دوریِ خطرناک از نور؛ سرنوشت قلبِ حسود گرفتار تمنا و شیطان! فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوين‏َ!

The Dangerous Distance from the Light: The Fate of the Jealous Heart Trapped by Desire and Satan

“So Satan pursued him, and he became one of the deviators.” (Qur’an 7:17 5)

«دوریِ خطرناک از نور؛ سرنوشت قلبِ حسود گرفتار تمنا و شیطان!

فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوين‏َ!»

«شیطان؛ لیدر دورکننده از نور!

قلبی که به تمنا گرفتار و به شیطان تسلیم شده، دیگر ارزشی ندارد و دورانداختنی است.

قَالَ ع:

الشَّيْطَانُ هُوَ الْبَعِيدُ مِنْ كُلِّ خَيْرٍ

الرَّجِيمُ الْمَرْجُومُ بِاللَّعْنِ

الْمَطْرُودُ مِنْ بِقَاعِ الْخَيْرِ.

شیطان همان موجود دورافتاده از هر خیر است؛

رانده‌شده و سنگسار شده با لعنت،

و مطرود از هر سرزمینی که در آن خیر و نیکی باشد.

«البَعیدُ مِن كُلِّ خَیر» = معنای عینی «شطن»؛ یعنی شیطان ذاتاً از سرچشمۀ نور دور است.

«الرَّجیمُ المَرجُومُ باللَّعن» = او جایی در فضای نورانی ندارد و همواره با لعنت حقیقت‌جویان روبه‌روست.

«المطرود من بقاع الخير» = قلب‌های مؤمنین، مجالس ذکر و محیط‌های علم ربانی، بقاع خیرند که شیطان در آن راه ندارد.

«شطن» یعنی دوری از نور.

شیطان موجودی است که هم خودش از خیر دور است و هم دیگران را دور می‌کند.

قلبی که تمنّا و حسد را انتخاب کند، به تدریج مثل شیطان می‌شود:

دور از خیر، مطرود از نور، و بی‌ارزش برای سلوک الهی.

بدین ترتیب، واژۀ «شطن» پرده از حقیقت شیطان برمی‌دارد: او نماد دوری خطرناک از نور است؛ همان فاصله‌ای که اگر قلب انسان در آن گرفتار شود، ارزش خود را از دست می‌دهد و دورانداختنی می‌شود. + «عداوت»

«شطن» یکی از هزار واژه مترادف «حسد» است.

«شَطَنَتِ‏ الدَّارُ: بَعُدَتْ، خانه دور شد.»

«بئرٌ شَطُون‏: چاه ژرفناك و بسيار عميق.»

«غُرْبَةٌ شَطُون‏: غربتى بس دور.»

مشتقات ریشه «شطن» ۸۸ بار در قرآن تکرار شده است.

مفهوم «دوری از نور» از هزار واژه مترادف «حسد» استنباط می شود.

[مترادفات مفهوم «بُعد» که بطور اختصاصی در جای خود بکار می‌روند:

«فقه اللغة ؛ فصل في تقسيم الوصف بالبُعْدِ:

مكانٌ‏ سَحِيقٌ‏. فَجٌ‏ عَمِيقٌ‏. رَجْعٌ‏ بَعِيدٌ. دَارٌ نَازِحَةٌ. شَأْوٌ مُغَرِّبٌ‏. نَوًى‏ شَطُونٌ‏. سَفَرٌ شاسِعٌ‏. بَلَدٌ طَرُوحٌ‏.»

+ [سحق – عمق – بعد – نزح – غرب – شطن – شسع – طرح]

«شطن» یعنی دور شدن، «فاصله گرفتن» و «عمیق شدن در بُعد».

نمونه‌ها:

«شَطَنَتِ‏ الدَّارُ: بَعُدَتْ» = خانه دور شد.

«بئرٌ شَطُون‏: چاه ژرف و بسیار عمیق».

«غُرْبَةٌ شَطُون‏: غربتى بسیار دور».

بنابراین، «شیطان» در اصل یعنی موجودی به شدت دور افتاده از نور و حقیقت.

کلمۀ «شیطان» ۸۸ بار در قرآن آمده است.

هر بار نماد دوری از نور، جدایی از ذکر و افتادن در وادی حسد است.

