امام على عليه السلام:

إنّما مَثَلي بينَكُم كَمَثَلِ السِّراجِ في الظُّلمَةِ،

يَستَضيءُ بهِ مَن وَلَجَها،

فاسمَعوا أيُّها الناسُ و عُوا،

و أحضِروا آذانَ قُلوبِكُم تَفهَمُوا (تَفقَهُوا).

حكايت وجود من در ميان شما، در حقيقت، حكايت چراغ است در تاريكى،

كه هر كس قدم در تاريكى نهد از نور آن چراغ پرتو مى‌گيرد.

پس اى مردم!

بشنويد و حفظ كنيد و گوشهاى دلهايتان را آماده سازيد، تا بفهميد.

امام صادق عليه السلام:

إنَّ للقَلبِ اُذنَينِ:

رُوحُ الإيمانِ يَسارُّهُ بالخَيرِ،

و الشَّيطانُ يَسارُّهُ بالشرِّ،

فأيُّهُما ظَهَرَ على صاحِبِهِ غَلَبَهُ.

همانا دل داراى دو گوش است:

روح ايمان در او نجواى خير مى كند

و شيطان نجواى شر مى‌كند.

پس هر يك از آن دو بر ديگرى پيروز شود او را مغلوب خود مى كند.

امام صادق عليه السلام:

إنّ للقَلبِ اُذنَينِ،

فإذا هَمَّ العَبدُ بذَنبٍ قالَ لَهُ رُوحُ الإيمانِ:

لا تَفعَلْ،

و قالَ لَهُ الشَّيطانُ:

افعَلْ،

و إذا كانَ على بَطنِها نُزِعَ مِنهُ رُوحُ الإيمانِ.

همانا دل داراى دو گوش است:

پس هر گاه بنده آهنگ گناهى كند، روح ايمان به او گويد: نكن

و شيطان گويد: بكن

و هنگام ارتکاب گناه، روح ايمان از او كنده شود.

امام صادق عليه السلام:

ما مِن قَلبٍ إلاّ و لَهُ اُذُنانِ:

على إحداهُما مَلَكٌ مُرشِدٌ،

و علَى الاُخرى شَيطانٌ مُفَتِّنٌ،

هذا يَأمُرُهُ و هذا يَزجُرُهُ،

الشَّيطانُ يَأمُرُهُ بالمَعاصي

و المَلَكُ يَزجُرُهُ عَنها،

و هُو قولُ اللّهِ عَزَّ و جلَّ:

«عَنِ اليَمينِ و عَنِ الشِّمالِ قَعيدٌ * ما يَلفِظُ مِن قَولٍ إلاّ لَدَيْهِ رَقيبٌ عَتيدٌ».

هيچ دلى نيست جز اين كه داراى دو گوش است:

كنار يكى از آنها فرشته اى راهنما قرار دارد

و كنار ديگرى شيطانى اغواگر.

اين به او فرمان مى‌دهد و آن او را باز مى دارد.

شيطان به گناهان فرمانش مى‌دهد و فرشته از آنها بازش مى دارد

و اين است [معناى] كلام خدا كه مى فرمايد:

«در جانب راست و چپ، نشسته‌اى است.

سخنى بر زبان نياورد، جز اين كه نزدش محافظى مهيّا ايستاده است».

+ «شیطان به دلت میندازه گناه کنی! رحمان به دلت میندازه توبه کنی!»

امام صادق عليه السلام:

عنه عليه السلام ـ لمّا قالَ لَهُ هارونُ بنُ خارِجَةَ:

إنّي أفرَحُ مِن غيرِ فَرَحٍ أراهُ في نَفسي و لا في مالي و لا في صَديقي،

و أحزَنُ مِن غيرِ حُزنٍ أراهُ في نَفسي و لا في مالي و لا في صَديقي.

قَالَ نَعَم،

إنّ الشَّيطانَ يُلِمُّ بالقَلبِ فيَقولُ:

لو كانَ لكَ عندَ اللّهِ خَيرٌ ما أراكَ علَيكَ عَدُوَّكَ و لا جَعَلَ بكَ إلَيهِ حاجَةً!

هَل تَنتَظِرُ إلاّ مِثلَ الذي انتَظَرَ الذينَ مِن قَبلِكَ، فهَل قالوا شيئا؟!

فذاكَ الذي يَحزَنُ مِن غيرِ حُزنٍ.

