„Убавите жени во мојот народ/тие брзо прецутувале/како цут од кајсија/како мајски јоргован“. Вака пишуваше Блаже Конески за жените од минатото. И овие од сегашноста ја имаат истата нечујна издишка за неправдата која им ја нанесува времето. Тивка демографска група, „жените во години“ не се атрактивни за феминистичките каузи, медицинските списанија и модните трендови. Каде да се најде поддршка во време на „Големата промена“ за којашто никој не ги предупредил?

Забелешка: „Обични луѓе“ е подкаст наменет за слушање. Во него е вграден голем труд за монтирање, музичка илустрација и течна аудио нарација. Транскриптот е наменет само како помошно средство, особено доколку архивските материјали се со понизок квалитет. Во сите други случаи ве поттикнуваме да ги слушате, а не да ги читате епизодите. Ви благодариме.

С3Е7 Транскрипт

(фото горе: Густав Климт – „Трите доба на жената“)

Chat Baker – Little Girl Blue (instrumental)

Илина:
Не се сеќавам на точниот ден, ниту колку години имав. Знам само дека беше неодамна и дека барем во моментот во тоа немаше некаква посебна драматичност. Едноставно се погледнав во огледало и таму видов некоја друга жена. Без предупредување, без труби и фанфари, без свечен марш. Тивок премин во староста со виснати образи и надлактици (кои, после научив, ги викале свадбарки, затоа што се тресат на оро), бел корен во косата и голема кнедла во грлото.

Што се случи, побогу? Како ќе се живее вака?

(Common People)

Илина:
Јас сум Илина Јакимовска. Во оваа епизода од подкастот „Обични луѓе“ ќе зборуваме за таканаречените „жени во години“ – тивката демографска група која сочинува една четвртина од светското население, за која ретко се зборува, а која уште поретко зборува самата за себе. Четири соговорнички од секое десетлетие почнувајќи од 40-тите, 50-тите, 60-тите и 70-тите женски години. И исто толку лични приказни за начинот на којшто поминуваат или поминале низ климактериумот – термин кој доаѓа од грчкото „климактер“, што значи критичен период. Сите вклучуваат детали поврзани со женското здравје, крварењето, но и со интимни психолошки доживувања.

Прва е Ана.

Ана
Сега имам четириесет и три, уште малку ќе полнам четириесет и четири, во јануари. Гинеколошки проблеми такви со крварење меѓу циклуси почнаа кога имав дваесет и девет години и тогаш на сите прегледи и хормонални тестирања и нели преглед гинеколошки се сомневаше докторката дека е ран климактериум. Ама тогаш крварев многу малку меѓу циклуси. И пиев хормони доста долго и пробав сѐ шо можев да пробам, од макробиотика до други некои алтернативни такви начини и тоа не се смируваше ама не беше така драматично. А сега е веќе подраматично. Почна минатата година. Сега тие крварења меѓу циклуси се многу обилни и стигнав до анемија заради крварењата. И хормоналните испитувања исто покажаа дека сум во перименопауза.

(продолжува)

Психолошки сега имав криза голема, овој последниов пат кога се случи ама не можам да поврзам дека тоа беше директно врзано со менопауза пошто мислам дека беше склоп на околности. Некако многу работи се случија во тој период и мислам дека… не знам, не можам да кажам дека… Иако мојата докторка, гинекологот, таа мисли дека е врзано, сите тие психички, ментални како да кажам, проблеми, предизвици. Депресија, анксиозност, бес, гнев. Беше така страшничко доста.

Илина
Теоријата на Ана е дека не само што е тешко, туку дека е дури и опасно сите симптоми кои се појавуваат кај жената во оваа возраст да се припишуваат исклучиво на менопаузата. Да си кажеш така од една страна е утеха – дека не станува збор за некаква болест. Но игнорирањето на знаците на слабост и нивно толкување само низ ваквата призма може дополнително да ги искомплицира работите.

Ана
Уште пред да почне короната, значи тогаш имав да речеме четрс една – две, наеднаш почувствував физичка слабост. Бев многу активна претходно, многу пешачев, со години, многу одев пешки. Ништо специјално, просто одев пешки многу секој ден, секојдневно и тоа ми беше супер. И во еден момент, тоа буквално како преку ноќ се случи почнав да осеќам слабост. Не можев да ги издржам тие километри шо ги одев инаку секој ден. И почнав да чувствувам некои такви симптоми грлото… во грлото ме стегаше, краток здив, некои такви чудни… притисок некој чуден во главата.

И тогаш нѐ затворија со короната, баш тој период кога отидов на преглед да видам шо е приказната зошто стварно се чувствував физички исцрпена многу. И правев тие… кардиолошки комплетен преглед, мислев дека имам… пошто мерев и притисок, мислев дека имам висок притисок и имав во тој период висок притисок, но прегледот испадна добар, сѐ е во ред. И после се затворивме нели со короната, седевме дома па и тоа дополнително веројатно придонесе да ми паднат уште капацитетите. Ама после некое време, како се редеа сите овие физички некои слабости… па после не знам грутка во градата, па биопсии, па такви некои стресни ситуации, па не знам… корона прележавме двапати сите и сѐ тоа… За на крај да почне крварењето меѓу циклуси ама многу обилно. Тоа беше стварно мислам течеше ко река буквално и траеше неколку циклуси така се случи. И од тоа најголема физичка слабост почувствував, па отидов пак на доктор и испадна дека сум анемична. Оттука отидов на гинеколог, ги направивме сите тие тестирања и испадна дека во исто време имам хипотиреоза и почнав да примам терапија за тироидната.

