<iframe loading="lazy" title="نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه، صبح ۲۲ بهمن ۵۷" width="500" height="375" src="https://www.youtube.com/embed/wEWr6Kc6Sxs?feature=oembed" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture" allowfullscreen></iframe>

دوستان عزیز سلام بر شما. این بحث به نشست تعیین‌کننده‌ و مهمی می‌پردازد که صبح ۲۲ بهمن سال ۵۷، با حضور ۲۷ نفر از فرماندهان، معاونین و مسؤولین نیروهای مسلح شاهنشاهی برگزار شده‌است. به این موضوع، آخرین رئیس ستاد ارتش شاهنشاهی، ارتشبد عباس قره‌‌باغی هم در خاطراتش اشاره کرده‌است. توجه و تأمل به نشست مزبور برای همه ما ضروری است چه آنها که انقلاب را «نکبت بار» ارزیابی کرده‌اند و چه آنان که معتقدند انقلاب زیبا و شورانگیز بود اما بر آن استبداد دینی لجن پاشید.

از آنجا که در این نشست ارتشبد قره‌باغی نقش محوری داشت، اشاراتی به زندگی او ضروری است.

• قره‌باغی در زمره مهاجر زادگانی بود که اجداد او پس از جنگهای ایران و روسیه به ایران آمدند و در تبریز اقامت کردند. اشاره‌ام به دو جنگ بزرگ در زمان پادشاهی فتح‌علی‌شاه قاجار است که با شکست ایران از روسیه تزاری پایان یافت و بخش‌هایی از ایران (قفقاز و ترکمنستان امروزی) به قلمرو امپراتوری روسیه پیوست.


• قره‌باغی در سال ۱۲۹۷ در محله یکه دکان تبریز متولد شد. وی پس از انجام تحصیلات ابتدائی، به دبیرستان رشدیه رفت و تا کلاس چهارم در این دبیرستان بود. از سال پنجم وارد دبیرستان نظام تبریز گردید و در سال ۱۳۱۵ دیپلم نظام گرفت.  مهر همان سال وارد دانشکدهٔ افسری شد که با دورهٔ ولیعهدی محمدرضا پهلوی همزمان بود. وی خط زیبایی داشت و در این دوران به‌سمت منشی ولیعهد(پادشاه بعدی) منصوب شد.


•     در سال ۱۳۴۰ سرتیپ تاجبخش، رئیس ضد اطلاعات ارتش او را به جاسوسی متهم کرد. اما قره‌باغی این اتهامات را رد کرد و به شاه بیشتر نزدیک شد، بطوریکه در سال۱۳۴۱ به معاونت دانشگاه جنگ رسید. قره‌باغی در سال ۴۲ به عنوان فرمانده درجه‌داران دوره سپاه دانش، اتنخاب شد. در این سال، رئیس دادگاه تجدیدنظر ویژهٔ دادرسی ارتش هم بود که جهت تجدیدنظر پروندهٔ آیت‌الله طالقانی، مهندس بازرگان، دکتر سحابی و عده‌ای از اعضای نهضت آزادی تشکیل شد. در آن دادگاه علنی، متهمین به سخنرانی و دفاع از نظرات خود پرداختند و قره‌باغی از ناحیه شماری از مسؤولین امنیتی، مورد شماتت قرار گرفت اما وی از روند دادگاه دفاع کرد.


• قره‌­باغی در سال ۴۳ به عنوان فرمانده لشگر پیاده‌ گرگان انتخاب و در سال ۴۶ فرماندهی لشگر یکم گارد را عهده‌‌دار گردید.


• قره‌باغی از اردیبهشت ۱۳۵۱ تا مهر ۱۳۵۲به جانشینی فرمانده نیروی زمینی رسید ولی به دلیل اختلاف بین او و تیمسار اویسی که در آن زمان فرمانده نیروی زمینی بود از سمَت خود عزل و به‌فرماندهی سپاه غرب در کرمانشاه منصوب شد.


• در جریان بازی‌های آسیایی تهران در سال ۱۳۵۳، قره‌باغی مسؤول اول تأمین امنیت این بازی‌ها بود. آنزمان فرماندهی ژاندارمری را بعهده داشت. از ۱۳۵۳تا ۱۴شهریور ۱۳۵۷ در این سمت بود.


• در شهریور ۱۳۵۷ در کابینه شریف امامی به‌سمت وزارت کشور منصوب شد. وی در مورد حادثهٔ ۱۷ شهریور میدان ژاله، فرماندار نظامی وقت، ارتشبد اویسی، را به شدت زیر سؤال برد.


• در کابینه ارتشبد ازهاری مدتی وزیر کشور و چندی سرپرست وزارت اقتصاد و دارایی بود.


