិតអង់ទីក័រប្រឆាំងនឹងមេរោគហ៊ីវ។ ជាទូទៅ ការវិភាគឈាមត្រូវធ្វើនៅពេលឈប់ប្រើថ្នាំពន្យារជីវិតបន្ទាន់បានមួយខែ បន្ទាប់មកនៅ៤ខែក្រោយការរួមរក្សដោយគ្មានការការពារ។ការវិភាគឈាមមើលអង់ទីក័រប្រឆាំងនឹងជំងឺស៊ីដាក៏ជាឱកាសផ្អៀងផ្ទាត់មើលជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទB និងC។ សូមចងចាំថា ការរួមរក្សដោយមានដៃគូច្រើននិងដោយគ្មានពាក់ស្រោមអនាម័យការពារក៏អាចជាប្រភពនាំឆ្លងជំងឺរលាកថ្លើមជាពិសេស ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទបេនិងសេ។ តាមធម្មតា បើមានការចម្លងជាយថាហេតុណាមួយ គេអាចរកនិងវិភាគឃើញមេរោគរលាកថ្លើម ចាប់ពីមួយខែឡើងទៅ និងជួនអាចទាល់តែដល់បីខែទើបមើលឃើញក៏មាន។ ដូច្នេះ បើទោះបីជាលទ្ធផលតេស្តអវិជ្ជមាននៅក្នុងមួយខែដំបូងក៏ដោយ ក៏គេចាំបាច់ត្រូវទៅធ្វើតេស្តឈាមម្តងទៅនៅបីក្រោយទើបជាលទ្ធផលប្រាកដ និងជាការបញ្ជាក់ថាពិតជាគ្មានការចម្លងរោគរលាកថ្លើមទេ។ មេរោគរលាកថ្លើម និងមេរោគជំងឺស្វាយ មានសមត្ថភាពសំងំក្នុងខ្លួនមនុស្សយូរ អាចដល់បីខែទើបរកមើលឃើញ។នៅមានជំងឺកាមរោគផ្សេងទៀត ដែលបើទោះបីជាគ្មានរោគសញ្ញាក៏ដោយ ក៏ចាំបាច់ត្រូវតែទៅជួបគ្រូពេទ្យជំនាញដើម្បី ធ្វើវិភាគឈាម វិភាគទឹកនោម វិភាគរកមើលមេរោគសំងំតោងនៅតាមទ្វារមាស ទ្វារធំ ឬបង្ហួរនោមសម្រាប់មនុស្សប្រុស។ មេរោគពពួកប៉ាពីឡូម៉ាវីរុសដែលខ្លះជាភ្នាក់ងារបង្កជំងឺកាមរោគ ខ្លះជាភ្នាក់ងារនាំឱ្យមានហានិភ័យកើតជំងឺមហារីក មានសំងំបានយូរណាស់ មុននឹងឱ្យសញ្ញារោគ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគ្រូពេទ្យផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យទៅពិគ្រោះនិងត្រួតពិនិត្យសុខភាពផ្លូវភេទភ្លាម បើមានអាការៈរមាស់ រោលរលាក កន្ទួល ឬឡើងក្រហម ឬមានការចេញទឹករងៃតាមប្រដាប់ភេទ នៅលើលិង្គ ឬនៅរន្ធលាមក។ដោយសង្ខេប ការធ្វើតេស្តនៅបីខែក្រោយការរួមរក្សបែបប្រថុយប្រថានសម្រាប់តាមដានដោយប្រាកដគ្រប់ករណីទាំងអស់។ ឯក្នុងករណីមានតេស្តវិជ្ជមាន និងមានរោគសញ្ញាឆ្លងគួរឱ្យសង្ស័យ នោះចាំបាច់ត្រូវស្វែងរកព្យាបាលជាបន្ទាន់ ដើម្បីធានាសុខភាពផ្ទាល់ខ្លួនផង និងដើម្បីកាត់បន្ថយការចម្លងទៅអ្នកទីបីផង៕
កូលាបតុលាជាខែប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺមហារីកសុដន់។ ឯវិច្ឆិកាជាខែបញ្ជ្រាបព័ត៌មានឱ្យបុរសៗប្រុងប្រយ័ត្ននឹងជំងឺមហារីកបុរស ឬហៅថាយុទ្ធនាការ Movember។ តើអ្វីទៅជាយុទ្ធនាការMovember? ជំងឺមហារីកបុរសមានអ្វីខ្លះ? បន្ទាប់ពីឧទ្ទិសពណ៌កូលាបដល់ខែតុលាដើម្បីបញ្ជ្រាបព័ត៌មានឱ្យស្ត្រីបានយល់ដឹងអំពីគ្រោះថ្នាក់នៃជំងឺមហារីកសុដន់ ខែវិច្ឆិកាពណ៌ខៀវសូមដាស់ស្មារតីឱ្យគិតគូរអំពីសុខភាព បុរសនិងយល់ដឹងអំពីជំងឺមនុស្សប្រុស មានជាអាទិ៍ជំងឺមហារីកប្រូស្តាត និងមហារីកពងស្វាស ព្រមទាំងជំងឺផ្លូវចិត្តនិងអត្តឃាត តាមរយៈកម្មវិធី Movember។Movember ជាកាត់បញ្ចូលគ្នារវាងពាក្យMoustache ជាភាសាអង់គ្លេសដែលប្រែពុកមាត់ និងពាក្យ November ខែវិច្ឆិកា។ ចាប់កំណើតនៅអូស្ត្រាលីក្នុងឆ្នាំ២០០៣ ដោយមិត្តសម្លាញ់ប្រុសៗពីរនាក់កំពុងជល់កែវគ្នាសុខៗស្រាប់តែលេចគំនិតភ្នាល់គ្នាទៅបបួលមនុស្សប្រុសឱ្យបាន៣០នាក់មកចូលរួមចលនាMovember ឈប់កោរពុកមាត់ពេញមួយខែវិច្ឆិកា ដើម្បីឱ្យគេឯងចាប់អារម្មណ៍សួររឿងពុកមាត់ រួចបានឱកាសនិយាយអំពីបញ្ហាសុខភាពបុរស ពោលគឺពីជំងឺមហារីកប្រូស្តាត មហារីកពងស្វាសនិងសុខភាពផ្លូវចិត្តប្រឆាំងនឹងគ្រោះធ្វើអត្តឃាត ព្រោះជាទូទៅបុរសមិនសូវហ៊ាននិយាយអំពីបញ្ហាសុខភាពនេះទេ។គំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់មិត្តសម្លាញ់ទាំងពីរបានទទួលចំណាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងហួសពីការគិត។ នៅឆ្នាំបន្ទាប់ នាឆ្នាំ២០០៤ មិត្តទាំងពីរបានសម្រេចបង្កើតវិបសៃត៍មួយដើម្បីប្រមូលថវិកាជួយមូលនិធិProstate Cancer Foundation of Australia។ពេលវេលាចេះតែទៅមុខ កម្មវិធីMovember កាន់តែរីកធំធាត់ពេញផ្ទៃប្រទេសអូស្ត្រាលី ហើយក្លាយជាកម្មវិធីកំរិតពិភពលោកបំផុសឱ្យបុរសចាប់គិតគូរនិងយល់អំពីគ្រោះថ្នាក់នៃជំងឺមហារីករបស់មនុស្សប្រុស។ ចំណែកពុកមាត់ក៏បានក្លាយជានិម្មិតរូបនៃយុទ្ធនាការMovember ជារហូតមក។ អ្នកចង់ចូលរួមក្នុងកម្មវិធីMovemberគ្រប់រូប ត្រូវកោរពុកមាត់ឱ្យស្អាតនៅថ្ងៃទី១វិច្ឆិកា រួចលែងប៉ះពាល់និងទុកឱ្យដុះតាមធម្មជាតិរយៈពេលមួយខែ។តាំងពីពេលនោះមក ជារៀងរាល់ខែវិច្ឆិកា ប្រទេសនីមួយៗតែងរៀបចំកម្មវិធី ព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗ ដើម្បីដាស់ស្មារតី បញ្ជ្រាបមតិសាធារណៈឱ្យយល់ដឹងអំពីជំងឺមហារីកបុរស និងប្រមូលមូលនិធិដើម្បីជួយផ្នែកស្រាវជ្រាវវេជ្ជសាស្ត្រ។ យុទ្ធនាការ Movember អន្តរជាតិបានកំណត់កម្មវត្ថុកាត់បន្ថយអត្រាមរណៈមុនអាយុរបស់បុរសឱ្យបាន២៥% នៅឆ្នាំ២០៣០។ ជាទូទៅនិងជាមធ្យម បុរសមានអាយុខ្លីឆាប់ស្លាប់ជាងស្ត្រីប្រមាណពី៤ទៅ៥ឆ្នាំ។ មានមោទនភាពជាប្រុស មានកម្លាំងខ្លាំងក្លាមាំមួន បុរសមិនសូវលើកមកយកបញ្ហាសុខភាព ជាពិសេសជំងឺមហារីកប្រូស្តាតឬពងស្វាស និងបញ្ហាផ្លូវចិត្តមកនិយាយជាសាធារណៈទេ។ បើតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក មានការសិក្សាច្រើនណាស់ដែលបង្ហាញថាបុរសមិននិយាយស្តីទេ ពេលមានអាការៈមិនស្រួលខ្លួន ព្រោះមិនចង់បាក់មុខ មិនចង់បង្ហាញភាពទន់ខ្សោយរបស់ខ្លួន។ ទាក់ទងនឹងការសម្លាប់ខ្លួន អត្រាបុរសធ្វើអត្តឃាតមានចំនួនច្រើន ជាងករណីស្ត្រីសម្លាប់ខ្លួន ដល់ទៅជាងពីរដងឯណោះ។ អង្គការសុខភាពពិភពលោកវាយតម្លៃថាមានមនុស្សប្រមាណ៥សែនមួយម៉ឺននាក់សម្លាប់ខ្លួនក្នុងមួយឆ្នាំៗ នៅលើពិភពលោក ពោលគឺមួយនាទីមានករណីអត្តឃាតម្នាក់។ ក្នុងចំណោមមនុស្សស្លាប់ដោយធ្វើអត្តឃាតទាំងអស់នោះ ពីរភាគបី ឬ ៧៥%ជាបុរស។ចំណែកជំងឺមហារីកបុរសវិញ បើអង្គការសុខភាពពិភពលោកដដែល អាចព្យាបាលបានជាស្ទើរ១០០%បើរកឃើញជំងឺតាំងពីដំបូង។ ប៉ុន្តែមូលនិធិMovember សម្គាល់ឃើញថាបុរសទៅពិគ្រោះនិងពិនិត្យសុខភាពតិចជាងស្ត្រី និងច្រើនតែដឹងខ្លួនមានជំងឺមហារីកនៅពេលមានលេចរោគសញ្ញាពោលគឺចង់ជ្រុលពេលទៅហើយ។តើគេអាចសម្គាល់ជំងឺមហារីកប្រូស្តាតយ៉ាងដូចម្តេច?បើតាមលោកសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជបណ្ឌិត អេម៉ានុយអែល Emmanuel Chartier-Kastler,ប្រធានផ្នែកវះកាត់តម្រងនោមនៅមន្ទីរពេទ្យPitié Salpetriere ជំងឺមហារីកបុរសដែលគេជួបប្រទះច្រើនជាងគេ គឺមហារីកក្រពេញប្រូស្តាត និងមហារីកពងស្វាស។ មហារីកប្រូស្តាត ជាជំងឺមហារីកទីមួយរបស់មនុស្សប្រុស ដែលច្រើនតែកើតលើបុរសវ័យចំណាស់ចាប់ពីអាយុ៥០ឆ្នាំឡើងទៅ ហើយហានិភ័យឡើងខ្ពស់ជាលំដាប់ទៅតាមវ័យ។ ចំណែកមហារីកពងស្វាសវិញ ច្រើនតែកើតលើបុរសវ័យក្មេងអាយុចន្លោះពី២០ទៅ៤៥ឆ្នាំ។ ជំងឺនេះកើតមានកាន់តែច្រើនឡើងៗ តែពុំសូវមានអ្នកស្គាល់ដឹងនៅឡើយទេ។ដើម្បីបានដឹងទាន់ពេលវេលា គ្រោះលេចឡើងនូវជំងឺមហារីកគ្រាប់ពង ឬពងស្វាស គ្មានកាយវិការអ្វីប្រសើរជាងការស្ទាបមើលដោយខ្លួនឯងជារៀងរាល់សប្តាហ៍ ឬជារៀងរាល់ខែទេ។ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត Emmanuel Chartier-Kastlerសូមណែនាំឱ្យអស់លោកជាសុភាពបុរសទាំងឡាយឧស្សាហ៍លុញគ្រាប់ពងដោយខ្លួនឯង ក្រោយពេលមុជទឹកសម្អាតខ្លួនរួច។ ដាក់គ្រាប់ពងលើម្រាមដៃទាំងបួនហើយយកមេដៃស្ទាបបង្វិលឱ្យជុំ។ ពងស្វាសមានសុខភាពល្អ ត្រូវមូលរលោងគ្មានគ្រឿមទេ។ តែបើស្ទាបទៅឃើញមាន កន្ទួល មានប៉ោង មានពក មានដុំ ទោះតូចប៉ុនគ្រាប់សណ្តែកបាយ ឬឡើងធំ ឬមានអារម្មណ៍រំខានពេលប៉ះពាល់ ឬឡើងធ្ងន់ជាងធម្មតា សូមរួសរាន់ទៅពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យឯកទេសតម្រងនោម។ប៉ុន្តែសូមកុំស្លន់ស្លោ ពងស្វាសខុសប្រក្រតីមិនមែនសុខតែមានជំងឺមហារីកឡើយ។ វាអាចជាដុំគីសស្លូត ឬជាការហើមកូនសរសៃឈាមតិចតួច។ ការថតឆ្លុះមើលអេកូអាចជួយជម្រះមន្ទិសសង្ស័យបាន។ចំពោះជំងឺមហារីកប្រូស្តាត ដែលជាតំណាងនៃក្តីព្រួយបារម្ភខ្លាំងសម្រាប់សុខភាពសាធារណៈជាងជំងឺមហារីកពងស្វាសនោះ គឺមកពីករណីភាគច្រើន គ្មានរោគសញ្ញាទេ នៅដំណាក់កាលដំបូងៗ។ ជំងឺវិវឌ្ឍដោយស្ងាត់ៗបំផុត។ គេអាចវិភាគដឹងតាមរយៈការពិនិត្យឈាម និងការវិនិច្ឆ័យរោគបន្ថែមតែប៉ុណ្ណោះ។ ការវិភាគវែករកជំងឺមហារីកប្រូស្តាត គួរតែចាប់ផ្តើមធ្វើនៅពេលចូលដល់វ័យ៥០ឆ្នាំ ឬចាប់ពី៤៥ឆ្នាំបើធ្លាប់មានសមាជិកគ្រួសារកើតជំងឺនេះ។ គ្រូពេទ្យនឹងចេញវេជ្ជបញ្ជាឱ្យទៅពិនិត្យឈាមវាស់បរិមាណ PSA អង់ទីហ្សែនពិសេសរបស់ប្រូស្តាត។ នៅពេលកំរិតPSAឡើងខ្ពស់ខ្លាំង ក៏មិនប្រាកដថាពិតជាមានជំងឺមហារីកដែរ។ ត្រូវបន្តធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យផ្សេងទៀតដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់មកពីមានដុំសាច់សាច់មហារីកប្រូស្តាត ឬមានជំងឺប្រូស្តាតផ្សេងទៀត ទើបបណ្តាលបរិមាណPSAឡើង។សរុបមកវិញ ពេលចូលវ័យ៥០ឆ្នាំ បុរសគួរតែទៅជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីវាស់ដូសPSA ឯបុរសវ័យក្មេង គួរតែឧស្សាហ៍ត្រួតពិនិត្យប្រដាប់ប្រើប្រាស់ខ្លួនឯង។ ដើម្បីឆាប់ដឹងពីអាការៈសុខភាពខ្លួនឯង ការស្ទាបមិនសុទ្ធតែអាសអាភាសទេ តែជាកាយវិការសុខភាព។ យុវបុរសគួរស្ទាបមើលពងស្វាសមួយខែម្តង ឯស្ត្រីត្រូវស្ទាបសុដន់។ គ្រូពេទ្យជំនាញអាចជួយបង្ហាត់បង្ហាញរបៀបស្ទាបរកមើលក្រែងមានករណីសង្ស័យដុះដុំមហារីកបាន៕