И затоа викам, не можам да кажам јас дали се ова симптоми на перименопауза или е склоп на околности, заради сите овие физички слабости шо ми се случија. Во исто време многу роднини испоумреа од корона конкретно и од други страшни болести, значи и тоа ми влијаеше многу. За многу од нив бев некако врзана, пошто тие се од Охрид па јас тука во Скопје им ги вршев тие работи, во таа смисла бев во тек. И тоа ми падна тешко зошто наеднаш некако се промени цела околина во семејството, се менуваат многу работите и луѓето во вакви ситуации. И некако сѐ се собра за да почнам после да манифестирам… да манифестирам (се смее), да чувствувам и ментални… како да кажам, проблеми. Мислам дека од ова опаѓање на физичкиот капацитет мој, а претходно бев стварно ѕвер, мислам јас немаше шо не можев да направам во физичка смисла. И сега јас не сум слаба. Јас сум силна сепак, сѐ уште ама го чувствувам тоа… ја изгубив кондицијата некако. Во еден момент ја изгубив кондицијата.

И не знам дали е, пак повторувам, тоа е многу важно затоа шо секогаш имав отпор кога моите пријателки… имам некои од пријателките што рано влегоа… не перименопауза, туку веќе се во менопауза и секогаш протестирав кога ќе ми кажеа – ваква сум заради менопауза, ова ми е заради менопаузата. Заради тоа што не може баш така лесно секогаш да кажеме дека… Просто е еден процес во кој шо се спојуваат многу, многу фактори. И ова со стареењето, да, има врска кога ќе си кажеш – чекај сега, како сега ова ми се случува на четириес една, две, три, а јас мислев дека е многу рано за да почнам да губам вакви капацитети. Па после тоа размислуваш – чекај сега, значи… многу други работи: што си успеал, што не си успеал, дали можеш во остатокот од времето да ги исполниш некои работи шо ти се многу битни. Па секакви други проблеми во секојдневието, во општеството, мислам живееме стварно во нездрава околина. И тоа така сѐ си се погоди во моментот.

Илина
Во отсуство на системски пристап кон проблемот на менопаузата, кој би требало да вклучува не само гинеколог, туку и ендокринолог, психолог, физиотерапевт, нутриционист, зошто да не и масер или (како во филмовите за возрасни) доставувач на пици или автомеханичар – човек мора да научи да си помогне самиот. Како го прави тоа Ана?

Ана
Почнав со јога. Тоа мислам дека многу ми помогна и физички и ментално. Некако пробав да ги освестувам… и мислам дека ми успева, да станувам свесна за моите проблеми, реакции, работи што сакам да ги променам кај мене и така… и физички ми помага многу. Сѐ уште не сум и не знам дали ќе бидам ѕвер како што бев кондиционо, физички ама полесно се носам сега со сите овие проблеми шо ги… ме мачеа сериозно, долго време. Година и кусур бев стварно друга личност. И тоа зависи исто и од личноста, каков ти е карактерот, како се носиш со работите. Иначе некој друг може многу полесно ќе ги помине зошто е просто таква личност, ги прифаќа, не ги мисли или не ги прифаќа па не ги мисли. Значи разни, разни приказни.

Илина
Дел од првичниот ужас на сознанието за „големата промена“, последна во животот на жената пред смртта, е фактот што во семејствата, помеѓу мајките и ќерките и другите женски роднини, ова вообичаено не е тема на разговор. Во семејството на Ана било малку поинаку.

Ана
Отворено сме зборувале секогаш зошто мајка ми имаше, ти кажав, проблеми уште од многу млада. Нејзе ѝ почна на триесет и три години крварење меѓу циклуси и последната менструација ја имаше на пеесет и осум години. Значи тоа траеше ужасно долго и беше многу… предизвика многу проблеми зошто во одредени моменти многу крвареше, премногу крвареше и во тоа време даваа хормони како бонбони, таа пиеше многу хормони постојано и ѝ правеа киретажи ама на живо, без анестезија и тоа беше стварно многу тешко беше за неа тој период. Многу тежок.
Доживеа инфаркт на миокардот на четириесет и четири години и докторите според нивните толкувања се сомневаа дека заради тоа, прво заради хормините, заради киретажите, заради крварењето, заради… Просто заради цела таа состојба ѝ се случи инфаркт многу млада. И ние, јас бев во тек, не само јас туку и брат ми, сите бевме во тек со сѐ шо се случува. Знаевме како тоа тече. И исто и со баба ми по мајчина страна, таа беше многу отворена жена и уште од многу мала ми зборуваше за сѐ врзано со жена и со женско здравје, од пубертет, до сексуални односи па до климактериум и така. И со ќерка ми сега сум многу отворена буквално за сѐ. Зна