آیۀ کلیدی:

«فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطانُ فَكانَ مِنَ الْغاوين‏َ» (اعراف: ۱۷۵)

یعنی: شیطان دنبالش رفت و او را در زمرۀ گمراهان قرار داد.

پیوند با حسد و تمنّا:

«شطن» یکی از هزار مترادف‌های «حسد» است.

همانطور که حسد قلب را از نور محروم می‌کند، «شیطان» نیز با پررنگ کردن تمنّا و کمرنگ کردن معلم نورانی، انسان را قدم به قدم به وادی خذلان می‌برد.

در ملک (دنیا) = رهبران سوء و لیدرهای باطل.

در ملکوت (دل) = وسوسه‌ها و تکلمات شیطانی که جای فرشته را می‌گیرند.

مقایسۀ واژگانی (از فقه‌اللغه):

عرب برای بیان مفهوم «دوری» از واژگان مختلف استفاده می‌کند:

«مكانٌ‏ سَحِيقٌ‏» (جایگاه بسیار دور)

«فَجٌ‏ عَمِيقٌ‏» (دره‌ای ژرف)

«رَجْعٌ‏ بَعِيدٌ» (بازگشتی دور)

«دارٌ نازِحَةٌ» (خانه‌ای دورافتاده)

«سَفَرٌ شاسِعٌ‏» (سفری دراز)

«نَوًى‏ شَطُونٌ‏» (غربتی بسیار دور)

از میان اینها، «شطن» معنای «دوری همراه با دشمنی» دارد؛ یعنی نه فقط فاصله گرفتن، بلکه به قصد جدا کردن دیگران از نور.

شیطان = موجود دور شده از نور + لیدر دورکننده دیگران.

قلبی که تمنّا و حسد را انتخاب می‌کند، ابزار مناسبی برای شیطان می‌شود؛ چرا که دیگر ارزش علمی و معنوی ندارد و دورانداختنی است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم:

«الْحَسَدُ شَيْطَانٌ‏ وَ الْغَضَبُ‏ شَيْطَانٌ»

«حسد و غضب، خوی زشت و ناپسند شیطانی هستند.»

در واقع ریشه دوری از نور حقیقت و در نتیجه، تاریکی قلب، حالت مذموم حسد قلبی است.

«الشَّطْنُ‏: إذا خالفه عن نِيّته وَ وَجْهِه»

وقتی اصرار به تمناهایی داشته باشی که همسو با تقدیرات نیست،

شیطان فرصت خوبی پیدا میکنه تا با القائاتش،

قلبتو از منبع نور، دور کنه، و مشمول خذلان شوی.

شیطان تلاش میکنه تا حسود، با تمناهای خودش سرگرم باشه («لهو و لعب: اَلکی خوش!») و اینجوری قلب، فاسد و عفونی میشه و حالا این قلبِ دورانداختنی ، جاش توی سطل آشغال زباله های عفونی است «Discarded heart».

شیطان میخواد طروات و شادابی رو از قلب‌ها بگیره!

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:

«الْحَسَدُ شَيْطَانٌ‏ وَ الْغَضَبُ‏ شَيْطَانٌ»

«حسد و خشم، هر دو خوی زشت و ناپسند شیطانی هستند.»

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در این بیان نورانی، حسد و غضب را عین شیطان معرفی می‌کنند.

یعنی وقتی انسان به حسد و خشم آلوده می‌شود، «شیطان» درون او زنده و فعال می‌شود.

ریشۀ اصلی دوری از نور حقیقت، همین حسد قلبی است؛ حسدی که انسان را از پذیرش نور معلم ربانی بازمی‌دارد و قلب را در تاریکی فرو می‌برد و متمایل به شنیدن کلام شیطان می‌نماید.

«الشَّطْنُ‏: إذا خالفه عن نِيّته وَ وَجْهِه»

در لغت آمده است: «شطن» وقتی به کار می‌رود که کسی از نیت و جهت درست فاصله بگیرد.

یعنی هرگاه انسان بر تمنّاها و خواسته‌های نفسانی خود اصرار بورزد، و با تقدیرات الهی هم‌سو نشود، عملاً از مسیر نور فاصله گرفته است.

همین لحظه، بهترین فرصت برای شیطان است تا با وسوسه‌هایش بر قلب غلبه کند و او را به وادی خذلان بکشاند.