ការសិក្សាមួយចេញផ្សាយនៅថ្ងៃអង្គារទី ១២កញ្ញា២០២៣ បានបង្ហាញថា ពិភពលោកមើលស្រាលផលវិបាកនៃជាតិពុលសំណរ ចំពោះសុខភាពសាធារណៈខ្លាំងណាស់។ បើតាមក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវរបស់Global Burden of Disease សំណរបំពុលសុខភាពមនុស្សក្នុងកំរិតប្រហាក់ប្រហែលការស្រូបផ្សែងពុលក្នុងបរិយាកាសដែរ។ បើតាមលទ្ធផលសិក្សាវិភាគតេស្តឈាមស្តីអំពីកំរិតជាតិពុលនៃសំណរចំពោះសុខភាពក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុង១៨៣ប្រទេស ជាតិពុលសំណរជាដើមហេតុនាំឱ្យអ្នកជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង៥លាន៥សែននាក់ស្លាប់នៅឆ្នាំ២០១៩ នៅទូទាំងពិភពលោក។ ជាតិពុលសំណរក៏ជាប្រភពបង្កឱ្យមានជំងឺជាច្រើនផ្សេងទៀត ជាពិសេសចំពោះកុមារ ព្រោះជាតិសំណរមានរកឃើញនៅក្នុងស្ទើរគ្រប់ទិសទី ទាំងក្នុងចំណីអាហារ ចានក្បាន ឬរបស់ប្រើប្រាស់ ព្រមទាំងជីរកសិកម្ម ។ល។និង។ល។អ្នកស្រាវជ្រាវបានសន្និដ្ឋានទៀតថា ការពុលដោយសំណរ ដែលជាបញ្ហាដ៏ធ្ងន់ធ្ងរដូចផ្សែងពុលក្នុងបរិយាកាសដែរ តំណាងឱ្យ៣០%នៃមរណភាពដោយជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង ពោលគឺវាអាចបង្កឱ្យស្លាប់ដល់៦ដងច្រើនជាងការប៉ាន់ស្មានមុនៗ។ ជាតិពុលសំណរមានតួនាទីធ្វើឱ្យកើតជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង ខ្លាំងជាងបារី និងខ្លាញ់ក្នុងឈាមទៀត។ នេះបើតាមការគូសបញ្ជាក់របស់ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវដដែល។ ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញខ្យល់ពុលក្នុងអាកាសនៃសាកលវិទ្យាល័យBirmingham លោក Roy Harrison ទទួលយកលទ្ធផលនៃការសិក្សានេះដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ដោយសំអាងថាការសិក្សាគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍តែនៅមានចំណុចគួរឱ្យសង្ស័យច្រើន ព្រោះគេពិបាកវាយតម្លៃប្រកបដោយភាពប្រាកដប្រជាណាស់អំពីជាតិពុលសំណរក្នុងស្រទាប់ពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ចំណុចគួរឱ្យសង្ស័យមួយទៀត ទាក់ទងនឹងកំរិតសមត្ថភាពពុលនៃសំណរក្នុងជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង។ ប្រសិនបើអ្វីៗត្រូវបានបញ្ជាក់មែន ការសិក្សានេះពិតជាសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់វិស័យសុខភាពសាធារណៈ។ សម្រាប់ពេលនេះ លោក Roy Harrison យល់ថាលទ្ធផលនៃការសិក្សាមានកំរិតត្រឹមតែជាសម្មតិកម្មដ៏គួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ប៉ុណ្ណោះ។សំណរជាអ្វី ?សំណរជាលោហៈតាន់ ពុលពីធម្មជាតិសម្រាប់មនុស្ស និងមានកប់នៅក្នុងស្រទាប់ដី។ នៅមុនឆ្នាំ១៩៧០ សំណរត្រូវបានគេយកមកប្រើប្រាស់យ៉ាងខ្លាំងក្នុងវិស័យឧស្សាហកម្ម។ ការទាញយកសំណរមកប្រើប្រាស់ បានបំពុលបរិស្ថាន បំពុលមនុស្ស និងបង្កឱ្យមានបញ្ហាសុខភាពធ្ងន់ធ្ងរ នៅក្នុងតំបន់ជាច្រើននៃភពផែនដី។ការធ្វើអាជីវកម្មរ៉ែសំណរ ការស្លបំប្លែងសំណរ ឬការកែច្នៃសំណរ និងការយកសំណរប្រើប្រាស់សម្រាប់ធ្វើផលិតផលរាប់រយមុខ ជាពិសេសយកសំណរមកធ្វើជាអាគុយឡាន ម៉ូតូ... ជាប្រភពសំខាន់នាំឱ្យមានការចម្លងជាតិពុលសំណរក្នុងបរិស្ថាន។ លោហៈសំណរនេះក៏មានប្រើជាគ្រឿងផ្សំសម្រាប់ផលិតរបស់របរប្រើប្រាស់ជាច្រើនផ្សេងទៀត ដូចជាសម្រាប់ដំឡើងពណ៌ថ្នាំលាប សម្រាប់ផ្សារ សម្រាប់ធ្វើកញ្ចក់ ធ្វើកែវគ្រីស្តាល់ គ្រាប់ផ្ទុះ សេរ៉ាមិក គ្រឿងអលង្ការ ល្បែងក្មេងលេង ឬផលិតផលកែសម្ជស្សបែបបូរាណនៅឥណ្ឌា នៅម៉ិចស៊ិក និងនៅវៀតណាម។ គេក៏មានរកឃើញស្នាមជាតិពុលសំណរនៅក្នុងទឹក ដែលហូរតាមបណ្តាញទុយយោមានជាតិសំណរ ឬផ្សារភ្ជាប់ដោយប្រើសំណរ។សំណរក៏មានវត្តមានតាំងពីយូរយារមកហើយក្នុងល្បាយប្រេងសាំង។ តែដោយយល់អំពីគ្រោះថ្នាក់នៃជាតិពុលសំណរ ទើបបណ្តាប្រទេសនៅអាមេរិកខាងជើងនិងប្រទេសឧស្សាហកម្មជឿនលឿនភាគច្រើនចាប់កាត់បន្ថយវត្តមានលោហៈពុលសំណរតាំងពីឆ្នាំ១៩៧០មក។ ឧស្សាហកម្មប្រេងសាំងចាប់ផ្តើមចម្រាញ់ដកជាតិសំណរចេញជាបណ្តើរៗ និងទាំងស្រុងនៅឆ្នាំ១៩៨៦នៅសហរដ្ឋអាមេរិក និង១៩៩០នៅកាណាដា។ តាំងពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០២១មក បើតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក គ្មានប្រទេសណានៅលក់ប្រេងសាំងមានជាតិសំណរទៀតទេ។បច្ចុប្បន្ន សារជាតិពុលសំណរមួយភាគធំ មានធ្វើចរាចរណ៍នៅលើទីផ្សារពិភពលោក ក្នុងទម្រង់ជាវត្ថុកែច្នៃប្រើឡើងវិញ។ អង្គការសុខភាពពិភពលោកបានចាត់បញ្ចូលសំណរ ទៅក្នុងចង្កោមសារធាតុគីមីពុល១០មុខ ដែលគួរឱ្យព្រួយបារម្ភខ្លាំងសម្រាប់សុខភាពសាធារណៈ។ អង្គការបានទាមទារឱ្យរដ្ឋជាសមាជិកនីមួយៗការពារពលករ កុមារ ស្ត្រីមានផ្ទៃពោះពីការគំរាមកំហែងដោយសារធាតុពុលសំណរ។តើសំណរអាចប៉ះពាល់ដល់សុខភាពយ៉ាងណា?ជាតិពុលសំណរមាននៅគ្រប់ទិសទី ក្រោមដី ក្នុងទឹក លើខ្យល់ ក្នុងបរិស្ថាន ដែលមនុស្សអាចស្រូបយកតាមមាត់តាមផ្លូវដង្ហើម ក្នុងទម្រង់ជាលម្អង ជាធាតុល្អិតឆ្មារៗ ...នៅពេល បានចូលទៅដល់ក្នុងសរីរាង្គកាយហើយ ជាតិពុលសំណរនឹងចែកចាយទៅសរីរៈផ្សេងៗ ដូចជាខួរក្បាល តម្រងនោម ថ្លើម និងឆ្អឹង។ សំណរនឹងទៅផ្តុំកកគរនៅក្នុងធ្មេញនិងឆ្អឹង ច្រើនឡើងៗទៅតាមពេលវេលា តែអាចរំលាយបញ្ចេញចោលតាមទឹកនោមដោយយឺតៗបំផុត។ ដំណើរបណ្តោះជាតិសំណរចេញពីក្នុងសរីរាង្គត្រូវការប្រើពេលរាប់សិបឆ្នាំឯណោះ។ សំណរស្តុកក្នុងឆ្អឹងអាចនឹងឆ្លងហូរទៅតាមឈាម ពេលស្ត្រីពរពោះនិងអាចចម្លងទៅឱ្យទារកនៅក្នុងផ្ទៃបាន។បើតាមសម្មតិកម្ម ការប្រឈមនឹងជាតិពុលសំណរអាចនឹងចូលរួមចំណែកធ្វើឱ្យមានងាយមានជំងឺ ពាក់ព័ន្ធវ័យ ដូចជាជំងឺសម្ពាធឈាម (ឡើងឈាម) ជំងឺតម្រងនោម ភ្នែកឡើងបាយ បាត់បង់ការចងចាំ ...។ គេមិនទាន់ដឹងនៅឡើយថាតើផលវិបាកនៃសារធាតុពុលសំណរលើសុខភាពអាចកែប្រែឬប្តូរផ្លាស់បានដែរឬអត់ទេ។ ជំងឺពុកឆ្អឹងរបស់មនុស្សវ័យចំណាស់ ក៏ទំនងជាបណ្តាលមកពីជាតិសំណរកកនៅលើឆ្អឹងតាំងពីក្មេងមក ដាច់របេះទៅតាមចរន្តឈាម ព្រោះដូចកាល់ស្យូម ជាតិសំណរប្រមាណ៩០ទៅ៩៥%ដែលចូលទៅដល់ក្នុងខ្លួនមនុស្សតែងទៅតោងនៅក្នុងឆ្អឹងនិងធ្មេញ។កុមារងាយទទួលជាតិពុលសំណរខ្លាំងជាងមនុស្សធំ?