Tản văn：GỐC ĐA TRÊN QUÊ HƯƠNG

Nỗi niềm nhớ nhung của tôi bắt nguồn từ dòng suối trong vắt chảy từ sau ngọn núi, chảy qua gốc cây đa trên quê hương, từ những hòn đá cuội đủ màu, cho đến các chị em giặt giũ và gánh nước ven suối, lại còn những chú vịt đuổi nhau nô đùa cười cạc cạc cạc trên mặt nước; Tôi nhớ chiếc cầu đá trắng tinh dưới gốc cây đa, trên đầu cầu có dựng tấm bia khắc chữ, những con sư tử đá trên lan can cầu đã bị mọi người sờ đi mó lại đến nhẵn bóng. Dòng suối trong vắt lững lờ chảy đã làm trôi đi năm tháng tuổi thơ của tôi, chiếc cầu đá cổ đã khắc sâu vào trong tâm trí của tôi, những mẩu chuyện trong ký ức nhiều như những chiếc lá trên cây đa vậy...

Hai gốc đa đứng ở đầu cầu, một gốc ngay thẳng, còn một gốc lại mọc theo hình chữ S trông rất quái dị, những cành cây mọc ra tua tủa cứ vươn nghiêng ra phía dòng suối, đám trẻ chúng tôi gọi nó là gốc đa "lưng gù". Điều càng đặc biệt nữa là, giữa lòng thân cây gù của nó từng bị đốt cháy thành trống rỗng, tạo nên chiếc máng hình chữ nhật dài khoảng hơn mét, thế nhưng nó vẫn sống dai dẳng, vươn ra phía dòng suối, nó ngẩng cao đầu, những cành lá rậm rạp đâm thẳng lên bầu trời.

Thứ khiến tôi luôn nhớ quê nữa còn có chiếc ghế đá dài dưới gốc đa, đó là chiếc "Bảo tọa" và là chiếc "Giường mát " vào mùa hè của các nhà nông. Cứ vào lúc trưa hè, ánh nắng nóng bỏng của miền á nhiệt đới làm trong nhà nóng như bốc lửa, mặt đất như bốc khói, chỉ mỗi hai gốc đa cao to kia trông như chiếc ô khổng lồ xoè ra che cả vòm trời, nó toả xuống mặt đất một mảng bóng râm mát, chống lại cái nóng đến ghê người, đây là nơi để các nhà nông bị phơi nắng đen xạm đi trên nền đường làng lát đá phiến nóng bỏng đến đây thở phào nhẹ nhõm. Vào lúc hoàng hôn, sau một ngày làm lụng vất vả, mọi người lại đến đây ngả lưng lên những phiến đá đã được cọ sạch bằng nước suối, thưởng thức làn gió mát mẻ đêm hè, rồi lại kể cho nhau nghe những câu chuyện trong "Tam Quốc", trong "Thủy Hử", rồi từ những câu chuyện lạ đó đây lái sang chuyện đồng áng, gặt mùa ... khi hứng lên, còn có người đem cả Nhị đến kéo, có người phấn khởi liền cất cao những ca khúc đậm đà giai điệu hương đồng gió nội bằng chất giọng phóng khoáng, mọi người tìm kiếm niềm vui niềm an ủi để khuây khỏa những tháng ngày sống vất vả và khó nhọc.

Tôi nhớ da diết những đêm hè vui vẻ dưới gốc đa. Có người mang cả vỏ chăn đến trải xuống nền đá phiến dài rồi nằm lên đó; có người khênh cả tấm phản đến, một đầu phản gác lên ghế đá, đầu kia gối lên thành lan can cầu đá, rồi trải chiếu lên phản mà nằm. Tôi thích nằm chen với người lớn trên phản, rồi ngửa mặt nhìn lên bóng hình vòm lá cây đa, trong bầu không khí êm ả và có chút huyền bí này, mỉm cười chuyện trò với các chòm sao trên màn trời đêm bằng tâm hồn mình.

Quãng ngày xưa đó đã không bao giờ có thể trở lại được nữa. Tôi tỉnh dậy như vừa qua một giấc mộng, trên mình còn lưu lại một thoáng mát mẻ từ trên những chiếc lá đa chảy xuống; thế nhưng tôi quả thực đã biết rằng, thế là giấc chiêm bao đã thiếp đi mất hơn 30 năm rồi, mà tôi cũng đã xa rời quê hương những hơn ngàn vạn dặm rồi. Ôi, gốc đa già bên đầu cầu trên quê hương, mi đã trải qua biết bao mùa sương gió rồi nhỉ? Nghe nói gốc đa "lưng gù" đã bị sét đánh trúng trong một đợt bão mạnh, nó quằn quại rồi ngã gục xuống suối trong dòng nước lũ chảy xiết từ trên núi đổ xuống, nó đã ngã xuống mảnh đất quê hương thân yêu, nó đi hết dòng đời của mình. may mà gốc đa đứng thẳng kia bình an không đổ, nó vẫn đứng đó che chở cho bà con chòm xóm bằng vòm lá xanh xum xuê của mình.

"Bố ơi, bố ơi, bố làm thêm cho con mấy chiếc sáo lá đa nào". Không biết từ lúc nào, thằng con trai tôi ngắt ở đâu được một nắm lá đa, nó chìa ra trước mặt tôi, thế là tôi liền cuộn những chiếc lá đa lại thành ống nhỏ rồi thổi cho nó nghe. Tiếng sáo lá đa lúc trầm lúc bổng, lúc xa lúc gần, hoà quyện thành dòng hương sầu nồng nàn, lan tỏa ra vây xung quanh lấy tôi. Ôi, gốc đa trên quê hương thân yêu, ta đã lớn lên dưới vòm bóng râm che chở của mi, nếu như đa có cảm giác, đa có biết nỗi lòng nhớ mi của ta tại nơi đất khách quê người xa xôi hay không nhỉ? Nếu như mi có tư tưởng, mi cũng sẽ như người mẹ hiền vậy, liệu có nhớ đến tôi, một người con đang phiêu bạt phương trời xa xôi không nhỉ?