در قسمت چهاردهم به بررسی کتاب «علم، شبه‌علم،‌ و مسئلهٔ مرزبندی» نوشتهٔ دنیل باردُش و ادم تاماش توبوی پرداخته‌ایم.

‌

باردش و توبوی در این کتاب به «مسئلهٔ مرزبندی»، یعنی چگونگی یافتن تمایزهای مشخص بین علم و شبه‌علم، می‌پردازند. بحث کتاب با بررسی راه‌حل ابطال‌گراییِ کارل پوپر آغاز می‌شود که بر قابلیت رد شدن یک سیستم علمی توسط داده‌های تجربی تأکید دارد. اما این دیدگاه با انتقاداتی از سوی متفکرانی چون توماس کوهن و ایمره لاکاتوش مواجه شد. نویسندگان در ادامه نقد معروف لری لاودن را معرفی می‌کنند؛ این که جست‌وجوی یک معیار واحد، ضروری، و کافی برای مرزبندی تلاشی بیهوده است. این سخن لاودن بحث مرزبندی را مجدداً با ظهور رویکردهای چندمعیاری احیا کرد. در این رویکردها شبه‌علم را نه بر اساس یک معیار واحد، بلکه با در نظر گرفتن ابعاد تاریخی و تنوع عملکرد علمی تعریف می‌کنند. بخش‌های پایانی کتاب دربارهٔ «مسئلهٔ جدید مرزبندی» است که نقش ارزش‌ها در علم را بررسی کرده و به دنبال تمایز بین تأثیرات مشروع و نامشروع ارزش‌ها در کار علمی هستند. در نهایت، باردش و توبوی نتیجه می‌گیرند که با توجه به ماهیت تکاملی و چندوجهی کار علمی، باید از مرزبندی سفت و سخت و روش‌محور به سمت رویکرد نگرش‌محور تغییر جهت داد.

‌‌ ‌

---

مشخصات کتاب:

Bárdos, D., & Tuboly, A. T. (2025). Science, Pseudoscience, and the Demarcation Problem. Cambridge: Cambridge University Press.

---

تهیه‌شده توسط انجمن علمی دانشجویی زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی ‌

سردبیر: محمدسعید میری ‌

ویرایش و آماده‌سازی نهایی: الهه حق‌گو ‌

---

کانال تلگرام: ‌

@LAATU ‌

صفحه‌ی اینستاگرام: ‌

@ATULinguistics ‌

---

‌

Music by Anastasia Chubarova from Pixabay: https://pixabay.com/users/music_for_videos-26992513/