ប៉ុន្តែសារធាតុពុលសំណរអាចបង្កផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំងដល់សុខភាពកុមារ។ ជាតិពុលសំណរក្នុងកំរិតខ្ពស់ អាចនឹងធ្វើឱ្យក្មេងខូចខួរក្បាល ខូចប្រព័ន្ធប្រសាទកណ្តាល ប្រកាច់សន្លប់ និងស្លាប់បាន។ ក្មេងដែលគេចពីស្លាប់បន្ទាប់ពីពុលជាតិសំណរធ្ងន់ធ្ងរ អាចមានហានិភ័យរស់ក្នុងភាពពិការផ្នែកបញ្ញាញាណ និងវិបត្តិអាក្បកិរិយាអស់មួយជីវិត។ បើរងជាតិពុលសំណរក្នុងកំរិតទាប ក្មេងអាចរស់ជាធម្មតាដោយគ្មានរោគសញ្ញាអ្វីស្តែងចេញមកទេ ប៉ុន្តែគេបានដឹងថាជាតិសំណរនឹងធ្វើឱ្យប្រព័ន្ធសរីរាង្គមួយចំនួនធំទ្រុឌទ្រោមក្នុងកំរិតផ្សេងៗគ្នា។ គេបានដឹងថាជាតិសំណរអាចបំផ្លាញជាពិសេស ការលូតលាស់នៃខួរក្បាលរបស់ក្មេង ដែលអាចធ្វើឱ្យភាពឆ្លាតវាងវៃរបស់កុមារធ្លាក់ចុះ ដែលអាចធ្វើឱ្យក្មេងប្តូរផ្លាស់ឥរិយាបថ ពិបាកចុះចូលក្នុងសង្គម ឬមិនសូវចេះផ្ចង់អារម្មណ៍ ជាដើម។ល។ និងដែលធ្វើឱ្យក្មេងរៀនមិនពូកែ គ្មានលទ្ធផលសិក្សាល្អនៅសាលា។ ជាតិពុលសំណរក៏ជាដើមហេតុនាំបង្កឱ្យមានជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម ឡើងឈាម ខ្សោយតម្រងនោម និងបង្កផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់ប្រព័ន្ធការពារខ្លួន ព្រមទាំងប្រព័ន្ធបន្តពូជទៀត។ ឥទ្ធិពលនៃសំណរលើប្រព័ន្ធប្រសាទនិងឥរិយាបថមិនអាចព្យាបាលត្រលប់ឱ្យប្រសើរឡើងវិញបានទេ។ ហើយក៏គ្មានកំរិតអប្បបរិមានៃកំហាប់ជាតិសំណរដែលគ្មានបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់សុខភាព។ កំហាប់ជាតិពុលសំណរឈាមយ៉ាងតិចបំផុត ជួនក៏អាចធ្វើឱ្យក្មេងអាប់ប្រាជ្ញា និងជួបការលំបាកក្នុងសិក្សាបានដែរ។ប្រសិនបើក្មេង គ្មានអាហារទទួលទានគ្រប់គ្រាន់ទៀត នោះពួកគេងាយទទួលយកជាតិសំណរជាងក្មេងធម្មតាទៅទៀត ព្រោះសរីរាង្គកាយក្មេងនោះខ្វះជីវជាតិចិញ្ចឹមដូចជាកាល់ស្យូមនិងដែក ដូច្នេះទើបត្រូវការស្រូបខ្លាំងនូវរាល់គ្រប់ជីរជាតិសម្រាប់មកបំពេញអាហាររូបត្ថម្ភ។ ក្មេងកាន់តែតូច កាន់តែងាយងាងគ្រោះខ្លាំង ជាពិសេសក្នុងវ័យដែលប្រព័ន្ធប្រសាទកំពុងលូតលាស់។នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក ដែលទើបធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពនៅឆ្នាំ២០២១ គេប៉ាន់ប្រមាណថាក្នុងចំណោមក្មេង២លាននាក់ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅឆ្នាំ២០១៩ ដោយសារធាតុពុលគីមី ពាក់កណ្តាលបណ្តាលមកពីជាតិពុលសំណរ។ ក្នុងកំរិតពិភពលោក មនុស្សលោកបានខាតបង់ជីវិតសរុបអស់២១,៧លានឆ្នាំ ដោយហេតុប្រឈមនឹងជាតិពុលសំណរ៕
ស្បែកភ្លឺថ្លា សក់លោង លើកកម្លាំង ក្រពះកិនស្រួល ... នេះជាប្រសិទ្ធភាពនៃផលិតផលអាហារបំប៉នដែលគេបានឃោសនា និងសន្យា។ ប៉ុន្តែតើអាហារបំប៉នជាអ្វី ? អាហារបំប៉នមានហានិភ័យប៉ះពាល់ដល់សុខភាពយ៉ាងណា? តើគួរទទួលអាហារបំប៉នបែបណា និងនៅពេលណា? ស្បែកអាប់ សក់ស្ងួតជ្រុះគ្មានពន្លឺ ក្រចកបាក់ អស់កម្លាំង ពិបាកដំណេក គេងមិនលក់ ឆេវឆាវ ក្រពះមិនសូវរំលាយអាហារ ធាត់ ... គេគួរតែប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអាការៈមិនល្អទាំងអស់នេះ ហើយបើអាចត្រូវតែកម្ចាត់វាចេញតែម្តង ដោយវិធីផ្សេងៗ ដូចជា វិធីកម្ចាត់ជាតិពុល វិធីបញ្ចុះទម្ងន់ វិធីភ្ញោចប្រព័ន្ធការពារខ្លួន វិធីបង្កើនភាពមាំមួន សម្រាលអារម្មណ៍ រក្សាសម្រស់ឱ្យនៅក្មេងជាងវ័យ ... បញ្ហាទាំងនេះហាក់ដូចជាគ្មានចែងចេញពីក្បួនវេជ្ជសាស្ត្រទេ។ ឯដំណោះស្រាយវិញ ក៏ហាក់គ្មានលក្ខណៈបែបវិទ្យាសាស្ត្រឱសថសាស្ត្រដែរ និងមិនចាំបាច់ចាំទៅរកទិញនៅតាមឱសថស្ថានឡើយ តែនេះជាបញ្ហាសុខភាពពិតៗ។ ហេតុអ្វីមិនទៅពិគ្រោះយោបល់ និងសុំការព្យាបាលពីគ្រូពេទ្យជំនាញ បែរជាគិតដោយងាយៗត្រឹមទៅរកផលិតផលបំប៉នទៅវិញ?!នៅប្រទេសបារាំងក៏ដូចជានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ផលិតផលអាហារបំប៉ន កំពុងពេញនិយមកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ ដើម្បីបញ្ចុះទម្ងន់ ដើម្បីកាត់ស្ត្រេស ដើម្បីភាពរឹងមាំនៃសរីរាង្គកាយ ឬដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាពកីឡាទេ ពលរដ្ឋទូទៅមិនខ្លាចនឹងចំណាយថវិកាស្វែងរកទិញផលិតផលអាហារបំប៉នដែលមានធ្វើចរាចរណ៍លើទីផ្សារកាន់តែច្រើនឡើងៗ ក្នុងគ្រប់ទម្រង់។ មិនដូចការគិត អាហារបំប៉នមិនមែនជាផលិតផលគ្មានហានិភ័យទេ ក្នុងករណីខ្លះអ្នកទទួលទានផលិតផលអាហារបំប៉នអាចប្រឈមនឹងគ្រោះដល់សុខភាព។តើផលិតផលអាហារបំប៉នជាអ្វី?តាមនិយមន័យ ផលិតផលអាហារបំប៉ន ជាកំហាប់សារធាតុចិញ្ចឹម រុក្ខជាតិ ឬសារធាតុផ្សេងៗទៀត ដែលផ្សំឡើងសម្រាប់បំពេញបន្ថែមពីលើរបបអាហារធម្មតាប្រចាំថ្ងៃ និងដែលអាចផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ផ្នែកអាហារូបត្ថម្ភផង និងផ្នែកសរីរវិទ្យាផងឬទាំងពីររួមគ្នាតែម្តងផង។មានទម្រង់ជា ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់លេប គ្រាប់បៀម ថ្នាំម្សៅ ថ្នាំទឹក(អំពូល) ថ្នាំបណ្តក់ ...ផលិតផលអាហារបំប៉នមានច្រើនយ៉ាង ខ្លះជាបណ្តុំរុក្ខជាតិ ខ្លះវីតាមីន និងខ្លះជាតិរ៉ែ ឬខ្លះ ជាកំហាប់សារធាតុចិញ្ចឹម មេឡាតូនីន ឬគ្លុយកូសាមីន... រួចអាចមានបន្ថែមក្លិន បន្ថែមរសជាតិទៀត ប៉ុន្តែនៅក្នុងសមាសធាតុផ្សំគ្មានសោះសារធាតុសកម្មប្រើក្នុងការផលិតឱសថ។កម្មវត្ថុចម្បងនៃអាហារបំប៉ន គឺជាផលិតផលដែលចូលរួមចំណែកជួយបង្កើនកំរិតសារធាតុចិញ្ចឹមដល់សរីរាង្គឱ្យប្រសើរឡើង និងជួយសម្រកទម្ងន់ ទប់ស្កាត់ភាពត្រជាក់ ជួយខាងរំលាយអាហារ ជួយបំប៉នសុខភាពសក់ក្បាល ជួយកាត់បន្ថយការធ្វើទុក្ខពេលពរពោះឬពេលស្ត្រីដល់ពេលអស់រដូវ ។ល។ និង។ល។ប៉ុន្តែផលិតផលអាហារបំប៉នមិនមែនជាថ្នាំ (ឱសថ)ទេ និងគ្មានសកម្មភាព-ប្រសិទ្ធភាពផ្នែកការពារ-ព្យាបាលជំងឺឡើយ ហើយមិនត្រូវយកអាហារបំប៉នជំនួសការព្យាបាលណាមួយទេ។ខុសពីឱសថ ផលិតផលអាហារបំប៉នអាចធ្វើចរាចរណ៍លើទីផ្សារដោយមិនចាំបាច់រង់ចាំទទួលការអនុញ្ញាតពីភ្នាក់ងារសុវត្ថិភាពឱសថជាតិទេ តែត្រូវប្រកាសជូនដំណឹងទៅភ្នាក់ងារទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងគ្រឿងឧបភោគបរិភោគដែលមានភារៈត្រួតពិនិត្យនិងវិភាគមើលសមាសធាតុផ្សំនៃផលិតផល ដូចប្រភេទអាហារផ្សេងៗទៀតដែរ។ អឺរ៉ុបនិងប្រទេសជាសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុប មានចំណាត់ការច្រើន និងវិធានច្បាប់ច្បាស់លាស់ កំណត់អំពីគ្រឿងផ្សំដែលត្រូវប្រើក្នុងផលិតផលអាហារបំប៉ន ព្រមទាំងកំរិតបរិមាណ(ដូស)វីតាមីននិងសារធាតុរ៉ែដែលត្រូវប្រើក្នុងមួយថ្ងៃៗផង។នៅប្រទេសបារាំង ផលិតផលអាហារបំប៉នមានដាក់លក់ជាចម្បងតែតាមឱសថស្ថានប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែតាំងពីឆ្នាំ២០១៥មក ការលក់ផលិតផលអាហារបំប៉នសម្រាប់មនុស្សធំ បានរីកដុះដាលយ៉ាងលឿនតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនធ័រនែត ហើយដែលផលិតផលខ្លះគ្មានប្រភពច្បាស់លាស់ និងមិនគោរពតាមបទដ្ឋានសុវត្ថិភាពជាធរមានទេ។តើយើងចាំបាច់ត្រូវតែប្រើផលិតផលអាហារបំប៉នឬ?បច្ចុប្បន្ន ឱនភាពនៃសារធាតុចិញ្ចឹមនិងកង្វះសារធាតុចិញ្ចឹមជាករណីកម្រណាស់ ក្នុងស្រទាប់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ។ ប៉ុន្តែកង្វះអាហារូបត្ថម្ភ និងសារធាតុចិញ្ចឹម អាចកើតមានជាពិសេសចំពោះតែក្រុមពលរដ្ឋដែលត្រូវការសារធាតុចិញ្ចឹមខ្លាំង ដូចជាស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ កុមារ និងមនុស្សចាស់ជរា។ របបអាហារខ្លះអាចនាំឱ្យចុះថយឬលុបសារធាតុចិញ្ចឹមខ្លះតែម្តង មានជាអាទិ៍របបអាហារហូបតែបន្លែផ្លែឈើសុទ្ធvegetalien។ ការមិនទទួលទានជាតិសាច់សោះ អាចនាំឱ្យខ្វះវីតាមីនB12ដែលមានតែនៅក្នុងម្ហូបអាហារមានជាតិសាច់សត្វ។បើយោលទៅលើនិយមន័យ ការស្វែងរកផលិតផលអាហារបំប៉នមកប្រើប្រាស់ ដែលត្រឹមត្រូវនិងសមហេតុផល គឺនៅពេលណាសេចក្តីត្រូវការផ្នែកសារធាតុចិញ្ចឹមរបស់សរីរាង្គមិនអាចបំពេញបានតាមរយៈការទទួលទានចំណីអាហារប្រចាំថ្ងៃ។ក្នុងន័យនេះ គេត្រូវវែករកជាបឋមថាតើសេចក្តីត្រូវការណាដែលអាចបំពេញបាន។ ក្នុងករណីភាគច្រើន គេអាចកំណត់បានយ៉ាងងាយថាជននោះមានរបបអាហារគ្មានលំនឹង។ ឧទាហរណ៍ អ្នកមិនដែលទទួលទានបន្លែផ្លែឈើ និងគ្រឿងសមុទ្ទសោះ ច្បាស់ជាគ្មានលំនឹងរបបអាហារ និងមិនបំពេញសេចក្តីត្រូវការរបស់សរីរាង្គកាយបានទេ។ អ្នកខ្លះទៀត របបអាហារគ្មានលំនឹងដោយហេតុតែជំងឺ ឬដោយហេតុអាល់ឡែកហ្ស៊ី ឬតំណម ... ក្នុងករណីនេះ ដើម្បីផ្តល់លំនឹងដល់របបអាហារ ចាំបាច់ត្រូវពិគ្រោះយោបល់ជាមួយគ្រូពេទ្យជំនាញផ្នែកអាហាររូបត្ថម្ភ។ ហើយបើនៅតែគ្មានលទ្ធភាពតម្រែតម្រង់របបអាហារឱ្យមានលំនឹងតាមរយៈការទទួលទានជាធម្មតាទេ ទើបគួរស្វែងរកផលិតផលអាហារបំប៉នមកប្រើប្រាស់។ ផលិតផលអាហារបំប៉នក្លាយជាអាហារចាំបាច់ ជួយសម្រួលការព្យាបាលវេជ្ជសាស្ត្រ។ជាទូទៅសរីរាង្គកាយត្រូវប្រឈមនឹងគ្រោះមានសារធាតុចិញ្ចឹមមិនគ្រប់គ្រាន់ ប្រសិនយើងមិនបរិភោគអាហារចម្រុះឱ្យបានគ្រប់មុខ បន្លែផ្លែឈើត្រីសាច់ទេ។ ប៉ុន្តែជាញឹកញយ គេសង្កេតឃើញមានការប្រើប្រាស់ផលិតផលអាហារបំប៉នបញ្ច្រាសទិសទៅវិញ។ អ្នកប្រើប្រាស់ ច្រើនតែលង់ជឿតាមការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មរបស់អ្នកលក់ថាផលិតផលអាហារបំប៉ននេះ ឬនោះនាំឱ្យមានសុខភាពល្អប្រសើរ មានអានុភាពជាងមុន ឬនាំមកនូវសុខុមាលភាព សុខចិត្តទៅទទួលទានផលិតផលអាហារបំប៉ន ដែលមានសារធាតុផ្សំបំប្លែងឆ្ងាយពីចំណីអាហារធម្មតាប្រចាំថ្ងៃ។ផលិតផលអាហារបំប៉នមានហានិភ័យសុខភាពយ៉ាងណា?