حاج علی اکبر خان قوام (قوام الملک اول) پسر حاج ابراهیم خان کلانتر صدراعظم لطفعلی خان زند و سپس آقامحمدخان قاجار، که در دوره فتحعلی‌شاه کلانتر شیراز بود در سفر دوم خود به بوشهر در 17 ربیع‌الثانی 1271 ه.ق از شهر شیراز به سمت بوشهر حرکت کرده و در طول مسیر، همه‌جا با استقبال گرم مردم روبرو شد و در این سفر به کارها و مشکلات آنها نیز رسیدگی کرد.

حاج علی اکبر خان در جمادی‌الثانی همان سال با بررسی وضع بوشهر متوجه می‌شود که آب‌انبار بزرگی در نزدیک برج دریایی در سمت جنوب غربی شهر سال‌ها به‌صورت مخروبه رها شده بنابراین بنّا و عمله می‌فرستد تا گل‌ولای انباشته در این آب‌انبار را بیرون آورده، زمین‌های اطراف آن را تسطیح کنند و دیواری در اطراف آن احداث نماید تا در هنگام بارندگی، آب زمین محصور به آب‌انبار هدایت شود، ضمناً زمین‌های دوره شهر هم به دستور وی صاف می‌کنند و نهری در آن کنده تا در آن آب باران جمع شده و به‌طرف آب‌انبار هدایت شود.

بر اساس گزارشی از روزنامه وقایع اتفاقیه، بانی اصلی آب‌انبار، قوام الملک شیرازی نبوده؛ بلکه قبلاً آب‌انبار بزرگی به‌صورت مخروبه در بوشهر وجود داشته است که قوام این آب‌انبار را مرمت و بازسازی کرده است.

آب‌انبار دارای 29 اتاق بوده و آب آشاميدنی 6 ماه مردم بوشهر را تأمين می‌كرده است.

عملیات تعمير و بازسازی آب‌انبار قوام بر اساس گزارش وقایع اتفاقیه در 26 شعبان 1271 ه.ق روبه‌اتمام بوده است؛ اما احتمالاً در سنه 1272 ه.ق مورد بهره‌برداری قرار گرفته و مردم بوشهر از آب ذخیره شده در آب‌انبار استفاده می‌کنند.

مرحوم سدید السلطنه كبابي در كتاب «پيرامون سرزمين‌هاي شمالي خلیج‌فارس و درياي عمان» هنگامي كه درباره چگونگي شيوع بیماری رشته (پيوك) و سابقه آن در بوشهر بحث مي‌نمايد از جمله مي‌نويسد: «اين مرض در سال 1272 ه.ق هم‌زمان با تصرف بوشهر توسط قواي انگليس در اين شهر بندري رواج يافت و بعيد نيست كه عامل اصلي رواج آن هندی‌ها بوده‌اند، كه در قشون انگليس خدمت مي‌كردند.

مؤلف در ادامه نوشتار خود می‌نويسد: «اين هجوم قواي انگليس مقارن است با ساخت آب‌انباری كه میرزاعلی‌اکبرخان قوام الملك در بوشهر بنا گذاشته است.»

حاج قوام الملک شیرازی در سال 1272 ه.ق برای بار سوم به‌منظور انتظام دشتستان و بندر بوشهر با 300 سرباز به این منطقه می‌آید. قوام در اوایل ماه رجب همان سال وارد بوشهر می‌شود و مورد استقبال میرزا حسنعلی خان دریابیگی حکمران بوشهر قرار می‌گیرد.

در این سفر قوام از آب‌انبار بازدید می‌کنند و طی قراردادی آب شرب مردم بندر بوشهر رو که به دلیل محدود بودن بارش باران نصف آب‌انبار پر شده و هنوز نصف دیگر باقی‌مانده، تأمین نماید. قوام طی اون قرارداد با عده‌ای قرار می‌گذارد که چهارده هزار بار آب از طریق حمل با چهارپایان از مناطق بهمنی بیاورند و در این آب‌انبار خالی کنند تا در تابستان برای مردم مشکلی نباشد. ضمناً قرارداد برای هر هزار بار هشت تومان مشخص می‌شود و به آنان پرداخت می‌گردد.

