سطح آب دریاها از سال ۱۹۰۰ تاکنون با سرعتی بی‌سابقه در چهار هزاره گذشته افزایش یافته است. اصلی‌ترین علت‌ها، گرمایش زمین و ذوب یخچال‌ها عنوان شده‌اند. این وضعیت هشداری برای شهرهای ساحلی جهان، از جمله در ایران، است.نتیجه تحقیقاتی درباره تغییرات سطح آب دریا در طول حدود ۱۲ هزار سال گذشته نشان می‌دهد که سطح آب دریاهای جهان از سال ۱۹۰۰ تا ۲۰۲۰ بسیار سریع‌تر از هر دوره دیگری در ۴۰۰۰ سال گذشته بالا رفته است.

بر اساس گزارش یک گروه پژوهشی به سرپرستی یوچنگ لین، از دانشگاه راتگرز در پیسکاتاوی (ایالت نیوجرسی آمریکا) که در نشریه علمی "نیچر" منتشر شده، افزایش کنونی سطح دریا عمدتاً به دو عامل بازمی‌گردد؛ نخست گرم‌تر شدن آب اقیانوس‌ها که به انبساط حرارتی آن می‌انجامد و دوم، ذوب شدن یخچال‌های کوهستانی و صفحات یخی گرینلند و قطب جنوب که باعث سرازیری بیشتر آب به اقیانوس‌ها می‌شود.

یوچنگ لین در بیانیه دانشگاهی خود توضیح می‌دهد: «یخچال‌های طبیعی سریع‌تر واکنش نشان می‌دهند، زیرا از صفحات یخی که اغلب وسعتی به اندازه یک قاره دارند، کوچکترند. در حال حاضر در گرینلند شاهد شتابی فزاینده هستیم.»

شتاب‌گیری افزایش سطح آب دریاها

بر اساس این مطالعه، پس از پایان آخرین دوره یخبندان، سطح آب دریاها بین ۱۱ هزار و ۷۰۰ سال تا حدود ۸ هزار و ۲۰۰ سال پیش، با شدتی ویژه و میانگین سالانه ۱۰٫۷ میلی‌متر، بالا رفته است.

حدود ۶۰۰۰ سال پیش این رقم به ۲٫۸ میلی‌متر در سال کاهش یافته و نزدیک به ۳۰۰۰ سال پیش، افزایش سالانه به تنها ۰٫۴ میلی‌متر رسیده و سپس باز هم کاهش پیدا کرده است.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

سطح آب دریا در ۴۰۰۰ سال گذشته نسبتاً ثابت و با نوسانات محدود باقی مانده، اما از قرن نوزدهم ورق برگشته است. در نیمه نخست قرن نوزدهم، افزایش سالانه تنها حدود ۰٫۱ میلی‌متر بوده، اما در نیمه دوم به ۰٫۷۶ میلی‌متر رسیده است.

دانشمندان میانگین افزایش سالانه بین ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ میلادی را ۱٫۵۱ میلی‌متر برآورد می‌کنند. تحقیقات دیگر نیز نشان می‌دهد که این روند پیوسته در این دوره شتاب گرفته است.

علل مختلف

برای این مطالعه، تیم پژوهشی هزاران داده از منابع گوناگون، از جمله صخره‌های مرجانی باستانی و جنگل‌های مانگرو را که همچون بایگانی طبیعی ارتفاع سطح گذشته دریاها عمل می‌کنند، بررسی کرده است.

این داده‌ها در نرم‌افزار مدل‌سازی‌ای که ساخته خود یوچنگ لین است، وارد شده‌اند. این نرم‌افزار قادر است علل مختلف بالا یا پایین رفتن سطح آب دریا را تشخیص دهد.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

برای مثال، فرورانش یک صفحه زمین‌ساختی زیر صفحه دیگر می‌تواند باعث بالا آمدن صفحه بالایی شود. از سوی دیگر، بسیاری از شهرهای ساحلی در نزدیکی مصب رودخانه‌ها قرار دارند؛ جایی که به دلیل فشار ناشی از ساختمان‌ها و جاده‌ها، زمین رسوبی فشرده شده و نشست می‌کند و باعث افزایش بیشتر سطح آب دریا می‌شود.

پژوهشگران این پدیده را با استفاده از نمونه‌هایی در سواحل جنوب شرقی چین نشان می‌دهند. طبق یافته‌های آنان، بخش‌هایی از شانگهای در قرن بیستم، نه فقط به دلیل فرونشست طبیعی خاک، بلکه به‌خاطر استخراج گسترده آب‌های زیرزمینی، بیش از یک متر نشست کرده است.

سایر شهرهای ساحلی، وضعیت بدتری داشته‌اند. مثلا جاکارتا، پایتخت پیشین اندونزی، آن‌قدر نشست کرده که بخش‌هایی از آن پایین‌تر از سطح دریا قرار دارد و به همین خاطر آب باید پیوسته از آنجا تخلیه شود.

پیامدهای احتمالی برای ایران

افزایش شتابان سطح آب دریاها می‌تواند پیامدهایی مستقیمی هم برای مناطق ساحلی ایران داشته باشد. خلیج فارس به دلیل کم‌عمق بودن، در برابر بالا آمدن آب بسیار حساس است و حتی افزایش اندک آن نیز می‌تواند به پیشروی آب شور به زمین‌های کشاورزی، فرونشست سریع‌تر زمین، تخریب زیستگاه‌های ساحلی منجر شود و تهدیدی احتمالی برای تأسیسات نفتی و بندری باشد.

در صورت تشدید گرمایش و تغییر الگوی بارش، در مناطق ساحلی دریای خزر نیز بالا آمدن سطح آب دریا و جابه‌جایی خط ساحلی می‌تواند زیرساخت‌های محل، شهرهای گردشگرپذیر و تالاب‌های ارزشمند را در معرض تهدید قرار دهد.

پژوهشگران تأکید می‌کنند که بدون سیاست‌های پیشگیرانه سازگار با اقلیم، توسعه کنترل‌نشده ساحل‌نشینی، و فقدان مدیریت آب‌های زیرزمینی و فرسایش خاک، شهرهای جنوبی و شمالی ایران نیز می‌توانند در دهه‌های آینده با مخاطراتی مشابه شانگهای و جاکارتا روبه‌رو شوند.