ដូច្នេះ ការទទួលទានផលិតផលអាហារបំប៉ន ប្រាកដជាអាចនាំហានិភ័យ ប៉ះពាល់ដល់សុខភាពជាយថាហេតុណាមួយ ជាពិសេសប្រសិនបើអាហារបំប៉ននោះមានធាតុផ្សំជាបង្គុំវីតាមីន និងរ៉ែ។ នៅពេលយកផលិតផលបំប៉ន មកធ្វើជាអាហារប្រចាំថ្ងៃ នោះវាងាយនឹងបង្កឱ្យមានហានិភ័យញ៉ាំហួសកំរិតសុវត្ថិភាពសុខភាពណាស់។មុននឹងសម្រេចចិត្តប្រើផលិតផលអាហារបំប៉ន គួរតែចោទសួរខ្លួនឯងជាមុនសិនថា “តើអ្នកពិតជាត្រូវការអាហារបំប៉នមែនឬ?”។ តាមរយៈការផ្តល់ចម្លើយ អ្នកនឹងពិចារណាឃើញអំពីមូលហេតុដែលជំរុញឱ្យអ្នកចង់ប្រើផលិតផលអាហារបំប៉នហើយ៖ មកពីគ្មានរបបអាហារ ត្រឹមត្រូវ ឬមកពីគ្មានអនាម័យក្នុងការរស់នៅ? ជាឧទាហរណ៍ អាការៈនឿយហត់អស់កម្លាំង អាចបណ្តាលមកពីមូលហេតុច្រើន ៖ ធ្វើការហួសកម្លាំង គេងមិនគ្រប់ គេងមិនលក់ បាក់ទឹកចិត្ត មានបញ្ហាក្រពេញទីរ៉ូអ៊ីត លេបថ្នាំរំងាប់អារម្មណ៍ ... ឬក៏មកពីទទួលទានអាហារមិនត្រឹមត្រូវ។ មុននឹងហក់ទៅទិញផលិតផលអាហារបំប៉នមកប្រើ សូមចោទសួរអំពីបរិបទនៃអាការៈនឿយហត់ទាំងអស់នេះសិន។ បន្ទាប់មកការស្វែងរកដំណោះស្រាយដ៏ប្រសើរនិងលឿនបំផុត គឺការជួបពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យ។ សូមអញ្ជើញទៅសួរយោបល់អ្នកជំនាញជាមុនសិន កុំព្យាបាលដោយខ្លួនឯង ដែលអាចធ្វើឱ្យខាត និងហួសពេលវេលា ប្រសិនបើអ្នកមានជំងឺកាចលាក់ក្នុងខ្លួន។ម្យ៉ាងវិញទៀត មុននឹងសម្រេចប្រើផលិតផលអាហារបំប៉នណាមួយ សូមពិចារណាអំពីគុណភាព ប្រភពនៃផលិតផលនោះថាពិតជាអាចទុកចិត្តបានកំរិតណា។ បើចង់និងទុកចិត្តហើយ សូមសាកល្បងប្រើក្នុងរយៈពេលខ្លី កុំប្រើផលិតផលដដែលយូរពេក និងច្រើនមុខចូលគ្នា។ គោរពលក្ខខណ្ឌនិងដូសដែលត្រូវប្រើ។ សូមប្រយ័ត្ន នៅពេលប្រើផលិតផលដែលគេអួតថាមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ និងសូមជ្រើសរើសប្រើតែផលិតផលណាដែលបានឆ្លងកាត់ការត្រួតពិនិត្យត្រឹមត្រូវ គួរឱ្យទុកចិត្ត។ ផលិតផលអាហារបំប៉នលក់តាមបណ្តាញអ៊ីនធ័រនែតអាចមានផ្ទុកសារធាតុហាមឃាត់ដោយច្បាប់សុវត្ថិភាពចំណីអាហារក្នុងស្រុក៕
អាជ្ញាធរអាមេរិកទើបបានចេញសេចក្តីអនុញ្ញាតជាលើកទីមួយ ឱ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូន។ ដូចឈ្មោះដែលហៅ ជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូន កើតលើស្ត្រីប្រមាណពី១០-២០% ក្រោយឆ្លងទន្លេរួច។ តើជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូនជាអ្វី ? ជំងឺនេះមានរោគសញ្ញាយ៉ាងណា? អ្វីជាដើមហេតុនាំឱ្យកើតជំងឺនេះ? ភ្នាក់ងារឱសថអាមេរិកបានប្រកាសអនុញ្ញាតជាលើកទីមួយ នៅថ្ងៃទី ៤សីហា ឱ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់ព្យាបាលជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តលើរូបស្រ្តីសរសៃខ្ចី។ Zurzuvae ជាថ្នាំដែលផ្សំឡើងដោយសារធាតុសកម្មឈ្មោះ zuranolone។ អាជ្ញាធរបានណែនាំឱ្យស្ត្រីលេបថ្នាំលេខ៥០មីល្លីក្រាមនេះចំនួនមួយគ្រាប់ក្នុងមួយថ្ងៃ ជារៀងរាល់ល្ងាចរយៈពេល១៤ថ្ងៃ។ ការសិក្សាពីរបានបង្ហាញអំពីប្រសិទ្ធភាពថ្នាំថារោគសញ្ញាជំងឺហាក់បានធូរស្បើយប្រសើរឡើងភ្លាមក្រោយពីបានទទួលទានថ្នាំ តែប្រមាណបីថ្ងៃ។ ថ្នាំមានប្រសិទ្ធភាពយ៉ាងលឿនរហ័សហើយ រយៈពេលនៃការព្យាបាលខ្លីជាងវិធីព្យាបាលមុនៗទៀត។ ជាងនេះទៅទៀត ថ្នាំព្យាបាលជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូនដែលមានធ្វើចរាចរណ៍លើផ្សារកន្លងមក ឧទាហរណ៍brexanolone មានទម្រង់ជាថ្នាំចាក់ និងត្រូវស្ថិតក្រោមតាមដានវេជ្ជសាស្ត្ររយៈពេល៦០ម៉ោងនៅពេលប្រើ ហើយតម្លៃក៏ថ្លៃខ្លាំងទៀត។ ចំណែកថ្នាំព្យាបាលជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូនរួច Zurzuvaeវិញមានទម្រង់សាមញ្ញងាយប្រើខ្លាំងព្រោះជាថ្នាំគ្រាប់សម្រាប់លេប។ដូចម្តេចដែលហៅថាជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូន?ផ្តល់កំណើតកូនជាដំណឹងល្អណាស់សម្រាប់គូស្វាមីភរិយាជាទូទៅ និងជាប្រភពនាំឱ្យមានអារម្មណ៍ពុះកញ្ជ្រោល ៖ រំភើបរីករាយ ក្តីស្រលាញ់ពេញចិត្ត លាយលំដោយការខកចិត្តឬថប់បារម្ភ។ ក្នុងរវាងប៉ុន្មានសប្តាហ៍និងខែដំបូងក្រោយកំណើតកូន ស្ត្រីជាម្តាយតែងតែមានអារម្មណ៍ចម្រុះ រំជើបរំជួល ជាធម្មតា ម្តងឡើងម្តងចុះ ច្របូកច្របល់នៅចំពោះមុខព្រឹត្តិការណ៍ថ្មី ដែលបានប្តូរផ្លាស់ទាំងរូបរាងកាយនិងទឹកចិត្តជាម្តាយ។ សម្រាប់ម្តាយឪពុកថ្មីថ្មោងភាគច្រើន ភាពរីករាយស្រលាញ់កូនដ៏លើសលប់ បានមកគ្របដណ្តប់ បាំងបាត់ក្តី នឿយហត់ ព្រួយបារម្ភ ខ្វល់ខ្វាយឬការបាក់ទឹកចិត្តជិតឈឹង។ ប៉ុន្តែសម្រាប់អ្នកជាម្តាយខ្លះទៀត កូនទើបកើតបានប៉ុន្មានថ្ងៃសោះ ស្រាប់តែមានអារម្មណ៍បាក់ទឹកចិត្តព្រួយថាមិនអាចទទួលខុសត្រូវមើលកូន អស់កម្លាំងចិត្ត-កម្លាំងកាយ លែងចង់ថ្នាក់ថ្នមស្រលាញ់កូន។ នៅប្រទេសបារាំង មានស្ត្រីទើបឆ្លងទន្លេរួចប្រមាណពី១០ទៅ២០%ធ្លាក់ខ្លួនមានអាការៈបែបនេះ។ នោះគឺជំងឺបាក់ទឹកចិត្តក្រោយសម្រាលកូនរួច។គ្មាននរណាសូវលើកមកនិយាយ បាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូនរួច ជាជំងឺរោគចិត្តមួយដ៏ពិតៗ ដែលតម្រូវឱ្យមានការព្យាបាលនិងតាមដានសុខភាពម្តាយយ៉ាងត្រឹមត្រូវ។ ជំងឺនេះអាចលេចឡើងនៅប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយសម្រាលកូនរួច និងរហូតដល់កូនមានអាយុជាងមួយខួប។ គ្រាន់តែរយៈពេលដែលមានហានិភ័យខ្ពស់បំផុត គឺនៅពេលកូនខ្ចីអាយុបាន៦ទៅ៨អាទិត្យ និងបន្ទាប់មកពេលកូនមានអាយុ៩ទៅ១៥ខែ។បន្ទាប់ពីសម្រាលកូនរួច នៅម្តុំថ្ងៃទីបី ស្ត្រីជាម្តាយថ្មីថ្មោងហាក់មានអារម្មណ៍អាប់អួរ កើតទុក្ខ ចង់យំដោយឥតមូលហេតុ។ អាការៈបែបនេះមានលេចឡើងពីរបីម៉ោង ជួនដល់ពីរបីថ្ងៃ រួចក៏បាត់ទៅវិញដោយឯងៗ ដោយគ្មានត្រូវការការព្យាបាលអ្វីទាំងអស់ (វត្តមាននិងទឹកចិត្តយោគយល់របស់ក្រុមគ្រួសារ គ្រប់គ្រាន់នឹងជួយស្ត្រីសរសៃខ្ចីនេះបានហើយ)។ នេះជាបាតុភូតខ្លី ធម្មតា ហៅតាមភាសាបច្ចេកទេសថា Baby Blues ដែលបណ្តាលមកពីការអស់កម្លាំងពេលប្រឹងបង្កើតកូន និងការធ្លាក់ចុះជាគំហុកនៃអ័រមូន Œstrogèneនិង Progestéroneពីក្នុងសរីរាង្គកាយ។ កាលនៅពរពោះស្ត្រីមានអ័រមូនទាំងពីរនេះច្រើនខ្លាំងណាស់។ស្ត្រីប្រមាណពី៥០ទៅ៨០%តែងជួបបាតុភូត Baby blues ក្រោយពីឆ្លងទន្លេរួចបានពីរបីថ្ងៃ ប៉ុន្តែជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយសម្រាលកូន អាចបណ្តាលមកពីមូលហេតុផ្សេង ដែលមិនមែនជាបញ្ហាសរីរវិទ្យាសោះ។ ធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយសម្រាលកូន ជាជំងឺដែលធ្ងន់ធ្ងរ អាចអូសបន្លាយយូរ ប្រសិនបើគ្មានការព្យាបាលត្រឹមត្រូវ។ជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយពេលសម្រាលកូនមានរោគសញ្ញាដូចម្តេចខ្លះ? ជាញឹកញាប់បំផុត ស្ត្រីមានអាការៈនឿយហត់អស់កម្លាំងខ្លាំងស្ទើររលីងតែម្តង ពេលឆ្លងទន្លេរួច។ ភាពជាម្តាយក្នុងពេលដំបូងៗភ្លាម តែងអស់កម្លាំងខ្លាំងជាធម្មតា តែក្នុងករណីមានជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្ត ស្ត្រីមានអាការៈអស់កម្លាំងខ្លាំងចម្លែក ខុសគេឯង និងយ៉ាងហួសហេតុ។ ផ្ទុយទៅវិញ ស្ត្រីជាជនរងគ្រោះនៃជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយសម្រាលកូនខ្លះអាចភាព រវើកសកម្មខុសទំនងទៅវិញ។ ហើយទន្ទឹមគ្នានោះ ស្រ្តីមានបញ្ហាដំណេក សំរាន្តមិនលក់ ឬដេកមិនចង់ភ្ញាក់។ មានអារម្មណ៍ចង់តែយំ ហើយលាក់មិនឱ្យគេដឹង។ ទទួលទានមិនចូល។ មានអាក្បកិរិយាឆេវឆាវ ឆាប់ខឹង ខឹងមិនទំនង កើតទុក្ខ មានកង្វល់ មិនរីករាយស្វាគមន៍នឹងអ្វីដែលធ្លាប់នាំសប្បាយពីមុន។ មានអារម្មណ៍ថាអសមត្ថភាពក្នុងការមើលថែ និងស្រលាញ់កូន។ ក្នុងករណីធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំង ស្ត្រីមានគំនិតចង់ធ្វើអត្តឃាតតែម្តងផង។គ្រប់ស្ត្រីរងគ្រោះមិនសុទ្ធតែមានអាការៈដូចរៀបរាប់ខាងលើទាំងអស់ទេ។ ខ្លះក៏មានអាការៈច្បាស់លាស់ខ្លាំង ខ្លះក៏ពិបាកដឹង។ ដោយហេតុថាជាទូទៅ ស្ត្រីមានជំងឺនេះច្រើនតែចង់លាក់ យើងត្រូវតែប្រុងប្រយ័ត្នខ្លាំងនៅពេលឃើញអ្នកទើបឆ្លងទន្លេរួចប្តូរផ្លាស់ឥរិយាបថនិងទម្លាប់។តើមានកត្តាហានិភ័យអ្វីខ្លះដែលនាំឱ្យមានជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយការសម្រាលកូន?