Crab Nebula៖ ណេប៊ុយឡាដែលបន្សល់ទុកពីស៊ូពើណូវ៉ា កត់ត្រាទុកដោយតារាវិទូចិន កាលពីឆ្នាំ១០៥៤
Description
កាលពីឆ្នាំ១០៥៤ តារាវិទូចិនបានសង្កេតឃើញផ្កាយដ៏ចម្លែកមួយដួង ដែលគេមិនធ្លាប់ឃើញពីមុនសោះ ស្រាប់តែលេចមុខឡើង នៅក្នុងផ្កាយគោ (Taurus) ហើយមានពន្លឺភ្លឺខ្លាំង ដែលអាចឲ្យគេមើលឃើញសូម្បីតែនៅពេលថ្ងៃ។ បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តស្រាវជ្រាវដឹងបានថា អ្វីដែលតារាវិទូចិនសង្កេតឃើញ និងកត់ត្រាទុកនៅឆ្នាំ១០៥៤នោះ គឺជាបាតុភូតស៊ូពើណូវ៉ា ដែលបច្ចុប្បន្នបន្សល់ទុកនូវណេប៊ុយឡាឈ្មោះ "Crab Nebula" ដែលមានមុខកាត់រហូតដល់ទៅ ១០ឆ្នាំពន្លឺ។
នៅពេលដែលផ្កាយមួយអស់ជីវិតហើយត្រូវផ្ទុះទៅជាស៊ូពើណូវ៉ា សារធាតុដែលនៅស្រទាប់ខាងក្រៅរបស់ផ្កាយ ត្រូវសាយភាយចេញទៅក្នុងទីអវកាស ហើយបង្កើតបានជាបណ្តុំធូលី និងឧស្ម័ន ដែលមានរាងដូចជាពពក ហើយដែលគេឲ្យឈ្មោះថា « Nebula »។ នៅក្នុងចំណោម Nebula អស់ទាំងនេះ មាន Nebula មួយ ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅច្រើនជាងគេ គឺ Crab Nebula។
Crab Nebula ដែលមានឈ្មោះផ្លូវការថា « Messier-1 » ឬហៅដោយខ្លីថា « M1 » មានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងផ្កាយគោ (Taurus) និយាយឲ្យចំ គឺស្ថិតនៅក្បែរខាងចុងស្នែងមួយ ក្នុងចំណោមស្នែងគោទាំងពីរ ហើយនៅមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីផ្កាយ Aldebaran ដែលជាផ្កាយដ៏ភ្លឺ ពណ៌ក្រហម ស្ថិតនៅចំភ្នែកគោ។
គិតមកទល់នឹងឆ្នាំ២០២២នេះ រូបភាពយ៉ាងច្បាស់ និងយ៉ាងលម្អិតបំផុតរបស់ Crab Nebula គឺរូបភាពដែលថតដោយតេឡេស្កុបហឺបល នៅក្នុងចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៩៩ ដល់ឆ្នាំ២០០០ ដោយនៅក្នុងរូបភាពនេះ គេអាចសង្កេតឃើញយ៉ាងច្បាស់នូវសារធាតុ ដែលបំភាយចេញពីផ្កាយក្នុងបាតុភូតស៊ូពើណូវ៉ា ដោយពណ៌នីមួយៗនៅក្នុងរូបភាពនេះ កំណត់អំពីសារធាតុផ្សេងៗគ្នា ក្នុងនោះ សារធាតុដែលប្រមូលផ្តុំគ្នាចេញរូបរាងដូចជាសសៃប្រទាក់ក្រឡាគ្នាពណ៌លឿងទំ គឺភាគច្រើនជាអ៊ីដ្រូសែន, ពណ៌បៃតង់ គឺស៊ុលផួរ ចំណែកពណ៌ខៀវ និងពណ៌ក្រហមដែលនៅជាយខាងក្រៅ គឺអុកស៊ីសែន។
នៅក្នុងរូបភាពផ្សេងទៀត តេឡេស្កុបហឺបលក៏បានឆ្លុះឃើញផងដែរអំពីចលនារបស់ Pulsar ដែលចេញពីផ្កាយណឺត្រុង នៅចំកណ្តាល Crab Nebula។ ផ្កាយណឺត្រុង ដែលបន្សល់ទុកពីស្នូលរបស់ផ្កាយដើម ក្រោយផ្ទុះទៅជាស៊ូពើណូវ៉ា... ជាផ្កាយដែលផ្សំឡើងដោយណឺត្រុងសុទ្ធសាធ ដោយមានទំហំតូចត្រឹមប្រហែលនឹងទីក្រុងមួយតែប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុន្តែ មានម៉ាស់ស្មើនឹងព្រះអាទិត្យរបស់យើង ហើយមានចលនាវិលជុំវិញខ្លួនឯងយ៉ាងលឿន រហូតដល់ទៅប្រមាណជា ៣០ជុំឯណោះ ក្នុងមួយវិនាទី។
Crab Nebula នេះ គឺជាអ្វីដែលបន្សល់ទុកពីបាតុភូតស៊ូពើណូវ៉ា ដែលយើងសង្កេតឃើញ កាលពីជិត១០០០ឆ្នាំមុន ក៏ប៉ុន្តែ តាមការពិតទៅការផ្ទុះស៊ូពើណូវ៉ានេះ បានកើតឡើងតាំងពី ៧៥០០ឆ្នាំមុនមកម៉្លេះ។ ដោយសារតែ Crab Nebula នេះ ស្ថិតនៅចម្ងាយរហូតដល់ទៅ ៦៥០០ឆ្នាំពន្លឺពីភពផែនដី ដូច្នេះ ចាប់ពីពេលផ្ទុះទៅជាស៊ូពើណូវ៉ា ពន្លឺស៊ូពើណូវ៉ានេះត្រូវចំណាយពេល ៦៥០០ឆ្នាំ ទើបអាចធ្វើដំណើរមកដល់ផែនដី ហើយអាចឲ្យតារាវិទូចិនអាចសង្កេតឃើញបាន កាលពីជិត១០០០ឆ្នាំមុន៕