• پس از روی کار آمدن کابینه دکتر شاپور بختیار، در ۱۴ دی ۱۳۵۷، به‌سمت ریاست ستاد بزرگ‌ارتشتاران منصوب شد. قره‌باغی ۲۳ دی ۱۳۵۷ به‌عضویت شورای سلطنت برگزیده شد.


• روزی که اعلیحضرت از ایران رفت، او و شاپور بختیار از کسانی بودند که برای آخرین بار به‌داخل هواپیمای شاه رفته و با او گفتگو کردند.


• قره‌باغی پس از خروج شاه در یک اقدام بی‌سابقه، یک بیانیه سیاسی صادر نمود. در حالیکه تا آن روز یک مقام نظامی بیانیه سیاسی صادر نمی‌کرد. در این بیانیه طی یک مصاحبه، ضمن تکذیب شایعه کودتای ارتش علیه دولت بختیار، اعلام نمود برابر قوانین و آئین‌نامه‌های موجود ارتش هر گونه تمرد و عمل خودسرانه به شدت سرکوب خواهد شد.


• قره‌باغی پس از ورود آیت‌الله خمینی به ایران نیز بارها حمایت خود را از دولت وقت اعلام کرد ولی در نهایت پس از اعلام همبستگی همافران نیروی هوایی با ایشان و پس از جلسه شورای عالی نیروهای مسلح در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ که صبح همان روز برگزار شد و شرح خواهم داد، ارتش بی‌طرفی خود را اعلام کرد و از کلیه یگان‌های نظامی خواسته شد تا به پادگان‌ها بازگردند.


• قره‌باغی از سوی سلطنت طلبان و شاپور بختیار متهم به خیانت و عامل فروپاشی دولت وقت شد، اما وی با قاطعیت آن را رد می‌کرد و در ۱۲ خرداد ۱۳۵۹ طی بیانیه‌ای تصریح نمود که «در سقوط شاه و تغییر رژیم هیچگونه نقشی نداشته‌است.» وی اعلام بی‌طرفی ارتش را یک راه حل منطقی برای اجرای دستورات شاه در حفظ وحدت و تمامیت ارتش می‌دانست.


• ارتشبد قره‌باغی بارها تکرار کرد که تصمیم شورای عالی نیروهای مسلح در صبح۲۲ بهمن به طور دسته جمعی و در جهت دستور شاه مبنی بر جلوگیری از جنگ داخلی و حفظ انسجام ارتش اتخاذ شد.


• وی معتقد بود قبل از آمدن آیت‌الله خمینی به ایران اگر دولت با حمایت ارتش اقدام قاطع می‌کرد، امکان داشت کاری انجام شود اما بعد از آمدن وی دیگر هیچ کاری از کسی ساخته نبود و جوی خون راه می‌افتاد.


• ارتشبد قره‌باغی پس از ۱۴ ماه اختفا و تغییر محل خود، در نهایت با گذرنامه جعلی از ایران خارج شد و در ۲۲ مهر ۱۳۷۹ در پی ابتلا به بیماری سرطان، در پاریس درگذشت.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

کمی به عقب برگردیم.

چهار روز پیش از رفتن شاه (۲۲ دی) هایزر (فرستاده نظامی کار‌تر) به واشنگتن خبر می‌دهد که سپهبد امیرحسین ربیعی (فرمانده نیروی هوایی) و ارتشبد حسن طوفانیان می‌گویند که ارتش باید به محض رفتن شاه دست به کودتا بزند. او می‌نویسد: «آن‌ها بازگشت خمینی را به کشور فاجعه می‌دانند، فکر می‌کنند بختیار موفق نخواهد شد و معتقدند که با گذشت زمان ارتش توان کودتا را از دست خواهد داد.»

هایزر می‌گوید که طوفانیان با اتهام فساد مالی مواجه است و به شدت از تغییر حکومت هراس دارد، اما ربیعی واقعاً به شاه وفادار است. هایزر در ادامه می‌گوید: «من هر دوی آن‌ها را آرام کردم.»

…

هشتم بهمن سال ۵۷ ویلیام سولیوان آخرین سفیر آمریکا در ایران، به واشنگتن می‌گوید: «فرماندهی ارتش روزبه‌روز بیشتر پذیرای طرح مصالحه‌ای است که دربرگیرنده شاه نیست. احتمال دارد چند فرمانده دو آتشه رده پایین‌تر به خصوص در گارد شاهنشاهی علیه این احتمال شورش کنند، اما ژنرال‌های ارشد احتمالا آماده همکاری خواهند بود.»

یک روز بعد، نهم بهمن ۵۷، قره‌باغی در خانه خودش، در حضور سپهبد مقدم، به نمایندگان خمینی می‌گوید: ارتش به طور اصولی و مشروط با تغییرات سیاسی در کشور مخالفتی ندارد مشروط به اینکه بر اساس قانون اساسی باشد. زیرا ارتش سوگند یاده کرده که از استقلال کشور دفاع کند، به قانون اساسی احترام بگذارد و در مسائل سیاسی دخالت نکند.