មូលហេតុដែលគេជួបប្រទះជាញឹកញយជាងគេ គឺ មានព្រឹត្តិការណ៍ជីវិតបែបស្ត្រេសខ្លាំង មិនសូវមានទំនុកចិត្តលើខ្លួនឯង មានជីវិតឯកា មានបញ្ហាក្នុងជីវិតគូប្តីប្រពន្ធ ការប្តូរផ្លាស់សរីរាង្គកាយខ្លាំងនិងនឿយហត់ជ្រុលពេកក្នុងពេលបានសមាជិកថ្មី។ ស្ត្រេសពេលសម្រាលកូន លំបាកខ្លាំង ក៏អាចដើរតួសំខាន់នាំឱ្យងាយមានជំងឺបាក់ទឹកចិត្តដែរ។ ភាពក្រីក្រ ជីវភាពទ័លខ្លាំងគ្មានទស្សនវិស័យសម្រាប់អនាគត រស់តែម្នាក់ឯង គ្មានញាតិ គ្មានមិត្តចាំជួយចាំស្តាប់ទុក្ខលំបាក ធ្លាប់ឆ្លងកាត់កុមារភាពលំបាកលំបិន មានទំនាក់ទំនងមិនល្អជាមួយឪពុកម្តាយ ឬធ្លាប់មានករណីបាក់ទឹកចិត្តក្នុងកំណើតកូនមុនៗសុទ្ធសឹងជាហានិភ័យនាំឱ្យមានគ្រោះលេចជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តក្រោយទន្លេជាថ្មី។តើមានមធ្យោបាយការពារមិនឱ្យកើតជំងឺបាក់ទឹកចិត្តក្រោយសម្រាលកូនដែរឬទេ?មាន! ការអប់រំចិត្តសាស្ត្រ ឱ្យចេះសម្របខ្លួនទៅនឹងស្ថានភាពជីវិតថ្មី ចេះចាត់ចែងស្ត្រេស និងមានបណ្តាញទំនាក់ទំនង សម្រាប់ផ្តល់កម្លាំងចិត្តនិងកម្លាំងកាយ ជាមធ្យោបាយសំខាន់បំផុតក្នុងការការពារមិនឱ្យកើតជំងឺបាក់ទឹកចិត្ត។ ចូររៀបចំនិងស្វែងរកជំនួយនិងការគាំទ្រ ផ្លូវកាយផ្លូវចិត្តពីសំណាក់ក្រុមគ្រួសារសាច់ញាតិ ឬមិត្តភក្តិក្នុងរយៈពេលសម្រាកមាតុភាព។ម្យ៉ាងទៀត អឺរ៉ុបកំពុងសំលឹងមើលប្រពៃណី ថែទាំស្ត្រីទើបឆ្លងទន្លេ របស់បណ្តាជននៅអាស៊ី។ ផ្ទុយពីស្ត្រីនៅប្រទេសបារាំង ឬនៅអឺរ៉ុបជាទូទៅ ដែលក្រោយពីឆ្លងទន្លេហើយសម្រាកនៅមន្ទីរសម្ភពតែពីរបីថ្ងៃ នឹងចេញមកផ្ទះនិងមើលថែកូនដោយខ្លួនឯង ស្រ្តីអាស៊ីសរសៃខ្ចី ខ្លះតមមិនធ្វើការធ្ងន់រយៈពេលមួយខែ និងអាចពឹងពាក់លើក្រុមគ្រួសារបានស្ទើរតែទាំងស្រុង ដោយបានទទួលការថ្នមថែពីក្រុមគ្រួសារយ៉ាងពិសេស។ ដោយភាពជឿនលឿននាបច្ចុប្បន្ននេះ តែមិនបោះបង់ប្រពៃណីយកចិត្តទុកដាក់លើស្ត្រីសរសៃខ្ចី ប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូងមានរចនាសម្ព័ន្ធថែទាំស្ត្រីទើបទន្លេរួចនិងកូនខ្ចី ទំនើបប្លែកពីគេ គឺមានជាសណ្ឋាគារកូនខ្ចី ឬសេវាអ្នកមើលថែកូនងារ និងគិលានុបដ្ឋាកប្រកបដោយបទពិសោធន៍ខ្ពស់ច្រើនឆ្នាំមកមើលថែមុជទឹកផ្តេកទារក ដាំបាយដាំទឹក ជារៀងរាល់ដើម្បីឱ្យស្ត្រីទើបឆ្លងទន្លេរួចមានពេលវេលាសម្រាកគ្រប់គ្រាន់ មានកម្លាំងពលំពេញលេញឡើងវិញ និងបានជាស្នាមថ្នេរបួសពេលកើតកូន លែងសូវមានឈាមធ្លាក់ឈាម។ នៅប្រទេសចិន តាមទម្លាប់បូរាណស្ត្រីឆ្លងទន្លេហើយត្រូវសំងំសម្រាកនៅផ្ទះពេញមួយខែ ហើយក៏មានរចនាសម្ព័ន្ធជឿនលឿនសេវាខ្ពស់ ទៅតាមតម្រូវការនិងជីវភាពមានបានរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។ មជ្ឈមណ្ឌលថែទាំស្ត្រីឆ្លងទន្លេរួចខ្លះមានចំណាត់ថ្នាក់ផ្កាយ៥ ដូចសណ្ឋាគារប្រណិតៗដែរ៕
អាជ្ញាធរឥណ្ឌាបានប្រកាសនៅសប្តាហ៍មុនថាកំពុងប្រឹងទប់ទល់នឹងការរាតត្បាតនៃវីរ៉ុសNipah។ វីរ៉ុសដែលចម្លងពីសត្វមកមនុស្ស និងអាចបង្កឱ្យមានជំងឺក្តៅខ្លួនយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងកំរិតអត្រាមរណៈខ្ពស់គួរឱ្យព្រួយបារម្ភ។ តើវីរ៉ុសNipahជាអ្វី? កាលពីថ្ងៃទី១៤កញ្ញា អាជ្ញាធរឥណ្ឌាបានចេញបម្រាមកំរិតការជួបជុំគ្នាជាសាធារណៈ និងបិទសាលារៀនមួយចំនួននៅក្នុងរដ្ឋកេរ៉ាឡា រដ្ឋភាគខាងត្បូងនៃប្រទេស ក្រោយពីមានករណីស្លាប់មនុស្សពីរនាក់ដោយឆ្លងវីរ៉ុសNipah។ ក្រៅពីមនុស្សស្លាប់ គេសង្កេតឃើញមានយ៉ាងហោចមនុស្សបួននាក់ទៀត កំពុងសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ បីនាក់ផ្សេងទៀតវិជ្ជមានNipahនិងកំពុងតាមដានមនុស្សជាង៧០០នាក់ ក្នុងនោះ១៥៣នាក់ជាបុគ្គលិកធ្វើការនៅក្នុងវិស័យសុខាភិបាល ដែលជាករណីពាក់ព័ន្ធផ្ទាល់នឹងមានផ្ទុកមេរោគNipah។តើ Nipah ជាអ្វី?Nipah ជា វីរ៉ុសប្រភេទ Paramyxovirus ចម្លងដោយសត្វប្រចៀវ និងមានវត្តមានពេញតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍និងអាស៊ីខាងត្បូងNipahធ្លាប់បង្កឱ្យមានជំងឺរាតត្បាត ជាលើកដំបូងគេបង្អស់នៅឆ្នាំ១៩៩៨ នៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ក្រោយពីមានផ្ទុះការចម្លងវីរ៉ុសក្នុងរង្វង់អ្នកចិញ្ចឹមសត្វជ្រូក នៅភូមិNipah ទើបជាប់ ជាប់ឈ្មោះថា Nipah តាំងពីពេលនោះមក។ វីរ៉ុសNipah ជាភ្នាក់ងារចម្លងថ្មីដែលអាចបង្កបង្កើតឱ្យទៅជាជំងឺរាតត្បាតធ្ងន់ធ្ងរបាន ទើបអង្គការសុខភាពពិភពលោកបានចាត់បញ្ចូល Nipahក្នុងបញ្ជីជាមួយនឹងវីរ៉ុស អេបូឡា ហ្ស៊ីកា និងកូវីដ១៩ ថាដូចជាជំងឺជាច្រើនមុនទៀត ដែលត្រូវធ្វើសិក្សាស្រាវជ្រាវជាអាទិភាព ដើម្បីបានដឹងអំពីសក្តានុពលនាំឱ្យមានរោគរាតត្បាត។Nipahអាចចម្លងជាទូទៅពីសត្វមកមនុស្ស ឬតាមម្ហូបអាហារមានផ្ទុកវីរ៉ុស និងក៏អាចចម្លងពីមនុស្សទៅមនុស្សបានទៀត។ សត្វជាភ្នាក់ងារចម្លងវីរ៉ុសមកមនុស្ស មានជាអាទិ៍សត្វប្រចៀវ ឬសត្វជ្រូក។ ជាសត្វស៊ីផ្លែឈើ ប្រចៀវមានផ្ទុកវីរ៉ុសNipahក្នុងខ្លួនពីកំណើត និងធ្លាប់ត្រូវបានគេកំណត់ថាជាដើមហេតុនាំមានជំងឺរាតត្បាតក្រោយៗមក។នៅពេលវីរ៉ុសNipahចម្លងចូលមកដល់ក្នុងខ្លួនមនុស្សហើយ វាអាចសំងំក្នុងសរីរាង្គយើងរយៈពេលពី៤ទៅ១៤ថ្ងៃ ជួនរហូតដល់៤៥ថ្ងៃ ទើបចេញជារោគសញ្ញាជំងឺ។ អាការៈសញ្ញារោគNipahចំបងគេអាចជាការក្តៅខ្លួនខ្លាំង ក្អួត ប្រកាច់ និងការរលាកផ្លូវដង្ហើម។ ក្នុងករណីធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំង Nipahអាចនាំឱ្យខួរក្បាលរលាកស្លាប់ភ្លាម ឬធ្វើសន្លប់លែងដឹងខ្លួន។ ការសិក្សាអាមេរិកបារាំងអង់គ្លេស លើអ្នកមានជំងឺNipahបានបង្ហាញឱ្យឃើញថា មនុស្សពេញវ័យវិជ្ជមានNipah ហើយមានរោគសញ្ញារលាកផ្លូវដង្ហើមមានកំរិតចម្លងខ្ពស់ ទៅមនុស្សធំផ្សេងទៀតនៅជុំវិញខ្លួន។បើតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក អត្រាមរណៈនៃអ្នកឆ្លងមេរោគNipah មានកំរិតប្រមាណពី៤០ទៅ៧៥% ហើយមកទល់ថ្ងៃនេះ ពុំទាន់មានទេថ្នាំព្យាបាល និងថ្នាំបង្ការជំងឺNipah។ អ្នកស្រាវជ្រាវនៅមិនទាន់យល់ច្បាស់អំពីការចម្លងមេរោគNipahនៅឡើយទេ។ គេត្រូវការសិក្សាស៊ីជម្រៅច្រើនទៀត។Nipahធ្លាប់ជាជំងឺរាតត្បាតខ្លាំង?ជំងឺរាតត្បាតNipahទីមួយ បានសម្លាប់ជីវិតមនុស្សអស់ជាង១០០នាក់ នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងដើម្បីបិទខ្ទប់ការរាតត្បាតនៃវីរ៉ុស ឱ្យអាជ្ញាធរចាត់វិធានការសម្លាប់សត្វជ្រូក អស់ជាច្រើនលានក្បាល។ សិង្ហបុរីប្រទេសជិតខាងម៉ាឡេស៊ី ក៏រងការរាតត្បាតឆ្លងពីម៉ាឡេស៊ីដែរ នៅពេលនោះ ដោយមានពលរដ្ឋឆ្លងនិងកើតជំងឺNipahចំនួន១១នាក់ និងម្នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ ពួកគេសុទ្ធសឹងជាអ្នកធ្វើការនៅកន្លែងកាប់ជ្រូកដែលនាំចូលមកពីម៉ាឡេស៊ី។ តាំងពីពេលនោះមក ជំងឺNipahមានលេចឡើងតែនៅក្នុងប្រទេសបង់ក្លាដែសនិងឥណ្ឌា។ ប្រទេសបានឆ្លងកាត់ជំងឺរាតត្បាតNipahជាលើកទីមួយនៅឆ្នាំ២០០១។ ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយមកនេះ បង់ក្លាដែសរងគ្រោះNipahខ្លាំងជាង ដោយមានមនុស្សស្លាប់ព្រោះNipah អស់ជាង១០០នាក់ គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០១មក។Nipahក្នុងទម្រង់ជាជំងឺរាតត្បាត បានផ្ទុះឡើងពីរលើកនៅឥណ្ឌា និងបានឆក់យកជីវិតមនុស្សអស់ជាង៥០នាក់ ក្នុងនោះ១៧នាក់នៅរដ្ឋការ៉ាឡា ទម្រាំអាជ្ញាធរទប់ស្កាត់បាន។ កាលពីខែមុន រដ្ឋកេរ៉ាឡា ដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេស Nipahបានលេចឡើងជាថ្មី ដោយមានស្លាប់ពីរនាក់។ នេះជារលកចម្លងNipahលើកទីបួនហើយសម្រាប់រដ្ឋកេរ៉ាឡា គិតចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨មក។ហេតុអ្វីការចម្លងវីរ៉ុសពីសត្វទៅមនុស្ស មានការកើនឡើង?