در ایران آمار رسمی سرطان متوقف مانده اما خودِ بیماری نه. سالانه بیش از ۱۶۰ هزارنفر به آن مبتلا می‌شوند. به گفته پزشکان اگر روند فعلی ادامه یابد تا سال ۲۰۴۰ میزان بروز سرطان در ایران بیش از ۲ برابر میانگین جهانی خواهد شد.اتاق‌های انتظار مراکز درمان سرطان در ایران همیشه شلوغ‌اند. بیمارانی که از شهرستان‌ها آمده‌اند، پرونده در دست، روی صندلی‌ها نشسته‌اند و منتظر نوبت‌اند. پزشکان می‌گویند بسیاری از آنها زمانی مراجعه می‌کنند که بیماری‌شان در مراحل پیشرفته قرار دارد. چرا؟ چون برنامه منسجم غربالگری در کشور وجود ندارد و انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها بیشتر به توان مالی بیماران بستگی دارد.

در همین حال، کمبود دارو، فرسودگی تجهیزات و مهاجرت نیروی متخصص، فشار را بر سیستم درمانی چند برابر کرده است.

همچنین در نبود سیستم دقیق ثبت داده‌ها، سرطان در ایران نه فقط یک بیماری، بلکه نشانه‌ای از بحرانی عمیق‌تر در نظام سلامت است. بحرانی که اکنون در هر بیمارستان، در چهره‌ خسته‌ پزشکان دیده می‌شود.

در واقع در ایران، آمار رسمی سرطان متوقف مانده اما خودِ بیماری نه. به گفته متخصصان، سالانه بیش از ۱۶۰ هزار نفر به انواع سرطان مبتلا می‌شوند و این رقم هر سال افزایش می‌یابد. بر اساس برآوردها، اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، تا سال ۲۰۴۰ میزان بروز سرطان در ایران بیش از دو برابر میانگین جهانی خواهد شد.

در ایران قانونی تحت عنوان "قانون ثبت و گزارش اجباری سرطان" در سال ۱۳۶۰ به صورت آزمایشی و بعد در سال ۱۳۶۳ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد.

چند سال بعد از تصویب این قانون در مجلس، اداره سرطان در وزارت بهداشت تشکیل شد، ارگانی که جسته و گریخته تا اواسط دهه ۷۰ فعالیت می‌کرد. در سال ۱۳۷۵ برنامه مدونی با هدف پیشگیری از سرطان، تشخیص زودرس و درمان بهنگام، ارائه مراقبت‌های تسکینی برای بیماران مبتلا به سرطان و همچنین ثبت موارد ابتلا به سرطان در این اداره تدوین شد.

بیشتر بخوانید: شیوع ویروس پاپیلوم انسانی در ایران در سایه انکار حکومت

از اوایل دهه ۸۰ نیز گزارش‌های سالانه موارد ابتلا به سرطان منتشر گردید ولی از یک جایی به بعد، این روند متوقف شد به طوری که به گفته کارشناسان، آمارهای فعلی موارد ابتلا به سرطان در ایران مربوط به حداقل ۴ سال پیش بوده و آمارهای کنونی بر اساس منابع بین‌المللی مانند سازمان جهانی بهداشت (WHO) است.

سرطان پستان، در صدر سرطان‌های شایع

«سرطان پستان دومین علت مرگ ناشی از سرطان در میان زنان و پنجمین علت مرگ ناشی از سرطان در کل جمعیت کشور به‌شمار می‌رود. پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد که بروز سرطان در ایران طی ۱۵ سال آینده حدود ۱.۵ برابر افزایش خواهد یافت.»

زهرا شیخی، معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی روز سه‌شنبه ۲۲ مهرماه با اشاره به این عبارات گفت: «استان‌های مرکزی کشور بیشترین میزان بروز را دارند؛ به‌طوری‌که نرخ بروز استاندارد سنی در برخی از این مناطق به حدود ۷۲ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر می‌رسد، در حالی‌که در استان‌های جنوب‌شرقی کشور، این عدد بین ۵ تا ۱۱ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر است.»