نظر قره‌باغی تا حد زیادی با پیام محرمانه‌ای که آمریکا پیشتر در نوفل لوشاتو به آیت‌الله خمینی داده بود مطابقت دارد- این که در موضع دولت کارتر «انعطاف» وجود دارد به این معنا که نمی‌گوید قانون اساسی ایران -که سلطنت را مانند مذهب رسمی کشور (شیعه) تا ابد غیرقابل تغییر اعلام کرده بود- نمی‌تواند تغییر کند.

در پیام محرمانه فوق اشاره شده بود: «اگر بتوان یک‌پارچگی ارتش را حفظ کرد ما معتقدیم که چشم انداز آن کاملا وجود خواهد داشت که فرماندهی ارتش از هر نظام سیاسی که در آینده نزدیک انتخاب شود حمایت کند.»

…

در پی بازگشت آیت‌الله خمینی به کشور، سفیر آمریکا و ژنرال هایزر پیروزی انقلاب را قطعی تلقی و به واشنگتن توصیه می‌کنند که هرچه زودتر این واقعیت را بپذیرد. آن دو نفر مقامات نظامی و امنیتی حکومت پهلوی را به خویشتن‌داری و مذاکره با امثال بهشتی و بازرگان تشویق می‌کردند.

هرچند آیت‌الله خمینی پس از بازگشت به ایران خطاب به امرای ارتش گفت: «خیال نکنید اگر‌‌‌‌ رها کنید ما می‌آییم شما را دار می‌زنیم»

ولی در پی اعلان بی‌طرفی ارتش که در ادامه شرح خواهم داد، امرای ارتش جزو اولین گروه اعدامی‌ها بودند. یکی از آنان سپهبد ناصر مقدم رئیس ساواک بود که بامداد ۲۲فروردین ۱۳۵۸ به جوخه اعدام سپرده شد.

من در مقاله و ویدئوی کنفرانس گوادلوپ، ژنرال هایزر، انقلاب ۵۷ که در سایت خودم و یوتیوب، موجود است توضیح داده ام، ازجمله ماموریت‌های هایزر، ترغیب فرماندهان ارتش به کنارآمدن با نمایندگان آیت‌الله خمینی بعد از رفتن شاه بود. حتی معاون وی، ژنرال گاست چند شماره تلفن در اختیار آن‌ها می‌گذارد که تماس بگیرند. تیمسار ربیعی هم در دادگاهش به صراحت این مسئله را عنوان کرد. هایزر و گاست(مسؤول اول اداره مستشاری ارتش ایران) تلاش کردند ابتدا سران نظامی را برای حفظ انسجام ارتش پس از رفتن شاه و حمایت از دولت شاپور بختیار، راضی کنند و در قدم بعد، هایزر کوشید همراه سولیوان نقش جوشکار را بازی کرده و سران ارتش و روحانیت را بهم وصل کند که کرد. او در مذاکراتش با فرماندهان ارتش بر نکته درستی چند بار انگشت گذاشت و آن اینکه زمامداران می‌آیند و می‌روند، این ملت است که می‌ماند. مضمون حرف او این بود: «رژیم‌ها رفتنی هستند ولی منافع ملی جاودانی می‌باشند.»

دکتر شاهپور بختیار از جمله کسانی بود که اعتقاد داشت بی‌طرفی ارتش ابتکار هایزر برای پایان دادن به عمر رژیم شاهنشاهی ایران بود. هواداران سلطنت وی را بزرگ‌ترین نماد خیانت کار‌تر به شاه می‌دانند، اما هایزر تا پایان عمر بر دوستی با شاه تاکید داشت و اتهام خیانت را بی‌اساس می‌دانست. 

حالا بپردازیم به نشست تعیین‌کننده سران ارتش در ۲۲بهمن ۱۳۵۷ 

همانطور که گفتم آخرین رئیس ستاد ارتش شاهنشاهی، ارتشبد عباس قره‌باغی بود. بنا بر آنچه وی در خاطراتش نوشته‌است، صبح ۲۲ بهمن ماه ۱۳۵۷،نشست شورای فرماندهان ارتش، با حضور ۲۷ نفر از فرماندهان، معاونین، رؤسا و مسئولین سازمان‌های نیروهای مسلح شاهنشاهی تشکیل می‌شود. در آن جلسه افراد زیر شرکت می‌کنند:

ارتشبد عباس قره‌باغی رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران

ارتشبد جعفر شفقت وزیر جنگ

ارتشبد حسین فردوست رئیس دفتر ویژه اطلاعات

سپهبد هوشنگ حاتم جانشین دفتر ویژه اطلاعات

سپهبد ناصر مقدم معاون نخست‌وزیر و رئیس ساواک

سیهبد عبدالعلی نجیمی نائینی مشاور رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران

سپهبد احمدعلی محققی فرمانده ژان