កូវីដ១៩មិនទាន់ទៅផុតផង Nipahបានមកដល់ទៀត តើនឹងមានជំងឺប្លែកៗច្រើនលេចឡើងប៉ុន្មានមុខទៀត នៅថ្ងៃអនាគត? ហេតុអ្វីមេរោគរបស់សត្វស្រាប់តែអាចចម្លងមកមនុស្សបានកាន់តែច្រើនឡើងៗយ៉ាងដូច្នេះ? Zoonoses លេចឡើងតាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ប៉ុន្តែជំងឺសត្វឆ្លងអាចមកមនុស្ស បានកើនឡើងខ្លាំងនារយៈពេល២០ទៅ៣០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ វឌ្ឍនភាពនៃការធ្វើដំណើរឆ្លងស្រុក ឆ្លងទ្វីប ជាកត្តានាំឱ្យមានការរីករាលដាលចម្លងយ៉ាងលឿនរហ័ស។ ការពង្រីកផ្ទៃដីរស់នៅ ការវាតទី រុករុលភពផែនដី ... ទង្វើរបស់មនុស្សទាំងអស់នេះមានចំណែកបំផ្លាញប្រព័ន្ធអេក្រូសាស្ត្រធំណាស់ និងជាការបង្កើនប្រូបាលីតេនៃការបំប្លែងខ្លួនរបស់វីរ៉ុស ដែលអាចចម្លងពីសត្វមកមនុស្ស។ នេះបើតាមការគូសបញ្ជាក់របស់អ្នកជំនាញ។កសិកម្មបែបឧស្សាហកម្មក៏បានបង្កើនហានិភ័យចម្លងរីករាលដាលរបស់មេរោគនិងភ្នាក់ងារចម្លងជំងឺរវាងសត្វនិងសត្វ។ ឯការកាប់ព្រៃឈើបានជំរុញឱ្យសត្វព្រៃ សត្វស្រុក និងមនុស្សបានជួបនិងមានទំនាក់ទំនងកាន់តែច្រើនជាងមុន។ ការរស់នៅកាន់តែច្របូកច្របល់ លាយលំគ្នាកាន់តែខ្លាំង ការចម្លងមេរោគពីប្រភេទសត្វមួយទៅសត្វ ឬពីមនុស្សទៅសត្វ ពីសត្វមកមនុស្សក៏កាន់តែងាយ និងបាតុភូតដែលសម្រួលឱ្យងាយលេចឡើងនូវជំងឺថ្មី ប្លែកមានសក្តានុពលឆ្លងនិងរាតត្បាតមកមនុស្សកាន់តែខ្លាំងដែរ។ជាចុងក្រោយ គឺការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ មិនខុសពីមនុស្ស ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានរុញច្រានសត្វជាច្រើនឱ្យរត់គេចពីទ្រនំ គេចប្រព័ន្ធអេក្រូសាស្ត្រចាស់របស់ខ្លួនទៅរកទឹកដីថ្មីដែលអនុគ្រោះនិងងាយស្រួលរស់ជាងមុន។ នេះបើតាមការសិក្សាមួយចេញផ្សាយកាលពីឆ្នាំ២០២២។ បើការប៉ាន់ស្មានចុះផ្សាយក្នុងទំព័រទស្សនាវដ្តីវិទ្យាសាស្ត្រឆ្នាំ២០១៨ មានវីរ៉ុសនៅលើសត្វចិញ្ចឹមកូនដោយទឹកដោះនិងសត្វស្លាបប្រមាណជាង១,៧លាន ដែលមនុស្សមិនស្គាល់ ក្នុងនោះពី៥៤០០០០ទៅ៨៥០០០០ទំនងជាមានសមត្ថភាពឆ្លងមកមនុស្ស៕
មហារីកកស្បូន៖ ក្មេងប្រុសជំទង់ក៏គួរចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងមេរោគHPVដែរហេតុអ្វីក្មេងប្រុសត្រូវចាក់ថ្នាំបង្ការដែរ បើពួកគេគ្មានសីររាង្គស្បូនផងនោះ ?! វ៉ាក់សាំងប្រឆាំងនឹងមេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសភ្នាក់ងារបង្កជំងឺមហារីកកស្បូនដ៏ចម្បងមួយ មិនមែនផលិតឡើងសម្រាប់តែចាក់លើក្មេងជំទង់ភេទស្រីទេ ដូចការគិតពីមុនទេ។ ដើម្បីអាចការពារខ្លួនពីជំងឺមហារីកផ្សេងៗ និងសង្ឃឹមលុបបំបាត់ទាំងស្រុងជំងឺមហារីកកស្បូន ក្មេងប្រុសក៏មានកាតព្វកិច្ចចាំបាច់ត្រូវចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងនឹងមេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសដែរ។ តើមេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុស ឬHPV អាចបង្កជំងឺអ្វីខ្លះ? តើក្មេងប្រុសនិងក្មេងស្រីត្រូវចាក់ថ្នាំបង្ការនេះនៅពេលណា? នៅប្រទេសបារាំង អាជ្ញាធរបានផ្តល់អនុសាសន៍តាំងពីឆ្នាំ២០០៧មក ឱ្យក្មេងស្រីជំទង់អាយុ១១ទៅ១៤ឆ្នាំ (មិនទាន់មានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទ) ចាក់វ៉ាក់សាំងប្រឆាំងមេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុស HPV និងសម្រាប់ក្មេងប្រុសវ័យជំទង់ដូចគ្នា ចាប់ពីឆ្នាំ២០២១មក។ក្នុងមួយឆ្នាំៗ មេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុស ជាដើមហេតុនាំឱ្យមានអ្នកជំងឺមហារីកថ្មីចំនួន៦ពាន់ករណីថ្មី ភាគច្រើនជាមហារីកកស្បូន ដោយសម្លាប់ជីវិតអស់១១០០នាក់ នៅបារាំង និងបុរសកើតមហារីកប្រមាណ៦៩៤០០នាក់ ក្នុងកំរិតពិភពលោក នៅឆ្នាំ២០១៨។ នេះបើតាមមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវជំងឺមហារីកអន្តរជាតិ។តើប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសជាមេរោគអ្វី?Human papillomavirus ឬហៅកាត់ថា HPV ពពួកមេរោគបង្កជំងឺឆ្លងតាមផ្លូវភេទដែលរីករាលដាលខ្លាំងជាងគេ ជាចង្កោមគ្រួសារវីរ៉ុសដែលមានសមត្ថភាពចម្លងលើកោសិកាស្បែក និង/ឬលើភ្នាស។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រវេជ្ជសាស្ត្រ សម្គាល់ឃើញវីរ៉ុសនេះមានប្រមាណជិត២០០ប្រភេទ។សែនមហាឆ្លង វីរ៉ុសអាចចម្លងតាមការប៉ះពាល់គ្នា និងជាញឹកញយបំផុត តាមរយៈការរួមរក្ស។ មានស្ត្រីបុរសច្រើនខ្លាំងណាស់ (រហូតដល់ប្រមាណ៨០%) ដែលប្រឈមនឹងការឆ្លងវីរ៉ុសនេះ យ៉ាងហោចណាស់ក៏ម្តងដែរ ក្នុងមួយជីវិតពេលមានសកម្មភ្លាមផ្លូវភេទ។ ស្រោមអនាម័យដែលជាមធ្យោបាយការពារជំងឺកាមរោគជាច្រើនដ៏ប្រពៃបំផុតនោះ ក៏មិនអាចធានាការពារការចម្លងមេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសបានយ៉ាងប្រាកដដែរ ព្រោះក្រុមមេរោគនេះអាចឆ្លងជារឿយៗដែរតាមដៃនិងតាមមាត់។ វីរ៉ុសHPV អាចឆ្លងនៅគ្រប់កន្លែង មិនមែនតែនៅត្រង់ប្រដាប់បន្តពូជទេ។ឆ្លងប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសនឹងបង្កឱ្យមានជំងឺមហារីកជាស្វ័យប្រវត្តិ?ឆ្លងHPVចូលក្នុងខ្លួន មិនប្រាកដថាសុទ្ធតែនឹងអាចមានជំងឺមហារីកនៅថ្ងៃមុខទេ។ មិនផ្តល់រោគសញ្ញា មេរោគHPVភាគច្រើន អាចជាទៅវិញដោយឯងៗ នៅរវាង៦ទៅ១៨ខែក្រោយការឆ្លង។ ក្នុងករណីនេះ អ្នកផ្ទុកមេរោគ គ្មានប្រឈមនឹងហានិភ័យកើតជំងឺមហារីកទេ។ មានតែការបង្ករោគរ៉ាំរ៉ៃ នៃប្រភេទវីរ៉ុសHPVខ្លះទេដែលអាចនាំដល់ជំងឺមហារីក។ នៅក្នុងចង្កោមវីរ៉ុសនេះ មាន១២ប្រភេទអាចសំងំត្រាំត្រែងក្នុងសរីរាង្គកាយ និងបង្កឱ្យមានដុំសាច់ងាយក្លាយជាជំងឺមហារីកបាន នៅថ្ងៃអនាគត។ការឆ្លងវីរ៉ុសHPVញយៗនិងរ៉ាំរ៉ៃ ធ្វើឱ្យកកើតជាដុំដំបៅងាយក្លាយទៅជាជំងឺមហារីក ដែលហៅតាមបែបបច្ចេកទេសវេជ្ជសាស្ត្រថា CIN (Néoplasie Intra-épithéliale)។ នេះមិនទាន់ហៅថាមហារីកទេ។ ក្នុងដំណាក់កាលនេះ ទោះលេចទៅជាដុំសាច់បែបមហារីកក៏ដោយ ក៏ សរីរាង្គកាយមនុស្សនៅតែងអាចកម្ចាត់មេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសបានដែរ។បើគ្មានការព្យាបាល CIN អាចវិវឌ្ឍទៅជាមហារីកកស្បូន។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគ្រូពេទ្យជំនាញនិងអាជ្ញាធរសុខាភិបាលតែងណែនាំឱ្យស្ត្រីក្នុងវ័យ២៥-៦៥ឆ្នាំ អញ្ជើញទៅធ្វើតេស្តពិនិត្យស្បូនរកមើលរោគមហារីក ជាងរាល់បីឆ្នាំម្តង បើគ្មានសញ្ញាសង្ស័យ។ ការវិវឌ្ឍទៅជំងឺមហារីក មានដំណើរយឺតខ្លាំងណាស់។ ការតាមដានសុខភាពស្បូនដោយទៀងទាត់អាចបញ្ចៀសមិនឱ្យមេរោគរាលដាលទៅជាមហារីកបានទាន់ពេលវេលា។ថ្វីបើស្ត្រីងាយរងគ្រោះនឹងមេរោគHPVខ្លាំងជាងគេមែន ប៉ុន្តែបុរសក៏មិនរួចខ្លួនដែរ។ ជិតមួយភាគបីនៃបុរស (៣១%) ទំនងជាមានផ្ទុកប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសHPV មួយឬច្រើនប្រភេទនៅក្នុងខ្លួន និងម្នាក់ក្នុងចំណោម៥នាក់ ឆ្លងប្រភេទប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសដែលមានហានិភ័យមហារីកខ្ពស់។ នេះបើតាមការសិក្សាចំនួន៦៥ នៅរវាងពីឆ្នាំ១៩៩៥-២០២២។នៅលើខ្លួនស្ត្រី ជំងឺមហារីកកស្បូន ស្ទើរទាំងស្រុង (៩៩%) បង្កឡើងដោយមេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុស។ តែHPV ក៏ជាភ្នាក់ងារនាំឱ្យមានជំងឺមហារីកផ្សេងៗទៀត លើមនុស្សទូទៅ ដូចជា មហារីកទ្វារធំ មហារីកនៅប្រព័ន្ធប្រចុះមាត់បំពង់ក អាមីដាល អណ្តាត ទ្វារមាស ឬលិង្គ។ វីរ៉ុសHPVមានបង្កប់ហានិភ័យមហារីក អាចសំងំរីកលូតលាស់បង្កើតដុំសាច់ រួចក្លាយជាដុំមហារីក ដោយប្រើរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ឬដល់រាប់សិបឆ្នាំក្រោយការឆ្លងឯណោះ។តើគេអាចការពារកុំឱ្យឆ្លងប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុសបានដែរឬទេ?ពាក្យស្លោក “ការពារប្រសើរជាងព្យាបាល” មានតម្លៃជានិច្ច។ គ្មានការព្យាបាលណាប្រសើរជាងការពារទេ។ ហើយការការពារដ៏ប្រពៃជាងគេបំផុតប្រឆាំងនឹងមេរោគកំណាចប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុស គ្មានអ្វីក្រៅអំពីការចាក់ថ្នាំបង្ការ មុនពេលមានការចម្លងមេរោគ ឡើយ។បើតាមអ្នកជំនាញ ថ្នាំបង្ការមានប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់មែនទែន ប្រសិនបើចាក់បានតាំងពីពុំធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទសោះ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាអាជ្ញាធរណែនាំឱ្យពលរដ្ឋនាំកូនទាំងស្រីទាំងប្រុស ទៅចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងHPV ជាទូទៅ ចាប់ពីអាយុ១១ឆ្នាំឡើងទៅ និងអាចយឺតយ៉ាវរហូតដល់អាយុ១៩ឆ្នាំ ឬត្រឹម២៦ឆ្នាំសម្រាប់បុរសដែលស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា។គ្មានសរីរាង្គស្បូនមែន តែការផ្តល់ថ្នាំបង្ការដល់ក្មេងប្រុសមានសារៈប្រយោជន៍ខ្លាំងណាស់។ ទីមួយ ថ្នាំបង្ការបំពេញកិច្ចការពារដោយផ្ទាល់ មិនឱ្យមានជំងឺមហារីក និងជំងឺឬសកមកើតនៅលើប្រដាប់ភេទ និងតំបន់ជុំវិញប្រដាប់បន្តពូជ។ ប្រសិទ្ធភាពនៃថ្នាំបង្ការប្រឆាំងHPV មានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់លាស់។ ផលប្រយោជន៍ទីពីរ គឺថ្នាំបង្ការផ្តល់ការពារមិនឱ្យធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺមហារីកលើប្រព័ន្ធច្រមុះមាត់បំពង់ក ដែលតែងកើតឡើងជាញឹកញាប់លើមនុស្សប្រុស ដោយហេតុមានផ្ទុកមេរោគប៉ាពីឡូម៉ាវីរ៉ុស។ គុណប្រយោជន៍ចុងក្រោយនិងទីបី គឺវ៉ាក់សាំងជាអាវុធការពារនិងកាត់បន្ថយការចម្លងមេរោគ។ ក្មេងប្រុស ជាអនាគតដៃគូស្នេហា ជាអនាគតស្វាមី ដូច្នេះក្មេងប្រុសក៏ត្រូវតែចាក់ថ្នាំបង្ការដើម្បីជួយកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការចម្លងវីរ៉ុស។ ក្មេងប្រុសមានផ្ទុកHPV នឹងទៅចម្លងក្មេងស្រី ហើយស្រីនៅជាមួយប្រុស ប្រុសនៅជាមួយស្រី ប្រុសឆ្លងពីប្រុសដូចគ្នា ហើយក៏មានស្រីឆ្លងពីស្រីដូចគ្នា មេរោគនឹងធ្វើចរាចរណ៍វិលទៅវិលមក។ ដល់ពេលមួយ បើយើងចង់បញ្ឈប់សកម្មភាពចម្លងរបស់មេរោគ គឺមានតែទៅចាក់ថ្នាំបង្ការគ្រប់គ្នា។អូស្ត្រាលី អាមេរិក បានបើកយុទ្ធនាការចាក់ថ្នាំបង្ការលើក្មេងស្រីជំទង់តាំងពីឆ្នាំ២០០៧ និង២០១១-២០១៣សម្រាប់ក្មេងប្រុសជំទង់។ ជាលទ្ធផល វីរ៉ុសHPV បាត់ខ្លួនស្ទើរលែងមានការចម្លងសោះ ករណីលេចដុំសាច់អាចក្លាយជាមហារីកក៏រលុបបាត់ស្ទើរទាំងស្រុងដែរ។ បើតាមទិន្នន័យដំបូងរបស់ប្រទេសស៊ុយអែត ស្តីពីសុខភាពក្មេងអាយុ១០ឆ្នាំដល់៣០ឆ្នាំចំនួន១លាន៦សែននៅ ក្នុងអំឡុងពេលពីឆ្នាំ២០០៦ដល់ឆ្នាំ២០១៧ ចេញផ្សាយនៅឆ្នាំ២០២០ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា អត្រាហានិភ័យមានជំងឺមហារីកកំណាចលើស្ត្រីបានចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងHPVមុនអាយុ១៧ឆ្នាំ បានធ្លាក់ចុះអស់៨៨%។ ការសិក្សាក្រោយមកទៀតនៅអង់គ្លេស បានរកឃើញថា ជំងឺមហារីកកស្បូនបានធ្លាក់ចុះជាគំហុក ស្ទើរគ្មានម្នាក់សោះ តាំងពីប្រទេសមានកម្មវិធីចាក់ថ្នាំបង្ការប្រឆាំងHPVនៅឆ្នាំ២០០០មក។ប៉ុន្តែថ្នាំបង្ការមិនអាចរារាំងមិនឱ្យកើតជំងឺមហារីកបានទាំងស្រុងទេ។ សម្រាប់ជំងឺមហារីកកស្បូន ការធ្វើតេស្តវិភាគរកមើលមេរោគមហារីកនៅតែចាំបាច់ជានិច្ច៕
តាំងពីខែឧសភា២០២៣មក អង្គការសុខភាពពិភពលោកលែងចាត់ទុកជំងឺរាតត្បាតកូវីដជាការគំរាមកំហែងសុខភាពសាធារណៈពិភពលោកទៀតហើយ ប៉ុន្តែជំងឺកូវីដនៅតែបន្តចម្លង ក្នុងប្រទេសនិងបន្តបំប្លែងខ្លួន មានលេចទម្រង់ថ្មីជារហូត។ បន្ទាប់ពី ដែលតា អូមីក្រុង ដែលបានចម្លងផ្អើលពិភពលោក អេរីស និងពីរូឡា ជាមេរោគកូវីដបំប្លែងខ្លួនថ្មីៗ យ៉ាងហោចពីរទៀតដែលកំពុងស្ថិតក្រោមការតាមដានពិសេសរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក។ តើមេរោគបំប្លែងថ្មីទាំងនេះ គួរឱ្យខ្លាចរអារយ៉ាងណា? លែងជាករណីបន្ទាន់សកលមែន លែងសូវមានព័ត៌មាននិយាយអំពីកូវីដមែន តែកូវីដមិនបានទៅណាឆ្ងាយទេ។ កូវីដនៅតែបន្តចម្លង និងបំប្លែងខ្លួន។ អង្គការសុខភាពពិភពលោក ក៏ដូចជាអាជ្ញាធរប្រទេសមួយចំនួន មានជាអាទិ៍អាមេរិកឬបារាំង បន្តតានដានសកម្មភាពវិវឌ្ឍន៍របស់កូវីដ យ៉ាងស្អិតជានិច្ច។ តាំងពីប៉ុន្មានសប្តាហ៍មកនេះ ករណីឆ្លងកូវីដ១៩ បានស្ទុះកើនឡើងជាថ្មី ដោយហេតុតែមេរោគកូវីដបំប្លែងខ្លួនថ្មីឈ្មោះអេរីស។ ៣៥%នៃអ្នកជំងឺកូវីដមានផ្ទុកមេរោគបំប្លែងអេរីស។ បន្ថែមពីលើអេរីស មានលេចការគំរាមកំហែងនៃមេរោគបំប្លែងថ្មីមួយទៀត។ បន្ទាប់ពីធ្វើដំណើរឆ្លងក្នុងជាង១៥ប្រទេស ពីអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ដល់ដាណឺម៉ាក កាត់តាមអ៊ីស្រាអែល ស្វីស អង់គ្លេស ឬអេស្ប៉ាញ ពីរ៉ូឡា បានមកដល់ប្រទេសបារាំង ជាមួយកំរិតបំប្លែងខ្លួនគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ។កូវីដបំប្លែងខ្លួនថ្មីនឹងបង្កឱ្យមានរលកចម្លងថ្មី?ជាសមាជិកថ្មីក្នុងចង្កោមគ្រួសារអូមីក្រុង ពីរ៉ូឡា ឬBA.2.86បានបំប្លែងខ្លួនខ្លាំង ដោយប្តូរទម្រង់គួរឱ្យកត់សម្គាល់ជាង៤០ដង មានន័យថាវាមានសមត្ថភាពវិវឌ្ឍប្តូរផ្លាស់ខ្លាំងនិងអាចចម្លងរីករាលដាលយ៉ាងងាយណាស់។ ទម្រង់បំប្លែងខ្លះអាចមានឥទ្ធិពលលើប្រព័ន្ធការពារសរីរាង្គកាយមនុស្សផង។នៅក្នុងការបំប្លែងខ្លួនរបស់វីរុស អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រតាមដានជាពិសេសការបំប្លែងខ្លួនពីរយ៉ាងនៅលើប្រូតេអ៊ីនSpike ដែលដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការចម្លងមេរោគនិងក្នុងការការពារសរីរាង្គកាយ។ ជាការបំប្លែងទម្រង់ដែលមាននៅលើមេរោគដើមនៅវ៉ូហាន និងដែលប្រហាក់ប្រហែលនឹងមេរោគបំប្លែងខ្លួនដែលតា។ហេតុដូច្នេះហើយបានជាបានអង្គការសុខភាពពិភពលោកចាត់ពីរ៉ូឡាចូលក្នុងចង្កោមមេរោគត្រូវតាមដានជាពិសេស ព្រោះវាបានបំប្លែងខ្លួនលើសពី៣០ដង ដោយអាចនឹងធ្វើឱ្យចំនួនអ្នកឆ្លងហក់ឡើងខ្លាំងដល់កំពូលជាថ្មី។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងដូច្នេះក្តី ក៏គ្មាននរណាទាញឬស្រែកអាសន្នថាពីរ៉ូឡាជាមេរោគបំប្លែងខ្លួនថ្មីដ៏គ្រោះថ្នាក់នៅឡើយទេ។ គេមិនរំពឹងថានឹងមានអ្នកជំងឺធ្លាក់ខ្លួនឈឺក្នុងស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរ និងស្លាប់ច្រើន ដូចរលកចម្លងដោយមេរោគបំប្លែងខ្លួនដែលតាឬអូមីក្រុងទេ។តើត្រូវវិលទៅប្រកាន់ក្បួនអនាម័យប្រឆាំងកូវីដឡើងវិញ?ទម្លាប់ល្អគួរតែរក្សាឱ្យបានល្អ យ៉ាងណាមិញ ក្បួនអនាម័យជាប្រចាំថ្ងៃតាំងពីបីឆ្នាំមកនេះ គួរតែបន្តប្រកាន់ឱ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន។ អាជ្ញាធរសុខាភិបាលបារាំងបានផុ្តល់អនុសាសន៍ និងណែនាំឱ្យបន្តពាក់ម៉ាស់ នៅតាមទីកន្លែងបិទជិត នៅក្នុងពេលធ្វើដំណើរតាមមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូនសាធារណៈ ឬនៅទីតាមការប្រមូលផ្តុំមនុស្សច្រើន។សូមឧស្សាហ៍លាងសម្អាតដៃ ឱ្យញឹកញាប់។ កំរិតការប៉ះពាល់ជាមួយមនុស្សមានសុខភាពទន់ខ្សោយ ចាស់ជរា មានជំងឺ ឬក្មេងតូចៗ។ ឧស្សាហ៍បើកទ្វារបង្អួចផ្ទះ បន្ទប់ស្នាក់នៅបន្ទប់ដេក ឱ្យខ្យល់ចេញចូល ជាច្រើនដងក្នុងមួយថ្ងៃ។ដើម្បីកំរិតហានិភ័យចម្លងវីរ៉ុស ចាំបាច់ត្រូវតែបើកន្សែងក្រដាស តែម្តងហើយគ្រវាត់ចោលក្នុងធុងសំរាមបិទជិត ក្រោយពេលជូតមាត់។ ខ្ទប់មាត់ច្រមុះពេលកណ្តាស់ និងក្អក ក្នុងកែងដៃ។ល។តើត្រូវធ្វើយ៉ាងណានៅពេលមានរោគសញ្ញា?ប្រសិនមានរោគសញ្ញាជំងឺ គួរឱ្យសង្ស័យថាជាកូវីដ សូមប្រកាន់កាយវិការអនាម័យរារាំងកុំឱ្យមានការចម្លងទៅអ្នកជុំវិញខ្លួន។ ហើយរួសរាន់ទៅធ្វើតេស្តរកមើលឱ្យប្រាកដចិត្តថាពិតជាឆ្លងកូវីដ១៩។ ក្នុងករណីមានបញ្ហាផ្លូវដង្ហើម ពិបាកដកដង្ហើម ហាក់ដូចជាថប់ខ្យល់ ដងដង្ហើមមិនដល់គ្នា ដោយគ្រាន់តែបញ្ចេញកម្លាំងឬប្រឹងនិយាយ សូមប្រញាប់ប្រញាល់ទៅមន្ទីរពេទ្យ។តើគួរចាក់ថ្នាំបង្ការកូវីដទៀតដែរឬទេ?ដើម្បីការពារខ្លួនក្នុងរដូវរងារ គ្មានអ្វីប្រសើរជាងការចាក់ថ្នាំបង្ការទេ។ ដូចសេចក្តីណែនាំ អង្គការសុខភាពពិភពលោកកាលពីខែមិថុនា ភ្នាក់ងារឱសថអឺរ៉ុប ទើបបានអនុម័តកាលពីថ្ងៃពុធទី ១កញ្ញា២០២៣ អនុញ្ញាតឱ្យក្រុមហ៊ុនPfizer BioNtech ធ្វើចរាចរណ៍ថ្នាំបង្ការកូវីដថ្មីសម្រាប់ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងក្រុមមេរោគកូវីដបំប្លែងខ្លួនថ្មី ដែលកំពុងសកម្ម នាពេលនេះ។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ អាជ្ញាធរអឺរ៉ុបបានថែមទាំងផ្តល់អនុសាសន៍ឱ្យរដ្ឋាភិបាននីមួយៗជំរុញការចាក់ថ្នាំបង្ការថ្មី ដែលមានប្រសិទ្ធភាពទប់ទល់នឹងពពួកមេរោគបំប្លែងក្នុងចង្កោមគ្រួសារមេរោគអូមីក្រុង។វ៉ាក់សាំងComirnaty Omicron អាចចាក់លើមនុស្សចាស់និងក្មេងចាប់ពីអាយុ៦ខែឡើងទៅ។ មនុស្សពេញវ័យនិងក្មេងអាយុលើសពី៥ឆ្នាំ ត្រូវការចាក់ថ្នាំបង្ការថ្មីតែមួយដូសតែប៉ុណ្ណោះ មិនថាគេមានប្រវត្តិចាក់វ៉ាក់សាំងកូវីដពីមុនយ៉ាងណាទេ។ ចំណែកក្មេងតូចខ្លាំង អាចទទួលវ៉ាក់សាំងពីមួយដូសទៅបីដូស ទៅតាមស្ថានភាពសុខភាពរបស់ទារក។ នេះបើតាមការលម្អិតរបស់ភ្នាក់ងារឱសថអឺរ៉ុបដដែល ដោយបញ្ជាក់ថា ផលរំខាននៃថ្នាំបង្ការកូវីដ មានតិចតូចនិងស្រាល ហើយក្នុងរយៈពេលខ្លីបំផុត។ ផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរជាករណីកម្រខ្លាំងណាស់។នៅក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃយុទ្ធនាការចាក់ថ្នាំបង្ការ មានថ្នាំបង្ការបីមុខដែលប្រជាពលរដ្ឋងាយរងគ្រោះអាចរកចាក់បាន តាមការណែនាំរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក គឺថ្នាំបង្ការរបស់ក្រុមហ៊ុនPfizer Moderna និង Navavax៕