به گفته او، مطالعات متعدد نشان می‌دهد که بیشترین شیوع سرطان پستان در ایران در گروه سنی ۴۰ تا ۴۹ سال اتفاق می‌افتد و این مسئله زنگ خطری جدی برای سلامت زنان کشور است.

معاون پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی همچنین افزود که سرطان پستان دومین علت مرگ ناشی از سرطان در میان زنان و پنجمین علت مرگ ناشی از سرطان در کل جمعیت کشور به‌شمار رفته و پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد که بروز سرطان در ایران طی ۱۵ سال آینده حدود ۱.۵ برابر افزایش خواهد یافت.

بیشتر بخوانید: سرطان در ایران؛ سایه سنگین مافیای قدرتمند دارو بر سر بیماران

یک متخصص سرطان که نخواست نامش فاش شود، در گفتگو با دویچه وله فارسی سرطان تیروئید را از جمله دیگر سرطان‌های بسیار شایع در میان زنان جوان می‌داند. به گفته او، در مردان نیز سرطان معده بیشترین میزان بروز را دارد و سرطان‌های پروستات، کولورکتال، مثانه و ریه از دیگر سرطان‌های رایج هستند.

تاخیر در تشخیص، عامل مهم در مرگ و میر بیماران

به عقیده پزشکان، بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان زمانی مراجعه می‌کنند که بیماری در مراحل پیشرفته قرار دارد. در این میان برنامه منسجم غربالگری در کشور وجود ندارد و انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها بیشتر به توان مالی بیماران بستگی دارد.

به گفته متخصص سرطان‌شناسی، بخصوص در مورد بیمارانی که از شهرستان به کلان شهرها می‌روند، به دلیل عدم مراجعه به موقع و عدم دسترسی به امکانات بهداشتی در برخی استان‌ها، شاهد افزایش مرگ و میر ناشی از سرطان هستیم.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

این پزشک متخصص ادامه می‌دهد: «در بسیاری از شهرهای کوچک یک پزشک عمومی در یک کانتینر مشغول ویزیت بیماران است و دسترسی به ابزار تشخیصی به هیچ وجه وجود ندارد.»

به گفته او، برای سرطان پستان هیچ برنامه غربالگری کشوری مدونی نداریم و عمدتا ماموگرافی در مراکز استان‌ها و آنهم در بخش خصوصی انجام می‌شود. به این ترتیب، بیشتر افرادی که تحت غربالگری قرار می‌گیرند یعنی ۳۰ درصد جامعه، معمولا استطاعت مالی این کار را دارند. تست‌های پاپ‌اسمیر و اچ‌پی‌وی نیز همین وضعیت را دارند و تست‌های بسیار گران قیمتی هستند.

این در حالیست که به گفته متخصصان، برای سرطان کولورکتال هم برنامه رسمی و گسترده‌ای برای غربالگری وجود ندارد و در سرطان کولورکتال مشکل بزرگ این است که تشخیص در مراحل بسیار پیشرفته بیماری صورت می‌گیرد.

کمبود نیروی انسانی متخصص، عامل مهم تاخیر در تشخیص و افزایش مرگ و میر

در سال‌های اخیر، نظام سلامت ایران بیش از هر زمان دیگری تحت فشار قرار گرفته است. از یک‌سو رشد جمعیت، افزایش سن جامعه و تغییر الگوی بیماری‌ها، نیاز به خدمات درمانی را گسترش داده و از سوی دیگر، کمبود نیروی انسانی به‌ویژه در دو رکن اصلی درمان یعنی پزشکان و پرستاران، بخشی از ظرفیت پاسخگویی را از کار انداخته است.

بیشتر بخوانید: زنگ خطر برای نظام درمان در ایران؛ کمبود شدید پزشک و پرستار

در حال حاضر سرانه پرستار در ایران به ازای هر ۱۰ هزار نفر حدود ۱۷ نفر است. در حالیکه در جهان این رقم ۲۷.۴ پرستار به ازای هر ۱۰ هزار نفر است.