و أمّا الفَرَحُ فإنَّ المَلَكَ يُلِمُّ بالقلبِ فيَقولُ:

إن كانَ اللّهُ أراكَ علَيكَ عدوَّك و جَعَلَ بكَ إلَيهِ حاجَةً فإنّما هي أيّامٌ قلائلُ،

أبشِرْ بمَغفِرَةٍ مِن اللّهِ و فَضلٍ،

و هُو قَولُ اللّهِ:

«الشَّيطانُ يَعِدُكُمُ الفَقْرَ و يَأْمُرُكُمْ بالفَحْشاءِ و اللّهُ يَعِدُكُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ و فَضْلاً».

امام صادق عليه السلام ـ آنگاه كه هارون بن خارجه به امام عليه السلام عرض كرد:

من گاهى اوقات شاد مى‌شوم، بى آنكه موجبات آن را در خودم يا مالم و يا دوستم بيابم

و گاهى اندوهگين مى‌شوم، بى آنكه در خودم يا مالم و يا در رابطه با دوستم موجبى براى اين اندوه بيابم.

فرمود:

آرى، همانا شيطان به دل نزديك مى شود و مى گويد:

«اگر پيش خدا ارزش و اعتبارى داشتى، خداوند تو را دشمن‌شاد نمى‌كرد و تو را نيازمند او نمى‌ساخت. آيا سرنوشتى جز مانند سرنوشت پيشينيان خود انتظار دارى؟ آيا آنها چيزى گفتند؟»

اين است كه بى‌دليل اندوهگين مى‌شود.

و اما شاد شدن، علتش اين است كه فرشته به دل نزديك مى‌شود و مى گويد:

«اگر خداوند تو را دشمن‌شاد كرده و تو را در موردى نيازمند او ساخته است، اين چند روزه‌اى بيش نيست، بشارت باد تو را به آمرزش و فضل پروردگارت».

اين است معناى سخن خدا كه مى فرمايد:

«شيطان شما را از تهيدستى بيم مى دهد و شما را به زشت كارى وا مى‌دارد و [لى] خداوند از جانب خود به شما وعده آمرزش و بخشش مى‌دهد».

خداوند گوشهاى دل او را باز مى‌كند!

و خداوند گوشهاى دل او را مى‌بندد!

+ «اللَّهُ يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ»

امام صادق عليه السلام:

إنّ لكَ قَلبا و مَسامِعَ،

و إنَّ اللّهَ إذا أرادَ أن يَهدِيَ عَبدا فَتَحَ مَسامِعَ قَلبِهِ،

و إذا أرادَ بهِ غيرَ ذلكَ خَتَمَ مَسامِعَ قَلبِهِ فلا يَصلُحُ أبدا،

و هُو قَولُ اللّهِ تعالى

«أم عَلى قُلُوبٍ أقْفالُها».

همانا تو را دلى است و گوشهايى.

هر گاه خداوند بخواهد بنده‌اى را هدايت كند، گوشهاى دل او را باز مى‌كند

و هر گاه جز اين براى او بخواهد، گوشهاى دلش را مى‌بندد و ديگر هرگز اصلاح نمى شود

و اين است معناى سخن خداوند متعال:

«يا بر دلهايشان قفلهاست؟».

اللّهُمّ اجعَلْ في قَلبي نُوراً و أعُوذُ بكَ مِن وَسواسِ الصُّدورِ!

نور، درمان وسواس قلبهاست!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله:

أكثَرُ دُعائي و دُعاءِ الأنبياء قَبلي بعَرفَةَ:

لا إلهَ إلاّ اللّهُ وحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ المُلكُ و لَهُ الحَمدُ، يُحيي و يُميتُ، و هُو على كُلِّ شيءٍ قَديرٌ،

اللّهُمّ اجعَلْ في سَمعي نُورا، و في بَصَري نُورا، و في قَلبي نُورا،

اللّهُمّ اشرَحْ لي صَدري، و يَسِّرْ لي أمري،

و أعُوذُ بكَ مِن وَسواسِ الصُّدورِ و تَشَتُّتِ الاُمورِ.

بيشترين دعاى من و پيامبران پيش از من در عرفه اين بوده و هست:

معبودى جز خدا نيست، يگانه است و بى انباز.

پادشاهى و ستايش يكسره از آنِ اوست، زنده مى‌كند و مى‌ميراند و او بر هر چيزى تواناست.

بار خدايا! در گوش من نورى قرار ده و در ديده ام نورى و در دلم نورى.

بار خدايا! سينه‌ام را فراخ گردان و كارم را آسان ساز

و از وسواس سينه‌ها و پراكندگى كارها به تو پناه مى‌برم.