ប្លាស្ទិក ខ្យល់ពុលគីមី ជីវសាស្ត្រ លេចជំងឺថ្មី ... សកម្មភាពរបស់មនុស្សបាននិងកំពុងបំផ្លាញប្រព័ន្ធអេកូសាស្ត្រ ជីវចម្រុះខ្លាំងណាស់ និង ធ្វើឱ្យអាកាសធាតុប្រែប្រួល។ ហើយសកម្មភាពនេះ កំពុងតែវាយបកមកលើសុខភាពរបស់មនុស្សវិញ។ តើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុជះឥទ្ធិពលយ៉ាងណាខ្លះ ដល់សុខភាព ? ក្រុមអ្នកជំនាញអន្តររដ្ឋាភិបាលស្តីពីអាកាសធាតុរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (Giec) បានទាញសញ្ញាអាសន្ន តាមរយៈរបាយការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ អំពីគ្រោះថ្នាក់នៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ ផ្ទាំងទឹកកករលាយ ទឹកមហាសមុទ្ទឡើងកម្ពស់ គំរាមត្របាក់តំបន់ឆ្នេរទំនាប ព្យុះភ្លៀងកំណាចលែងមានរដូវ ទឹកជំនន់កាន់តែធំ ភាពរាំងស្ងួតកាន់តែញឹកញយ សីតុណ្ហភាពឡើងក្តៅហួសហេតុ កំហែងជីវិតជីវចម្រុះឱ្យប្រឈមនឹងការផុតរលត់ ... ទាំងនេះជាផលវិបាកនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែលបើតាមអ្នកជំនាញបណ្តាលមកពីកំណើនឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ក្នុងបរិយាកាស បញ្ចេញដោយស្នាដៃមនុស្សតាមរយៈការប្រើចំហេះផូស៊ីល (ធ្យូងថ្ម ឧស្ម័ន ប្រេងកាត ...)។ការឡើងកម្តៅអាកាសធាតុនេះ បានធ្វើឱ្យបរិស្ថានប្រែប្រួល យ៉ាងខ្លាំង និងអាចជះឥទ្ធិពលធ្ងន់ធ្ងរនិងដោយផ្ទាល់លើសុខភាពរបស់មនុស្ស។ ហើយគឺតំបន់ដែលពុំសូវបានចូលរួមធ្វើឱ្យអាកាសធាតុប្រែប្រួល ដែលក្រុមមនុស្សរស់នៅក្នុងតំបន់នោះងាយរងគ្រោះនឹងជំងឺ លេចឡើងដោយការឡើងកម្តៅអាកាសធាតុ ហើយមានចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយអាកាសធាតុកើនឡើងលឿនខ្លាំង។ តំបន់មានហានិភ័យខ្ពស់ជាងគេគឺ តំបន់ទំនាបជុំវិញមហាសមុទ្ទប៉ាស៊ីហ្វិក មហាសមុទ្ទឥណ្ឌា និងតំបន់អាហ្វ្រិកសាហារ៉ា។ បើតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុជាភ្នាក់ងារសម្លាប់ជីវិតមនុស្សយ៉ាងហោច១៥ម៉ឺននាក់ ក្នុងមួយឆ្នាំៗ និងឡើងដល់ទ្វេដងនៅឆ្នាំ២០៣០។ តើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុប៉ះពាល់ដល់សុខភាពយ៉ាងណា ? អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត Lucile Sesé គ្រូពេទ្យជំនាញសួត នៅមន្ទីរពេទ្យAvicennes ជាយទីក្រុងប៉ារីស ៖ “ឥទ្ធិពលនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុចំពោះសុខភាពមានច្រើន។ យើងអាចរាប់ ជាឧទាហរណ៍ ទាក់ទងនឹងជំងឺផ្លូវដង្ហើម ការឡើងកម្តៅខ្លាំងនឹងធ្វើឱ្យអ្នកមានជំងឺផ្លូវដង្ហើមស្រាប់ត្រូវការទៅរកការព្យាបាលពីគ្រូពេទ្យកាន់តែញាប់ និងមានហានិភ័យមរណៈកាន់តែខ្ពស់ ដោយហេតុតែមានបញ្ហាសរសៃឈាម។ ទាក់ទងនឹងការឡើងកម្តៅខ្លាំងដែរ នៅពេលសីតុណ្ហភាពឡើងខ្ពស់ ភាពប្រឈមនឹងអូហ្សូនក៏កាន់តែខ្លាំង អ្នកមានជំងឺផ្លូវដង្ហើម ហឺត រលាកសួតរ៉ាំរ៉ៃ កាន់តែពិបាករកដង្ហើមថែមទៀត។ អាកាសធាតុប្រែប្រួល មេឃកាន់តែក្តៅ រដូវលែងទៀង រយៈពេលរុក្ខជាតិចេញផ្កា សាយលម្អង អូសបន្លាយ និងកាន់តែវែង មនុស្សងាយកើតអាល់ឡែកហ្ស៊ី កាន់តែច្រើន ជំងឺទាក់ទងនឹងអាល់ឡែកហ្ស៊ី កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ។ ឥលូវនេះ មានមនុស្សប្រមាណ ៣០% មានបញ្ហារលាកច្រមុះដោយអាល់ឡែកហ្ស៊ី តែថ្ងៃមុខនឹងចំនួនអ្នកជំងឺប្រភេទនឹងមានកើនច្រើនឡើងៗជារៀងរាល់ឆ្នាំ។”ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ខ្លាំងណាស់ លើសុខភាពទូទៅរបស់មនុស្ស តែនៅពេលគេនិយាយអំពីឥទ្ធិពលនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុចំពោះសុខភាព គេតែងភ្ជាប់ និងនឹកគិតឃើញភ្លាមស្ទើរជាស្វ័យប្រវត្តិដល់ បញ្ហាគុណភាពខ្យល់ក្នុងបរិយាកាស ដល់ផលវិបាកនៃខ្យល់ពុល។ អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត Sesé ៖ « សព្វថ្ងៃនេះ យើង- គ្រូពេទ្យផ្នែកសួត- យើងប្រឹងប្រែងពន្យល់អំពីបញ្ហាខ្យល់ពុល ប្រាប់ទៅអ្នកជំងឺ ជាញឹកញយ ដូចយើងបញ្ជៀបអំពីផលវិបាកនៃការជក់បារីដែរ ព្រោះយើងដឹងថា ខ្យល់ពុលជាអ្នកផ្តួចផ្តើមឱ្យលេចមានជំងឺខ្លះ មានជាអាទិ៍ជំងឺហឺតលើកុមារ មហារីកលើអ្នកមិនជក់បារី ... នេះជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង ដែលមានការសិក្សាបញ្ជាក់ត្រឹមត្រូវ។ បន្ទាប់មកទៀត ខ្យល់ពុលសម្រួល ឱ្យជំងឺកាន់តែឆាប់ធ្ងន់ធ្ងរ ដូចជាជំងឺក្រិនថ្លើម ហឺត រលាកទងសួត។ ដូច្នេះអ្នកជំងឺត្រូវស្វែងយល់អំពីព័ត៌មានទាក់ទងនឹងគុណភាពខ្យល់ និងឆាប់រួសរាន់រកជំនួយពីគ្រូពេទ្យនៅពេលឃើញមានរោគសញ្ញាចាប់ធ្លាក់ដុនដាប។ ហើយយើងក៏បង្រៀនអ្នកជំងឺឱ្យយល់ដឹងនិងប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះគុណភាពខ្យល់ក្នុងផ្ទះទៀត។”ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ជាដើមហេតុបង្កឱ្យលេចជំងឺថ្មីៗ ?ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ជំរុញឱ្យមានការប្រែប្រួលជាខ្សែបន្តបន្ទាប់គ្នា តាំងពីការលេចពូជសត្វរុក្ខជាតិថ្មី ទៅការប្តូរផ្លាស់ឥរិយាបថ ដែលនាំផលរំខាន ដោយមិនផ្ទាល់ដល់មនុស្សគ្រប់រូប។ ជាក់ស្តែងការឡើងកម្តៅអាកាសធាតុ អាចសម្រួលឱ្យមានលេចនិងការរីកសាយភាយពពួកមីក្រុប រុក្ខជាតិ និងសត្វ ចង្រៃ ដែលអាចជាប្រភពនាំឱ្យមានជំងឺអាឡែកហ្ស៊ី ជំងឺពុល ឬជំងឺឆ្លង។ អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត Sesé ៖ “ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ច្បាស់ណាស់ថាជាកត្តានាំជំងឺកាន់ងាយធ្ងន់ធ្ងរ តែវាក៏ជាកត្តាដើមហេតុនាំកើតមានជំងឺថ្មី។ គេដឹងថា ខ្យល់ពុលបានធ្វើឱ្យមានមនុស្សធ្លាក់ខ្លួនកើតអាល់ឡែកហ្ស៊ីកាន់តែច្រើន និងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ ហើយគេដឹងទៀតថា ខ្យល់ពុលអាចបង្កើនកម្លាំងវីរុស បង្កើនសមត្ថភាពចម្លងរបស់វីរុស។ ដូច្នេះ កត្តាបរិស្ថាន ខ្លះ ជាដើមហេតុនាំឱ្យលេចឡើងនូវជំងឺថ្មី។”ក្នុងបរិបទនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ជំងឺឆ្លងដែលមានភ្នាក់ងារចម្លងជាសត្វ កំពុងស្ថិតក្នុងការតាមដានជាពិសេស។ ពីមុនមក គេតែងទម្លាក់កំហុស ទៅលើការដឹកជញ្ជូន និងការធ្វើដំណើរ កាន់តែលឿនកាន់ច្រើន ថាជាដឹកជញ្ជូនភ្នាក់ងារចម្លងមេរោគ ឆ្លង ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ។ ប៉ុន្តែតាំងពីថ្មីៗនេះមក អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រក៏បានរាប់ឥទ្ធិពលនៃការប្រែប្រួលអាកាសធាតុថាជាភ្នាក់ងារចម្លងជំងឺបង្កឡើងដោយមេរោគ ដែរ ព្រោះការឡើងកម្តៅអាកាសធាតុ សម្រួលនិងពន្លឿនការលូតលាស់របស់ភ្នាក់ងារបង្កជំងឺ ឧទាហរណ៍សត្វមូសខ្លា ដែលជាភ្នាក់ងារបង្កជំងឺគ្រុនឈាម គ្រុនឈីក និងហ្ស៊ីកា។បើតាមអង្គការសុខភាពពិភពលោក ការឡើងកម្តៅអាកាសធាតុ ២ទៅ៣អង្សា នឹងបង្កើនអត្រាមនុស្សកើតជំងឺគ្រុនចាញ់៥% ហើយមនុស្សយ៉ាងហោច២ពាន់លាននាក់ត្រូវរស់ប្រឈមនឹងគ្រោះកើតជំងឺគ្រុនឈាម នៅឆ្នាំ២០៨០។ការឡើងកម្តៅខ្យល់បរិយាកាស ជះឥទ្ធិពលដោយផ្ទាល់ទៅលើសុខភាពមនុស្ស ដោយត្រូវប្រឈមនឹងជំងឺក្តៅខ្លួនញយៗ និងជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង ឬផ្លូវដង្ហើម ដែលអាចជំរុញឱ្យអត្រាមរណៈឡើងខ្ពស់លើសធម្មតា។ ការសិក្សារបស់អាជ្ញាធរសុខាភិបាលបារាំងទើបបានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ថ្មីមួយបញ្ជាក់អំពីកំណើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៃអត្រាមរណៈដោយហេតុអាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង៕