حاج سیاح که 22 سال بعد از سفر به بمبئي هند وارد بوشهر شده و مشاهدات خود را درباره آب‌انبار قوام بوشهر به تاريخ 14 رجب 1294 ه.ق مكتوب داشته چنين مي‌نويسد: «تمام آب بوشهر شور است و براي خوردن از يك فرسخي آب شيرين حمل مي‌كنند و آب‌انباری حاج میرزاعلی‌اکبرخان قوام الملك ساخته كه در موقع بارندگی از آب باران پر مي‌كنند و لكن از عدم توجه، مخروبه و معطل افتاده.»

از نوشتار حاج سیاح چنین بر می‌آید که از اهتمامی که نخستین سال‌های تعمیر آب‌انبار توسط حکمران بوشهر میرزا حسنعلی دریابیگی برای نظافت و پاکیزگی آن انجام می‌گرفته خبری نیست، زیرا در یکی دیگر از گزارش‌های وقایع اتفاقیه می‌خوانیم که «دریابیگی آب‌انبار را می‌شوید تا بوی آهک، گچ و ساروج از آن برطرف شود.» شایان‌ذکر است كه آب‌انبار قوام در سال‌های واپسین‌تر نيز همچنان يكي از منابع اصلي تأمين آب آشاميدني مردم بوشهر بوده زيرا در سال 1303 ه.ق كه «فرصت الدوله شيرازي» قصد زيارت عتبات‌عالیات داشته و در سفر خود از بوشهر نيز عبور كرده در كتاب «آثار عجم» از آب‌انبار قوام سخن گفته و مي‌نويسد: «براي اهل بوشهر از جهت آب شيرين كاري بسيار سخت مي‌بايد که از چاه‌های نيم فرسخي و يك فرسخي آب بياورند كه فی‌الجمله شيريني دارد ولي گوارا نيست. آب‌انباری در سمت جنوب غربي شهر، مرحوم میرزاعلی‌اكبر قوام الملك ساخته كه سابقاً مرقوم شد، و آن بركه از آب باران پر مي‌شود و چندي مردم از آن کامیاب‌اند.»

آب انبار قوام در زمان زمامداري پهلوي اول و دوم نيز همچنان يكي از منابع اصلي تأمين آب مشروب بوده تا اينكه به گفته يكي از معمرين بوشهري در دوره حکمرانی پهلوی دوم مردم بوشهر از آب لوله كشي برخوردار شده و اين آب انبار به صورتي مخروبه به ورطه فراموشي سپرده مي‌شود.

در سال 1376 ه.ش و در دوره صدارت آقاي مهندس اسكندري شهردار وقت بوشهر انديشه بازسازي این بناي تاريخي بصورت «سفره‌خانه سنتي» شكل گرفت و آب‌انبار قوام در قالب «سفره‌خانه سنتي قوام» احیا شد. در حال حاضر همچنان اين بنا به صورت يكي از جاذبه‌های گردشگری بوشهر در حال ارائه خدمات به گردشگران و علاقه‌مندان می‌باشد. جدای از صرف ناهار و شام در این سفره‌خانه شما با تاریخ مصور بندر بوشهر از مشاهیر گرفته تا خانه‌های تاریخی تا کتب نویسندگان بوشهر که در این آب‌انبار قرار گرفته آشنا خواهید شد و شما عملا با حضور در این آب‌انبار و سفره‌خانه سنتی از یک موزه دیدن می‌کنید.

مسیر دسترسی به آب‌انبار قوام رو خدمت شما عرض می‌کنم.

همونطور که گفته شد آب‌انبار قوام در ساحل محله کوتی که یکی از محلات بافت تاریخی بندر بوشهر است قرار دارد و شما در تمامی روزهای هفته برای صرف ناهار و شام می‌تونید به این جاذبه ارزشمند گردشگری تشریف ببرید و از خوراک‌های متنوع محلی و بومی بوشهری نوش جان کنید.