افزون بر این سرانه پزشک در ایران، ۱۶ به ازای هر ۱۰ هزار نفر است؛ رقمی که کمتر از ۲۰ پزشک در بسیاری از کشورها و بین ۳۰ تا ۵۰ پزشک در کشورهای پیشرفته است.

به گفته متخصص سرطان شناسی، افزایش موج مهاجرت بخصوص در میان کادر تخصصی درمان منجر به افزایش بار کاری باقی همکاران، فشار طاقت فرسا و حتی افزایش موارد خودکشی در میان کادر درمان شده است.

او می‌گوید: «به دلیل کمبود کادر تخصصی، همه پزشکان را دعوت به کار کرده‌اند اما چون پولی نمی‌دهند کسی رغبتی به کار اضافه ندارد و بسیاری از همکاران من بعد از اتمام شیفت مجبورند سراغ شغل دوم بروند.»

گرانی دارو، دست بسته پزشکان در انتخاب گزینه‌های درمانی

کمیاب یا نایاب شدن شماری از داروها در ایران طی چند سال گذشته بارها به مساله‌ای بحرانی تبدیل شده است و این معضل را از رنج بیماری برای بیماران سخت‌‌تر کرده است. اواخر مرداد سال ۱۴۰۳ آمارهای متفاوتی درباره افت تولید دارو در ایران منتشر شد.



سازمان غذا و دارو در آن زمان اعلام کرد که تولید دارو در کشور نسبت به دوره مشابه سال گذشته "تقریبا ۱۷ درصد" کاهش داشته است. اما پیش از آن، محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی مسعود پزشکیان، رییس دولت چهاردهم، از "افت ۳۰ درصدی دارو" در کشور خبر داده بود.

این معضل تا جایی پیش رفته که متخصصان را ناچار به انتخاب برخی روش‌های خاص برای درمان مبتلایان به سرطان کرده است.

به گفته متخصص سرطان‌شناسی، در حال حاضر پزشکان و جراحان حق انتخاب چندانی ندارند و‌ نمی‌توانند سراغ هر روش درمانی بروند. آنها باید ببینند بیمار به کدام دارو می‌تواند به راحتی دسترسی پیدا کند و بر اساس همان دارو پروتکل درمان را پیش ببرند. در واقع دست پزشکان برای ادامه روند درمان بسیار خالی است.

این پزشک متخصص افزود: «متاسفانه ما ناچاریم بسیاری از داروها را به دلیل نایاب و یا کمیاب بودن، از خط درمان حذف کنیم. بخصوص در مورد سرطان‌های پستان و کولورکتال. چنین محدودیتی باعث مرگ بسیاری از بیمارانی می‌شود که دوره درمان این نوع سرطان‌ها را طی می‌کنند.»

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

این متخصص سرطان‌شناسی با اشاره به این که بسیاری از بیماران به داروخانه هلال احمر مراجعه می‌کنند و دست خالی باز می‌گردند، ادامه داد: «حتی خیلی از داروها از سوی دولت، تاریخ مصرف گذشته به دست بیمار می‌‌رسند چون در گمرک باقی می‌مانند و ترخیص نمی‌شوند.»

او ضمن بیان این که در ۸۰ درصد موارد چیزی به اسم تحویل دارو به بیمار نداریم، گفت: «با وجود چنین شرایطی، بیمار ناچار است از مبادی غیر قانونی دارو را تهیه کند. دارو در این شرایط هیچ اطمینانی ندارد و هیچ مشخص نیست که چقدر کیفیت و یا حتی تاریخ مصرف دارد.»

به گفته کارشناسان، بیش از ۷۰ درصد بیماران سرطانی دچار چنین وضعیتی هستند و در حقیقت دارو در ایران به جای این که منجر به نجات جان بیماران شود، به کالایی در دست مافیا و ابزاری برای سودجویی تبدیل شده است.